Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia28 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący –	SSO Renata Olejnik-Tyszka
Protokolant –	sekr. sądowy Piotr Góźdź

po rozpoznaniu 31 marca 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko Przewodniczącemu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w W.

na skutek odwołania

1.  uchyla decyzję Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nr (...) z dnia 19 września 2019r.;

2.  ustala, że koszty postępowania ponosi w całości pozwany, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

SSO Renata Olejnik-Tyszka

Sygn. akt XVI GC 1069/19

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 19 września 2019 r. Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (dalej jako „Przewodniczący (...)” lub „Organ”) działając na podstawie art. 53 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 361, ze zm.; dalej jako „ustawa o rtv”) oraz § 2 rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005 r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich, stosowania wzorów symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz. U. z 2014 r. poz. 311; dalej jako „Rozporządzenie”), a także art. 104 i 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2096, ze zm.; dalej jako „k.p.a.”), po przeprowadzeniu postępowania wszczętego z urzędu i po rozpatrzeniu sprawy dotyczącej rozpowszechniania audycji (...), wyemitowanej w programie (...) w dniu 24 września 2018 r. o godz. 20:00, postanowił: w pkt 1 stwierdzić naruszenie przez Spółkę (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej jako „Spółka” lub „Nadawca”) art. 18 ust. 5 ustawy o rtv oraz § 2 Rozporządzenia, poprzez rozpowszechnienie w dniu 24 września 2018 r., o godz. 20:00, w programie (...) audycji (...) oraz w pkt 2 nałożyć na Spółkę (...) S.A. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 20 000 zł.

W uzasadnieniu decyzji Przewodniczący KRRiT, po analizie nagrania poemisyjnego wskazał, że film (...) zawiera realistyczne sceny przemocy i agresji, tj. torturowania, morderstwa z użyciem krótkiej broni palnej i pistoletu maszynowego, brutalnego bicia oraz sceny prezentujące aktywność seksualną. Dodatkowo film zawiera szereg wulgaryzmów. Zdaniem Organu treści zawarte w filmie przeznaczone są dla osób powyżej 18 roku życia. Wobec tego zakwalifikowanie przez Spółkę filmu do kategorii wiekowej „od 16 lat” i wyemitowanie go o godz. 20:00 stanowiło naruszenie art. 18 ust. 5 ustawy o rtv oraz § 2 Rozporządzenia. W związku z naruszeniem przez Nadawcę ww. obowiązków Przewodniczący KRRiT nałożył na Spółkę karę pieniężną w wysokości 20 000 zł, uwzględniając zakres i stopień szkodliwości naruszenia, dotychczasową działalność nadawcy oraz jego możliwości finansowe (decyzja – k. 36-41).

Od powyższej decyzji Nadawca wniósł odwołanie zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji Nadawca zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 18 ust. 5 ustawy o rtv w zw. z art. 18 ust. 6 pkt 1 i 2 tej ustawy oraz w zw. z § 5 ust. 3 oraz ust. 4 pkt 4 Rozporządzenia, w związku z treścią załącznika nr 3 do Rozporządzenia poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie mimo, że przedmiotowa audycja nie zawierała scen, ani treści mogących mieć negatywny wpływ na rozwój małoletnich i nie powinna być zakwalifikowana jako zawierająca sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, zgodnie z treścią załącznika nr 3 do Rozporządzenia, który charakteryzuje poszczególne kategorie wiekowe i opisuje audycje lub inne przekazy z punktu widzenia czterech elementów, ważnych dla rozwoju małoletnich;

2.  błędy w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia poprzez przyjęcie, że przedmiotowa audycja zawiera sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, które mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godz. Od 23:00 do 6:00.

Nadawca wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości oraz zasądzenie od Przewodniczącego KRRiT kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odwołania Spółka podniosła, iż Organ nie odniósł wskazanych przez siebie fragmentów filmu do poszczególnych przesłanek wynikających z Rozporządzenia, które jego zdaniem zostały naruszone. Ponadto w ocenie Nadawcy żadna ze wskazanych przez Organ scen nie prezentuje obrazu naturalistycznego seksu, czy brutalnej przemocy. Ekspertyza sporządzona na zlecenie Spółki wykazała, że prezentowane w filmie sceny seksu pozbawione są nagości oraz filmowane są w sposób umowny. Również sceny przemocy filmowane są w przeważającej części w sposób dorozumiany. Sceny te znajdują artystyczne uzasadnienie i są niezbędne dla przebiegu fabuły. Zdaniem Nadawcy przedmiotowa decyzja została wydana na podstawie pojedynczych, wyrwanych z kontekstu scen bez odniesienia ich do całości filmu. Z kolei użyte w filmie wulgaryzmy związane są z prezentowaną grupą społeczną – byłych funkcjonariuszy (...) i stanowią „element kreacji artystycznej obok obrazu, muzyki i gry aktorskiej”. Dodatkowo Nadawca wskazał, że film (...) jest ogólnodostępny w serwisie (...), z oznaczeniem (16). Poza tym w ocenie Nadawcy norma wynikająca z art. 18 ust. 5 ustawy o rtv nie pozwala na jednoznaczne ustalenie zachowania objętego sankcją, a wydane w tym celu Rozporządzenie nie wyjaśnia jak należy rozumieć wskazane w nim przesłanki. Wobec tego zdaniem Nadawcy przepisy Rozporządzenia nie mogą stanowić podstawy do nałożenia kary w niniejszej sprawie (odwołanie od decyzji – k. 10-22).

W odpowiedzi na odwołanie Przewodniczący KRRiT wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu Organ podtrzymał swoje stanowisko zawarte w decyzji. W szczególności Organ wskazał, że audycja zawierała sceny, o których mowa w pkt I ppkt 3 załącznika nr 3 do Rozporządzenia, tj. prezentujące obrazy naturalistycznego seksu zwłaszcza połączonego z przemocą i przymusem, patologicznych form życia seksualnego, a także obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny i brutalny. Wobec tego nie mogła być przeznaczona dla osób powyżej 16 roku życia. W ocenie Organu regulacje zawarte w art. 18 ust. 5 ustawy o rtv oraz w Rozporządzeniu są wystarczające dla dokonania prawidłowej kwalifikacji wiekowej audycji. Tym samym mogą stanowić podstawę do nałożenia kary w przypadku ich naruszenia (odpowiedź na odwołanie od decyzji – k. 3-7 v.).

W dalszych pismach oraz na rozprawie strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w W. jest nadawcą programu (...) i prowadzi działalność opierającą się w dużej mierze na nadawaniu programów telewizyjnych, produkcji i dystrybucji filmów, nagrań wideo i programów telewizyjnych.

(dowód: odpis z KRS - k. 29-35 v.)

W dniu 24 września 2018 r. o godz. 20:00 w programie (...) została wyemitowana audycja (...). Nadawca zakwalifikował film do kategorii wiekowej „od lat 16”.

(okoliczność bezsporna)

Wyemitowany film (...) zawierał następujące sceny:

1)  godz. 20:47 – scena torturowania (...), przedstawiająca mężczyznę powieszonego do góry nogami, mężczyzna ma założony foliowy worek od głowy do tułowia, jest kopany i bity pięściami, po kilku mocnych uderzeniach worek napełnia się krwią, krew ścieka do naczynia i tryska na twarz mężczyzny przytrzymującego naczynie, podczas gdy (...) jest torturowany mężczyzna ten słucha spokojnej muzyki, następnie ciało (...) zawinięte w worek zostaje wrzucone do rzeki, podczas sceny topienia ciała (...) dowiadujemy się także, że osoba ta była wcześniej torturowana prądem – „z akumulatorem na (...) jeszcze nikt nie kłamał”;

2)  godz. 20:55 – scena przedstawiająca nieprzytomnego, zakrwawionego mężczyznę przywiązanego do krzesła, twarz mężczyzny jest cała we krwi, mężczyzna ma zakneblowane usta kawałkiem materiału, który nasączony jest krwią, na podłodze widoczne są wydłubane obie gałki oczne (w innej scenie przytoczony jest słowny opis skutków torturowania: „rozpruli go, wyrwali mu język, wydłubali oczy”);

3)  godz. 20:56 – zabójstwo jednego z policjantów – scena przedstawiająca strzał w głowę z bliskiej odległości przy pomocy krótkiej broni palnej, kula przebija głowę na wylot, krew tryska na twarz drugiego policjanta, zabity mężczyzna pada na podłogę, widoczna jest krew płynąca z czaszki, po chwili pada drugi strzał, widać krew z rany wylotowej na marynarce, zjawia się trzeci policjant, do którego zostają oddane dwa strzały, ciało drugiego postrzelonego policjanta drga oparte o ścianę, wkrótce potem zostaje oddany kolejny strzał w kierunku czwartego policjanta, kula trafia w szyję, widoczna jest tryskająca krew;

4)  godz. 21:05 – scena seksu głównego bohatera - F. z siedemnastoletnią A. – córką zamordowanego księdza, dziewczyna po śmierci ojca przebywała w domu dziecka, F. miał się nią zaopiekować;

5)  godz. 21:36 – scena wymuszenia zeznać brutalnym biciem przedstawiająca mężczyznę kopanego i bitego pięściami przez głównego bohatera, bity mężczyzna prosi o wezwanie karetki;

6)  godz. 21:48 - scena przedstawiająca mężczyznę w bagażniku, do którego oddane są dwa strzały z bliskiej odległości, zakrwawiony mężczyzna ze związanymi rękoma wydostaje się z bagażnika, następnie polewany jest cieczą z kanistra, polewający go mężczyzna zostaje niespodziewanie zastrzelony przez drugiego gangstera, który ostatecznie zabija również porwanego;

7)  godz. 22:09 – scena zabójstwa przy użyciu pistoletu maszynowego, F. strzela do O., pocisk rozrywa czaszkę, krew tryska na twarz głównego bohatera, scena filmowana jest z bliskiej odległości ze zbliżeniem na twarz O., na której widoczne są drgające usta tuż przed śmiercią.

(dowód: nagranie wyemitowanego filmu na płycie DVD – k. 55)

Do KRRiT wpłynęły dwie skargi widzów dotyczące treści wyemitowanego filmu. W skardze z dnia 24 września 2018 r. skarżący zarzucił, iż film (...) „naszpikowany wulgaryzmami powinien być od 18 lat i nie powinien być emitowany o godzinie 20”. Z kolei w drugiej skardze wskazano, iż z uwagi na sceny brutalne i pornograficzne film winien być wyemitowany z kategorią od 18 lat.

(okoliczność bezsporna)

Pismem datowanym na dzień 5 października 2018 r. Przewodniczący KRRiT poinformował (...) S.A. o złożonych skargach i zwrócił się o zapis filmu oraz zajęcie stanowiska w sprawie.

(pismo z dnia 5 października 2018 r. – k. 54)

W odpowiedzi na powyższe pismo, pismem z dnia 18 października 2018 r. (...) S.A. przekazała KRRiT kopię filmu (...) oraz odniosła się do złożonych skarg. Spółka wskazała, iż uznawanie wyrazów za wulgarne jest kwestią subiektywną, zależy od wrażliwości językowej odbiorcy i różni się w zależności od pokolenia. Ponadto film został zakwalifikowany do III kategorii wiekowej „od lat 16” gdyż nie zawiera scen społecznego usprawiedliwiania agresji czy brutalności, natomiast sceny erotyczne zostały przedstawione w filmie w sposób dorozumiany.

(pismo z dnia 18 października 2018 r. wraz z płytą DVD – k. 55)

Po analizie wyemitowanego w dniu 24 września 2018 r. filmu (...), w piśmie z dnia 19 lutego 2019 r., KRRiT wskazała, że kwalifikacja wiekowa filmu „od lat 16” „mogła mieć negatywny wpływ dla rozwoju psychicznego małoletnich widzów. Oznakowanie oraz pora emisji były przez nadawcę dobrane w sposób niewłaściwy, co stanowi naruszenie art. 18 ust. 5 ustawy o radiofonii i telewizji oraz § 2 rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005 r.”. W piśmie tym KRRiT przywołała sceny przemocy oraz wulgaryzmy występujące w filmie.

(pismo z dnia 19 lutego 2019 r. – k. 56-58)

W dniu 11 marca 2019 r. Przewodniczący KRRiT poinformował (...) S.A. o wszczęciu postępowania w sprawie ukarania nadawcy na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy o rtv.

(pismo z dnia 11 marca 2019 r. - k. 59)

Następnie w związku ze stwierdzeniem naruszenia przez (...) S.A. art. 18 ust. 5 ustawy o rtv oraz § 2 Rozporządzenia, pismem z dnia 3 kwietnia 2019 r., Przewodniczący KRRiT, w trybie art. 10 § 1 k.p.a., poinformował Nadawcę o prawie do zapoznania się z aktami postępowania i zebranym materiałem dowodowym oraz złożenia oświadczenia końcowego.

(pismo z dnia 3 kwietnia 2019 r. – k. 60)

W piśmie z dnia 10 kwietnia 2019 r. Spółka ponownie podkreśliła, że film (...) był wielokrotnie nagradzany i stanowi klasykę polskiego kina. Ponadto film był emitowany przez różnych nadawców, w tym telewizję publiczną o godz. 20:00. Spółka wyjaśniła również, że ze względu na ochronę osobistych praw autorskich przysługujących twórcom filmu, nie mogła zmienić dialogów, w tym ewentualnych wulgaryzmów. Jednocześnie użyty w filmie język jest charakterystyczny dla przedstawionego w nim środowiska i stanowi celowy zabieg artystyczny twórców. Zdaniem Nadawcy film nie zawiera treści, które nie mogą być prezentowane dla osób powyżej 16 roku życia. Jednakże ze względu na „specyficzną tematykę filmu i środowisko” Spółka zobowiązała się do jego emitowania wyłącznie w późniejszych godzinach.

(pismo z dnia 10 kwietnia 2019 r. – k. 62-62)

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wskazane wyżej dokumenty, które nie były kwestionowane przez strony, nie budziły także wątpliwości Sądu w zakresie swoje rzetelności i prawdziwości.

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie (...)S.A. w W. od decyzji Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nr (...) z dnia 19 września 2019 r. podlegało uwzględnieniu w całości.

Podstawa prawna rozstrzygnięcia oparta jest na treści art. 53 ust. 1 w zw. z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 29 grudnia 1992r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2019r. poz. 361 ze zm.) oraz par.2 rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 23 czerwca 2005r. w sprawie kwalifikowania audycji lub innych przekazów mogących mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich oraz audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej małoletnich oraz stosowania symboli graficznych i formuł zapowiedzi (Dz.U. z 2014r., poz. 311).

Odwołanie od decyzji Przewodniczącego jest odpowiednikiem pozwu
i pełni funkcję zbliżoną do powództwa. W związku z tym, wniesienie odwołania
od decyzji organu administracji publicznej, jakim jest Przewodniczący, wszczyna cywilne postępowanie sądowe wchodzące w skład systemu postępowania cywilnego, do którego z mocy art. 56 ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji, stosuje się odpowiednio przepisy art. 479 ²⁸ k.p.c. – 479 ³⁵ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r., nr 43, poz. 296, dalej jako: „k.p.c.”), dotyczące procesowego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym. Proces wszczęty wniesieniem takiego odwołania jest postępowaniem rozpoznawczym, którego przedmiotem jest roszczenie procesowe odnoszące się do sprawy cywilnej w znaczeniu formalnym. Celem takiego procesu jest rozstrzygnięcie o istnieniu albo nieistnieniu normy indywidualno-konkretnej przytoczonej w decyzji organu administracji publicznej. Osiągnięcie tego celu będzie możliwe wówczas, gdy proces wszczęty wniesieniem odwołania od decyzji organu administracji publicznej będzie się toczył według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, zaś sąd rozstrzygnie o roszczeniu procesowym zgodnie z tymi przepisami. Dlatego w procesowym postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, które jest cywilnym postępowaniem sądowym uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego, sąd nie kontroluje legalności decyzji organów administracji publicznej, gdyż brak jest podstawy prawnej do tego, aby sąd powszechny taką kontrolę wykonywał. Do usunięcia uchybień formalnych, które mogły powstać w postępowaniu administracyjnym zakończonym nieostateczną decyzją organu administracji publicznej dochodzi w następstwie wniesienia odwołania, które wszczyna proces i powoduje, że sąd rozpoznaje sprawę na nowo, co do zasadności wymierzonej kary pieniężnej, jak i jej wysokości, w granicach zaskarżenia. Rozpoznanie sprawy na nowo następuje zgodnie z formą kontradyktoryjną i zasadą kontradyktoryjności.

Rozstrzygnięcie o zasadności bądź niezasadności odwołania od decyzji Przewodniczącego, wymagało ustalenia, czy powód naruszył art. 18 ust. 5 ustawy. Przepis ten stanowi, że audycje lub inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, inne niż te, o których mowa w ust. 4, mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6. Ustęp 5a. wskazanego przepisu nakłada na nadawcę obowiązek oznaczania audycji lub innych przekazów, o których mowa w ust. 5, odpowiednim symbolem graficznym przez cały czas ich emisji telewizyjnej lub zapowiedzią słowną, informującą o zagrożeniach wynikających z treści emisji radiowej. Z kolei § 2 rozporządzenia określa, że: audycje lub inne przekazy zakwalifikowane, zgodnie z załącznikiem nr 3 pkt I do rozporządzenia, jako zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich - mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 ⁰⁰ do 6 ⁰⁰. Nadawcy telewizyjni przy kwalifikowaniu audycji lub innych przekazów do emisji w godzinach od 6 ⁰⁰ do 23 ⁰⁰ zobowiązani są oznaczyć je symbolem graficznym wskazującym na przeznaczenie dla danej kategorii wiekowej małoletnich. Nadawca kwalifikuje audycje lub inne przekazy, o których mowa w ust. 1 i 2, zgodnie z kryteriami kwalifikowania audycji lub innych przekazów przeznaczonych dla danej kategorii wiekowej zawartymi w załączniku nr 3 do rozporządzenia. Ustęp 4. par. 2 Rozporządzenia ustala następujące kategorie wiekowe małoletnich, z uwzględnieniem godzin nadawania audycji lub innych przekazów: I kategoria - emisja bez ograniczeń wiekowych i czasowych;

II kategoria od lat 7 - emisja bez ograniczeń czasowych;

III kategoria od lat 12 - emisja bez ograniczeń czasowych;

IV kategoria od lat 16 - emisja po godzinie 20 ⁰⁰.

Załącznik nr 3 do rozporządzenia charakteryzuje poszczególne kategorie wiekowe i opisuje audycje lub inne przekazy z punktu widzenia czterech elementów, ważnych dla rozwoju małoletnich:

1. prezentowanej wizji świata;

2. ocen moralnych;

3. wywoływanych emocji;

4. wzorów zachowań

i określa, że u małoletnich od 16 do 18 roku życia następuje stopniowa integracja funkcji psychicznych, kształtuje się większa samodzielność, tendencje do poznania siebie i projektowanie swojego dorosłego życia. Jednakże małoletnich w tym wieku nadal cechuje duża wrażliwość i labilność emocjonalna, tendencja do przeceniania poziomu własnej dojrzałości, do podejmowania ważnych życiowo decyzji bez zrozumienia ich następstw i konsekwencji oraz do uproszczonego rozstrzygania skomplikowanych spraw egzystencjonalnych. Małoletni poniżej lat 18 nie powinni oglądać audycji lub innych przekazów zawierających sceny lub treści:

1. pokazujące jednostronnie przywileje życia dorosłych przy równoczesnym pomijaniu obowiązków, pracy, zobowiązań, i ważnych życiowo decyzji przy pomijaniu ich konsekwencji, zawierające społeczne usprawiedliwianie agresji, wulgarności, uprzedzeń i negatywnych stereotypów społecznych, pokazywanie seksu, agresji i łamania norm moralnych jako źródła sukcesu życiowego;

2.prezentujące wadliwy obraz natury ludzkiej polegający na szukaniu tylko egoistycznych przyjemności, dążeniu do sukcesu za wszelką cenę z wykorzystywaniem innych osób dla własnych celów, usprawiedliwiające przemoc, traktujące seks jako źródło dominacji;

3. prezentujące obrazy naturalistycznego seksu zwłaszcza połączonego z przemocą i przymusem, patologicznych form życia seksualnego, a także obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny i brutalny;

4.prezentujące postacie atrakcyjne (np. pod względem urody, bogactwa, sukcesu), a postępujące w sposób moralnie naganny, agresywny, nieuczciwy i wulgarny, bez żadnej oceny niewłaściwości takiego zachowania oraz nagradzanie przejawów społecznej patologii.

Artykuł 18 ust. 5 ustawy o radiofonii i telewizji jest regulacją rangi ustawowej ograniczającą swobodę wypowiedzi nadawcy audycji lub innego przekazu, którą gwarantują art. 14 i art. 54 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 493, ze zm.; dalej jako: „Konstytucja RP”) oraz art. 10 Konwencji Rady Europy o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, uchwalonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (dalej jako: „Konwencja”), która weszła w życie w dniu 8 września 1953 r. i została ratyfikowana przez Polskę dnia 15 grudnia 1992 r. (Dz. U. z 1993 r., nr 61, poz. 284), natomiast obowiązuje w Polsce od 19 stycznia 1993 r.

Według art. 14 i art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu, zaś każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Natomiast zgodnie z art. 10 ust. 1 Konwencji każdy ma prawo do swobody wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Stosownie do art. 10 ust. 2 Konwencji, korzystanie z tych wolności pociągają za sobą obowiązki i odpowiedzialność, które mogą podlegać takim wymaganiom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez prawo i konieczne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego, ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej.

Nawiązując do treści art. 10 Konwencji należy stwierdzić, że zgodnie z art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji RP orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu (dalej jako: „ETPCz”) obejmujące wykładnię postanowień Konwencji powinny być uwzględniane przy interpretacji prawa polskiego (tak SN w wyroku z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 65/12, OSNC 2013, nr 5, poz. 57). Dlatego przy wyjaśnianiu art. 18 ust. 5 ustawy o radiofonii i telewizji, który ogranicza prawo do swobody wypowiedzi, trzeba wziąć pod uwagę wykładnię art. 10 ust. 1 i 2 Konwencji dokonaną w judykaturze ETPC. Jest to celowe, gdyż hipoteza art. 10 ust. 2 Konwencji zawiera przesłanki ograniczenia swobody wypowiedzi, które zostały wymienione w art. 18 ust. 2 ustawy o radiofonii i telewizji. Stąd obowiązek uwzględnienia „interpretacji strasburskiej” spoczywa zarówno na sądzie w postępowaniu cywilnym, jak i na Przewodniczącym KRRiT w postępowaniu administracyjnym.

Prawo do swobody wypowiedzi, określone w art. 10 ust. 1 Konwencji, jest jednym z zasadniczych filarów demokratycznego społeczeństwa, podstawą jego rozwoju i warunkiem samorealizacji jednostki . Obejmuje ono nie tylko „informacje” czy też „poglądy”, które są przychylnie przyjmowane lub uznawane za nieobraźliwe albo obojętne, ale również do wypowiedzi, które urażają, szokują lub wprowadzają niepokój. Jak wskazuje ETPC, takie są wymogi pluralizmu, otwartości, tolerancji i szerokich horyzontów myślowych, bez których nie ma „społeczeństwa demokratycznego” (tak m.in. wyrok z dnia 7 grudnia 1976 r., H. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga nr 5493/72, § 49; wyrok z dnia 8 lipca 1986 r., L. przeciwko Austrii, skarga nr 9815/82, § ).

Prawo do swobody wypowiedzi obejmuje również wypowiedź artystyczną wyrażoną w produkcjach filmowych. Film „(...)” w reżyserii W. P. stanowi formę artystycznego przedstawienia procesu transformacji zachodzącego w Polsce w latach 90-tych XX wieku w zakresie przemian wewnętrznych pracowników służby bezpieczeństwa i reorganizacji tej służby. Głównym bohaterem filmu jest F. M. były pracownik Służby Bezpieczeństwa, który pozytywnie przeszedł weryfikację do służby w Policji. Ukazane w filmie problemy związane z transformacją służb w Polsce po upadku komunizmu mają walor historyczny i edukacyjny. Film „(...)” zyskał powszechne uznanie świata filmowego w Polsce, wszedł do kanonu polskiego kina i otrzymał wiele nagród. Taka wartość artystyczna filmu została osiągnięta poprzez „oddanie ducha” tamtego okresu zarówno w zachowaniu bohaterów, ich języka i dokonywanych wyborów życiowych. Główny bohater, mimo prezentowania postawy nonszalanckiej jest bohaterem pozytywnym, którego główną cechą jest lojalność, zarówno w sferze prywatnej, jak i zawodowej. Za zdradę przyjaciela i swojej ukochanej karze ich, przyjaciela śmiercią, za co ponosi karę w postaci kary pozbawienia wolności, a kobietę brakiem przebaczenia. W życiu zawodowym jest lojalny wobec współpracowników i chce wykonać powierzone mu zadanie nie zważając na konsekwencje. Istotne jest również, że w końcowej części filmu rozczarowany postawą innych i swoją próbuje popełnić samobójstwo, co mu się jednak nie udaje i ostatecznie trafia do więzienia. Środowisko w jakim rozgrywa się akcja filmu a więc pracownicy służb oraz przestępczy wymuszają zarówno specyficzny język bohaterów obfitujący w wulgaryzmy, jak i ich zachowanie, które nacechowane jest agresją i brutalnością.

Powyższe, ogólne spojrzenie na film (...) jako całości, jego wymowy i przesłania jest niezbędne dla dalszej prawidłowej oceny poszczególnych scen zakwestionowanych przez pozwanego i wskazanych jako przykładowe sceny naruszające przepis art.3 pkt I ppkt 3 załącznika, a w konsekwencji par. 2 rozporządzenia.

Jeszcze raz należy wskazać, że art. 18 ust. 5 ustawy stanowi, że audycje lub inne przekazy, zawierające sceny lub treści mogące mieć negatywny wpływ na prawidłowy fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich, inne niż te, o których mowa w ust. 4, mogą być rozpowszechniane wyłącznie w godzinach od 23 do 6.

Przewodniczący w decyzji z dnia 19 września 2019r. nie odwołał się do kryteriów oceny kwalifikowania audycji do poszczególnych kategorii wiekowych określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia, nawiązując do treści art. 18 ust. 5 ustawy i zarzucając, że w filmie pojawiają się sceny brutalnej przemocy i agresji, przedstawionej w sposób naturalistyczny i brutalny, relatywizm moralny, związany z niejednoznaczną postawą bohaterów. To z kolei oznacza treści, których nie powinni oglądać małoletni bowiem zgodnie z wytycznymi zawartymi w załączniku osoby poniżej 18 roku życia nie powinny być narażone na oglądanie scen prezentujących wadliwy obraz natury ludzkiej polegający na szukaniu tylko egoistycznych przyjemności, usprawiedliwiające przemoc, obrazy agresji, zwłaszcza przedstawionej w sposób naturalistyczny i brutalny. Dodatkowo Przewodniczący jako kontrowersyjną wskazał w decyzji scenę seksu głównego bohatera z niedoświadczoną siedemnastoletnią partnerką i wskazał na występowanie w filmie około pięćdziesięciu wulgaryzmów. Dla oceny więc, czy wyemitowanie filmu (...) o godzinie 20:00 naruszyło zakaz określony w art. 18 ust. 5 ustawy należy odnieść się do określonych przez ustawodawcę w załączniku nr 3 do rozporządzenia warunków, jakie muszą spełniać audycje emitowane o godz. 20:00.

Każdą ze scen zakwestionowaną przez Przewodniczącego należy oceniać w świetle ogólnej wymowy filmu i przebiegu akcji. Ocena poszczególnych scen, wyrwanych z całego filmu może prowadzić do wybiórczej, niewłaściwej ich oceny.

Odnosząc się do zarzutu posługiwania się wulgaryzmami przez bohaterów filmu, wskazać należy, że używanie ich nie ma na celu społecznego usprawiedliwienia wulgarności tylko odwzorowanie języka jakim posługują się środowiska przestępcze i służb specjalnych. Używanie wulgaryzmów ma na celu zapewnienie autentyczności i naturalności języka w określonych, związanych z napięciem i negatywnymi emocjami bohaterów, scenach filmu. Wulgaryzmy używane przez bohaterów dotyczą specyficznych środowisk i tylko do nich należy odnosić słownictwo jakim się posługują. Ponadto używanie wulgaryzmów aktualnie, również w 2018r., stało się powszechne, a niektóre ze słów uznawanych w okresie produkcji filmu (1992r.) aktualnie nie mają wydźwięku wulgarnego i weszły do powszechnego stosowania. Używanie więc wulgaryzmów przez bohaterów filmu nie wpływa na rozwój moralny ani psychiczny osób w przedziale wiekowym od 16 do 18 lat.

Zakwestionowana scena seksu głównego bohatera ze swoją partnerką (godz. 21:05) nie przedstawia seksu jako źródła dominacji, nie przedstawia seksu w sposób naturalistyczny, ani jako źródła sukcesu życiowego. Scena ta nie pokazuje nagich ciał partnerów, w zasadzie widz może się jedynie domyślać co dzieje się pomiędzy partnerami, scena połączona jest z pozytywnymi emocjami bohaterów, którzy pozostają w emocjonalnym związku. Podobny charakter mają pozostałe sceny seksu przedstawione w filmie. Postawa zaś kobiety, która traktuje seks jako źródło sukcesu, zostaje napiętnowana przez brak przebaczenia i odtrącenie przez zdradzonego partnera.

Z kolei sceny pokazujące brutalność i przemoc (godz. 20:47, 20:55, 20:56, 21:36, 21:48) nie mają na celu społecznego usprawiedliwienia agresji, ani nie pokazują takiego zachowania jako źródła sukcesu życiowego i nie usprawiedliwiają przemocy. Sceny te mają określony cel artystyczny w postaci budowania napięcia i wynikają z prezentowanych postaw bohaterów. Większość scen dotyczy zachowania przestępców, w których celem działania sprawców jest zastraszenie policjantów lub wymuszenie określonego zachowania przez innych przestępców. Zachowanie przestępców ostatecznie zostaje ukarane, nie wpływa więc na niewłaściwy rozwój moralny, czy psychiczny młodzieży, która ukończyła 16 lat. Sceny te są krótkotrwałe, nie stanowią o sensie filmu tylko obrazują realia walki pomiędzy grupami przestępczymi. Scena natomiast, w której główny bohater próbuje uzyskać zeznania od przestępcy jest wyrazem postawy bohatera, który chce osiągnąć cel jaki mu wyznaczono niezależnie od konsekwencji, a wzywanie lekarza przez przesłuchiwanego przestępcę jest przecież fikcyjne.

Scena końcowa, w której główny bohater zabija O. oraz próbuje popełnić samobójstwo jest sceną w dosłowny sposób pokazującą konsekwencje dokonanych wyborów przez bohaterów filmu i jednoznacznie wskazuje, że zło zostaje ukarane, negatywny bohater traci życie, a F. M. trafia do więzienia. Wymowa scen brutalnych łagodzi sam obraz zachowań bohaterów, sceny torturowania pokazane są z pewnej odległości, albo pokazywane są skutki działania przestępców.

Te wszystkie okoliczności pozwalają przyjąć, że zakwestionowane sceny nie wskazują na to, by oznaczenie filmu przez nadawcę jako dopuszczonego do oglądania przez osoby w wieku powyżej lat 16 było sprzeczne z dyrektywami wyrażonym w par. 5 ust. 4 rozporządzenia. Podnoszony przez (...) S.A. w W. argument, że inni nadawcy emitowali audycję również przed 23:00 i nie zostali ukarani ma znaczenie jedynie o tyle, że również inni nadawcy zakwalifikowali film jako nie zagrażający rozwojowi psychicznemu i emocjonalnemu młodzieży w wieku 16 lat.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę przyjąć należało, że zaskarżona decyzja stanowi nadmierną ingerencję w prawo do swobody wypowiedzi, określone w art. 10 ust. 1 Konwencji, które jest jednym z zasadniczych filarów demokratycznego społeczeństwa, podstawą jego rozwoju i warunkiem samorealizacji jednostki . Obejmuje ono nie tylko „informacje” czy też „poglądy”, które są przychylnie przyjmowane lub uznawane za nieobraźliwe albo obojętne, ale również do wypowiedzi, które urażają, szokują lub wprowadzają niepokój. Takie są bowiem wymogi pluralizmu, otwartości, tolerancji i szerokich horyzontów myślowych, bez których nie ma „społeczeństwa demokratycznego”.

W konsekwencji na podstawie art. 479 ^{( 31a )} par.2 k.p.c. w zw. z art. 18 ust.5 ustawy o radiofonii i telewizji decyzja Przewodniczącego Krajowej Radiofonii i Telewizji nr (...) z dnia 19 września 2019r. w przedmiocie nałożenia kary finansowej podlegała uchyleniu. Jednocześnie Sąd stwierdza, że zaskarżona decyzja nie została wydana bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 par.1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu na podstawie art.108 par.1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)