Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 23 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Cezary Skwara

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2016 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

z udziałem Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

oddalić wniosek

SSO Cezary Skwara

UZASADNIENIE

W dniu 12 sierpnia 2016 r. wnioskodawca (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. (dalej: wnioskodawca, uprawniony) wniosła o udzielenie zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego o ustalenie, że spółka gwaranta Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: (...)) nie jest zobowiązana ani uprawniona do wypłaty spółce (...) S.A. z siedzibą w K. (dalej: (...)) środków z gwarancji ubezpieczeniowej nr (...)- (...) z dnia 2 lipca 2014 r. pt. ,,Gwarancja należytego wykonania przedmiotu umowy i właściwego usunięcia wad i/lub usterek” udzielonej przez gwaranta (...) na rzecz beneficjenta ww. gwarancji spółki (...), w celu zaspokojenia wierzytelności o zapłatę w wysokości 26 373 400 zł z tytułu kar umownych za opóźnienie dostaw przez uprawnionego 36 fabrycznie nowych niskopodłogowych, przegubowych wagonów tramwajowych wraz z dostawami i usługami powiązanymi, na mocy umowy o udzielenie zamówienia publicznego sektorowego na dostawę z dnia 3 lipca 2014 r. wraz z ewentualnymi odsetkami od ww. kwoty od dnia wymagalności do dnia zapłaty poprzez zakazanie obowiązanemu wypłaty środków z gwarancji ubezpieczeniowej.

W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał, że uprawniony i (...) zawarli w dniu 3 lipca 2014 r. umowę o udzielenie zamówienia publicznego sektorowego na dostawę 36 fabrycznie nowych niskopodłogowych, przegubowych wagonów tramwajowych wraz z dostawami i usługami powiązanymi, (...) nr (...).

Zawarcie umowy poprzedziło przeprowadzone przez (...) postepowanie przetargowe, w toku którego uprawniony złożył najkorzystniejszą ofertę, o wyborze której został zawiadomiony pismem z dnia 9 grudnia 2013 r.

Nienależyte wykonanie przedmiotu umowy oraz usunięcie wad i/lub usterek zostało zabezpieczone przez uprawnionego przez ustanowienie na rzecz (...) bezwarunkowej, nieodwołalnej i płatnej na pierwsze żądanie – gwarancji ubezpieczeniowej. Gwarancja została wystawiona przez gwaranta na kwotę do łącznej wysokości 20 386 800 zł z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez uprawnionego przedmiotu umowy przez uprawnionego, zaś w zakresie roszczeń powstałych z tytułu nieusunięcia lub niewłaściwego usunięcia przez uprawnionego wad i/lub usterek ujawnionych w przedmiocie umowy po podpisaniu protokołów odbioru końcowego dla poszczególnych pojazdów w ramach udzielonej rękojmi za wady – na kwotę 6 116 040 zł.

Dalej uprawniony wskazał, że w toku realizacji umowy uprawniony doznał opóźnień spowodowanych okolicznościami siły wyższej tj. niespodziewanymi i anormalnymi warunkami atmosferycznymi w postaci wyjątkowo wysokich temperatur powietrza utrzymujących się w długim okresie. Wnioskodawca wskazał, że w związku z panującymi warunkami atmosferycznymi w dniu 11 sierpnia 2015 r. wydano Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w związku z panującymi temperaturami. Wskutek wydania ww. rozporządzenia zmniejszeniu uległy dostawy energii elektrycznej co wpłynęło na możliwości produkcyjne uprawnionego. Na opóźnienia w dostawie miało wpływ zdaniem wnioskodawcy również opóźnione podpisanie umowy już po wyborze oferty uprawnionego w postępowaniu przetargowym.

Wskutek zaistniałych opóźnień (...) naliczył uprawnionemu kary umowne za opóźnienie w dostawie pojazdów i wystawił w dniu 5 stycznia 2016 r. notę księgową na kwotę 26 373 400 zł płatną do dnia 12 stycznia 2016 r. Uprawniony zakwestionował w stosunku do (...) odpowiedzialność z tytułu roszczenia o zapłatę naliczonych kar umownych tak co do istoty jak i co do wysokości, jednak przeprowadzone rozmowy nie doprowadziły do osiągnięcia porozumienia. W związku z powyższym w ocenie uprawnionego istnieje uzasadnione ryzyko skierowania przez (...) do (...) wezwania do zapłaty kwoty objętej gwarancją.

Celem uprawdopodobnienia roszczenia uprawniony wskazał, że żądanie wypłaty gwarancji jest bezpodstawne, gdyż treść gwarancji, którą należy interpretować ściśle, nie obejmuje swym zakresem obowiązku zapłaty kary umownej, gdyż zabezpiecza jedynie niewykonanie lub nienależyte wykonanie przedmiotu umowy, a także brak jest podstaw do dochodzenia od uprawnionego zapłaty kar umownych ze względu m.in. na brak zawinienia uprawnionego w nieterminowym wykonaniu umowy.

Uzasadniając interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. wnioskodawca wskazał, że w niniejszej sprawie istnieje niepewność dotycząca praw i stosunków prawnych, która dotyczy istnienia roszczenia (...) wobec uprawnionego o zapłatę naliczonych przezeń kar umownych za opóźnienie w dostawie pojazdów. Owa niepewność w ocenie uprawnionego dotyczy również uprawnienia (...) do skorzystania z ustanowionej przez gwaranta gwarancji, ze względu na treść jej postanowień.

Uzasadniając interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia wnioskodawca wskazał na ochronę przed poniesieniem dotkliwych konsekwencji finansowych za następstwa zdarzeń, za które odpowiedzialności nie ponosi. Uprawniony wskazał, że w razie nieudzielenia zabezpieczenia do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sporu będzie on zmuszony ponieść niebagatelne koszty ponad 20 000 000 zł związane z wypłatą na rzecz (...). W tym zakresie wnioskodawca wskazał na poniesioną w 2015 r. stratę, a także powołał, że w przypadku wypłaty środków z gwarancji gwarant uzyska przeciwko uprawnionemu nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym (z weksla) i jego natychmiastową wykonalność, czego konsekwencją będzie zajęcie składników majątkowych spółki, w tym zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych, w tym rachunku przeznaczonego do obsługi bieżącej działalności operacyjnej spółki. Powyższe w ocenie uprawnionego rodzić będzie poważne skutki dla prowadzonej przez spółkę działalności, a w dalszej perspektywie również na jej pozycję rynkową, a w ostatecznym rozrachunku na zatrudnienie pracowników.

Sąd zważył, co następuje:

Wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 730 § 1 k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd można żądać udzielenia zabezpieczenia. Może żądać go każda osoba, która uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes taki istnieje, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730 ¹ § 1 i 2 k.p.c.).

Z treści wyżej cytowanych przepisów wynika, że warunkiem udzielenia zabezpieczenia roszczenia jest konieczność jednoczesnego spełnienia określonych w nim przesłanek, to jest uprawdopodobnienie roszczenia oraz wykazanie interesu prawnego.

Tak wskazane warunki dopuszczalności zabezpieczenia muszą istnieć łącznie, co oznacza, że brak chociażby jednej z nich powoduje, iż zabezpieczenie roszczenia jest niedopuszczalne.

Należy zauważyć, że do udzielenia zabezpieczenia nie jest konieczne udowodnienie roszczenia, wystarczy jedynie jego uprawdopodobnienie. Roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli prima facie istnieje znaczna szansa jego istnienia. Roszczenie jest zatem wiarygodne, jeśli istnieje uzasadniona podstawa do przypuszczenia, że ono istnieje i jest wymagalne. Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia wiąże się z koniecznością uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Należy przy tym zaznaczyć, iż uprawdopodobnienie nie przesądza udowodnienia mogącego być podstawą do pozytywnego rozstrzygnięcia co do meritum sprawy. Istotą postępowania zabezpieczającego jest bowiem to, że sąd dokonuje jedynie pobieżnej (wstępnej) analizy dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 maja 2012r. I Acz 782/12). Wnioskodawca winien zatem jedynie uprawdopodobnić wiarygodność swojego roszczenia, gdyż zakres badania wniosku przez Sąd ma charakter ograniczony, rozstrzygniecie zaś ma charakter tymczasowy i niczego nie przesądza (por. postanowienie SA w Lublinie z 12.02.1997 r., I ACz 38/97, Apel.-Lub. 1997/3/14).

Stosownie do treści art. 755 § 1 k.p.c. Sąd udziela zabezpieczenia roszczeń niepieniężnych w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni. Zgodnie jednak z art. 730 ¹ § 3 k.p.c., przy wyborze sposobu zabezpieczenia winien uwzględnić interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Do uwzględnienia wniosku o zabezpieczenie nie wystarczy więc uprawdopodobnienie roszczenia i wykazanie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Niezbędne jest ponadto zawnioskowanie takiego sposobu zabezpieczenia, który stwarza gwarancje udzielenia uprawnionemu tymczasowej ochrony prawnej, uwzględniając nie tylko interes uprawnionego, ale również okoliczności sprawy ustalone w postępowaniu zabezpieczającym. Odpowiedni sposób zabezpieczenia jest więc trzecią przesłanką warunkującą uwzględnienie wniosku.

Roszczenie, którego zabezpieczenia domaga się w niniejszej sprawie uprawniona spółka, to roszczenie ustalenie, że spółka gwaranta (...) nie jest zobowiązana ani uprawniona do wypłaty podmiotowi trzeciemu - spółce (...) środków z gwarancji ubezpieczeniowej udzielonej przez gwaranta (...) na rzecz beneficjenta ww. gwarancji w celu zaspokojenia wierzytelności o zapłatę z tytułu kary umownej za opóźnienie dostaw na mocy umowy o udzielenie zamówienia publicznego sektorowego na dostawę 36 fabrycznie nowych niskopodłogowych, przegubowych wagonów tramwajowych, w wysokości 26 373 400 zł.

W przedmiotowej sprawie, w ocenie Sądu uprawniony nie uprawdopodobnił istnienia roszczenia w kształcie w jakim zostało ono sformułowane we wniosku o zabezpieczenie.

Przyszłe roszczenie skonstruowane zostało w oparciu o treść art. 189 k.p.c. Roszczeniem będącym przedmiotem wniosku o zabezpieczenie w niniejszej sprawie jest roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego, zatem ocena, czy zostało ono uprawdopodobnione musiała objąć przesłankę interesu prawnego we wniesieniu powództwa o której mowa w art. 189 k.p.c. Z uwagi na to, że jedną z przesłanek udzielenia zabezpieczenia jest uwiarygodnienie roszczenia, wnioskodawca powinien uprawdopodobnić przede wszystkim interes prawny w ustaleniu nieistnienia określonego stosunku prawnego lub prawa.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest takie, iż interes w ustaleniu stosunku prawnego lub prawa jest rozumiany szeroko i analizowany w odniesieniu do ogólnej sytuacji prawnej powoda. W wyroku z dnia 14 lipca 1972 r. wydanym w sprawie o sygn. akt III CRN 607/71 (OSNC 1973/4/64), Sąd Najwyższy wskazał, że obecnie obowiązujący przepis art. 189 k.p.c. nie wiąże interesu prawnego powoda z zagrożeniem jego sfery prawnej przez stronę pozwaną, stąd też powód ma interes prawny w ustaleniu wtedy, gdy w związku z zachowaniem się pozwanego uzasadnione jest ustalenie stosunku prawnego lub prawa w celu usunięcia niepewności co do określonego stosunku prawnego lub prawa.

W niniejszej sprawie uprawniony wskazywał potrzebę usunięcia stanu niepewności co do istnienia roszczenia innego niż objęte wnioskiem.

Na wstępie wskazać należy, iż w stanie faktycznym przedstawionym przez uprawnionego istnieje kilka stosunków prawnych. Pierwszym z nich jest stosunek prawny istniejący pomiędzy uprawnionym i podmiotem trzecim - (...) wynikający z zawartej przez strony umowy o udzielenie zamówienia publicznego sektorowego na dostawę wagonów tramwajowych. Z tym stosunkiem związana jest niepewność co do stanu prawnego pomiędzy stronami w zakresie oceny, czy (...) przysługuje roszczenie o zapłatę tytułem kar umownych związanych z opóźnieniem w dostawie.

Drugim jest stosunek prawny pomiędzy (...) a obowiązanym - wystawcą gwarancji ubezpieczeniowej, której beneficjentem jest (...) - będący rezultatem udzielenia przez obowiązanego gwarancji. Stosunkiem podstawowym względem stosunku gwarancji jest przy tym stosunek wynikający z umowy o udzielenie zamówienia publicznego sektorowego na dostawę wagonów tramwajowych. Wreszcie istnieje trzeci stosunek prawny pomiędzy podmiotem trzecim - (...) oraz obowiązanym (...), który dotyczy zobowiązania się (...) do wystawienia rzeczonej gwarancji na rzecz (...).

Z treści wniosku o zabezpieczenie wynika przy tym, iż roszczenie o ustalenie, objęte wnioskiem miałoby dotyczyć drugiego z wspomnianych stosunków, którego zresztą uprawniony nie jest stroną. Uprawniony domaga się bowiem w istocie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie, iż podmiot trzeci - (...) nie ma prawa do żądania spełniania przez gwaranta świadczenia wynikającego z udzielonej gwarancji.

Przy tak sformułowanym wniosku, szeroki materiał dowodowy przedstawiony przez uprawnionego w żaden sposób nie wykazuje na istnienie wątpliwości co do istnienia roszczenia podmiotu trzeciego - (...) względem gwaranta. Okoliczność sporu stron w odniesieniu do zasadności naliczenia kar umownych z tytułu opóźnienia w dostawie, których dotyczą wszystkie załączone do wniosku dowody, nie ma bowiem przełożenia na istnienie roszczenia podmiotu trzeciego - (...) względem gwaranta. Jest to skutkiem konstrukcji gwarancji udzielonej w niniejszej sprawie.

Z uwagi bowiem na postanowienia gwarancji tj. zobowiązanie gwaranta do wypłaty na rzecz beneficjenta nieodwołalnie i bezwarunkowo oraz w terminie 14 dni od dnia otrzymania oryginału kompletnego wezwania do zapłaty uznać należy, iż zobowiązanie z niej wynikające ma charakter samodzielny, nieakcesoryjny oraz abstrakcyjny. Odpowiadając zatem za uzyskanie określonego rezultatu w postaci natychmiastowego zadośćuczynienia roszczeniu beneficjenta, a nie za spełnienie zobowiązania przez dłużnika głównego jak ma to miejsce np. przy poręczeniu, gwarant – odmawiając spełnienia swojego świadczenia - nie ma możliwości powoływania się na treść stosunku podstawowego łączącego beneficjenta ze zleceniodawcą, roszczeń z którego dotyczy udzielona gwarancja (por. Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna z dnia 16 kwietnia 1993 r. III CZP 16/93 Legalis nr 28058, Uchwała Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 28 kwietnia 1995 r. III CZP 166/94 nie publ.). Brak takiej możliwości dotyczy przy tym także samego zleceniodawcy.

Powyższe oznacza, iż w istocie dla skorzystania z uprawnień wynikających z udzielonej gwarancji, jej beneficjent musi spełnić jedynie formalne wymagania odnoszące się do formy żądania a określone w treści samej gwarancji.

Także zatem wątpliwość prawna, która mogłaby być przedmiotem roszczenia o ustalenia musi odnosić się do samego stosunku prawnego wynikającego z gwarancji. Tytułem przykładu można tylko wskazać na spór gwaranta i beneficjenta co wygaśnięcia gwarancji w chwili żądania zapłaty z jej tytułu.

Wnosząc zaś o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieistnienia prawa obowiązanego do wypłaty przez gwaranta sumy gwarancyjnej uprawniony nie tylko nie powołał na tę okoliczność żadnych dowodów, lecz nawet nie wskazał jakiego rodzaju niepewność co do oceny prawnej udzielonej gwarancji istnieje. W całości natomiast odnosi się on do kwestii istnienia roszczenia o zapłatę z tytułu kar umownych związanych z opóźnieniem w dostawie, a dotyczącego zupełnie innego stosunku prawnego.

W sprawie można jedynie przypuszczać, iż takie, a nie inne sformułowanie roszczenia jest rezultatem niedokładnej analizy stanu faktycznego. Będąc jednak związanym żądaniem wniosku Sąd Okręgowy nie jest uprawniony do jego przeformułowywania.

Nie sposób poza tym pominąć treści i charakteru umowy gwarancyjnej. Stosownie do tej umowy, gwarant zobowiązał się nieodwołalnie i bezwarunkowo do dokonania określonej płatności po otrzymaniu pisemnego żądania zapłaty, co istotne - bez badania stosunku prawnego między beneficjentem a zobowiązanym. Gwarancja stanowi stosunek odrębny od wykreowanego umową podstawową, abstrakcyjny i nieakcesoryjny. Jej istota sprowadza się do zabezpieczenia określonego świadczenia niezależnie od tego, czy było ono należne, a przede wszystkim, czy dłużnik ponosi za nie odpowiedzialność, jak również niezależnie od tego, czy w ogóle dług powstał albo czy przestał istnieć. W procesie mającym za przedmiot realizację gwarancji nie ma zatem z reguły możliwości odwoływania się do stosunku wewnętrznego istniejącego między uprawnionym i obowiązanym jako beneficjentem gwarancji.

Podnieść wreszcie należy, że zabezpieczenie poprzez zakazanie realizacji przywilejów gwarancyjnych winno być udzielane jedynie w szczególnych okolicznościach. Skorzystanie z uprawnień beneficjenta gwarancji jest bowiem ograniczone w umowie terminem, po upływie którego prawo do żądania wypłaty sumy gwarancyjnej wygasa. Zastosowanie zatem wnioskowanego zakazu prowadziłoby wprost do zaspokojenia roszczenia wnioskodawcy, niwecząc przy tym funkcję umowy gwarancyjnej. W orzecznictwie przyjęto możliwość uchylenia się od obowiązku wypłaty sumy objętej gwarancją m.in. wówczas, gdy beneficjent nie honoruje celu gwarancji lub wykorzystuje zabezpieczenie dla innych celów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1995 r., III CRN 70/94, OSNC 1995/5/86). W niniejszej sprawie na obecnym etapie brak jest podstaw do stwierdzenia tego rodzaju nadzwyczajnych okoliczności.

Wątpliwości budzi wreszcie interes prawny uprawnionego w uzyskaniu zabezpieczenia. Interes prawny jako przesłanka zabezpieczenia powództwa został przez ustawodawcę zdefiniowany w art. 730 § 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem istnieje on wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Powództwo ustalające, które podlegać ma zabezpieczeniu, nie jest wykonywane egzekucyjnie, toteż interes prawny w tej kategorii spraw zachodzić może tylko wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Cel postępowania w rozumieniu tego przepisu należy wiązać z możliwą do zrealizowania w danym postępowaniu sądowym ochroną prawną, którą w przypadku niniejszej sprawy jest ustalenie nieistnienia stosunku prawnego. Tak ujęty „cel postępowania" nie jest zagrożony działaniami obowiązanego. W razie wykazania zasadności powództwa deklaratoryjne orzeczenie ustalające (o treści określonej przez stronę uprawnioną) będzie mogło być wydane niezależnie od tego czy obowiązana dokonała już jakichkolwiek wypłat w ramach stosunku prawnego powoływanej we wniosku gwarancji ubezpieczeniowej. Podobny pogląd wyraził tut. Sąd Apelacyjny w postanowieniu z dnia 2 czerwca 2010r. (sygn. akt I ACz 537/10 nie publ.).

Wobec braku uprawdopodobnienia roszczenia, którego zabezpieczenia domagał się uprawniony, bezprzedmiotowa stała się szczegółowa analiza istnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Do udzielenia zabezpieczenia wymagane jest bowiem łączne zaistnienie obu przesłanek, wymienionych w przepisie art. 730 ¹ k.p.c., a brak jednej z nich wyłącza dopuszczalność uwzględnienia wniosku o udzielenie zabezpieczenia.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.

SSO Cezary Skwara

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Cezary Skwara