XVII AmA 19/22 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-01-18
Sygn. akt XVII AmA 19/22
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 stycznia 2024 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:
|
Przewodniczący – |
Sędzia SO Małgorzata Perdion-Kalicka |
|
Protokolant – |
St. sekretarz sądowy Jadwiga Skrzyńska |
po rozpoznaniu 11 stycznia 2024 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z odwołania M. G. (1)
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 17 grudnia 2021 r. Nr. (...)
1. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że obniża karę nałożoną w pkt III decyzji do kwoty 450 000 zł (czterysta pięćdziesiąt tysięcy złotych);
2. oddala odwołanie w pozostałym zakresie;
3. zasądza od M. G. (1) na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.
SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
Sygn. akt XVII AmA 19/22
UZASADNIENIE
Decyzją z 31 maja 2022 r. nr (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako: „pozwany”, „Prezes UOKIK”),
I. na podstawie art. 27 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą:(...)w K., polegającą na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 7 pkt 14 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070), przejawiającej się w postaci propagowania systemu promocyjnego typu piramida założonego i prowadzonego przez spółkę (...) Ltd z siedzibą w S., poprzez propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli zwanej(...)wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników (w tym konsumentów) przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów, co wyczerpuje przesłanki art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i stwierdził zaniechanie stosowania tej praktyki z dniem 1 listopada 2018 roku.
II. na podstawie art. 27 ust. 4 w związku z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021, poz. 275), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązał M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą:(...) w K. do usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez:
1) zamieszczenie na należących do tego przedsiębiorcy kontach w portalach społecznościowych (...): (...) oraz (...): (...) komunikatu o następującej treści:
„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 17 grudnia 2021 r. informuje się, że M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą: (...) w K. stosował praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 7 pkt 14 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070), przejawiającej się w postaci propagowania systemu promocyjnego typu piramida założonego i prowadzonego przez spółkę (...) Ltd z siedzibą w S., poprzez propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli zwanej (...)wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników (w tym konsumentów) przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów, co wyczerpuje przesłanki art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
i zaniechał stosowania tych praktyk.
Decyzja Prezesa Urzędu nr (...) dostępna jest pod adresem (...)”.
Oświadczenie to M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą:(...) w K. opublikuje, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji – na swój koszt, przy czym komunikat będzie spełniał następujące wymagania:
a) napisany będzie standardową, domyślną czcionką o wielkości zwyczajowo używanej do tworzenia komunikatów na wskazanych portalach społecznościowych,
b) fragment: „Decyzja Prezesa UOKiK nr (...)” będzie stanowić hiperłącze prowadzące do strony internetowej: (...),
c) do treści oświadczenia - na jego końcu - dodane zostaną znaczniki internetowe w formie poniższych hasztagów: (...), (...), #UOKiK, #decyzjaUOKiK, #piramida,
d) oświadczenie będzie utrzymane przez okres 3 miesięcy od dnia jego opublikowania.
2) zamieszczenie na należącym do tego przedsiębiorcy kanale na portalu internetowym (...): (...) komunikatu o następującej treści:
„ W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 17 grudnia 2021 r. informuje się, że M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą:(...) w K. stosował praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 7 pkt 14 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070), przejawiającej się w postaci propagowania systemu promocyjnego typu piramida założonego i prowadzonego przez spółkę (...) Ltd z siedzibą w S., poprzez propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli zwanej (...)wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników (w tym konsumentów) przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów, co wyczerpuje przesłanki art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów
i zaniechał stosowania tych praktyk.
Decyzja Prezesa Urzędu nr (...) dostępna jest pod adresem (...)”.
Oświadczenie to M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą: (...)w K. opublikuje, w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji – na swój koszt, przy czym komunikat będzie spełniał następujące wymagania:
a) w warstwie graficznej - napisany będzie czcionką czarną (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL o wielkości umożliwiającej swobodne zapoznanie się z tą informacją, na białym tle (kod szesnastkowy RGB #ffffff) w taki sposób, aby treść komunikatu w całości wypełniała ramkę widoku filmu, z uwzględnieniem marginesu 2,5 cm z każdej strony w trybie domyślnym funkcjonowania serwisu (...),
b) tekst komunikatu będzie umieszczony poziomo, wyjustowany, czytelny, nieruchomy, widoczny przez cały czas, gdy użytkownik zapoznaje się z jego treścią (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),
c) w opisie znajdującym się bezpośrednio pod ww. filmem umieszczone zostaną, napisane czcionką używaną w trybie domyślnym funkcjonowania serwisu (...), jak następuje:
.
-
-
skopiowana treść ww. komunikatu, przy czym fragment „Treść decyzji nr (...) dostępna jest na stronie (...)” ma stanowić hiperłącze prowadzące do strony internetowej(...),
-
-
na końcu oświadczenia znaczniki internetowe w formie poniższych hasztagów: (...), (...), #UOKiK, #decyzjaUOKiK, #piramida,
b) w warstwie dźwiękowej - podana zostanie pełna treść ww. oświadczenia, która zostanie przeczytana przez lektora w sposób komunikatywny, wyraźny i zrozumiały,
c) czas trwania filmu wyniesie co najmniej 2 minuty,
d) oświadczenie będzie utrzymane przez okres 3 miesięcy od dnia jego opublikowania.
III. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą: „(...)w K. karę pieniężną w wysokości 509.821 zł. (pięćset dziewięć tysięcy osiemset dwadzieścia jeden złotych), za stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w pkt I sentencji niniejszej decyzji, płatną do budżetu państwa.
IV. na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735) w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obciążył M. G. (1), który do dnia 14 września 2020 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą: (...)w K., kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 41,30 zł (słownie: czterdzieści jeden złotych 30/100) (decyzja Prezesa UOKiK z dnia 17 grudnia 2021 r. k. 6-19v akt sąd.)
Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. G. (1), który do 14 września 2020 r. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...)w K. (dalej jako „ powód”, „odwołujący”), zaskarżając ją w całości i zarzucił jej:
a. naruszenie art. 7 k.p.a. i art. 6 k.p.a. w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez naruszenie obowiązku podjęcia wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy, w tym zaniechania przeprowadzenia dowodu z dokumentów, przede wszystkim umowy zbycia udziałów w (...) sp. z o.o., protokołu z (...) sp. z o.o., protokołu z (...) sp. z o.o., protokołu z (...) sp. z o.o., umowy przeniesienia praw i obowiązków w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k., umowy zbycia udziałów w (...) sp. z o.o., zeznań świadków, opinii biegłego, a oparcie się na niezweryfikowanych publikacjach prasowych, a w efekcie dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych ze stanem rzeczywistym i ze zgromadzonymi w sprawie dowodami,
b. naruszenie art. 84 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów i niewskazanie na jakiej podstawie Prezes UOKiK ustalił fakty, na jakie powołuje się w treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji, poprzez:
-
-
bezpodstawne przyznanie powodowi statusu przedsiębiorcy, podczas gdy jak wynika z akt sprawy w dacie wszczęcia postępowania przed Prezesem UOKiK powód ani formalnie, ani faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, ani nie wykonywał czynności, które nadawałyby mu przymiot przedsiębiorcy,
-
-
bezpodstawne przyjęcie, że M. G. (1) dopuścił się działań bezprawnych, związanych z przekroczeniem zakazu ustanowionego w przepisach ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom, przejawiającej się w postaci propagowania systemu promocyjnego typu piramida, podczas gdy zgromadzone w sprawie dowody wskazują, iż powód nie uczestniczył w projekcie typu „piramida”, nie promował takiego systemu promocyjnego, był jednym z setek innych inwestorów, którzy przystąpili do projektu NetLeaders,
-
-
przyjęcie, że M. G. (1) wprowadzał w błąd konsumentów poprzez propagowanie systemu promocyjnego, w ramach którego konsument wykonywał świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które były uzależnione od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów, podczas gdy powód nie wprowadzał w błąd konsumentów, wykonywane świadczenia związane były z zakupem kryptowaluty o nazwie(...), która była środkiem płatniczym, za który dokonywało się zakupów i płatności, miała określoną wartość rynkową, była przedmiotem obrotu, funkcjonowała na wielu giełdach kryptowalut i do dnia dzisiejszego jest przedmiotem obrotu jako waluta „GRN”,
-
-
przyjęcie, że M. G. (1) kierował „przekaz do nieograniczonej liczby konsumentów”, podczas gdy Prezes UOKiK w toku postępowania nie ustalił, do jakiego kręgu konsumentów miał M. G. (1) kierować przekaz, czy odbiorcy mieli status konsumentów, a także czy miało to miejsce w stosunku do polskich konsumentów,
-
-
bezzasadne przyjęcie, iż działanie M. G. (1) stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, na skutek której „wielu konsumentów mogło stracić zainwestowane środki, a nawet pozostać z zadłużeniem”, w sytuacji gdy wskazana hipoteza nie została poparta jakimikolwiek ustaleniami, dotyczącymi kto i jakie straty poniósł na skutek poczynionych inwestycji, a także jaka była przyczyna poniesionych strat,
-
-
przyjęcie, że system promocyjny (...) Ltd z siedzibą w S.nosi cechy piramidy, z uwagi na propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli ((...)) wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne od wprowadzania innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów,
-
-
bezzasadne przyjęcie, iż działanie M. G. (1) miało umyślny charakter naruszenia, podczas gdy M. G. (1) wszelkie działania podejmował w dobrej wierze, będąc przekonanym o skuteczności i celowości czynionych inwestycji w ramach projektu (...), a projekt z uwagi na jego charakter, zakres i osoby nim zarządzające jawił się jako perspektywiczny, mający przynieść zyski wszystkim jego uczestnikom,
-
-
bezzasadne przyjęcie, iż M. G. (1) osiągnął znaczną korzyść majątkową z propagowania systemu promocyjnego typu piramida w postaci (...), skoro jednocześnie pozwany ustalił, iż (...), które powód za podejmowane działania miał otrzymać nie przedstawiały jakiejkolwiek wartości,
-
-
bezzasadne przyjęcie, iż zasięg rzekomego naruszenia dokonanego przez M. G. (1) miało znaczący charakter,
-
-
bezzasadne przyjęcie, że dowody przeprowadzone w sprawie powinny przemawiać za wymierzeniem powodowi kary o najsurowszym wymiarze,
c. naruszenie art. 77 k.p.a. w zw. z art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez:
d. zaniechanie rozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, pominięcie dowodów zawnioskowanych przez powoda w toku postępowania, a tym samym pominięcie okoliczności wskazujących na brak prowadzenia działalności gospodarczej przez M. G. (1) co doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych w efekcie przyjęcia, że M. G. (1) posiada status przedsiębiorcy,
e. naruszenie art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenia stanu faktycznego sprawy na podstawie materiałów publicystycznych, podczas gdy stan faktyczny winien być ustalany na podstawie postępowania dowodowego przeprowadzonego bezpośrednio przez pozwanego, a nie na podstawie niczym nie zweryfikowanej beletrystyki publicystycznej,
f. naruszenie art. 235 2 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych powoda o przeprowadzenie dowodu z aktów notarialnych obrazujących wyzbycie się udziałów w spółkach prawa handlowego świadczące o tym, iż formalnie i faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej i utracił status przedsiębiorcy,
g. art. 4 § 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez bezpodstawne przyznanie powodowi statusu przedsiębiorcy, podczas gdy jak wynika z akt sprawy w dacie wszczęcia postępowania przed Prezesem UOKiK powód ani formalnie, ani faktycznie nie prowadził działalności gospodarczej, ani nie wykonywał czynności, które nadawałyby mu przymiot przedsiębiorcy,
h. art. 156 § 1 ust. 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz w zw. z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej – poprzez prowadzenie postępowania wobec M. G. (1) jako przedsiębiorcy, pomimo że ten statusu tego nie posiada – tj. prowadzenie postępowania w sposób sprzeczny z właściwością tego Organu i bez odpowiedniej podstawy prawnej,
i. art. 106 § 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez pominięcie okoliczności, które przy ustaleniu, że powód dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 ustawy winny przemawiać za odstąpieniem od wymierzenia powodowi kary, a przynajmniej powinny przemawiać za wymierzeniem powodowi kary o zdecydowanie łagodniejszym wymiarze.
Ponadto, powód wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:
1) przesłuchania stron (powoda) celem wykazania faktu i daty zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda; okoliczności wykluczających możliwość traktowania powoda jako przedsiębiorcy, charakteru czynności wykonywanych przez powoda w ramach współpracy Spółki (...) Ltd z siedzibą w S.; faktu i daty dobrowolnego zaprzestania ww. działalności; charakteru i przebiegu działalności systemu (...)oraz kryptowaluty (...); poniesionych kosztów i uzyskanego zysku; brak świadomości powoda, iż działalność w której uczestniczył nosiła cechy piramidy;
2) dokumentów:
a. umowa zbycia udziałów w (...) sp. z o.o. na fakt: zbycie udziałów w spółce; treść umowy; data zawarcia umowy;
b. protokół z (...) sp. z o.o. – na fakt: treść dokumentów, zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu spółki; data dokumentu;
c. protokół z (...) sp. z o.o. – na fakt: treść dokumentów, zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu spółki; data dokumentu;
d. protokół z (...) sp. z o.o. – na fakt: treść dokumentów; zaprzestania pełnienia funkcji członka zarządu spółki; data dokumentu;
e. umowa przeniesienia praw i obowiązków w (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. – na fakt: treść dokumentów; zaprzestania pełnienia funkcji komandytariusza; data dokumentu;
f. umowa zbycia udziałów w (...)sp. z o.o. – na fakt: zbycie udziałów w spółce; treść umowy; data zawarcia umowy;
g. Wykres kursu (...)– na fakt: funkcjonowanie (...)na giełdach wewnętrznych, wartość (...)w okresie objętym decyzją, możliwość wymiany (...)na inne kryptowaluty,
h. Wydruk kursu (...) – na fakt: funkcjonowanie (...)jako przedmiotu obrotu,
i. Wydruk publikacji – na fakt: funkcjonowanie (...)na giełdach wewnętrznych, cechy (...), możliwość wymiany (...)na inne kryptowaluty, wartość (...)w okresie objętym decyzją, funkcjonowanie (...)jako przedmiotu obrotu,
j. Nagranie [4] – na fakt funkcji płatniczej (...)na rynku tradycyjnym,
2) Opinii biegłego sądowego na fakt:
a. jaki był mechanizm osiągania zysku przez (...)Ltd z siedzibą w S.w okresie objętym decyzją w związku z funkcjonowaniem (...),
b. czy powód uzyskał jakąkolwiek korzyść majątkową w związku z prowadzoną działalnością związaną z (...), a jeżeli tak to w jakiej wysokości,
c. z jakiego tytułu uzyskiwał przysporzenie Spółki (...)Ltd z siedzibą w S.w okresie objętym decyzją,
d. jaką wartość przedstawiał (...)w okresie objętym decyzją.
W związku z powyższym powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o zmianę zaskarżonej decyzji w pkt III i odmienne orzeczenie w zakresie wymierzonej kary pieniężnej w wysokości 509 821,00 zł., poprzez odstąpienie od ukarania lub wymierzenie kary pieniężnej w wysokości 5 000 zł. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
(odwołanie powoda z dnia 31 stycznia 2022 r. k. 20-34 akt sąd.)
W odpowiedzi na odwołanie, Prezes UOKiK wniósł o jego oddalenie, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto, Prezes UOKiK wniósł o pominięcie wnioskowanych przez powoda dowodów za wyjątkiem wnioskowanych dowodów z dokumentów z pkt 2 lit. a-f, z uwagi na fakt, że dopuszczenie i przeprowadzenie wnioskowanych dowodów nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy oraz zmierza wyłącznie do przedłużenia postępowania. Jednocześnie, pozwany wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z:
1. protokołu z dnia 23 czerwca 2022 r. z utrwalenia przez Prezesa Urzędu treści cyfrowych wraz z załącznikiem na okoliczność: (i) posiadania statusu globalnego ambasadora (...) przez M. G. (1), (ii) propagowania systemu promocyjnego typu piramida – sieci niezależnych przedstawicieli (...),
2. odwołania od decyzji nr (...) z dnia 26 kwietnia 2021 r. na okoliczność: (i) udzielenia informacji przez M. G. (1) w ramach postępowania wyjaśniającego żądanych przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po dacie 14 września 2020 r., czyli po wykreśleniu z rejestru przedsiębiorców, (ii) zbycia udziałów/przeniesienia ogółu praw i obowiązków na rzecz pełnomocnika – adw. D. U.,
3. pisma z 14 maja 2021 r. na okoliczność braku jakiegokolwiek tytułu prawnego do nieruchomości na Zanzibarze przez (...) Ltd.,
4. pełnomocnictwa z dnia 17 grudnia 2020 r. upoważniające r.pr. M. G. (2) do reprezentowania (...) Ltd. oraz rejestru dyrektorów Spółki, poświadczony przez rejestratora na okoliczność: umocowania do reprezentowania (...) Ltd. przez M. G. (1),
5. wydruku artykułu: „(...) od kuchni: (...) z dnia 29 października 2018 r. opublikowanego na stronie: (...) na okoliczność: sponsorowania przez M. G. (1) klubu sportowego (...),
6. wydruku komunikatu: UOKiK uderza w naganiaczy systemów typu piramida opublikowanego 2 listopada 2020 roku na stronie: https://uokik.gov.pl/ na okoliczność informowania opinii publicznej o podejmowanych przez Prezesa Urzędu czynnościach związanych z projektami, które mogły zagrażać interesom konsumentów, a które były propagowane przez powoda.
(odpowiedź pozwanego na odwołanie z dnia 23 czerwca 2022 r. k. 57-61 akt sąd.)
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:
Prezes UOKiK decyzją z 14 grudnia 2019 r. uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie przedsiębiorcy (...) Ltd z siedzibą w S., polegające na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, poprzez założenie, prowadzenie i propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli (tzw. (...)), wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży bądź konsumpcji produktów, co stanowi system promocyjny typu piramida. (decyzja Prezesa UOKiK z dnia 14 grudnia 2019 r. k. 9-18v akt adm.)
Organ w powołanej decyzji ustalił, że (...), dalej również: (...), to kryptowaluta, za której tworzenie, utrzymanie i rozwój jest odpowiedzialna spółka (...) Ltd. z siedzibą w H. (Chińska Republika Ludowa). Natomiast za wprowadzenie kryptowaluty (...)na rynek odpowiedzialna jest Spółka (...)Ltd z siedzibą w S.(dalej jako (...)), która zajmuje się również dystrybucją Licencji, na podstawie których Użytkownicy uzyskują tzw. cykle (tokeny), dające uprawnienia do korzystania z usług i towarów oferowanych przez (...), w tym do nabycia jednostek kryptowaluty (...). Oferta spółki (...) skierowana jest do wszystkich zainteresowanych, w tym do konsumentów.
(...) jest prywatną spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i zarządza globalną siecią niezależnych przedstawicieli określanych jako (...). Właścicielem (...) jest Spółka (...) Ltd z siedzibą w D. (Zjednoczone Emiraty Arabskie).
Wszystkie ww. spółki wchodzą w skład tzw. (...), przy czym (...)to społeczność składająca się nie tylko ze współpracującej grupy ww. spółek, ale także licencjobiorców oraz niezależnych przedstawicieli, tworzących sieć (...)(pkt 2 Licencji (...)).
Aby uczestniczyć w projekcie należy zarejestrować się na stronie internetowej(...) Przy rejestracji należy podać nazwę aktualnego uczestnika projektu (osoby polecającej, która jednocześnie musi być niezależnym przedstawicielem). Po dokonaniu rejestracji, aby korzystać z funkcjonalności i usług wchodzących w skład (...), należy z kolei wykupić jedną z sześciu Licencji o wartości od 100 do 25.000 euro. Umowy o zakupu Licencji w tym zakresie zawierane są pomiędzy przedsiębiorcą (...) a danym nabywcą Licencji (np. konsumentem), przy czym elementami umowy są Licencja (...)oraz Regulamin (...).
Zgodnie z pkt 8 Licencji (...)każdy użytkownik może zdecydować, czy będzie jedynie posiadaczem licencji, czy też zostanie dodatkowo niezależnym przedstawicielem. Nie jest koniecznym posiadanie wykupionej licencji, aby zostać niezależnym przedstawicielem, zgodnie bowiem z 1.4 Regulaminu (...)niezależni przedstawiciele to:
-
-
niezależny przedstawiciel z licencją, czyli osoba która kupiła licencję i dodatkowo chce być przedstawicielem,
oraz
-
-
niezależny przedstawiciel zaangażowany w Promocję, który nie posiada wykupionej licencji.
Struktura Organizacyjna (...)składa się z licencjobiorców i/lub niezależnych przedstawicieli, przy czym aby zostać uczestnikiem struktury potencjalny nabywca musi zostać zarekomendowany przez osobę już zarejestrowaną w sieci/systemie (tzw. sponsora), co umożliwia uzyskanie przez sponsora wynagrodzenia za działanie tej osoby wprowadzonej do systemu (czyli wynagrodzenia za wprowadzanie do systemu dalszych osób).
Po rejestracji nowy użytkownik zostaje umieszczony w dwóch strukturach organizacyjnych (zespołach sprzedażowych):
-
-
Drzewie Binarnym i
-
-
Drzewie Rejestracji Osoby Wprowadzającej (Sponsora).
Każdy Niezależny Przedstawiciel, który sprzeda Licencję osobie trzeciej ma prawo do prowizji. W opracowanym przez (...) Systemie Wynagrodzenia, są trzy rodzaje bonusów:
1) Bonus od sprzedaży bezpośredniej/prowizja – w wysokości 8% od wartości licencji sprzedanej nowemu licencjobiorcy,
2) Bonus Binarny – wypłacany w okresach tygodniowych na podstawie stanu ww. Drzewa Binarnego o ile sponsor jest aktywny lub uzyskuje wolumen sprzedaży bezpośredniej w określonej wysokości (co do zasady 500 euro),
3) Matching Bonus – wypłacany w okresach tygodniowych w kwocie określanej na podstawie struktury Drzewa Rejestracji oraz poziomu kwalifikacji sponsora.
Zatem ten kto zdecydował się zostać niezależnym przedstawicielem (...) mógł uzyskać wynagrodzenie z tytułu nabycia Licencji przez każdą pozyskaną przez niego osobę, która zarejestruje się na stronie(...) ., ale też z tytułu wprowadzenia przez każdego niezależnego przedstawiciela (wprowadzonego przez danego uczestnika) kolejnego nowego uczestnika (system uprawniał także osobę wprowadzającą do prowizji obliczonej według ustalonego planu).
Spółka (...) zorganizowała szereg działań promujących kryptowaluty, w tym (...) oraz oferowane Licencje i projekt (...). Spółka w okresie ok. półtora roku od dnia rejestracji przeprowadziła, w różnych częściach świata siedem konferencji/wydarzeń promujących jej działalność oraz kryptowalutę (...), w tym również w Polsce.
Działania promujące i propagujące projekt (...)prowadzone były również przez inne osoby, m.in. przez M. G. (1).
M. G. (1) do 14 września 2020 r. prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...) w K.. Przeważającą działalnością powoda było pośrednictwo w sprzedaży miejsca na cele reklamowe w mediach elektronicznych (Internet). (CEiDG powoda k. 84 akt sąd.).
Współpraca M. G. (1) z (...) rozpoczęła się we września 2016 roku, kiedy zainteresował się kryptowalutą (...)i zajął się promocją projektu D., w tym propagowaniem sieci niezależnych przedstawicieli (...). Powód osobiście nabył licencję (...)i stał się też niezależnym przedstawicielem (...). Od listopada 2016r. M. G. (3) pełnił rolę globalnego ambasadora (...). Funkcję tę pełnił nieodpłatnie, a współpraca w tej kwestii nie została w żaden sposób sformalizowana, mimo pierwotnych zapowiedzi. W związku z uczestniczeniem w systemie (...) powód za wprowadzenie do systemu każdej osoby otrzymywał wynagrodzenie, przy czym 40 % wynagrodzenia, było lokowane na specjalnym koncie i mogło być przeznaczone wyłącznie na zakup na wewnętrznej giełdzie (...), zaś pozostałe 60 % można było wypłacić sobie w gotówce. Powód uzyskiwał wynagrodzenie przewidziane w Regulaminie (...)również od osób wprowadzanych kolejno przez te osoby, które weszły do systemu bezpośrednio za pomocą referencyjnego linku M. G. (1) (powód tego typu działanie określił jako drzewo binarne (grupa osób), w którym to prowizja była wypłacana z zarobku „słabszej” nogi drzewa). M. G. (1), osobiście do systemu wprowadził 30 osób. Z tytułu wynagrodzenia za wejście do systemu nowych uczestników powód uzyskał około (...)zł, na co wystawiał faktury, początkowo na (...), a potem na spółkę w D.. Powód sam zakupił licencje o wartości(...)Euro, za którą miał otrzymać 900 000 Dascoinów ( pismo powoda z dnia 22 marca 2021 r. k. 19-26 akt adm, zeznania powoda w toku postępowania w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie sygn. akt PO III Ds. 176.2018. k, 60-66, zeznania powoda w toku postępowania sądowego k. 106-109)
M. G. (4) w ramach propagowania systemu uczestniczył w oficjalnych spotkaniach organizowanych przez (...) w D., Szwajcarii, w T., w H. i w Polsce, gdzie brał udział także w dwóch imprezach o charakterze publicznym, na których system był promowany, tj w P. oraz w W., na których powód także czynnie zachwalał ten system. M. G. (1) był mi.in gościem specjalnym na pierwszej oficjalnej prezentacji (...)zorganizowanej w W. 2 lutego 2017r (informacje dostępne w Internecie dotyczące aktywności powoda w propagowaniu systemu - płyta CD k. 57 akt adm; m.in. nagranie z konferencji w L., w której powód brał udział jako ekspert, zaproszenie na wydarzenie w W. w (...), wręczenie pucharu dla M. G. w związku z najlepszymi wynikami, zrzut z ekranu: (...)) Informacje o aktywności powoda w propagowaniu sytemu (...)pochodzą z (...) , (...) , (...) ;)
Powód w listopadzie 2018 r. opublikował oświadczenie informujące o „wyjściu z projektu” ( protokół przesłuchania M. G. (1) w charakterze świadka z dnia 24 stycznia 2020 r. k. 60-66 akt adm.)
Powód w 2019 r. osiągnął przychód w wysokości(...) zł. i odnotował stratę w wysokości(...) zł. Natomiast w 2020 r. powód osiągnął przychód w wysokości (...) zł., jednocześnie odnotował stratę w wysokości (...) zł. (PIT-36L powoda za rok 2020 k. 39-42 akt adm., PIT-36L powoda za rok 2019 k. 49-51 akt adm.)
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów znajdujących się w aktach administracyjnych, których wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała, a Sąd nie znalazł podstaw do poddawania w wątpliwość ich prawdziwości. W odniesieniu do propagowania przez powoda systemu promocyjnego prowadzonego przez (...), w tym także sieci niezależnych przedstawicieli (...)to Sąd oparł się na wyjaśnieniach powoda złożonych przed Sądem oraz złożonych w charakterze świadka w toku postępowania w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę Okręgową w W., a także na nagraniach z udziałem powoda podczas eventów promujących system. W tej kwestii powód sam przyznał, że brał udział w dwóch takich spotkaniach w Polsce, na których system był propagowany. Mogło brać w nich udział 1-2 tys osób. Ponadto powód wskazywał, że system propagował także wśród znajomych. Nie budzi także wątpliwości w świetle utrwalanych nagrań z wręczenia nagrody, że powód otrzymał także puchar za osiągniecie najlepszych wyników sprzedaży licencji w okresie od grudnia 2016 do maja 2017r. Tego typu treści publikowane w Internecie z pewnością mogły służyć do propagowaniu systemu.
Aktywność powoda w związku z oferowaniem licencji także została odnotowana przez inne osoby, przez które powód również był postrzegany jako promotor systemu. W szczególności tak powód został przedstawiony w treści artykułu „ (...)– wstawimy tyle kitu ile rama w oknach pomieści” autorstwa M. M., zamieszczonego 10 czerwca 2017 r. pod adresem:
(...)
Co do faktu, że rzeczony system promocyjny prowadzony przez spółkę (...)Ltd z siedzibą w S.wraz z siecią niezależnych przedstawicieli (...)był piramidą finansową, to Sąd oparł ustalenia w tej kwestii na decyzji Prezesa UOKiK z 14 grudnia 2019r, w której organ przesądził ten fakt, a decyzja stała się prawomocna, na skutek oddalenia zarówno odwołania (...) od tej decyzji (wyrokiem SOKiK z 3.08.2021r), jak i apelacji od wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (wyrokiem SA w Warszawie z 8.08.2022r)
Sąd pominął wnioski dowodowe zawarte w odwołaniu powoda, z uwagi na to, że wnioskowane dowody były nieistotne, a materiał dowodowy jest wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. W szczególności w świetle uprawomocnienia się decyzji Prezesa UOKiK z 14 grudnia 2019r nie było ani celowe, ani możliwe przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność jaki był mechanizm osiągania zysku przez(...)Ltd z siedzibą w S.w związku z funkcjonowaniem (...), skoro decyzja w sposób wiążący stwierdza, że system ten był piramidą finansową. Natomiast dowód z opinii biegłego był nieprzydatny, ale też zbędny do ustalenia jaką korzyść majątkową osiągnął powód w związku z prowadzoną działalnością związaną z systemem (...). Po pierwsze powód sam zeznał w toku postępowania przygotowawczego prowadzonego przez prokuraturę, że otrzymał za wprowadzanie osób do systemu wynagrodzenie i wystawił z tego tytułu faktury na kwotę 200 tys zł. Zatem to powód dysponuje dowodami dotyczącymi uzyskanych korzyści i może je przedstawić sądowi. Ponadto dla ustalenia odpowiedzialności powoda nie było istotne jakie były rzeczywiste korzyści powoda, w szczególności czy były one wyższe niż to co powód sam przedstawił. Także wartość (...)w okresie objętym decyzją była bez znaczenia, skoro wiadomym było, że uczestnicy systemu w okresie, kiedy powód ten system propagował nie byli w stanie spieniężyć (...)a więc uzyskać korzyści o jakich ich zapewniano, gdyż początkowo nie było obrotu (...)na żadnej giełdzie. Wynikało to z tego, że nie było technicznych możliwości, bo (...) nie „dowoził” projektu, tj. zespół IT był nieprofesjonalny i nie był w stanie zrealizować projektu od strony technicznej, ale też dlatego, że kryptowaluty dopiero się „kopały” (zeznania powoda). Sam powód także zeznał, że nawet organizatorzy systemu, w tym jego wspólnik nie osiągnęli korzyści z kryptowaluty (pozostali z kryptowalutami i bez pieniędzy), zaś ten fakt, że projekt, a więc kryptowaluta (...)nie przynosiła korzyści, był przyczyną, dla którego sam M. G. zrezygnował z dalszego uczestnictwa w nim, w tym właśnie zaprzestał propagowania systemu. Jednocześnie fakt, na który wskazywał powód, że razem ze wspólnikiem nadal posiadają bardzo znaczne ilości (...), świadczy jednoznacznie o tym, że kryptowaluta ta nie mogła zostać sprzedana, a środki w nią zainwestowane nie mogły być odzyskane. Zatem w świetle okoliczności sprawy, w tym głownie zeznań samego powoda, przeprowadzanie dowodu na okoliczność hipotetycznej li tylko możliwości sprzedaży kryptowaluty na giełdzie były nieistotne, skoro w rzeczywistości obrót walutą nie istniał, bo nie można było jej sprzedać i odzyskać środków w nią zainwestowanych.
Sąd zważył co następuje:
Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż Prezes UOKiK dokonał prawidłowej subsumcji opisanego wyżej stanu faktycznego i wyciągnął prawidłowy wniosek, co do możliwości przypisania powodowi działania wypełniającego dyspozycję art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej jako uokik) poprzez stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na propagowaniu systemu promocyjnego typu piramida założonego i prowadzonego przez spółkę(...) Ltd z siedzibą w S..
Zgodnie z przepisem art. 24 uokik zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji, a także naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji oraz proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów, ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.
O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy – czyli jego działanie jak również zaniechanie – jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc niezależna jest od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.
Zasadniczo w świetle treści powołanego art. 24 uokik do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów dochodzi poprzez bezprawne działanie przedsiębiorcy godzące w interesy konsumentów, o ile to działanie wywołuje negatywne skutki w sferze praw i obowiązków konsumentów. Przy czym skutki te muszą dotykać szerszego kręgu konsumentów, czyli odnosić się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes prawny konsumentów rozumiany jest jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak SN w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz.35).
Generalny zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, o jakich traktuje art. 24 ust.2 pkt 2 uokik, zawarty został w Dyrektywie 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej jako dyrektywa).
Artykuł 5 dyrektywy 2005/29 stanowi, że nieuczciwe praktyki handlowe są zabronione. Praktyka handlowa jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z wymogami staranności zawodowej i w sposób istotny zniekształca lub może w sposób istotny zniekształcić zachowanie gospodarcze względem produktu przeciętnego konsumenta, do którego dociera bądź do którego jest skierowana, lub przeciętnego członka grupy konsumentów, jeżeli praktyka handlowa skierowana jest do określonej grupy konsumentów (art. 5 ust 2 dyrektywy).
W myśl dyrektywy za nieuczciwe uznaje się w szczególności praktyki handlowe, które wprowadzają w błąd w rozumieniu art. 6 i 7 dyrektywy lub są agresywne w rozumieniu art. 8 i 9 dyrektywy (art. 5 ust 4 dyrektywy). Załącznik I do dyrektywy zawiera wykaz praktyk handlowych, które uznaje się za nieuczciwe w każdych okolicznościach. Wykaz ten obowiązuje jednolicie we wszystkich państwach członkowskich i może zostać zmodyfikowany wyłącznie poprzez zmianę dyrektyw (art. 5 ust 5 dyrektywy).
Załącznik I do dyrektywy 2005/29, jako praktykę handlową uznawaną za nieuczciwą w każdych okolicznościach klasyfikuje w pkt 14 „zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu »piramida«, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania wynagrodzenia, które jest uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów”.
W prawie polskim , uregulowania stanowiące transpozycję Dyrektywy, znajdują się w ustawie z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom, której artykuł 3 wprowadza generalny zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych.
Pojęcie nieuczciwych praktyk rynkowych zostało zdefiniowane w art. 4 ust. 1 powołanej ustawy stosownie do którego, praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania, lub po jej zawarciu. Definicja praktyki rynkowej zawarta w art. 2 pkt 4 upnpr określa ją jako działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Wyjaśnienie pojęcia praktyki rynkowej stanowi w zasadzie dosłowne powielenie definicji zawartej w Dyrektywie (art. 2 pkt d dyrektywy).
Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym także dokonuje podziału nieuczciwych praktyk rynkowych na wprowadzające w błąd oraz agresywne praktyki rynkowe, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, przy czym praktyki te, w świetle wyraźnej treści art. 4 ust 2 zd. 2 upnpr nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w art. 4 ust. 1 tej ustawy.
Podobną zasadę zwolnienia praktyki z oceny w świetle przesłanek określonych w art. 4 ust 1 zawiera przepis art. 4 ust 3, który jako nieuczciwą praktykę rynkową uznaje prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.
Istotny dla rozstrzygnięcia sprawy był również przepis art. 1 ust. 2 uokik, w myśl którego ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, jeżeli te praktyki wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ma więc zastosowanie do praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów podlegających zakazom podejmowanych zarówno przez polskich, jak i zagranicznych przedsiębiorców, jeżeli ich działania (zaniechania) wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium RP, nawet jeżeli zostały one podjęte poza granicami państwa .
Odnosząc powyższe przepisy prawa do stanu faktycznego sprawy niniejszej należy ocenić czy zachowanie powoda było zgodne, czy też niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego. Przy czym należy podkreślić, że o bezprawności działania decyduje, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego.
Nie budzi wątpliwości Sądu, że powód był przedsiębiorcą w latach 2016 -2018, a więc w okresie w którym stosował zarzucaną mu praktykę. Jednoznacznie wynika to z wpisu z CEIDG, ale także zeznań powoda. Powód zarówno w zeznaniach składanych w prokuraturze jak i w trakcie przesłuchania w charakterze strony przed Sądem, wskazywał, że otrzymał prowizję za wprowadzenie nowych inwestorów do systemu, a środki z tego tytułu w kwocie około 200 000 zł zostały przelane na jego konto w banku, zaś on wystawił z tego tytułu fakturę. Oczywiste jest w świetle powyższego, że wprowadzanie nowych osób do systemu, a więc i propagowanie systemu odbywało się ramach prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej. Dokumenty księgowe, jakimi są faktury potwierdzają bowiem zdarzenia gospodarcze, które są podejmowane tylko przez przedsiębiorców i tylko w zawiązku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zatem działania powoda podejmowane w tamtym okresie i związane z propagowaniem systemu miały niewątpliwie cel zarobkowy i były przez niego podejmowane na własny rachunek, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Podnoszona przez powoda okoliczność, że nie prowadzi aktualnie działalności gospodarczej, gdyż zaprzestał jej w 2020r jest bez znaczenia. Odpowiedzialność ponoszona na podstawie art. 24 uokik dotyczy okresu, w którym powód był przedsiębiorcą, a zatem mógł naruszyć zakaz o jakim mowa w art. 24, tj, zakaz naruszania przez przedsiębiorców zbiorowych interesów konsumentów. Żaden przepis ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie wymaga także, aby postępowanie w sprawie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów toczyło się przeciwko czynnemu przedsiębiorcy. Regulacje ustawy odnoszą się wprawdzie do przedsiębiorcy jako podmiotu do którego kierowane są zakazy naruszenia konkurencji i konsumentów, lecz już nie wymagają aby ten status podmiot odpowiedzialny za naruszenia, a będący osobą fizyczną, posiadał w dacie wydawania decyzji.
Dlatego okoliczność, że powód zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej w późniejszym niż naruszenia okresie, nie może być podstawą do uznania, że nie ponosi on odpowiedzialności za działania wcześniejsze. Gdyby bowiem przyjąć narrację powoda, to osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą w bardzo prosty sposób mogłaby uniknąć odpowiedzialności za naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, właśnie poprzez zaprzestanie tej działalności. Dlatego wykładnia funkcjonalna i systemowa przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, której celem w zamyśle ustawodawcy jest eliminowanie zachowań przedsiębiorców, które naruszają bądź konkurencję bądź prawa konsumentów, musi być dokonywana z uwzględnieniem tych nadrzędnych celów przepisów ustawy. Kluczowe jest więc, aby podmioty odpowiedzialne za te naruszenia ponosiły odpowiedzialność, w tym nakładane były na nie kary pieniężne, które mają zapobiegać w przyszłości podobnym naruszeniom prawa (prewencja). Nie można więc przyjąć, że zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej, które prowadziłoby w istocie do udaremnienia odpowiedzialności za dokonane naruszenia, może być zgodne z wolą ustawodawcy. Oczywiście w każdej indywidualnej sprawie możliwe jest korygowanie tak ogólnie postawionej tezy poprzez pryzmat interesu publicznego, na ochronę którego nastawione są regulacje ustawy uokik (art. 1 ustwy uokik).
Na marginesie w kontekście powyższych wywodów, należy wskazać, że także w odniesieniu do osób prawnych przekształcenia podmiotowe nie mogą skutkować brakiem odpowiedzialności za delikty prawa konkurencji, na co wskazywało wielokrotnie orzecznictwo krajowe jak i europejskie (np. wyrok Trybunału Sprawiedliwości EU z dnia 18 grudnia 2014 r., C-434/13; Komisja Europejska przeciwko (...) i (...) Jeśli podmiot, który dopuścił się naruszenia reguł konkurencji, podlega zmianom prawnym lub organizacyjnym, to skutkiem tych zmian nie może być zwolnienie z odpowiedzialności […] Jeśli bowiem przedsiębiorstwa mogłyby uniknąć nałożenia kary ze względu na sam tylko fakt, że ich tożsamość uległa zmianie wskutek restrukturyzacji, transakcji zbycia czy też innych modyfikacji natury prawnej bądź organizacyjnej, byłoby to niezgodne z celem polegającym na zwalczaniu działań sprzecznych z regułami konkurencji i zapobieganiu ich ponownemu popełnianiu w drodze sankcji o skutku odstraszającym (zob. wyrok ETI i in., EU:C:2007:775, pkt 41, 42 i przytoczone tam orzecznictwo).
Zatem mając na uwadze okoliczność, że w prawie polskim osoba fizyczna odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania, także te które wiążą się z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, to zaprzestanie prowadzenia tej działalności nie może stać na przeszkodzie w przypisaniu odpowiedzialności za naruszenia dokonane w czasie, gdy osoba ta prowadziła działalność gospodarczą.
Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do przekonania, że powód z racji tego, że w okresie, w którym podejmował czynności związane z propagowaniem sieci niezależnych przedstawicieli (...)i przedsięwzięcia spółki (...), w tym kryptowaluty (...), był przedsiębiorcą, to może ponosić z tego tytułu odpowiedzialność za naruszenia art. 24 uokik.
Pozostaje więc do rozstrzygnięcia kwestia czy działania opisane w stanie faktycznym sprawy są nieuczciwymi praktykami rynkowymi, w szczególności czy były to działania w postaci propagowania systemu promocyjnego typu piramida, założonego i prowadzonego przez spółkę (...)Ltd, poprzez propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli zwanej (...), wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników (w tym konsumentów), przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów.
Co do tego aspektu oceny zachowania przedsiębiorcy opisanego w pkt. I decyzji wskazać należy, że kwestia ta – dotycząca tego, czy system promocyjny Spółki (...) Ltd z siedzibą w S.nosi cechy piramidy, z uwagi na propagowanie sieci niezależnych przedstawicieli ((...)) wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne od wprowadzania innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów – została przesądzona w prawomocnej decyzji Prezesa UOKiK z 14 grudnia 2019r nr (...), a także w prawomocnym wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 3 sierpnia 2021r, wydanym w sprawie XVII AmA 20/20, które mają w sprawie niniejszej charakter prejudykatu, którym Sąd jest związany (Sąd Apelacyjny w Warszawie, wyrokiem z 8.08.2022r wydanym w sprawie VII Aga 1083/21 oddalił apelację od przedmiotowego wyroku SOKiK).
W przedmiotowej sprawie XVII AmA 20/20 Sąd oddalając odwołanie (...) z siedzibą w S.od decyzji Prezesa UOKiK z 14 grudnia 2019r, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie przedsiębiorcy (...) Ltd z siedzibą w S., polegające na stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej, w postaci założenia, prowadzenia i propagowania systemu promocyjnego typu piramida, o której mowa w art. 7 pkt 14 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 0,z 2017r. poz. 2070), poprzez założenie, prowadzenie i propagowanie sieci Niezależnych Przedstawicieli, zwanej (...), wynagradzanych w oparciu o opracowany tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależnia wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży produktów, co wyczerpuje przesłanki art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Zdaniem Sądu powołany wyrok ma cechy prejudykatu w sprawie niniejszej, a więc ocena charakteru funkcjonowania sieci (...)jako systemu promocyjnego typu piramida jest wiążąca dla Sądu w sprawie niniejszej.
Wskazać w tym zakresie należy na treść art. 365 k.p.c., który stanowi, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
Orzecznictwo wielokrotnie wskazywało także, że ostateczna decyzja organu ochrony konsumentów stwierdzająca naruszenie praw konsumentów jest dla sądu powszechnego wiążąca. Decyzja stwierdza bowiem fakt naruszenia bezwzględnie obowiązującego zakazu stosowania przez przedsiębiorcę określonych praktyk (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 23 lipca 2008 r., III CZP 52/08, BSN 2008, Nr 7, s. 6; wyr. SN z 2.3.2006 r., I CSK 83/05, niepubl.; wyr. SN z 14.3.2007 r., I CSK 454/06, niepubl. też wyrok w sprawie IV CSK 441/07). Takie stanowisko pozostaje również w zgodzie z przyjmowaną powszechnie zasadą, że sądy są generalnie związane ostatecznymi decyzjami administracyjnymi.
W tym stanie rzeczy Sąd w sprawie niniejszej jest również związany ostateczną decyzją Prezesa UOKiK wydaną w odniesieniu do spółki (...) Ltd, w której stwierdzono, że zorganizowany przez tą spółkę system, w którym także uczestniczył powód M. G. (1) jest piramidą finansową. Dlatego Sąd w składzie niniejszym nie może inaczej ocenić tego samego systemu, szczególnie, że w każdej ze spraw przedmiot ochrony jest tożsamy, są nim bowiem chronione w interesie publicznym zbiorowe interesy konsumentów.
W sprawie niniejszej nie budzi też wątpliwości, że powód aktywnie propagował sieć niezależnych przedstawicieli (...)stworzony przez (...) Ltd. z siedzibą w S., jak i samą kryptowalutę (...). Powód zasadniczo nie kwestionował swojego udziału w propagowaniu tego systemu, sam przyznał, że wprowadził 30 osób do tego systemu i osiągnął z tego tytułu korzyści, oraz brał udział co najmniej w dwóch wydarzenia prezentujących system Polsce tj. w W. i P.. Powód jedynie umniejszał swoją rolę w tym przedsięwzięciu, co należy ocenić jako taktykę procesową, stosowaną w obliczu zagrożenia wysoką karą administracyjną. Przedstawione jednak w stanie faktycznym okoliczności i powołane dowody jednoznacznie potwierdziły udział powoda w propagowaniu systemu, a także osiągnięte z tego tytułu korzyści. Już wprowadzenie tych 30 osób do systemu musiało odbyć się w związku z zaprezentowaniem tym osobom systemu przez powoda, skoro powód otrzymał z tego tytułu wynagrodzenie, a osoby przystępujące do sytemu wskazywały na powoda jako osobę wprowadzającą (tylko wówczas powód uzyskiwał wynagrodzenie). Jednocześnie nie sposób przyjąć, że udział powoda we wszystkich wydarzeniach związanych z promowaniem kryptowaluty (...)oraz systemu promocyjnego sieci niezależnych przedstawicieli (...)był bezinteresowny. Uczestnictwo powoda w spotkaniach dotyczących prezentowania systemu w różnych miastach świata, ale i w Polsce, wiązało się wszak ze znacznym zaangażowaniem czasu, a zapewne też i pieniędzy. Rodzi się więc pytanie, czy powód czynił to bezinteresownie, bo widział świetlaną przyszłość dla (...), jak próbował to przedstawić? Wszak dla zaistnienia samej tylko kryptowaluty nie było konieczne jej propagowanie przez powoda, a wierząc w rentowność samej waluty, wystarczyło kupić walutę i czekać, aż jej wartość urośnie. Powód jednak na tym nie poprzestał, a racjonalnym wyjaśnieniem zaangażowania powoda był system promocyjny sieci niezależnych przedstawicieli (...), który powód także aktywnie promował, a w którym wejście do systemu każdej kolejnej osoby z rekomendacji osoby rekomendowanej przez powoda, generowało dla powoda korzyści majątkowe.
Zatem należy uznać, że wszelkie działania powoda w zakresie propagowania kryptowaluty (...)i tym samym systemu (...)były związane z propagowaniem systemu typu piramida i nastawione na osobistą korzyść powoda.
Tym samym zachowanie powoda wyczerpywało zakazaną w art. 7 pkt 14 upnpr praktykę polegającą na propagowaniu systemu promocyjnego typu piramida. Bowiem wobec stwierdzenia, że system był piramidą, a powód aktywnie ten system propagował, jednoznaczna jest kwalifikacja zachowania powoda jako nieuczciwej praktyki rynkowej, o jakiej mowa w tym przepisie.
Jednocześnie z uwagi na uznanie przez ustawodawcę, że działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym i jej propagowanie jest per se nieuczciwą praktyką rynkową, to zgodnie z przepisem art. 4 ust 3 upnpr nie podlega ocenie w świetle przesłanek określonych w art. 4 ust. 1, a więc nie należy dokonywać jej oceny pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami, ani badać czy w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.
Kwalifikacja zachowania powoda, opisanego wyżej, jako nieuczciwej praktyki rynkowej, pozwalała na uznanie go równocześnie za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik.
W ocenie Sądu nie budziło wątpliwości, że powód podejmował działania, w ramach których propagował system, w obrocie z konsumentami. Oferta uczestnictwa w (...)kierowana była do każdej zainteresowanej osoby, zaś licencjobiorcą mógł zostać każdy, kto ukończył 18 lat. Powód potwierdził w toku postępowania, że licencje oferował także wśród swoich znajomych, a więc osób będących konsumentami.
Bezprawne praktyki powoda były wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów, czyli odnosiły się do obecnych, przyszłych i potencjalnych konsumentów, a więc mogły naruszać prawa nieograniczonej, bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes, który jest chroniony przepisem art. 24 uokik, to interes prawny, rozumiany jako określone potrzeby konsumenta, które zostały uznane przez ustawodawcę za godne ochrony (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 13 lipca 2006r., sygn. akt III SZP 3/06, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 35).
W sprawie niniejszej działania powoda mogły dotyczyć każdego konsumenta, nie tylko zarejestrowanych uczestników sieci (...), ale także nieograniczonego kręgu konsumentów z uwagi na fakt, że oferta przystąpienia do systemu kierowana była do nieograniczonego kręgu odbiorców. Jak powód wskazywał na samych tylko spotkaniach w W. i P. mogło być 1-2 tys. osób, a przecież także umieszczenie informacji o tych wydarzeniach w internacie rozszerzało skalę oddziaływania oferty na nieograniczaną liczbę osób. Działanie powoda nie dotyczyło zatem interesów poszczególnych osób, lecz szerokiego kręgu konsumentów, których sytuacja jest identyczna i wspólna. Zgodzić należy się zatem z Prezesem UOKiK, że działania powoda wskazują na naruszenie zbiorowych interesów konsumentów.
Nie sposób się zgodzić z powodem, że uzyskiwanie korzyści z systemu było klasycznym przykładem wynagrodzenia prowizyjnego w ramach marketingu wielopoziomowego. Jak uznał bowiem Prezes UOKiK w decyzji wydanej wobec organizatora systemu (...). Ltd (którą Sąd w sprawie niniejszej jest związany, o czym wyżej) przedstawiciele nie sprzedają licencji (...) bezpośrednio, sprzedaż ta dokonywana jest w drodze zawarcia umowy licencyjnej, pomiędzy (...)Ltd, a danym nabywcą licencji. Niezależny Przedstawiciel nie jest stroną tej umowy. Zajmuje się on jedynie „polecaniem” nabycia licencji innym osobom. Przedstawiciele nie są w sposób bezpośredni wynagradzani od sprzedaży, bowiem jej nie dokonują. Natomiast wysokość wynagrodzenia przedstawiciela określona jest w oparciu o wartość wykupowanej licencji przez osobę, która została przez niego zachęcona do zakupu.
Zatem głównym celem systemu nie była sprzedaż produktów w systemie sprzedaży bezpośredniej, lecz uzyskanie wpłaty za produkt w postaci licencji od osób zachęconych do udziału w systemie przez przedstawicieli. W systemie (...)prowizje opierają się wyłącznie na wpłatach kolejnych osób, nie na obrocie ze sprzedaży fizycznych towarów czy usług. Podstawą wynagrodzenia nie były marże od sprzedanych produktów tylko system poleceń i rekrutacja kolejnych uczestników w powiązaniu z zakupem licencji, co umożliwiało przedstawicielom uzyskanie wynagrodzenia de facto z wpłat kolejnych uczestników.
Reasumując powód swoim zachowaniem naruszył zbiorowe interesy konsumentów, naruszając zakaz o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik, gdyż powód propagował sieć niezależnych przedstawicieli (...)wynagradzanych w oparciu o tzw. Plan Wynagrodzeń (...), który to system uzależniał wynagrodzenie lub inne korzyści materialne otrzymywane przez jego uczestników (w tym konsumentów) przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów.
W tych okolicznościach możliwe było zastosowanie przez organ przepisu art. 26 ust. 2 w związku z art. 27 ust. 4 uokik, w świetle którego Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu lub w przypadku stwierdzenia przez Prezesa Urzędu zaniechania stosowania praktyki, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji.
Odnośnie pkt II decyzji dotyczącego publikacji na kontach powoda w portalach społecznościowych komunikatu dotyczącego stwierdzonego w decyzji naruszenia prawa, to wprawdzie powód zaskarżył całą decyzję, a więc i ten jej punkt, to jednak nie sformułował żadnych zarzutów pod kątem tego rozstrzygnięcia.
Uznając decyzję w tym zakresie za znajdującą podstawę prawną w treści art. 26 ust 1 i ust 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i za uzasadnioną ze względu na funkcję edukacyjną dla konsumentów, ale też i prewencyjną wobec innych przedsiębiorców, mając na celu propagowanie właściwych standardów działania wobec konsumentów– Sąd nie znalazł podstaw, aby decyzję w tym zakresie kwestionować.
Środki zastosowane w pkt 2 decyzji, spełniają bowiem przede wszystkim funkcję informacyjną i są adekwatne i proporcjonalne do stwierdzonego naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 2015 r., III SK 47/14, w którym zwrócono uwagę na fakt, że „rozpowszechnienie decyzji pełni funkcję wychowawczą wobec konsumentów a także funkcję prewencyjną wobec innych przedsiębiorców” (też postanowienie Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2015 r., III SK 61/14).
Także w literaturze zauważa się, że celem umieszczenia w decyzji wydawanej na podstawie art. 27 ust. 1 u.o.k.k. elementów dodatkowych jest dążenie do wyeliminowania skutków działań przedsiębiorcy poprzez realizację funkcji edukacyjnej oraz prewencyjnej wobec innych uczestników rynku - zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów - dotyczy ona bowiem sytuacji, gdy przedsiębiorca nie stosuje już praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (zob. M. Sieradzka [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014, s. 692; C. Banasiński, E. Piontek [w:] C. Banasiński, E. Piontek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, s. 475).
W ocenie Sądu, prawidłowe zakwalifikowanie, opisanej w zaskarżonej decyzji, praktyki powoda, jako naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, uzasadniało zastosowanie przez Prezesa UOKiK art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik i nałożenie na przedsiębiorcę kary pieniężnej w wysokości do 10% obrotu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Wprawdzie przepis art. 106 uokik wskazuje na fakultatywność wymierzania kar, niemniej jednak odstąpienie od nałożenia kary powinno następować w wyjątkowych przypadkach, gdy nawet wymierzenie kary w wysokości symbolicznej stanowiłoby dla przedsiębiorcy znaczącą dolegliwość, pozostającą w rażącej sprzeczności ze stopniem winy przedsiębiorcy oraz bagatelnością stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca. W okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można przyjąć również, by orzeczona kara była rażąco wygórowana, skoro przedsiębiorca dopuścił się rażącego naruszenia interesów konsumentów i to umyślnie.
Przy czym podkreślenia wymaga, że decyzja co do tego, czy nałożyć karę na przedsiębiorcę w trybie art. 106 u.o.k.k., jak i co do tego, w jakiej wysokości ją nałożyć, leży w sferze uznania administracyjnego, co oczywiście nie jest równoznaczne z dowolnością w nałożeniu i w wymierzaniu kar. Zgodnie z poglądami wyrażanymi w doktrynie i orzecznictwie, w tym zakresie Prezes UOKiK powinien kierować się zasadami równości i proporcjonalności, jak również kryteriami określonymi w art. 111 u.o.k.k., a także mieć na względzie ogólne założenie, że nakładana sankcja powinna prowadzić do założonego celu. Kara powinna pozostawać we właściwej proporcji do potencjału ekonomicznego sprawcy oraz korzyści, jakie osiągnął lub zamierzał osiągnąć (zob. K. Kohutek, M. Sieradzka [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014, s. 1010; C. Banasiński, E. Piontek [w:] C. Banasiński, E. Piontek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2009, s. 954).
Sąd Najwyższy w licznych orzeczeniach wyjaśniał kwestię decyzji uznaniowych, wskazując m.in., że przepisy określające kompetencje organów regulacyjnych powinny być interpretowane z uwzględnieniem konstytucyjnej zasady sprawności i rzetelności działania instytucji publicznych (uchwała Sądu Najwyższego z 9 lipca 2019 r., I NSZP 1/19; wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2019 r., I NSK 95/18).
W sprawie niniejszej motywy nałożenia na powoda kary i przesłanki ustalenia jej wysokości zostały przez organ jasno i logicznie wyartykułowane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, a więc nie nosi decyzja w tym zakresie cech dowolności i zasadniczo nie doszło do przekroczenia przez organ uznania administracyjnego, za wyjątkiem nieuwzględnienia przy jej wymierzaniu faktu zaniechania praktyki przez powoda przed wszczęciem postępowania.
Sąd podzielając te wywody dotyczące stopnia naruszenia interesów konsumentów doszedł także do przekonania, że stopień ten jest znaczny, co słusznie skutkowało przyjęciem przez Prezesa UOKiK, że celowe jest nałożenia na powoda kary pieniężnej w maksymalnej wysokości.
W szczególności zdaniem Sądu nie zachodziły podstawy do odstąpienia od wymierzenia kary. Może to nastąpić jedynie wyjątkowo, gdy wymaga tego zasada proporcjonalności. Dotyczy to jednak sytuacji, gdy okoliczności sprawy, w tym: niewielki zakres naruszenia, krótki okres jego trwania, brak istotnego naruszenia interesów konsumentów, brak winy naruszyciela, przemawiać będą za nienakładaniem kary pieniężnej. Jak wskazuje się w doktrynie prawa odstąpienie od nałożenia kary powinno dotyczyć tylko wyjątkowych sytuacji, gdy wymierzenie kary nawet w symbolicznej wysokości stanowiłoby dla przedsiębiorcy znaczącą dolegliwość, pozostającą w znaczącej sprzeczności ze stopniem winy oraz szkodliwością praktyki dla sfery interesów konsumentów (zob. K. Kohutek [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014, s. 1010, zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2019 r., I NSK7/19).
Nie stwierdziwszy w sprawie okoliczności, które uzasadniałyby odstąpienie od nałożenia na powoda kary pieniężnej, Sąd z powołanych wyżej przyczyn uznał, że nałożenia kary pieniężnej było celowe.
Odnosząc się szczegółowo do wymiaru kary to jej maksymalną wysokość stanowi pułap 10 % obrotu przedsiębiorcy, stosowanie do treści art. 106ust 1 uokik.
Powód kwestionował nałożenie na niego kary właśnie w tym najwyższym pułapie 10 %, stojąc na stanowisku, że nie będąc organizatorem systemu typu piramida, nie powinien ponosić najwyższej możliwej kary. Zarzut ten zdaniem Sądu nie jest uzasadniony, skoro przepis art. 7 pkt 14 upnpr, wskazując na piramidę jako nieuczciwą praktykę rynkową, zrównuje jest założenie, prowadzenie lub propagowanie jako zakazane w każdych okolicznościach. Zatem okoliczność, że powód nie był założycielem systemu, a jedynie go propagował nie mogła sama w sobie decydować o wysokości kary nałożonej na powoda. Kluczowe dla ostatecznej wysokości kary nakładanej na każdego przedsiębiorcę, który naruszył zbiorowe interesy konsumentów są jego obroty, gdyż wysokość kary zawsze je odzwierciedla, skoro maksymalny pułap tej kary jest zależy od obrotów. Zatem to obroty mogą poniekąd różnicować wysokość kar nakładanych na organizatora i promotora systemu promocyjnego typu piramida.
W ocenie Sądu, kara nałożona na powoda spełnia przesłanki określone w art. 111 uokik. Zgodnie z tym przepisem Prezes Urzędu ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, organ uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia (art. 111 ust 1 uokik). Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes UOKiK bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie (art. 111 ust 2 uokik).
Okolicznościami łagodzącymi są w szczególności:
– dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,
– zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,
– podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków,
– współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania,
Okolicznościami obciążającymi są:
– dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,
– umyślność naruszenia;
– znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków,
–znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem.
Oceniając charakter zarzuconej powodowi praktyki i jej negatywne skutki w sferze ekonomicznych interesów konsumentów, stwierdzić należy, że stopień naruszenia tych interesów jest znaczny, co słusznie skutkowało przyjęciem przez Prezesa UOKiK, że celowe jest nałożenia na powoda kary pieniężnej w maksymalnej wysokości, o czym wyżej.
Biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, to zdaniem Sądu organ słusznie uznał, że wagę praktyki należy określić jako znaczną, gdyż praktyka wywoływała lub mogła wywołać negatywne skutki ekonomiczne dla konsumentów. Charakter działalności przedsiębiorcy, na kanwie której dochodziło do naruszenia interesów konsumentów, jest szczególnie istotny dla tego ustalenia z uwagi na fakt, że działanie powoda miało charakter umyślny. Słusznie organ uznał, że działania powoda były przemyślane i realizowane w celu uzyskania dodatkowych korzyści i wymiernych przychodów. Powód deklarował się jako znawca kryptowalut i inwestowania, zarówno w mediach społecznościowych jak i w publicznych wydarzeniach dotyczących kryptowaluty (...). Jednocześnie samodzielne inwestowania powoda w kryptowalutę (...)miało istotnie uwiarygadniać ten sposób inwestowania i zachęcać konsumentów do zainwestowania posiadanych przez nich środków finansowych, przy czym powód posługiwał się przy tym siecią niezależnych przedstawicieli (...), będącą systemem promocyjnym typu piramida.
Przy czym opisany sposób promocji systemu, w tym poprzez występowanie powoda w roli eksperta i prelegenta na różnych wydarzeniach międzynarodowych, ale też w Polsce oraz przekaz o tym w mediach społecznościowych, stwarzało powodowi możliwość dotarcia do nieograniczonej liczby konsumentów. Także dostępne w sieci informacje o zagranicznych wydarzeniach, w których powód brał udział mogły dodatkowo wpływać na zwiększenie oddziaływania jego działalności na konsumentów w Polsce, gdyż uznanie poza granicami dla jego wiedzy i znajomości tematu mogło go uwiarygadniać w oczach potencjalnych nabywców kryptowaluty, ale też konsumentów przystępujących do sieci niezależnych dystrybutorów tej waluty, czyli (...). Zachowanie to miało więc także na celu przyciągnięcie jak największej ilości osób do systemu.
Na umyślność działania powoda może wskazywać także okoliczność, że powód nie zaprzestał swojej aktywności nawet po tym, jak w grudniu 2017 r. na stronie uokik.gov.pl został opublikowany komunikat: "(...)”, w którym poinformowano opinię publiczną o prowadzonych przez Prezesa UOKiK czynnościach w związku z działalnością (...). Powód będąc osobą mocno zaangażowaną w ten system, aktywną w Internecie nie mógł nie odnotować tego faktu. Zatem słusznie organ przyjął, że powód mógł powziąć wiedzę o prowadzonych przez Prezesa Urzędu działaniach oraz podejrzeniu stosowania systemu promocyjnego typu piramida w ramach (...), jednak – pomimo tego - w dalszym ciągu propagował system.
Zdaniem Sądu powód w swojej działalności wykorzystywał także fakt, że kryptowaluty, które oferowane były z wykorzystaniem systemu promocyjnego sieci niezależnych przedstawicieli (...), nie były powszechnie znanym instrumentem finansowym, zaś powód występując w roli eksperta uwiarygadniał inwestowanie w nie z wykorzystaniem sieci (...). Zatem wykorzystanie szczególnego położenia konsumenta, często jego braku doświadczenia i niewiedzy, uzasadnia uznanie, że waga praktyki, za którą została orzeczona kara pieniężna, była znaczna, co musiało także znaleźć odzwierciedlanie w wysokości wymierzonej kary.
Słuszna też była konstatacja organu, że praktyka zarzucana powodowi została dokonane w warunkach umyślności.
Zdaniem Sądu Prezes UOKiK przy ustalaniu wysokości kary prawidłowo uwzględnił kryteria wskazane w przepisie art. 111 uokik. W szczególności kara prawidłowo uwzględnia wagę naruszenia i jej szkodliwość dla ekonomicznych interesów konsumentów. Podobnie znaczny zasięg terytorialny naruszenia zbiorowych interesów został prawidłowo wzięty pod uwagę przy wymierzaniu kary powodowi. Skoro bowiem praktyką był objęty cały obszar kraju (powód z przekazem internetowym mógł dotrzeć do nieograniczonego kręgu konsumentów), to była to okoliczność obciążająca. Inaczej należy bowiem ocenić praktyki przedsiębiorcy, który działa jedynie na niewielkim lokalnym rynku a inaczej, gdy jego działalność nie jest ograniczona do niedużego tylko obszaru. Potencjalnie bowiem liczba konsumentów dotkniętych praktyką przedsiębiorcy może być znacznie większa.
Niewątpliwie natomiast nieprawidłowo uwzględniono jako okoliczność łagodzącą zaniechanie praktyki przez powoda, jakkolwiek organ uznał, że jest to okoliczność łagodząca, to jednak ten fakt nie znalazł odzwierciedlenia w wysokości nałożonej kary, skoro organ wymierzy karę w maksymalnej wysokości. Zdaniem Sądu logicznym jest, że w razie zaistnienia okoliczności łagodzącej, kara nie może zostać wymierzona w najwyższej możliwej wysokości.
Dlatego zdaniem Sądu należało karę nałożoną na powoda w maksymalnej wysokości 509.821 zł, stanowiącej wartość 10 % jego przychodu, obniżyć do kwoty 450.000 zł, z uwagi na dobrowolne zaniechanie praktyki jeszcze przed wszczęciem postępowania.
Tak ostatecznie określona wysokość kary uwzględnia zarówno jej funkcję prewencyjną, jak i funkcję represyjną. Należy bowiem podkreślić, że co do zasady nakładanie kar pieniężnych stanowi istotny instrument zapewniający skuteczność przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Są one nakładane w celu zachowania i przestrzegania obowiązującego porządku prawnego i mają zapobiegać podobnym naruszeniom w przyszłości.
Za nałożeniem kary w wysokości ustalonej w wyroku, ale na równie wysokim poziomie jak ten zaproponowany przez Prezesa UOKiK w decyzji, przemawia więc podstawowy cel kary pieniężnej, jakim jest zniechęcenie ukaranego przedsiębiorcy, ale też innych przedsiębiorców do naruszania zbiorowych interesów konsumentów na przyszłość i skłonienie ich do przestrzegania praw konsumentów. Aby kara mogła odnieść ten skutek nie może być więc ona w symbolicznej tylko wysokości. Dlatego wymierzona kara musiała stanowić realnie odczuwalną dolegliwość dla powoda. Zdaniem Sądu dalsze obniżenie wysokości kary mogłoby nie przynieść pożądanych skutków.
Dodatkowo wysokość kary uwzględnia także znaczne korzyści odniesione przez powoda, w kwocie co najmniej 200.000 zł, o której zeznał, że otrzymał ją za propagowanie systemu i wprowadzenie do niego kolejnych osób.
Sąd nie podzielił natomiast pozostałych zarzutów podniesionych w odwołaniu.
Odnośnie zarzutów naruszenia przepisów postępowania administracyjnego, to Sąd podziela utrwalone w judykaturze stanowisko, iż zasadniczo tego typu zarzuty są nieskuteczne przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ponieważ Sąd ten nie może ograniczyć sprawy wynikającej z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu tylko do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowania sądowe. Celem postępowania nie jest przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu cywilnym. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, w tym wypadku Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji pomiędzy postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy (por. np.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 r., sygn. akt III CRN 120/91; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r., sygn. akt I CKN 265/98; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., sygn. akt I CKN 351/99; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 r., sygn. akt I CKN 1036/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 r., sygn. akt III SZP 2/05).
Sąd stoi zatem na stanowisku, że nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych, to zarzuty w tym zakresie nie mogą być skuteczne, o ile uchybienia te mogą być sanowane w toku postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem tutejszy Sąd zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.
Sąd nie uwzględnił więc zarzutów naruszenia art. 6, 7, 77, 103 § 3, 156 § 1 ust 1 i 2 kpa w zw. z art. 83 i oraz art. 84 uokik. W szczególności Prezes UOKiK przeprowadził postępowanie w sposób obiektywny, dokonał wnikliwych ustaleń i wydając decyzję umotywował ją w sposób prawidłowy.
Prezes UOKiK ustalenia dotyczące funkcjonowania systemu przeprowadził w dużej mierze w oparciu o wyjaśnienia powoda złożone w jego piśmie (k. 19 akt adm.), a także zeznania złożone w charakterze świadka w toku postępowania w postępowaniu przygotowawczym nadzorowanym przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie oraz informacje dostępne w sieci Internet, ale też ustalenia poczynione w decyzji z 14.12.2019r wydanej w odniesieniu do przedsiębiorcy (...) Ltd z siedzibą w S.
Z tych wszystkich względów, Sąd dokonał zmiany decyzji jedynie w odniesieniu do wysokości nałożonej na powoda kary pieniężnej na podstawie art. 479 31a § 3 k.p.c., zaś w odniesieniu do pozostałych zarzutów, nie podzielając ich Sąd oddalił odwołanie wobec braku podstaw do jego uwzględnienia na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c..
O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 100 k.p.c., który znajduje zastosowanie w przypadku częściowego uwzględnienia żądania pozwu, jak to miało miejsce w sprawie niniejszej i który przewiduje, że w takiej sytuacji Sąd może także włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Powód wprawdzie wygrał częściowo powództwo, bo Sąd obniżył nałożoną na niego karę, ale tylko w niewielkiej części, natomiast Sąd nie uwzględnił najdalej idącego żądania powoda o uchylenie decyzji. Zatem w zasadniczej części to pozwany jest stroną wygraną, skoro decyzja była prawidłowa w zakresie oceny, że powód naruszył zbiorowe interesy konsumentów w sposób ustalony w decyzji i musi ponieść z tego tytułu karę pieniężną. Tym samym zdaniem Sądu zasadne było obciążenie powoda całością kosztów poniesionych przez pozwanego, którymi były w sprawie niniejszej jedynie koszty zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, tj w wysokości 720 zł, ustalonej w oparciu o przepis § 14 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.
SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
ZARZĄDZENIE
(...)
SSO Małgorzata Perdion-Kalicka
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Małgorzata Perdion-Kalicka
Data wytworzenia informacji: