Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Arkadiusz Zagrobelny

Protokolant – sekr. sądowy Dominika Zajdowska

po rozpoznaniu w dniu 15 października 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania zarządcy masy sanacyjnej (...) Spółki Akcyjnej
w restrukturyzacji z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 29 grudnia
2022 r. znak: (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w restrukturyzacji z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/SSO Arkadiusz Zagrobelny/

Sygn. akt XVII AmE 25/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 października 2024

Decyzją z dnia 29 grudnia 2022 r. znak (...) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej również jako: „ Prezes URE”, „ Pozwany” działając na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 56 ust. 2a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w związku z art. 9a ust. 1 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 9a ust. 2 pkt 2 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) oraz art. 56 ust. 2, ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 ustawy – Prawo energetyczne (Dz. U. 2022 r. poz. 1385 z późn. zm. – dalej: „ pe”), a także w związku z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 553) oraz w związku z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000 z późn. zm. – dalej: „ kpc ”), orzekł, że (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej również jako: (...), (...), „ Powód”, (...)):

1) nie wywiązał się za rok 2018 z określonego w art. 9a ust. 1 pe (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczonej w sposób określony w ust. 10,

2) za zachowanie opisane w punkcie pierwszym wymierzył (...) S.A. karę pieniężną w kwocie 5 215 261,35 zł (słownie: pięć milionów dwieście piętnaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt jeden złotych, trzydzieści pięć groszy).

(decyzja k. 6-9)

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł (...) S.A. zaskarżając ją w całości,
oraz zarzucając naruszenie:

1) przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 7 w zw. z art. 77 § 1 k.p.a. i art. 107 § 3 k.p.a. — poprzez nierozpoznanie w sposób wyczerpujący materiału dowodowego oraz nieuwzględnienie wszystkich okoliczności sprawy, tj.:

- pominięcie faktów związanych z sytuacją na rynku energetycznym tj. destabilizacją na rynkach praw majątkowych, w tym świadectw pochodzenia energii odnawialnej i świadectw efektywności energetycznej, skutków okresu pandemii oraz późniejszych sankcji spowodowanych agresją Rosji na Ukrainę,

- faktu, iż wskutek wystąpienia zdarzenia wywołanego siłą wyższą, jakim jest panująca w Polsce i na świecie pandemia wirusa (...)2, jak również wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. (Dz.U. 2020 poz. 491) na obszarze Rzeczypospolitej stan epidemii oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. 2020 poz. 522) doszło do poważnych ograniczeń w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców w Polsce i na świecie,

- fakt, iż tendencja wzrostowa cen energii utrzymuje się ze względu na nadzwyczajną aktualnie sytuację geopolityczną tj. wojną na Ukrainie, której skutkiem jest m.in. istotny wzrost kosztów surowców energetycznych zaś drastyczne zmiany cen na rynku powodują, że zdolność finansowa przedsiębiorców w tym (...) S.A. jest aktualnie bardzo trudna,

- nie wzięcie pod uwagę problemów strukturalnych systemu świadectw efektywności energetycznej,

- nieuwzględnienie, iż Prezes URE zaniechał nadzoru nad rynkiem energetycznym, co sprzyja rozwojowi manipulacji na rynku i uniemożliwiło m.in. wykonanie obowiązku z art. 9a ust. 1 ustawy prawo energetyczne,

2) przepisów prawa materialnego tj.:

art. 56 ust. 1 pkt 1a (w brzmieniu obowiązującym do dni 24 stycznia 2019 r.), art. 56 ust. 2a (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w związku z art. 9a ust. 1 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), art. 9a ust. 2 pkt 2 (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) oraz art. 56 ust. 2, ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne w zw. z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2018 r. o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji oraz w zw. z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i zastosowanie zbyt wysokiego wymiaru kary, z uwagi na:

- wypełnienie się przesłanek wymienionych w tych przepisach z uwagi na niewielką wagę i brak zamiaru naruszenia prawa,

- fakt, iż wskutek wystąpienia zdarzenia wywołanego siłą wyższą, jakim jest panująca w Polsce i na świecie pandemia wirusa (...)2, jak również wprowadzonego rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. (Dz. U. 2020 poz. 491) na obszarze Rzeczypospolitej stanu epidemii oraz rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 24 marca 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz. U. 2020 poz. 522) doszło do poważnych ograniczeń w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców w Polsce i na świecie,

- nieuwzględnienie przy wymierzeniu kary możliwości finansowych ukaranego podmiotu w szczególności faktu, iż spółka znajduje się aktualnie w bardzo trudnej sytuacji finansowej, a nałożenie na niej kary zaskarżoną decyzją może prowadzić do uniemożliwienia mu dalszego prowadzenia działalności;

- pominięcie faktów związanych z sytuacją na rynku energetycznym tj. destabilizacją na rynkach praw majątkowych, w tym świadectw pochodzenia energii odnawialnej i świadectw efektywności energetycznej, skutków okresu pandemii oraz późniejszych sankcji spowodowanych agresją Rosji na Ukrainę.

Mając na uwadze powyższe Powód wniósł o:

1) zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie przez Sąd wystąpienia okoliczności pozytywnych wskazanych w art. 189 f k.p.a i odstąpienie od wymierzenia Powodowi kary;

2) zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ewentualnie o:

1) zmianę zaskarżonej decyzji z dnia 29 grudnia 2022 r., (...) poprzez wymierzenie Powodowi kary pieniężnej w wysokości 1000 zł;

2) zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie k. 10-15)

W związku z otwarciem przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w dniu 25 stycznia 2023 r. postępowania sanacyjnego (...) S.A., postanowieniem z dnia 8 lutego 2024 r. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., wezwał zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym do udziału w sprawie oraz podjął zawieszone postępowanie.

(postanowienie z dnia 25.01.2023 r. k. 43-45, postanowienie z dnia 28.02.2023 r. k. 42, postanowienie tut. Sądu k. 53)

W odpowiedzi na odwołanie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(pismo z dnia 16.04.2024 r. k. 64-68).

W odpowiedzi na powyższe pismo Pozwanego, Zarządca masy sanacyjnej (...) S.A. w restrukturyzacji z siedzibą w W. pismem z dnia 22 lipca 2024 r. podtrzymał w całości odwołanie złożone przez Spółkę. Wskazał ponadto, iż prace nad sporządzeniem spisu wierzytelności w postępowaniu sanacyjnym są na końcowym etapie.

(pismo z dnia 22.07.2024 r. k. 75).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały prezentowane stanowiska w sprawie.

Na rozprawie w dniu 15.10.2024 r. Powód ponadto wskazał, że wierzytelność Pozwanego (określona zaskarżoną Decyzją) została uznana w pełnym zakresie w spisie wierzytelności sporządzonym w postępowaniu sanacyjnym E., aczkolwiek spis ten nie jest jeszcze prawomocny.

(protokół z dnia 15.10.2024 r. k. 94-96).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 10 sierpnia 2012 r. znak: (...) została udzielona (...) S.A. z siedzibą w W. koncesja na obrót energią elektryczną na okres od dnia 11 września 2013 r. do dnia 11 września 2023 r.

(okoliczności bezsporne)

Przedsiębiorca złożył Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki informacje dotyczące zakresu wytwarzania energii elektrycznej, obrotu energią elektryczną oraz sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców końcowych za rok 2017 -2018.

(okoliczności bezsporne wynikające z treści odwołania oraz odpowiedzi na odwołanie, ankiety k. 1-18 akt adm.)

Powód dokonał w roku 2018 sprzedaż energii elektrycznej do odbiorców końcowych w ilości 699.217,458 MWh, w tym do odbiorców końcowych niebędących odbiorcami przemysłowymi, którzy sami realizują obowiązek (...) w ilości 637.836,986 MWh.

(okoliczności bezsporne, pismo powoda z dnia 19.06.2020 r. k. 1 akt adm., w tym załącznik nr 1c odnoszący się do sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców końcowych k. 4 akt adm.)

W związku z powyższym Powód był zobowiązany do:

a)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 51 029,119 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 5 868 348,67 zł (51 029,119 MWh x115,00 zł/MWh ),

b)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 14 670,872 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 821 568,83 zł (14 670,872 MWh x 56,00 zł/MWh1),

c)  uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w ilości 147 984,445 MWh lub do uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 1 331 860,01 zł (147 984,445 MWh x 9,00 zł/MWh1).

(okoliczności niesporne)

Powód nie przedstawił Prezesowi URE do umorzenia ww. świadectw pochodzenia z kogeneracji.

Powód uiścił (na konto NFOŚiGW) opłatę zastępczą celem realizacji obowiązku dla jednostki kogeneracji o której mowa:

a) w art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w wysokości 2 933 552,00 zł, co odpowiada 25 509,148 MWh energii elektrycznej,

b) w art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w wysokości 410 697,00 zł co odpowiada 7 333,875 MWh energii elektrycznej,

c) w art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) w wysokości 665 789,00 zł co odpowiada 73 976,556 MWh energii elektrycznej.

(okoliczności niesporne, a ponadto informacja o wpłatach z NFOŚiGW k. 24 akt adm )

W tych okolicznościach brakująca ilość energii elektrycznej niezbędnej do realizacji przedmiotowego obowiązku za rok 2018 w przypadku jednostki kogeneracji wymienionej w:

a) art. 9l ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) – wynosi 25 519,971 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 2 934 796,67 zł,

b) art. 9l ust. 1 pkt 1a ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) - wynosi 7 336,997 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 410 871,83 zł,

c) art. 9l ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) – wynosi 74 007,889 MWh, co odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 666 071,00 zł.

W związku z tym łączna kwota brakującej opłaty zastępczej wynosi zatem
4 011 739,50 zł.

(okoliczności niesporne)

Pismem z dnia 12.10.2022 r. Prezes URE zawiadomił (...) S.A. o wszczęciu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania za rok 2018 określonego w art. 9a ust 1 ustawy p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.), obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust 1, wydanego dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium RP lub uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie określonym w ust. 15, obliczonej w sposób określony w ust. 10. Spółkę wezwano jednocześnie do przesłania wszelkich dokumentów dotyczących sytuacji finansowej powoda (w szczególności bilansu oraz rachunku zysków i strat) oraz oświadczenia o wysokości przychodu uzyskanego w roku 2021 z działalności koncesjonowanej.

Przedsiębiorca nie przedstawił wyjaśnień ani dokumentów mających związek ze sprawą i mogących mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia.

(okoliczności bezsporne, a ponadto pismo k. 19-21v akt adm.)

Pismem z dnia 22 listopada 2022 r. Prezes URE zawiadomił (...) S.A. o zakończeniu postępowania dowodowego oraz o możliwości zapoznania się z całością zebranego materiału dowodowego. Prezes URE ponownie zwrócił się do Spółki z prośbą o przesłanie dokumentów pozwalających na ustalenie sytuacji finansowej przedsiębiorcy oraz oświadczenia o wysokości przychodu uzyskanego z działalności koncesjonowanej za rok 2021.

(okoliczności bezsporne, a ponadto pismo k. 25- akt adm.)

Powód przedłożył dokumenty finansowe spółki za rok 2021 tj. oświadczenie zarządu dotyczące przychodu z działalności koncesjonowanej, bilans oraz rachunek zysków i strat za rok 2021.

(okoliczności bezsporne, pismo spółki z 6 grudnia 2022 r. wraz z załącznikami k. 27-31 akt adm.)

Na dzień 31 grudnia 2021 r. Przedsiębiorca:

• uzyskał przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi w wysokości
(...) zł,

• posiadał aktywa trwałe w wysokości 9.728.278,91 zł,

• posiadał aktywa obrotowe w wysokości 43.426.842,90 zł,

• posiadał środki pieniężne w kwocie 3.472.199,38 zł.

(okoliczności bezsporne, rachunek zysków i strat k. 28 akt adm., bilans k. 29-31 akt adm.).

W formularzu w sprawie opłaty koncesyjnej Powód wskazał, że przychody z działalności objętej koncesją w 2021 wyniosły (...) zł.

(okoliczności bezsporne, formularz z 19 kwietnia 2022 r. k. 38 akt adm. )

W dniu 25 stycznia 2023 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie otworzył postępowania sanacyjne dłużnika (...) S.A., odebrał zarząd własny dłużnikowi i wyznaczył zarządcę.

(postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego k. 43)

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd oparł się na niespornych twierdzeniach stron (art. 229 k.p.c. oraz art. 230 k.p.c.). Twierdzenia te, mając oparcie w znajdujących się w aktach sprawy dokumentach (art. 245 oraz art. 246 k.p.c.) nie budziły wątpliwości Sądu.

W oparciu o przepis art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc, Sąd pominął (k. 95) zgłoszone przez Powoda dowody z zeznań świadków oraz z opinii biegłego (pkt. 4, 5 odwołania, str. 4) albowiem fakty, które miały zostać wykazane tymi dowodami były nieistotne w sprawie. Na marginesie należy nadmienić, że również pełnomocnik Powoda nie była w stanie wyjaśnić, w jaki sposób ustalenie omawianych faktów mogłoby wpłynąć na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy (k. 95).

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył,
co następuje;

W przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie przepisy prawa energetycznego w brzmieniu obowiązujący przed dniem 25.01.2019 r.

Stosownie bowiem do treści z art 100 ust 2 ustawy o promowaniu energii, do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art 9a ust 1 p.e., za okres przed dniem 25 stycznia 2019 r, oraz w zakresie kar pieniężnych za nieprzestrzeganie tego obowiązku w tym okresie, stosuje się przepisy dotychczasowe.

Zgodnie z art 9a ust 1 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) odbiorca przemysłowy, przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o których mowa ust. 2 są obowiązani uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodzenia z kogeneracji, o którym mowa w art. 9l ust. 1, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach kogeneracji znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (pkt 1) lub uiścić opłatę zastępczą, w terminie określonym w ust. 15, obliczoną w sposób określony w ust. 10 (pkt. 2).

W myśl art 9a ust 15 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) opłata zastępcza, o której mowa w ust. 1 pkt 2, stanowi przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i jest uiszczana na rachunek bankowy tego funduszu do dnia 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.

Stosownie natomiast do treści art. 9m ust. 14 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) świadectwo pochodzenia z kogeneracji umorzone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki do dnia 30 czerwca danego roku kalendarzowego, wydane dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostce kogeneracji w poprzednim roku kalendarzowym, jest uwzględniane przy rozliczeniu wykonania obowiązku określonego w art. 9a ust. 1, w poprzednim roku kalendarzowym.

W myśl art 9a ust 2 pkt 2 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) obowiązek, o którym mowa w ust 1 wykonuje przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym niebędących odbiorcami przemysłowymi, o których mowa w art 9a ust 2 pkt 1 p.e..

W art 9a ust 11 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) określono zakres obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej, o którym mowa w ust. 1, w roku 2018 na poziomie:

• 8/0% dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art 91 ust 1 pkt 1 p.e.,

• 2,3 % dla jednostki kogeneracji, o której mowa w art 91 ust 1 pkt la p.e.,

• 23,2 % dla jednostki kogeneracji o której mowa w art 91 ust 1 pkt 2 p.e.

Z art 9a ust 12 pkt 2 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) wynika, że powyższy zakres określa minimalny udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej z uzyskanych i umorzonych świadectw pochodzenia z kogeneracji lub z uiszczonej opłaty zastępczej, odniesiony do całkowitej sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym niebędącym odbiorcami przemysłowymi o których mowa w art. 9a ust 2 pkt 1 p.e. przez przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej lub obrotu tą energią i sprzedające tą energię odbiorcom końcowym.

W niniejszej sprawie poza sporem było, że łączna kwota brakującej opłaty zastępczej (w związku ze sprzedażą w 2018 r. przez Powoda energii elektrycznej) wynosiła 4.011.739,50 zł;

Przepis art. 56 ust 1 pkt la p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) stanowi, iż karze pieniężnej podlega m.in. ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa pochodzenia z kogeneracji albo nie uiszcza opłaty zastępczej.

Stosownie do treści art. 56 ust. 2a p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) wysokości kary z art. 56 ust. 1 pkt 1a p.e. nie może być niższa niż kwota obliczona według wzoru, zgodnie z którym kwotę nieuiszczonej opłaty zastępczej należy pomnożyć przez współczynnik 1,3.

W myśl natomiast art. 56 ust. 3 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) górna wysokość kary wymierzanej w oparciu o art. 56 ust. 1 pkt 1a p.e., nie mogła natomiast przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna związana jest z działalnością prowadzoną na podstawie koncesji, wysokość kary nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Jednocześnie, stosownie do art. 56 ust. 6 pe, ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy kara pieniężna wymierzona Przedsiębiorcy nie mogła być niższa od kwoty (...) zł (4.011.739,50 x 1,3).

Zaskarżoną decyzją (w oparciu o przepis art. 56 ust. 2 p.e.) Pozwany wymierzył Przedsiębiorcy karę pieniężną w najniżej możliwej wysokości tj. w kwocie (...) zł

Jednocześnie kara w tej wysokości stanowi nie więcej aniżeli 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (tj. górnej granicy kary). Przedsiębiorca uzyskał przychód w wysokości (...) zł, a kwota (...) zł stanowi jedynie 1,34 % tegoż przychodu.

Ponadto wymierzona Pozwanemu kara (będąc karą minimalną) w żaden sposób nie może naruszać przepisu art. 56 ust. 6 pe. Wytyczne wymienione w tym przepisie (stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe) służą bowiem do miarkowania kary wyłącznie w granicach określonych minimalną oraz maksymalną jej wysokością.

Sąd podziela również stanowisko Prezesa URE, że brak było podstaw do odstąpienia od wymierzenia Powodowi kary. Zgodnie z art. 56 ust. 6a pe Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

Na wstępie omówienia przywołanego zarzutu należy wskazać, że utrwalony zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, jest pogląd, że na podstawie przepisów ustawy Prawo energetyczne odpowiedzialność ma charakter obiektywny, wynikający z samego faktu naruszenia określonych norm prawnych. Oznacza to, że przedsiębiorca nie może powoływać się na brak winy ( zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2008 r., sygn. akt III SK 10/08, opubl. system Legalis nr 1885077). Okoliczność ta jest irrelewantna dla samego faktu wymierzenia kary, jak i odstąpienia od karania. Gdyby zamiarem ustawodawcy było uzależnienia samego wymierzenie kary lub zastosowania odstąpienia od jej wymierzenia od zawinienia, a tym samym subiektywizacja odpowiedzialności za naruszenia przepisów, wskazałby tę przesłankę w treści art. 56 ust. 3, 6 i 6a ustawy, czego jednak nie uczynił (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. akt III SK 22/16, opubl. system Legalis nr 2586425). Tym samym odpowiedzialność przedsiębiorcy istnieje w oderwaniu od winy i do jej ustalenia nie jest konieczne wykazanie zawinionego zachowania, lecz wystarcza stwierdzenie faktu zaistnienia określonego naruszenia prawa.

W związku z tym, powoływanie się przez Powoda m.in. na destabilizację na rynkach, wojnę na Ukrainie, panującą pandemię wirusa (...)2 (abstrahując w tym miejscu od tego, że zdarzenia te zaistniały dopiero po terminie, w którym Powód był zobligowany zrealizować swój obowiązek) nie mogło doprowadzić do oczekiwanego przez Powoda rezultatu.

Odnosząc się natomiast wprost do zarzutu ukarania odwołującego wbrew ziszczeniu się przesłanek przemawiających za odstąpieniem od karania, Sąd pokrótce wyjaśni zasady stosowania tej instytucji, a także jej cel i zakres kontroli sądowej.

Odstąpienie od wymierzenia kary stanowi wyraz tzw. uznania administracyjnego, rozumianego jako uprawnienie organu do wyboru konsekwencji prawnej. Uznanie to stanowi zatem sferą dyskrecjonalności, w ramach której organ władzy publicznej ma swobodę wyboru skutku prawnego, jaki w konkretnej sprawie będzie wiązał się z zaistnieniem danych okoliczności. Co istotne, Prezes Urzędu nie ma obowiązku skorzystania z odstąpienia od wymierzenia kary, nawet wówczas gdy spełnione są przesłanki określone w przywołanym przepisie art. 56 ust.6a p.e.. Wynika to z wykładni literalnej normy, która wskazuje, że prezes urzędu jedynie „może” odstąpić od wymierzenia kary pieniężnej. Nie jest to więc tzw. decyzja związana, do której wydania obligują obowiązujące przepisy prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. akt I NSK 95/18, opubl. system L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

Pozostawienie oceny spełnienia przesłanek do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej organowi regulacyjnemu, nie oznacza jednak, że ocena zasadności i legalności skorzystania z tej instytucji wyłączona jest spod kompetencji sądu ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2014 r. sygn. akt III SK 47/13, z dnia 06 lutego 2018 r. sygn. akt III SK 7/17). Należy jednak mieć tu na uwadze, że celem ustawodawcy umieszczającego decyzję w sferze uznania administracyjnego jest poszerzenie władzy organu, i w konsekwencji kontrola sądowa w tym wypadku nie może sięgać głęboko, gdyż w innym wypadku instytucja uznania administracyjnego stałaby się iluzoryczna. Jak szeroko uzasadnił to Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt I NSK 95/18 ( op.cit), należy tu pamiętać, że to Prezes Urzędu kształtuje politykę wymiaru kar wobec przedsiębiorców popełniających delikty administracyjne. Dlatego przepis art. 56 ust. 6a prawa energetycznego należy interpretować z uwzględnieniem zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych, a także zasad równowagi i podziału władzy. Dlatego też interwencja sądu w treść decyzji organu regulacyjnego powinna następować dopiero wtedy, gdy nosi ona znamiona dowolności tj. opiera się na arbitralnych przesłankach, zawiera zdawkowe i ogólnikowe uzasadnienie, odwołuje się do nieudowodnionych informacji itp. Dla takiej ingerencji konieczne jest zatem nie tylko wykazanie, że zachodzą przesłanki spełnione w omawianym przepisie, ale również że organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Szerzej ujmując oznacza to, że Sąd rozpoznający odwołanie od decyzji organu, co prawda jest władny zmienić tę decyzję, jakkolwiek ku temu konieczne jest wykazanie, że podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, a nadto że pozwany organ przekroczył zasady uznania administracyjnego. Należy przy tym pamiętać, że omawiana instytucja stanowi wyjątek, który powinien być stosowany jedynie wówczas, gdy nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej na jakimkolwiek poziomie kłóci się z podstawowymi funkcjami kary. Warto w tym miejscu także odnotować, że odstąpienie od wymierzenia kary nie może być mylone i nie może stanowić podstawy do miarkowania kary pieniężnej, a jedynie uprawnia Prezesa urzędu do nie nakładania jej w ogóle. Inaczej ujmując na podstawie tego przepisu nie można obniżyć kary pieniężnej ( zob. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 15 października 2014 r. III SK 47/13, opubl. LEX nr 1540636).

Przechodząc do podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary, to zgodnie z treścią art. 56 ust 6a p.e. pierwszymi, mogącymi występować alternatywnie przesłankami, jest zaprzestanie naruszania prawa lub realizacja obowiązku przez adresata kary.

Nie sposób jest uznać, że powód zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował swój obowiązek (to jest uiścił opłatę zastępczą). Jak wskazano bowiem w uzasadnieniu wyroku Sadu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30.04.2014 r. VI ACa 927/13 (który to pogląd Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela) ponieważ termin uiszczenia opłaty zastępczej ma charakter materialny, nie jest możliwa realizacja tego obowiązku po upływie terminu ustawowego. Nie można więc twierdzić, że powód zrealizował ten obowiązek. Alternatywnie art. 56 ust. 6a ustawy - Prawo energetyczne wskazuje na przesłankę polegająca na tym, że podmiot zaprzestał naruszania prawa, co w przedmiotowej sprawie również nie mogło mieć miejsca, skoro spełnienie obowiązku miało charakter jednorazowy. W sytuacji niespełnienia żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek, prawnie irrelewantna staje się ocena stopnia szkodliwości czynu powoda, a w szczególności, czy był on znikomy. Jest to bowiem przesłanka, która powinna być spełniona łącznie z zaprzestaniem naruszania prawa lub zrealizowaniem obowiązku.

Jak już wskazano, z uwagi na niespełnienie żadnej z powyższych alternatywnych przesłanek, ocena stopnia szkodliwości czynu powoda była w niemniejszej sprawie prawnie irrelewantna. Niemniej dla porządku należy zauważyć, iż w ocenie Sadu stopień społecznej szkodliwości czynu powoda niewątpliwie był wyższy aniżeli znikomy.

Przesłanka ta nawiązuje do dyrektywy wymiaru kary w koncepcji prawa karnego, dlatego też powszechnie przyjmuje się, że przy jej interpretacji konieczne jest odwołanie się do sposobu weryfikacji stopnia szkodliwości czynu wypracowanego na gruncie art. 115 kodeksu karnego. Oznacza to konieczność odniesienia się do rodzaju i charakteru naruszonego dobra, rozmiaru wyrządzonej szkody, sposobu i okoliczności popełnienia czynu, wagi naruszonych obowiązków, postaci zamiaru, motywacji sprawcy oraz rodzaju naruszonych reguł ostrożności i stopnia ich naruszenia. Wszystkie te kryteria powinny zostać uwzględnione, aczkolwiek dokonywana ocena ma charakter kompleksowy, odnosi się do całokształtu okoliczności sprawy. Niemniej jednak w orzecznictwie wskazuje się, że jednym z podstawowych czynników mających istotne znaczenie dla dokonania właściwej oceny czynu sprawcy jest rodzaj i charakter naruszonego dobra chronionego prawem ( zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 09 grudnia 2021 r. sygn. akt VII AGa 1040/20, z dnia 16 stycznia 2018 r. sygn. akt VIIAGa 763/18, z dnia 07 września 2016 r. sygn. akt VI ACa 974/15).

W tym kontekście należy zauważyć, na co słusznie wskazuje pozwany, że celem regulacji z art. 9a ust. 1 p.e. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 24 stycznia 2019 r.) było zapewnienie odpowiednich źródeł finansowania wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji. Odgrywa ono bowiem znacząca rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju, w zmniejszaniu negatywnego wpływu energetyki na środowisko, a także w zwiększaniu konkurencyjności i efektywności energetycznej gospodarki narodowej.

Dokonując oceny, czy zasadnym byłoby odstąpienie od wymierzenia Powodowi kary, nie wolno pominąć skutku takiej decyzji. Skutkiem zastosowania wobec powoda odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej byłoby bowiem zwolnienie go z obowiązku zapłaty także tego składnika kary pieniężnej, który odpowiada opłacie zastępczej w wysokości 4.011.739.50 zł. W konsekwencji zastosowania instytucji odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej sytuacja przedsiębiorcy, który nie wniósł w ustawowym terminie opłaty zastępczej, byłaby korzystniejsza od sytuacji przedsiębiorcy, który wniósł ją w terminie, albowiem pierwszy z nich byłby zwolniony z obowiązku zapłaty jakiejkolwiek kwoty, pomimo niewykonania spoczywającego na nim obowiązku, zaś drugi byłby obowiązany wnieść opłatę zastępczą. Zdaniem Sądu byłoby to rozwiązanie rażąco niesprawiedliwe (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 30.04.2014 r. VI ACa 927/13).

Podsumowując powyższą część rozważań, chybiony był zarzut Powoda, iż Pozwany nie odstępując od wymierzenia powodowi kary naruszył przepis art. 56 ust. 6a p.e. (brak realizacji przesłanek z tego artykułu oraz niezależnie od powyższego brak podstaw do uznania, że Pozwany przekroczył zasady uznania administracyjnego).

Na marginesie nadmienić należy, że w przedmiotowej sprawie nie miał zastosowania przepis art. 189f k.p.a. (na który powoływał się Powód, żądając odstąpienia od wymierzenia kary). Zgodnie bowiem z treścią art. art. 189a § 2 pkt 2 k.p.a., który stanowi, że „w przypadku uregulowania w przepisach odrębnych odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej lub udzielenia pouczenia, przepisów działu IVA k.p.a. (w tym 189f § 1 pkt 1 kpa) nie stosuje się”. Możliwość odstąpienia od wymierzenie kar pieniężnych nakładanych przez Prezesa URE została przewidziana w art. 56 pe.

Powód podniósł także zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania administracyjnego (art. 7 w zw. z art. 77 k.p.a. i art. 107§3 k.p.a.). W tym zakresie należy wskazać na utrwalone w judykaturze stanowisko, że zasadniczo, tego typu zarzuty są nieskuteczne przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ponieważ Sąd ten nie może ograniczyć sprawy wynikającej z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu tylko do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowania sądowe. Celem postępowania nie jest przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Sąd antymonopolowy jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, w tym wypadku Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji pomiędzy postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., sygn. akt I CKN 265/98; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., sygn. akt I CKN 351/99; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 r., sygn. akt I CKN 1036/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 r., sygn. akt III SZP 2/05). Jednakże, nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to zarzuty w tym zakresie nie mogą być skuteczne, o ile uchybienia te mogą być sanowane w toku postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem tutejszy Sąd zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.

Niezależnie jednak od powyższego, w ocenie Sądu, w sprawie nie doszło do uchybień proceduralnych, które skutkować mogłyby uchyleniem lub zmianą zaskarżonej decyzji, a pozwany dokonał dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, wszechstronnie rozpatrzył zebrany materiał dowodowy i dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd nie znalazł podstaw do uzupełniania materiału dowodowego, a zebrany przez Prezesa URE stał się podstawą do wydania wyroku. Bezspornym bowiem jest w sprawie, a Powód tego nie neguje, że nie wypełnił nałożonych na niego za rok 2018 obowiązków. Powoduje to, że Organ był zobligowany do nałożenia na Powoda kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt. 1 a ustawy prawo energetyczne (w brzmieniu obowiązującym do 24 stycznia 2019 r.).

W tych okolicznościach, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołanie (pkt I wyroku).

O kosztach procesu (pkt II wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, należało uznać Powoda za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz Pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w minimalnej stawce 720,00 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/

Sygn. akt XVII AmE 25/24

ZARZĄDZENIE

1)  (...);

2)  (...).

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/