Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia Renata Iwanowska
Protokolant –	sekr. Sądowy Monika Woźnicka

po rozpoznaniu 23 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. G. (1)

przeciwko Polskiemu Funduszowi Rozwoju Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda J. G. (1) na rzecz pozwanego Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5400 zł ( pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Renata Iwanowska

Sygn. akt XVI GC 714/22

UZASADNIENIE

wyroku z 23 listopada 2023 roku

Pozwem z 25 maja 2022 roku (data stempla pocztowego) powód J. G. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) wniósł o zasądzenie od pozwanego Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. (dalej jako: PFR) 90 000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 30 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż dochodzi odszkodowania obejmującego utracone korzyści w związku z niezgodnym z prawem zaniechaniem pozwanego polegającym na błędnej weryfikacji danych wskazanych przez powoda we wniosku o przyznanie subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm” i nierozpatrzeniem jego wniosku, co skutkowało odmową wypłaty subwencji. Podstawowy zarzut powoda dotyczył nieprawidłowego określenia przez pozwanego definicji „Przychodów” w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa 2.0. poprzez zawężenie definicji przychodów do tych, wykazanych w deklaracji JPK V7M, albowiem samo zestawienie JPK nie wykazuje rzeczywistego spadku przychodów i jest nieadekwatne do określenia przychodów u wszystkich przedsiębiorców. (pozew, k. 3-20)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował roszczenie. Podniósł, że nie wykonywał władzy publicznej w zakresie w jakim realizował Program Rządowy „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm”. Ponadto wskazał, iż jego zachowanie nie nosiło cech bezprawności, a powód nie doznał szkody. (odpowiedź na pozew, k. 107-126)

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje.

W dniu 15 lutego 2021 roku pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju Spółka Akcyjna w W. (dalej jako: PFR), reprezentowanym przy zawarciu umowy przez (...) Bank Spółka Akcyjna w W. (dalej jako: bank), a J. G. (2) prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...), została zawarta umowa subwencji finansowej nr (...).

Na podstawie tej umowy J. G. (1) złożył wniosek o udzielenie subwencji finansowej w kwocie 90 000 zł w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Fundusz Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (dalej jako: Tarcza 2.0 PFR).

J. G. (1) oświadczył, że na 31 grudnia 2019 roku był małym lub średnim przedsiębiorcą, tj. zatrudniał do 9 pracowników, a jego roczny obrót netto lub suma bilansowa nie przekraczała 2 000 000 euro. J. G. (1) oświadczył, że liczba zatrudnionych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej wynosiła 5 (§ 1 ust. 6 umowy).

W umowie jako okres, w którym doszło do spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy, wskazano kwiecień 2020 – grudzień 2020 (§1 ust. 14 umowy). Skala spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy w tym okresie, w porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku, w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19, wynosiła 41% (§ 1 ust. 16 umowy).

Oświadczył również, że na dzień złożenia wniosku przeważającym rodzajem faktycznie prowadzonej przez niego działalności, w ramach której wnioskuje o subwencję finansową, jest działalność sklasyfikowana w klasie PKD 49.39.Z (§ 1 ust. 7 umowy).

Po zawarciu umowy PFR miał zweryfikować, na zasadach szczegółowo określonych w Regulaminie oraz na podstawie informacji uzyskanych z rejestrów prowadzonych przez organy publiczne, w tym z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i decyzje oraz podjąć decyzję o: (i) wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, (ii) wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmowie wypłaty subwencji finansowej. Przedsiębiorca akceptował, że w wyniku zweryfikowania danych i oświadczeń PFR mógł: „wypłacić subwencję finansową w wysokości wnioskowanej kwoty, (ii) w kwocie mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmówić wypłaty subwencji finansowej (§ 3 ust. 2 umowy).

Dowód: umowa z załącznikiem, k. 12-21, wydruk z CEIDG powoda, k. 99v, Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm” k. 78 – 99)

Zgodnie z treścią Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm” Przychody oznaczają wartość sprzedaży towarów i usług wykazaną w deklaracji JPK V7M – w przypadku beneficjentów będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się miesięcznie oraz wartość sprzedaży towarów i usług wykazaną w deklaracji JPK V7M (w zakresie sprzedaży za dany miesiąc) – w przypadku beneficjentów będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się kwartalnie. (treść Regulaminu k. 92)

Zgodnie z § 11 ustęp 13 Regulaminu pozwany mógł, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności, z uwzględnieniem zasad racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słusznych interesów danego beneficjenta, ogółu wszystkich beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych, określonych w programie. 2.0, odstąpić od stosowania niektórych spośród wymienionych wyżej warunków programowych, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej programu. 2.0. (Regulamin k. 90)

Na podstawie wskazanej wyżej umowy oraz działając w oparciu o postanowienia Regulaminu PFR wydał decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej. Jako przyczynę odmowy wskazano: weryfikację przez PFR spadku przychodów we wskazanym okresie o 18 %, co oznaczało, że jest on mniejszy niż minimalny spadek obrotu kwalifikującego do Programu. Dowód: decyzja w sprawie subwencji finansowej, k. 22.

W dniu 24 lutego 2021 r. J. G. (1) złożył odwołanie od negatywnej decyzji Polskiego Funduszu Rozwoju. Wskazał, że w dokonanej weryfikacji nie zostały uwzględnione kwoty za usługi wykonywane poza granicami kraju. Powód wyjaśnił, iż zgodnie z przepisami podatkowymi usługa wykonywana dla polskiego kontrahenta wykonywana autokarem poza granicami kraju objęta jest podatkiem w kraju przejazdu tego autokaru i tam należy odprowadzać podatek VAT.

Dowód: odwołanie, k. 23.

W dniu 3 marca 2021 r. w odpowiedzi na odwołanie (zgłoszenie) - PFR wskazał, iż po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego dokonał negatywnej weryfikacji zgłoszenia. PFR zwrócił uwagę, iż weryfikuje wniosek o udzielenie subwencji finansowej na podstawie zewnętrznych źródeł takich jak rejestry Ministra Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych biorąc pod uwagę dane istniejące w powyższych źródłach w dniu złożenia wniosku. Wskazano, że nie jest on uprawniony do interpretacji danych finansowych, które są ujęte w rejestrach Ministra Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej, bądź Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Mając powyższe na uwadze, poinformował, że to na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek wyjaśnienia wszelkich okoliczności mogących mieć wpływ na wynik weryfikacji wniosku o udzielenie subwencji w/w źródłach zewnętrznych, a w konsekwencji na ostateczną decyzję o przyznaniu subwencji finansowej. Dowód: odpowiedź na zgłoszenie, k. 24v.

W piśmie z 25 maja 2021 r. J. G. (1) wezwał Polski Fundusz Rozwoju S.A. do zapłaty 90 000 zł tytułem odszkodowania za niezgodną z prawem odmowę wypłaty Subwencji Finansowej w ramach programu rządowego, w terminie 14 dni od dnia otrzymania pisma.

Dowód: wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania, k. 25-26v.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu, jak również nie była kwestionowana przez żadną ze stron w toku postępowania a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu. Spór w sprawie nie dotyczył stanu faktycznego, lecz oceny prawa z nim związanego.

Sąd zważył, co następuje.

W niniejszej sprawie stan faktyczny pomiędzy stronami należy uznać co do zasady za bezsporny. Strony zgodnie bowiem wskazywały, iż 15 lutego 2021 roku zawarły umowę subwencji finansowej nr (...), a wypłata subwencji nie nastąpiła.

Powód jako podstawę prawną roszczenia wskazywał art. 417 k.c. Zgodnie z tym przepisem za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepis ten przewiduje zatem odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako „niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej” i stanowi ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze działania, która nie znajduje zastosowania lub znajduje ograniczone zastosowanie tylko wówczas, gdy ustawodawca odrębnym unormowaniem określa konsekwencje niektórych działań organów władz publicznych.

W piśmiennictwie wyróżnia się trzy sfery, które kwalifikowane są jako wykonywanie władzy publicznej w rozumieniu art. 417 § 1 k.c.:

- sferę działań, w zakresie której państwo i jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z przymusu w celu realizacji swoich kompetencji (w zakres tej sfery wchodzą działania Policji i innych służb mundurowych, egzekucja cywilna i administracyjna),

- sferę działań organizacyjnych, takich jak organizacja funkcjonowania służby zdrowia, ubezpieczeń społecznych, szkolnictwa, ruchu drogowego,

- sferę relacji, w których organy administracji zajmują pozycję nadrzędną (władczą) w stosunku do obywatela, która przejawia się np. w wydawaniu zezwoleń, licencji, koncesji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 11 grudnia 2014 roku, I ACa 861/14).

Wykonywaniem władzy publicznej są jednak tylko działania zlecone wprost przez ustawodawcę, jako ustawowy obowiązek (kompetencja), a nie jedynie potencjalne uprawnienie, rozumiane jako swobodna możliwość zaspokajania przez stronę pozwaną potrzeb obywateli w danym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 października 2012 roku, I ACa 1095/12).

Mając na względzie powyższe, Sąd stwierdza, iż powoływany przez powoda art. 417 k.c. reguluje wyłącznie odpowiedzialność za szkodę powstałą wskutek funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej jako „imperium”, tj. działania i zaniechania polegające na wykonywaniu funkcji władczych wynikających z realizacji zadań władzy publicznej mieszczących się w kompetencji określonych podmiotów uregulowanych w przepisach ustrojowych. Poza zakresem tej regulacji pozostaje zaś kwestia odpowiedzialności za działania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze „dominium”, czyli obejmującej działalność gospodarczo-majątkową. W tym zakresie obowiązki wymienionych podmiotów realizowane są bowiem działaniami nie władczymi.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U.2019.1572, ze zm.; dalej jako „u.o.s.i.r.”) Polski Fundusz Rozwoju (PFR) wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek, zgodnie z zasadami dobrej praktyki handlowej, dążąc w długim terminie do osiągnięcia rynkowej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Do zadań PFR należy ponadto wykonywanie zadań powierzonych przez organy administracji rządowej, inne jednostki wykonujące zadania publiczne lub jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności w związku z sytuacjami kryzysowymi, w tym rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 (dalej jako „COVID-19”). Stosownie zaś do art. 12 ust. 1 i ust. 1a pkt 7 u.o.s.i.r. PFR udziela finansowania, w szczególności mikroprzedsiębiorcom oraz małym i średnim przedsiębiorcom spełniającym warunki określone w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1, z późn. zm.). Finansowanie, o którym mowa w ust. 1, stanowiące pomoc państwa spełniającą przesłanki określone w art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przeznacza się na zapobieganie lub naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi, innymi sytuacjami kryzysowymi, w tym rozprzestrzenianiem się COVID-19. W myśl art. 21a ust. 1 u.o.s.i.r. Rada Ministrów może powierzyć PFR realizację rządowego programu udzielania wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych przedsiębiorcom - w związku ze skutkami COVID-19.

W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie podstawą odpowiedzialności PFR nie mógł być art. 417 k.c. Sąd w pełni podziela tu argumentację Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażoną w wyroku z 12 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. akt VII AGa 1082/11, zgodnie z którą działalność PFR w zakresie realizacji rządowego programu udzielania wsparcia finansowego nie spełniała żadnego kryterium pozwalającego uznać ją za wykonywanie władzy publicznej. W szczególności analiza treści art. 21a u.o.s.i.r., na podstawie którego doszło do powierzenia PFR realizacji określonych zadań z zakresu administracji publicznej nie pozwala przyjąć, że zadania te miały charakter władczy. Udział przedsiębiorców w ww. programie odbywał się na zasadach określonych w umowie subwencji finansowej i Regulaminie, a zatem czynności związane z przyznawaniem subwencji miały wyłącznie charakter cywilnoprawny.

W ocenie Sądu należy tu dodać, iż pozwany odmawiając wypłaty subwencji działał w oparciu o powołane wyżej: umowę i Regulamin. Pozwany nie złamał łączącej strony umowy ani postanowień Regulaminu. Odnosząc się do zarzutu powoda, iż pozwany niezgodnie z prawem określił definicję „Przychodów” w Regulaminie ubiegania się o udział w Programie rządowym „Tarcza Finansowa 2.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm” albowiem treść Regulaminu w tym zakresie jest niezgodna z zapisami Programu Rządowego Tarcza 2.0, Sąd stwierdził, iż brak jest przepisów prawa, w tym zapisów Programu Tarcza 2.0, które narzucałyby PFR sposób bądź metodologię kształtowania treści definicji, zawartych w Regulaminie wypłat subwencji w ramach programu Tarcza 2.0. W konsekwencji brak podstaw do podzielenia zarzutu, jakoby ustalenie definicji „przychodów” było dowolne lub dyskryminujące, albowiem po pierwsze – PFR był uprawniony do ukształtowania definicji przychodów, zaś po drugie - ta sama definicja była stosowana w stosunku do wszystkich przedsiębiorców. Warto tu wskazać, co podnosił pozwany, iż na mocy Programu Tarcza 2.0 pozwany był uprawniony do dokonywania w treści dokumentów wykonawczych uszczegółowienia wszelkich zasad realizacji tego programu, w tym w szczególności do określenia szczegółowego trybu ubiegania się przez przedsiębiorców o udział w Programie Rządowym oraz Procedury weryfikacji warunków programowych.

Odnosząc się do zarzutu niezastosowania przez pozwanego § 11 ust 13 Regulaminu, który pozwalał pozwanemu na odstąpienie od niektórych postanowień Regulaminu, należy wskazać, iż – jak stanowi treść powyższego zapisu, PFR mógł, lecz nie musiał odstąpić od zapisów i mógł to zrobić dopiero po uwzględnieniu okoliczności podanych w powołanym paragrafie. W postępowaniu nie wykazano, aby pozwany zaniechał zastosowania w stosunku do powoda § 11 ust. 13 Regulaminu w sposób dyskryminujący bądź bezpodstawny.

Ponadto po zawarciu umowy PFR miał zweryfikować, na podstawie informacji uzyskanych z rejestrów prowadzonych przez organy publiczne, w tym z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i decyzje oraz podjąć decyzję o: (i) wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, (ii) wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmowie wypłaty subwencji finansowej. Przedsiębiorca akceptował, że w wyniku zweryfikowania danych i oświadczeń PFR mógł: „wypłacić subwencję finansową w wysokości wnioskowanej kwoty, (ii) w kwocie mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmówić wypłaty subwencji finansowej (§ 3 ust. 2 umowy).

Niezależnie od powyższego powód nie wykazał poniesienia szkody na podstawie art. 417 k.c. W ocenie Sądu niezasadne było utożsamianie wysokości poniesionej szkody wyłącznie z brakiem otrzymania wsparcia finansowego. Powód zobowiązany był wykazać, że nieotrzymanie subwencji spowodowało po jego stronie określony uszczerbek majątkowy w postaci np. poniesienia dodatkowych kosztów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Od szkody w postaci lucrum cessans należy bowiem odróżnić tzw. szkodę ewentualną, w przypadku której chodzi o utratę pewnej szansy uzyskania określonej korzyści majątkowej, a nie o utratę samej korzyści. O ile w przypadku lucrum cessans hipoteza utraty korzyści graniczy z pewnością, to w wypadku szkody ewentualnej prawdopodobieństwo utraty korzyści jest zdecydowanie mniejsze. Z tego względu szkoda ewentualna nie podlega naprawieniu.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw. Mając na względzie wynik sprawy pozwanemu należał się zwrot kosztów procesu, na które złożyło się 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5 400,00 zł, ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015, poz. 1804 ze zm.)

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

Sędzia Renata Iwanowska

ZARZĄDZENIE

(...)

sędzia Renata Iwanowska