Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

600 zł

odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (żądanie, k.47)

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

10.000 zł

odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (żądanie, k.47)

Inne

zwrot kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z oświadczeniem w kwocie 1100 zł

Dokumenty w postaci postanowienia, zaświadczeń, protokołów

Nie budziły wątpliwości Sądu i nie były kwestionowane przez strony.

Zeznania Wnioskodawcy

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy, które były szczegółowe, spójne wewnętrznie, zgodne z przedłożoną do akt dokumentacją, a także zbieżne ze stanowiskiem Sądu Rejonowego rozpoznającego zażalenie na zatrzymanie. Zeznania jawią się jako wiarygodne i szczere.

Kwota główna

Odsetki

600 złotych (art. 552 § 4 k.p.k.)

Ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (art. 481 k.c.)

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

W zakresie odszkodowania:

Zgodnie z art. 552 § 1 i 4 kpk w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Podstawową przesłanką orzekania w trybie określonym przepisami Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego jest stwierdzenie, iż zastosowane tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie było niewątpliwie niesłuszne.

Niezależnie od spełnienia ogólnej przesłanki dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia odpowiedzialność Skarbu Państwa przewidziana w art. 552 i następnych kpk, jako lex specialis, dotyczy wyłącznie szkody będącej wynikiem bezpośredniego związku przyczynowego z niewątpliwie niesłuszną izolacją danej osoby. Szkoda, o której mowa w art. 552 k.p.k., powinna wynikać w sposób bezpośredni z zastosowania niewątpliwie niesłusznego aresztowania (zatrzymania), nie zaś być tylko jego pośrednim następstwem (por. postanowienie SN z dnia 30 lipca 2014 r. IV KK 11/14).

W orzecznictwie wskazuje się, iż wydatki związane z kosztami obsługi prawnej podjętej przez obrońcę w związku z zatrzymaniem/ tymczasowym aresztowaniem mają bezpośredni (adekwatny) związek z faktem pozbawienia wolności zatrzymanego/ tymczasowo aresztowanego. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż wydatki te nie powstałyby, gdyby do zatrzymania nie doszło. Nie ma z kolei wpływu na bezpośredni charakter tego związku okoliczność, że zatrzymany mógł, ale nie musiał takich wydatków ponosić. Podobnie wskazano m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6.09.2017 r., II AKa 136/17, iż konsekwencją stosowania wobec poszkodowanego tymczasowego aresztowania była konieczność poniesienia kosztów udzielonej mu pomocy prawnej, choć nie w wysokości wydatkowanych przez niego kwot, i fakt podjęcia obrony za pośrednictwem ustanowionego obrońcy z wyboru należy uznać za normalny skutek pozbawienia go wolności. Sąd nie podziela z kolei stanowiska zaprezentowanego w wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z 17.01.2019 r., II Ko 251/18, na które powołał się pełnomocnik, zgodnie z którym koszty związane ze skorzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w celu sporządzenia zażalenia nie sposób uznać za wynikłe bezpośrednio z niesłusznego zatrzymania.

Nie ulega wątpliwości, że sąd karny w myśl przepisów uregulowanych w rozdziale 58 KPK orzeka jedynie co do szkód i krzywd będących bezpośrednim następstwem niesłusznie zastosowanego środka przymusu. Do wydatków takich należy np. utrata wynagrodzenia, koszty związane z leczeniem, a także – w przekonaniu Sądu Okręgowego – wydatki poniesione na udzieloną mu pomoc prawną. Potwierdzeniem bezpośredniości poniesionych wydatków na ustanowienie pełnomocnika w związku z zatrzymaniem wnioskodawcy jest fakt, iż w wyniku złożonego przez tego pełnomocnika zażalenia zostało stwierdzone, że zatrzymanie to dokonało się niezasadnie i nieprawidłowo.

Z powyższych względów Sąd uwzględnił wniosek o odszkodowanie w dochodzonej wysokości.

W zakresie odsetek:

Obowiązek zapłaty odsetek został uregulowany w art. 481 k.c. W każdym wypadku opóźnienia dłużnika w zapłacie świadczenia pieniężnego wierzyciel może domagać się świadczenia ubocznego w postaci odsetek za opóźnienie. Odsetki należą się, w myśl wyraźnego brzmienia art. 481 § 1 k.c., jedynie od zobowiązań pieniężnych.

Odsetki są roszczeniem akcesoryjnym w stosunku do roszczenia głównego, w związku z tym Sąd Okręgowy nie uwzględnił podniesieniowego przez pełnomocnika Skarbu Państwa zarzutu przedawnienia tego roszczenia (zgłoszonego na rozprawie w dniu 10.10.2022 r.), co miałoby wynikać z treści art. 555 k.p.k. Nie ulega wątpliwości, iż żądanie odszkodowania i zadośćuczynienia zostało złożone przez wnioskodawcę w terminie (25 października 2021 r.). Należy także wskazać, iż przepis art. 555 kpk mówi wyłącznie o „roszczeniach przewidzianych w niniejszym rozdziale”, a zatem odnosi się do żądania odszkodowania i zadośćuczynienia; rozdział 58 nie wskazuje w ogóle na pojęcie odsetek od żądanych kwot, co przenosi rozważania w tym zakresie na grunt prawa cywilnego. Przywołać w tym zakresie należy stanowisko zajęte przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11.10.2012 r., SK 18/10, zgodnie z którym „roszczenia przewidziane w art. 552 k.p.k. mają charakter cywilnoprawny. Wynika z tego, że termin przedawnienia nie może być skracany ani przedłużany przez jakąkolwiek czynność prawną (art. 119 k.c.), że ulega zawieszeniu, jeżeli np. uprawniony z powodu siły wyższej nie może dochodzić roszczenia przed sądem (art. 121 pkt 4 k.c.), ale też, że bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), a więc także przez złożenie żądania o odszkodowanie”. Należy ponadto opowiedzieć się za poglądem wyrażanym w doktrynie, iż roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego (choćby nie upłynął jeszcze wynikający z art. 118 k.c. termin ich przedawnienia). Wobec powyższego stwierdzić należy, iż odsetki od żądanego odszkodowania i zadośćuczynienia przedawniają się najpóźniej z chwilą przedawnienia tych roszczeń, te zaś zostały zgłoszone w terminie ustawowym (i nie uległy przedawnieniu), ponadto bieg terminu przedawnienia żądania odsetek uległ przerwaniu z momentem wystąpienia z wnioskiem o odszkodowanie i zadośćuczynienie.

W związku z tym Sąd zasądził kwotę odszkodowania, jak i zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Kwota główna

Odsetki

4000,- złotych (552 § 4 k.p.k.)

Ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty (art. 481 k.c.)

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie oparta jest na zasadzie ryzyka, a nie na zasadzie winy. Powyższe powoduje, że niewątpliwie niesłusznym - w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. – jest takie zatrzymanie, które było stosowane z obrazą przepisów rozdziału 27 k.p.k. oraz zatrzymanie powodujące dolegliwość, której zatrzymany nie powinien doznać – w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie, a w szczególności prawomocnego jej rozstrzygnięcia (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 roku, sygn. akt I KZP 27/99 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2002 roku, sygn. akt III KKN 452/99).

W niniejszej sprawie mamy do czynienia z niezasadnym, nieprawidłowym zatrzymaniem stwierdzonym w postanowieniu Sądu Rejonowego dla Warszawy - Śródmieścia w Warszawie z dnia 2 sierpnia 2022 r. w sprawie o sygn. akt II Kp 3136/20. W świetle tego orzeczenia w ocenie Sądu Okręgowego zatrzymanie wnioskodawcy było niewątpliwie niesłuszne, bowiem – jak wskazał już sąd rejonowy w ww. orzeczeniu – analiza zgromadzonych w sprawie materiałów w żaden sposób nie pozwala na przyjęcie, że w chwili zatrzymania M. O. zachodziło uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego czynu zabronionego. Z zeznań przeprowadzającego czynność zatrzymania funkcjonariusza Policji nie wynika, by skarżący zachowywał się tak, jakby chciał dokonać zamachu na osoby czy mienie, bądź też wspierał powyższe swoim zachowaniem. Sąd wskazał nadto, iż niezależnie od oceny prawnej zachowania wnioskodawcy, nadal jego zatrzymanie nie znalazłoby oparcia w obowiązujących przepisach, bowiem nie zachodziła wobec niego obawa ucieczki lub ukrycia się czy też zatarcia ślaków przestępstwa, posiadał przy sobie dowód osobisty, nie stwierdzono, by był poszukiwany, nie kierowano wobec niego wniosku o przeprowadzenie postepowania w trybie przyspieszonym (k.65 akt II Kp 3136/20). Wobec powyższego Sąd Okręgowy stwierdził występowanie ogólnej przesłanki z art. 552 kpk.

Dokonując oceny wysokości należnego wnioskodawcy zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze, iż zadośćuczynienie za doznaną krzywdę to odszkodowanie za szkodę niematerialną wynikłą z wykonania kary, tymczasowego aresztowania, zatrzymania czy wykonywania środka zabezpieczającego, a stanowią ją negatywne przeżycia psychiczne wiążące się nie tylko z faktem pozbawienia wolności (izolacja więzienna, przebywanie z innymi osobami pozbawionymi wolności, dolegliwe warunki odbywania kary), ale np. również to, że osoba taka w okresie odbywania kary utraciła to, co nazywa się dobrym imieniem. Sąd podziela stanowisko zaprezentowane w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9.06.2020 r., II AKa 393/19, iż zadośćuczynienie, wobec niewymierności szkody niemajątkowej, ma zrównoważyć negatywne przeżycia i jest swoistego rodzaju rekompensatą za naruszenie dóbr osobistych. Powinno mieć charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość z jednej strony musi przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną, z drugiej strony powinno być utrzymane w rozsądnych granicach. Wysokość zadośćuczynienia musi być utrzymana w rozsądnych granicach, przy czym zgodnie z art. 445 § 2 k.c. zadośćuczynienie winno być „odpowiednie”. Winna to być odczuwalna dla wnioskodawcy wartość ekonomiczna, odpowiadająca aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, musi uwzględniać jej indywidualny wymiar, w tym konkretne cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ich rodzaj, czas trwania i natężenie (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13.06.2014 r., sygn. akt II AKa 150/14).

Art. 554 § 4 k.p.k.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Postępowanie jest wolne od kosztów sądowych. W razie uwzględnienia roszczeń choćby w części wnioskodawcy przysługuje od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika.

Zgodnie z § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22.10.2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa prawnego może zawierać oświadczenie o wysokości kosztów obciążających stronę z tytułu wynagrodzenia radcy prawnego. Wobec powyższego, z uwagi na uwzględnienie wniosku o zadośćuczynienie w części i odszkodowanie, Sąd uwzględnił wniosek w zakresie kosztów ustanowienia pełnomocnika.

Kwota główna

Odsetki

Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. uwzględniono wniosek o odszkodowanie w wysokości 600 zł, zgodnie z przedłożonym potwierdzeniem przelewu takiej kwoty na rzecz pełnomocnika.

odsetki ustawowe od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty

Kwota główna

Odsetki

Dokonując oceny zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego zdaniem Sądu Okręgowego wniosek pełnomocnika wnioskodawcy zasługuje na częściowe uwzględnienie. Na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. Sąd zasądził na rzecz wnioskodawcy kwotę 4000 zł. Wnioskodawca wniósł o zasądzenie kwoty w wysokości 10000 zł natomiast prokurator o zasądzenie kwoty w wysokości 500 zł.

W wyniku zatrzymania wnioskodawca nie odniósł żadnej szkody fizycznej. Wskazać należy, iż udzielono mu niezbędnej opieki medycznej. Zatrzymanie wnioskodawcy trwało ponad 20 godzin, nie przekroczyło zatem jednej doby (mogło zaś trwać do 48 godzin). Opisywanych przez wnioskodawcę cierpień nie można bagatelizować, niemniej nie miały one charakteru ciężkiego. Przede wszystkim związane były one z troską o najbliższych (narzeczoną, ojca), z drugiej strony wnioskodawca wskazywał na niedogodności związane z pobytem na komendzie, głównie w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb (ograniczona możliwość skorzystania z toalety, odczucie głodu). Dodatkowo wnioskodawca był skrępowany sposobem przeprowadzenia rewizji osobistej i nieformalnym traktowaniem go przez policjantów. Należy zauważyć, iż zatrzymanie spowodowało dodatkowe przykre konsekwencje dla wnioskodawcy w środowisku znajomych, a także zaważyło na decyzjach w zakresie swobody manifestowania swoich przekonań. Nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca został zatrzymany w okolicznościach, które należy ocenić przez pryzmat chronionych konstytucyjnie wolności zgromadzeń i wolności słowa. Wnioskodawca realizując swoje prawa jako obywatel został niezasadnie zatrzymany i pozbawiony wolności. Konsekwencje działań ze strony funkcjonariuszy Policji istotnie zachwiały zaufaniem wnioskodawcy do tej formacji, doprowadziły do utraty dobrego imienia w środowisku znajomych (wnioskodawca nie miał obowiązku afiszować się ze swoimi poglądami, które zostały w ten sposób ujawnione), a także pośrednio wpłynęły na jego przyszłe decyzje dotyczące udziału w podobnych wydarzeniach. W ocenie Sądu wnioskodawcy należy się zatem stosowna rekompensata tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zasądzona przez Sąd kwota z drugiej strony nie będzie stanowić nieuzasadnionego nadmiernego wzbogacenia, o którym niewątpliwie należałoby mówić w przypadku przyznania wnioskowanej kwoty 10000 zł. Wnioskodawca bowiem nie ucierpiał fizycznie w wyniku zatrzymania, a po zakończeniu przesłuchania został zwolniony. Jednakże z uwagi na okres zatrzymania oraz wskazane powyżej cierpienia psychiczne towarzyszące zatrzymanemu, zarówno w trakcie prowadzenie czynności jak również po zwolnieniu, kwota w wysokości 4000 zł jawi się jako odpowiednia.

odsetki ustawowe od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty