Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Dietkow

Protokolant stażysta Kamil Okraska

po rozpoznaniu na rozprawie 21 lipca 2025 roku w Warszawie

sprawy z powództwa Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W.

przeciwko Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ż.

o zapłatę

1.  powództwo oddala;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.417,00 PLN (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Ewa Dietkow

Sygn. akt XVI GC 408/24

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym 16 lutego 2024 roku powód Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ż. kwoty 117.393,74 PLN wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie składającymi się łącznie z kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 221,92 PLN oraz dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 117.393,74 PLN od dnia następującego po 28 września 2023 roku do dnia zapłaty, a także zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pozwany Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ż. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

Sąd Okręgowy ustalił

Powód prowadzi działalność gospodarczą jako instytucja finansowa – fakt niesporny, ponadto odpis pełny z KRS k. 479-492. Pozwany prowadzi działalność między innymi w zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków, działalność w związaną ze zbieraniem, przetwarzaniem i unieszkodliwianiem odpadów, odzyskiem surowców oraz rekultywacją i działalnością usługową związaną z gospodarką odpadami – fakt niesporny. Od powstania spółki 29 sierpnia 2002 roku wyłącznym wspólnikiem pozwanego jest Gmina Ż. posiadająca 100% udziałów – fakt niesporny, ponadto odpis z KRS k. 646-652. W celu ochrony polskiego rynku pracy i zapewnienia polskim mikro, małym i średnim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie niekorzystnych zmian zachodzących w polskiej gospodarce w okresie pandemii COVID-19 Rząd przyjął program „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (Tarcza Finansowa 1.0), w ramach którego beneficjenci mogli otrzymać częściowo zwrotne subwencje finansowe. Realizacja programu została powierzona powodowi – fakty niesporne. Zasady rozpoznawania wniosków o udzielanie finansowania w ramach programu zostały określone w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” – dowód – Regulamin k. 496-622. Przed zawarciem umowy subwencji finansowej beneficjent miał możliwość i obowiązek zapoznania się z regulaminem (§ 10 ust 1 regulaminu) oraz wszystkimi odpowiednimi przepisami polskiego prawa i prawa Unii Europejskiej oraz wszystkimi postanowieniami Dokumentów Programowych dotyczących finansowania programowego. Wsparcie finansowe dla dużych przedsiębiorstw było objęte odrębnym programem z 27 kwietnia 2020 roku Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm – fakty niesporne, ponadto Regulamin k. 504. Finansowanie programowe odbywało się za pośrednictwem Banków przyjmujących wnioski i odwołania, przekazujących beneficjentom decyzje powoda, zawierających umowy subwencji finansowych w charakterze pełnomocników powoda i przekazujących beneficjentom środki pieniężne przyznane w ramach subwencji – fakt niesporny, ponadto § 3 ust 3 Regulaminu k. 500. Szczegółowe warunki finansowania zawierała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy powodem i beneficjentem – fakt niesporny, ponadto § 3 ust 4 Regulaminu k. 500. Powód mógł podejmować decyzje w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w całości lub w części na zasadzie racjonalnej uznaniowości – fakt niesporny, ponadto § 3 ust 5 Regulaminu k. 500. W przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, powód mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu w całości lub w części subwencji finansowej – fakt niesporny, ponadto § 3 ust 6 Regulaminu k. 501. Zgodnie z definicją Regulaminu beneficjentem jest osoba uprawniona do otrzymania subwencji (mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca wnioskujący o udzielenie subwencji lub któremu udzielono subwencji) – fakt niesporny, ponadto § 1 ust 2 Regulaminu obowiązującego od 28 maja 2020 roku k. 533. Zawsze dużym przedsiębiorstwem określany jest podmiot, którego co najmniej 25% kapitału lub prawa głosu było kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, przez co najmniej jeden organ publiczny, w tym Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego – dowód – Regulamin § 10 ust. 5, ust. 14 k. 540, 541. Wnioski składane przez przedsiębiorców w ramach programu podlegały weryfikacji w stosownych zakresach weryfikacji przez Bank i powoda – dowód – Regulamin § 11 ust. 1 k. 542. W przypadku gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji lub jej wysokość beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji – dowód – Regulamin § 11 ust. 13 k. 543 (obowiązujący od 28 maja 2020 roku). Umowa subwencji finansowej wygasała z chwilą udostępnienia beneficjentowi decyzji powoda o odmowie przyznania subwencji lub całkowitego wykonania umowy przez powoda i beneficjenta – dowód – Regulamin § 12 ust. 14 k. 544. Powód miał prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełnienia przez beneficjenta warunków programowych i prawo do zwrócenia się do beneficjenta o złożenie dodatkowych oświadczeń oraz dostarczenie dodatkowych informacji lub dokumentów, w tym wykraczających poza listę wymogów informacyjnych, której pobranie jest możliwe w ramach formularza wniosku lub odwołania – dowód - Regulamin § 13 ust. 7 k. 545. Złożenie wniosku oznaczało akceptację Regulaminu oraz zasad ubiegania się i udzielania finansowania programowego opisanych w Regulaminie i Dokumentach Programowych – dowód – Regulamin § 15 k. 547. Powód zawarł 30 lipca 2020 roku z pozwanym umowę subwencji finansowej nr (...) – fakt niesporny, ponadto umowa k. 624-636. Pozwany złożył oświadczenie, że na 31 grudnia 2019 roku był małym lub średnim przedsiębiorcą (mały lub średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm) – dowód - § 1 pkt 2 umowy k. 624. Pozwany wniósł o udzielenie subwencji finansowej w wysokości 155.911,00 PLN – fakt niesporny, ponadto § 1 pkt 9 umowy k. 625. Po zawarciu umowy powód weryfikował przedstawione przez pozwanego dane i złożone oświadczenia na podstawie informacji uzyskanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwie Finansów, a następnie podejmował decyzję albo o wypłacie subwencji finansowej we wnioskowanej wysokości, albo o wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub o odmowie wypłaty subwencji finansowej – fakt niesporny, ponadto § 2 ust. 8-10 umowy k. 627-628. W razie stwierdzenia, że przedsiębiorca jest dużym przedsiębiorcą powód mógł wydać decyzję o zwrocie udzielonego wsparcia – fakt niesporny, ponadto § 2 ust. 20 umowy k. 629. Pozwany oświadczył, że jest świadomy tego, że subwencja finansowa jest udzielana jako pomoc przewidziana w sekcji 3.1 Tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorców spełniających kryteria Mikro, Małego i Średniego Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika nr 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L 187/1 z 26. 6.2014) – fakt niesporny, ponadto § 2 ust. 19 umowy k. 629. Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej powód mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie powód mógł podjąć decyzję o zwrocie całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa staje się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powoda w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać sią z informacją o decyzji – fakt niesporny, ponadto § 3 ust. 6 umowy k. 631. Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm stanowił integralną część umowy, o ile strony nie ustaliły odmienne swoich praw i obowiązków, określał relacje umawiających się stron, nie stanowił natomiast źródła obowiązków dla banku – fakt niesporny, ponadto § 11 ust. 5 umowy k. 635. Na etapie poprzedzającym wydanie decyzji przez powoda o wypłacie subwencji powód dokonywał weryfikacji spełnienia warunków korzystania ze wsparcia finansowego w ramach programu Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm w sposób zautomatyzowany, nie sprawdzał na etapie poprzedzającym wydanie decyzji i wypłatę środków pieniężnych, czy wnioskodawca jest beneficjentem w rozumieniu regulaminu programu, czy jest dużym przedsiębiorcą – fakt przyznany przez powoda. Powód podjął decyzję 31 lipca 2020 roku o wypłacie pozwanemu subwencji finansowej w wysokości 155.911,00 PLN – fakt niesporny, ponadto decyzja k. 642. Powód podjął 1 września 2021 roku decyzję w sprawie zwolnienia pozwanego z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej w kwocie 77.995,50 PLN – fakt niesporny. Pozwany zwrócił w całości subwencję w kwocie 77.995,50 PLN 28 września 2023 roku – fakt przyznany przez powoda. Po wygaśnięciu umowy subwencji finansowej powód 15 listopada 2023 roku wezwał pozwanego do zwrotu, w terminie do 29 listopada 2023 roku całej otrzymanej na podstawie umowy subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następującego po upływie czternastego dnia roboczego od dnia otrzymania subwencji, do dnia zapłaty i naliczył odsetki ustawowe od 25 sierpnia 2020 roku w łącznej kwocie 44.219,22 PLN – dowód - wezwanie do zapłaty k. 654-656, kalkulacja odsetek k. 667. W wezwaniu działający w imieniu powoda podnieśli, że pozwany składając wniosek o udzielenie subwencji złożył nieprawdziwe oświadczeni. Pozwany nie posiadała statusu uprawnionego do udziału w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” tj. odpowiednio mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy. Pozwany jest podmiotem w którego kapitale na dzień 31 grudnia 2019 roku udział procentowy Skarbu Państwa lub podmiotu kontrolowanego przez organ publiczny wynosił 25% lub więcej. W rezultacie oświadczenie złożone przez beneficjenta o statusie podmiotu uprawnionego do udziału w programie było nieprawdziwe – dowód – wezwanie jw.

Sąd Okręgowy ocenił materiał dowodowy

Zgodnie z przepisami art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. strona zobowiązana jest dawać wyjaśnienia, co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawić dowody. Ewentualnie ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu obciążającą stronę, która nie dopełniła spoczywającego na niej obowiązku – wyrok Sad Najwyższego z 15 lipca 1999 roku I CKN 415/99. Skutkiem niewykazania przez stronę prawdziwości jej twierdzeń o faktach, ale tylko istotnych dla sprawy jest to, że twierdzenie strony zasadniczo nie będą mogły stanowić podstawy rozstrzygnięcia sporu. W myśl ogólnych zasad procesowych na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających dochodzenie roszczenie – wyrok Sądu Najwyższego z 19 grudnia 1997 roku, II CKN 531/97, zaś na stronie pozwanej obowiązek wykazania, że powodowi jego żądanie nie przysługuje – wyrok Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2006 roku, IV CSK 299/06. Podkreślenia wymaga, że w sprawach należących do właściwości sądów gospodarczych podstawowe znaczenie mają – co do zasady – dowody z dokumentów.

Zgodnie z obowiązującymi od 7 listopada 2019 roku przepisami kodeksu postępowania cywilnego znajdującymi zastosowanie w niniejszej sprawie , postępowanie w sprawach gospodarczych cechuje formalizm i zasada koncentracji materiału dowodowego. Stosownie do art. 458 ⁵ § 1 i 4 k.p.c. powód jest zobowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany - w odpowiedzi na pozew. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1 podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym stało się to możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

Okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sporu zostały ustalone przez Sąd na podstawie dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości.

Powód nie udowodnił, że po wygaśnięciu umowy pozwany odpowiada na podstawie umowy oraz bliżej nie sprecyzowanych norm prawa dotyczących pomocy publicznej. Nie udowodnił także, aby pozwany odpowiadał na podstawie art. 471 k.c., art. 405 k.c. lub 415 k.c. Powołując się na odpowiedzialność pozwanego kontraktową, deliktową czy zwrot świadczenia uzyskanego bez podstawy prawnej powód ograniczył się do ogólnych rozważań dotyczących tak powołanych podstaw odpowiedzialności – rozważania k. 23-25 pozwu. Rozważania te nie odnoszą się do żadnych faktów i twierdzeń powoda w sprawie.

Pozwany nie zaprzeczył, że zawarł z powodem umowę, na podstawie której powód wypłacił 31 lipca 2020 roku subwencję w wysokości 155.911,00 PLN. Pozwany podkreślił, że powód wydał 1 września 20211 roku decyzję o rozliczeniu subwencji i częściowym zwrocie przez pozwanego subwencji w wysokości 77.955,50 PLN, która został zwrócona we wrześni u 2023 roku w całości. Umowa zatem wygasła. Pozwany zaprzeczył, aby złożył nieprawdziwe oświadczenie, którego powód nie mógł zweryfikować po wydaniu decyzji o przyznaniu subwencji, szczególnie przed decyzją o rozliczeniu subwencji, gdyż wpis w KRS dotyczący udziału Gminy Ż. jest jawny.

Sąd Okręgowy zważył

Odpowiedzialność na podstawie umowy, odpowiedzialność kontraktowa

Przepis art. 353 ¹ k.c. wyraża obowiązującą w prawie obligacyjnym zasadę wolności umów, która nie ma jednak charakteru absolutnego doznając ograniczeń w zakresie treści i celu umowy. Art. 353 ¹ k.c. wprowadza trzy rodzaje ograniczeń: ustawę, właściwość (naturę) stosunku prawnego i zasady współżycia społecznego.

W ramach art. 353 ¹ k.c. strony mają do wyboru następujące możliwości: przyjęcie bez jakichkolwiek modyfikacji określonego typu umowy uregulowanej normatywnie, zawarcie umowy nazwanej z równoczesnym wprowadzeniem do niej odmienności, w tym także połączenie cech kilku umów nazwanych (tzw. umowy mieszane) lub zawarcie umowy nienazwanej, której treść ukształtują według swego uznania (z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 353 ¹ k.c.) – tak w wyroku Sądu Najwyższego z 6 listopada 2002 roku, sygn. akt I CKN 1144/00. W tym więc zakresie strony mogą swobodnie decydować o zawarciu lub nie, rozwiązaniu umowy, wyborze kontrahenta i dowolnie kształtować treść stosunku obligacyjnego. Tylko w zakresie przez nie nieuregulowanym znajdą zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego.

Dłużnik zobowiązany jest do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a nadto istniejącym w tym zakresie ustalonym zwyczajom. W taki sam sposób wierzyciel zobowiązany jest do współdziałania przy wykonaniu zobowiązania (art. 354 k.c.) Wynikające z umowy obowiązki dłużnika określa jej treść, cel społeczno-gospodarczy zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (art. 354 § 1 k.c.). W trakcie trwania stosunku obligacyjnego wierzyciel żądać może od dłużnika wykonania umowy lub żądać zaspokojenia zastępczego (art. 479 k.c. i art. 480 k.c.).

Każde zachowanie dłużnika polegające na naruszeniu treści zobowiązania, niezależnie od rodzaju i rozmiaru tego naruszenia lub sposobu, w jaki do niego doszło, rodzi w świetle art. 471 k.c. odpowiedzialność kontraktową tego dłużnika, jeżeli objęte jest okolicznościami, za które ponosi odpowiedzialność. Sposób naruszenia zobowiązania zależny jest zazwyczaj od rodzaju świadczenia, do którego wykonania dłużnik jest zobligowany w ramach łączącego go z wierzycielem stosunku prawnego. Stąd art. 471 k.c. może być o tyle uznany za „przepis blankietowy”, gdyż jego normatywna treść kształtowana będzie zazwyczaj przepisami szczegółowymi lub klauzulami umownymi (w ten sposób: J. Jastrzębski, O umownych modyfikacjach, s. 819; także w: A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania, s. 238, Nb 594; por. też W. Warkałło, Odpowiedzialność odszkodowawcza, s. 170). Nie określa on bowiem zasad odpowiedzialności kontraktowej dłużnika, pozostawiając to porozumieniu stron bądź innym przepisom. Na pierwszeństwo woli stron w zakresie umownej regulacji kwestii odpowiedzialności wskazuje brzmienie art. 472 i art. 473 k.c., a także art. 361 § 2 k.c. Odpowiedzialność kontraktowa oparta jest na domniemaniu winy dłużnika, który jednak może się bronić, wykazując, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło skutkiem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej z kontraktu, konieczne jest zaistnienie przesłanek przewidzianych w art. 471 k.c. w związku z art. 361 § 2 k.c.. Należą do nich niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązania z przyczyn leżących po stronie wykonującego zobowiązanie oraz powstanie szkody w postaci uszczerbku w majątku wypłacającego subwencję. Powód był zobowiązany do udowodnienia wysokości szkody, którą poniósł na skutek nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanego w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., a pozwanego obciążał ciężar dowodu, że nie ponosi odpowiedzialności za nienależyte wykonanie zobowiązania. Sąd podziela utrwalone w judykaturze stanowisko Sądu Najwyższego z wyroku wydanego 29 lutego 2024 roku, w sprawie sygn. akt II CSKP 1145/23, Legalis nr 3054420: „Rozmiar szkody majątkowej podlegającej zgodnie z art. 361 § 2 k.c. naprawieniu ustala się przez porównanie dwóch stanów majątkowych: tego, w jakim poszkodowany rzeczywiście się znajduje wskutek zdarzenia szkodzącego, z tym, w jakim by się znajdował, gdyby zdarzenie szkodzące nie nastąpiło. O ile następstwa zdarzenia szkodzącego w odniesieniu do prawnie chronionych dóbr poszkodowanego są określane według przewidzianego w art. 361 § 1 k.c. kryterium normalności (adekwatności), o tyle wpływ tych następstw na wskazane wyżej dwa stany majątkowe poszkodowanego, wyznaczające rozmiar szkody, uwzględnia się, jeżeli biorąc pod uwagę indywidualną sytuację poszkodowanego, następstwa te są warunkiem sine qua non określonego ukształtowania się tych stanów”. Dla ustalenia istnienia i wielkości szkody majątkowej trzeba porównać rzeczywisty stan majątku poszkodowanego po zdarzeniu sprawczym ze stanem hipotetycznym, a mianowicie takim, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie sprawcze. Jeśli zatem, stan rzeczywisty majątku poszkodowanego jest niższy od stanu hipotetycznego, przy czym różnica ta jest większa, niżby to wynikało z porównania stanu rzeczywistego ze stanem sprzed powstania zdarzenia sprawczego, wówczas poszkodowany poniósł szkodę obejmującą łącznie stratę i utracone korzyści. Metoda ta nazywana jest dyferencyjną ze względu na to, że opiera się na porównaniu stanu majątku rzeczywistego z majątkiem hipotetycznym poszkodowanego. Zakłada ona uwzględnienie końcowych efektów zdarzenia sprawczego w całym majątku poszkodowanego. Stosując tę metodę, trzeba mieć na uwadze, że majątkowe konsekwencje zdarzenia sprawczego określać należy wedle adekwatnego związku przyczynowego, na co wyraźnie wskazuje art. 361 § 2 k.c. in principio. Swoisty dla tej metody test polegający na rekonstrukcji stanu hipotetycznego majątku poszkodowanego powinien być przeprowadzony na podstawie wysokiego stopnia prawdopodobieństwa wystąpienia przewidywanych następstw.

Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji lub wysokość subwencji beneficjent był zobowiązany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od otrzymania subwencji finansowej, zwrotu całości lub części subwencji. Samo to postanowienie Regulaminu zostało rozwinięte w § 3 ust. 6 umowy, który szczegółowo ustalał, że do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez pozwanego powód mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez pozwanego, a w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, powód mógł podjąć decyzję o zwrocie całości lub części subwencji finansowej. Obowiązek zwrotu nienależnie udzielonej subwencji wynikał w tym przypadku z § 2 ust. 20 umowy. Warunkiem powstania zobowiązania było podjęcie przez osoby uprawnione do działania w imieniu powoda stosownej decyzji i wezwanie pozwanego do spełnienia świadczenia w określonym terminie. Podkreślenia wymaga, że wydanie decyzji o zwrocie udzielonego wsparcia było uprawnieniem, a nie obowiązkiem powoda. Taka decyzja przez powoda nie została wydana. Co więcej wydana została decyzja 1 września 2021 roku w sprawie częściowego zwrotu subwencji finansowej przez pozwanego, który 28 września 2023 roku całkowicie zwrócił subwencję. Zatem 28 września 2023 roku, w myśl § 12 ust. 14 Regulaminu, umowa subwencji finansowej wygasła. Po wygaśnięciu umowy powód nie miał już podstaw do następczej kontroli oświadczeń złożonych przez pozwanego i żądania zwrotu subwencji z powołaniem na § 3 ust 6 umowy.

Brak wydania decyzji przed 28 września 2023 roku o zwrocie subwencji należy zatem traktować jako skorzystanie przez powoda z możliwości nieżądania od pozwanego zwrotu całości subwencji. Powód nie może zrównywać wezwania do zapłaty z wydaniem decyzji. Wyraźne rozróżnienie tych czynności wynika zarówno z umowy i Regulaminu, jak i z treści udzielonego pełnomocnictwa, które obejmuje zresztą reprezentowanie powoda wobec beneficjentów, nie wobec innych przedsiębiorców, spoza kręgu określonego w definicji § 1 regulaminu.

Wskazując na przepis art. 471 k.c. jako podstawę roszczenia powód nie udowodnił niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania przez pozwanego i szkody i jej wysokości. Roszczenie wynikające z kontraktu podlegało zatem oddaleniu jako nieuzasadnione i nieudowodnione.

Odpowiedzialność na zasadzie winy – art. 415 k.c .

Prawo polskie przewiduje dwa odrębne od siebie reżimy odpowiedzialności: tzw. kontraktowy i tzw. deliktowy, przy czym ten ostatni dotyczy naruszenia nakazów i zakazów obowiązujących powszechnie. Zgodnie z art. 443 k.c., reżim odpowiedzialności deliktowej i reżim odpowiedzialności kontraktowej są względem siebie równoważne. Stąd fakt, że dane zachowanie było niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania, nie zamyka wierzycielowi drogi do dochodzenia roszczeń na tle reżimu deliktowego, jeżeli zachowanie dłużnika było jednocześnie czynem niedozwolonym. Samo naruszenie przez stronę więzi obligacyjnej nie stanowi samoistnie czynu niedozwolonego w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności deliktowej, mimo że może być traktowane jako bezprawne. Jest to jednak bezprawność innego typu niż deliktowa – art. 415 k.c., gdyż wynika z naruszenia praw i obowiązków wykreowanych między stronami w drodze umowy. Nawet zawinione niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (poza przypadkami winy umyślnej, które mogą być uznane za zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego) nie jest automatycznie czynem niedozwolonym. Czynu niedozwolonego można się dopuścić również wtedy, gdy poszkodowanego i sprawcę łączy stosunek zobowiązaniowy, ale tylko gdy jednocześnie szkoda jest następstwem takiego działania lub zaniechania sprawcy, które stanowi samoistne, tzn. niezależne od zakresu istniejącego zobowiązania, naruszenie ogólnie obowiązującego przepisu prawa bądź zasad współżycia społecznego. Deliktem jest więc tylko naruszenie obowiązku, które może nastąpić także poza istniejącym między stronami stosunkiem obligacyjnym. Nie można pojęcia czynu niedozwolonego rozszerzać, uznając, że każde niewykonanie zobowiązania stanowi czyn sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Specyficzny delikt w postaci naruszenia umowy (nawet jeśli ograniczyć go tylko do sytuacji zawinionych przez dłużnika) zawsze prowadziłby do zbiegu roszczeń, co podważałoby sens normatywnej konstrukcji zbiegu roszczeń – art. 443 k.c., jak też mogącą wynikać z tego artykułu równorzędność obu reżimów odpowiedzialności. Podważony zostałby także sens zastrzegania klauzul, które przyznają w stosunkach między stronami prymat do dochodzenia odszkodowania na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej (zob. art. 443 in fine k.c.).

Powód nie udowodnił, że nawet jeśli doszło do nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanego jest deliktem, tj. stanowi naruszenie ogólnie obowiązującego przepisu prawa. Poza ogólnym sformułowaniem, że złożenie przez pozwanego nieprawdziwego oświadczenia ma charakter działania bezprawnego, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadami współżycia społecznego, lojalności kontraktowej, a czego powód nie zweryfikował, mając ku temu uprawnienie i sposobność, powód nie wskazał jakie poza kontraktowymi działanie pozwanego narusza przepisy. Nie wystarczy powołanie się na odpowiedzialność karną za składanie fałszywych zeznań. Obowiązkiem powoda było udowodnienie, że pozwany złożył celowo fałszywe zeznania. To przestępstwo bowiem można popełnić jedynie z winy umyślnej. Tego powód nie udowodnił. Z Regulaminu programu wynika, że wypłaty subwencji są realizowane ze środków przekazanych powodowi przez Skarb Państwa i z innych źródeł. Powód, na którym ciążył obowiązek udowodnienia słuszności roszczenia, co do zasady i co do wysokości, nie udowodnił, że wypłacił pozwanemu środki finansowe z własnego majątku lub poniósł innego rodzaju szkodę i jaką, nieprawidłowo kwalifikując pozwanego jako beneficjenta programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm.

Bezpodstawne wzbogacenie

Zgodnie z treścią art. 405 k.c. ten kto kosztem innej osoby bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, obowiązany jest do wydania jej w naturze, a gdyby to nie było możliwe, zwrotu jej wartości. Obowiązek wydania obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian tej korzyści albo jako naprawienie szkody (art. 406 k.c.). Przepisy regulujące bezpodstawne wzbogacenie mają zastosowanie wyłącznie wówczas, gdy brak jest uregulowań przewidujących inne możliwości przywrócenia równowagi majątkowej naruszonej bez uzasadnienia prawnego. Źródłem bezpodstawnie uzyskanej korzyści mogą być zdarzenia różnego rodzaju, działania wzbogaconego, czynności zubożonego, osób trzecich, sił przyrody. Do przyjęcia bezpodstawnego wzbogacenia konieczne jest łączne zaistnienie następujących przesłanek:

1)  korzyść uzyskana zostaje bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju,

2)  musi mieć wartość majątkową możliwą do określenia w pieniądzu,

3)  musi być uzyskana kosztem innej osoby – zubożonego.

Przepisy art. 405-409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, gdy ten kto je spełnił, nie był zobowiązany w ogóle lub względem osoby, której świadczył; jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty; jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia - art. 410 k.c.

Powód zobowiązany jest wykazać fakt wzbogacenia, jego wielkość, a także udowodnić, iż nastąpiło ono jego kosztem. W przypadku świadczenia nienależnego solvens musi najpierw wykazać, że dokonał jakiegoś przysporzenia. W przypadku układów dwustronnych przysporzenie to dokonane będzie na rzecz accipiensa - pozwanego w procesie. Powód (solvens) powinien wykazać również, na czym polega nienależność świadczenia, przy czym w przypadku condictio indebiti wystarcza tu oświadczenie powoda. Nie ma bowiem możliwości wykazania negatywnej okoliczności, jaką jest brak zobowiązania.

Powód nie udowodnił roszczenia na tej podstawie. Nie udowodnił wzbogacenia po stronie pozwanego jego kosztem. Nie udowodnił, że uszczuplenie dotyczyło jego majątku, a nie majątku Skarbu Państwa, z którego środków była, co do zasady, finansowana realizacja programu. Powód nie udowodnił, że dokonał przysporzenia na rzecz pozwanego swoim kosztem. Tak więc roszczenie oparte na podstawie art. 405 k.c. w związku z art. 410 § 1 i 2 k.c. jest nieudowodnione.

Zasady współżycia społecznego

Sąd podziela utrwalony w orzecznictwie pogląd, przedstawiony w uzasadnieniu uchwały z 17 stycznia 1974 roku, III PZP 34/73 (OSNCP 1975, nr 1, poz. 4) Sąd Najwyższy podkreślił, że „zastosowanie zasad współżycia społecznego pozostaje w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności każdej, indywidualnie ocenianej, konkretnej sprawy. W takim całościowym ujęciu wymienione zasady wyznaczają podstawy, granice i kierunek ich zastosowania w wyjątkowych sytuacjach rozstrzyganej sprawy. Nie można więc w oderwaniu od stanu faktycznego danej sprawy formułować ogólnych dyrektyw co do stosowania tych zasad. Mają one bowiem stanowić podstawę dokonania korektury w ocenie nietypowej sytuacji konkretnej, nienadającej się do ogólnego abstrakcyjnego unormowania prawnego. Do sądu należy rozstrzygnięcie o potrzebie i sposobie zastosowania całościowo traktowanych zasad współżycia społecznego w okolicznościach danej sprawy, a nie konkretyzacja zastosowanych zasad. Rola sądu w tym zakresie jest deklarująco-wykonawcza, a nie prawotwórcza, wyłącza więc tworzenie jakiegoś „dekalogu” (w sensie częściowej jakby „kodyfikacji”) zasad współżycia społecznego. Celowe jest natomiast rejestrowanie sytuacji, w których w orzecznictwie występuje korekcyjne zastosowanie zasad współżycia społecznego - w celu dążenia, w miarę możności, do zapewnienia pewności prawa. Dążenie do tego celu nie wymaga skonkretyzowania w formie normatywnej zasad współżycia społecznego”.

Tak więc zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym.

Dochodzenie zwrotu wypłaconego pozwanemu wsparcia finansowego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i stanowi nadużycie przez powoda prawa podmiotowego. Powód należycie wykonując zobowiązania kontraktowe, mógł nawet po wypłacie subwencji, ale przed wydaniem decyzji z 1 września 2021 roku o jej rozliczeniu ustalić, że pozwany nie może być beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm. Dostęp do bazy rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego jest nieograniczony i był możliwy tak w dacie złożenia przez pozwanego wniosku o subwencję finansową i do decyzji o jej rozliczeniu. Również w przypadku zautomatyzowanego systemu oceny wniosków subwencyjnych, należało tylko prawidłowo napisać program komputerowy i powiązać informację z KRS w systemie weryfikacji składanych wniosków, o co powód nie zadbał. Następcza i pogłębiona analiza oświadczeń zawartych we wniosku o przyznanie subwencji finansowej powinna dotyczyć informacji szczególnych np. w zakresie sprawdzenia sytuacji finansowej beneficjenta, a nie informacji podstawowych wynikających wprost z odpisu KRS dotyczących udziałowców spółki. Tego typu informacje nie wymagają przeprowadzenia analizy, a jedynie sprawdzenia ich w ogólnodostępnym systemie. Stwierdzenie, że pozwany nie może korzystać ze wsparcia finansowego przeznaczonego dla mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, a w konsekwencji wydanie decyzji odmownej umożliwiłoby pozwanemu podjęcie starań o wypłatę subwencji z innego programu rządowego, w szczególności z Tarczy Finansowej Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm. Powód nie twierdził przecież, że subwencja finansowa pozwanemu w ogóle się nie należała, nawet na podstawie tarczy dla dużych firm. Dopiero po ponad trzech latach od przyznania subwencji i jej całkowitym rozliczeniu powód wezwał, bez wydania przez upoważnione osoby decyzji, o której mowa w § 2 ust. 20 umowy, do zwrotu subwencji oraz naliczonych wbrew umowie i regulaminowi odsetek ustawowych za opóźnienie. Narusza zasady współżycia społecznego pozbawienie pozwanego subwencji, która należałaby mu się na podstawie tarczy dla dużych firm, a powód nie udowodnił, że faktycznie wypłacona pozwanemu subwencja była wyższa niż gdyby pozwany wnioskował o subwencję jako duży przedsiębiorca. Powód sam nienależycie wykonał umowę z 31 lipca 2020 roku i nie może skutecznie żądać spełnienia przez pozwanego świadczenia, którego umowa nie przewidywała.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd orzekł jak w wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1, art. 98 § 1 ¹ i § 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. Na koszty poniesione przez pozwanego jako wygrywającego sprawę, składa się kwota 5.400,00 PLN tytułem opłaty za czynności radcy prawnego, ustalona na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 roku poz. 1935 ze zm.) oraz kwota 17,00 PLN tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

SSO Ewa Dietkow

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Ewa Dietkow