Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko 85/21

1.  WNIOSKODAWCA

M. R.

2.  ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

5.000 złotych

-------------

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

15.000 złotych

wraz z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się wyroku

3.

Inne

Zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

1.3. Ustalenie faktów

0.1.3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

W dniu 22 października 2020 roku Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. K 1/20 stwierdzając, że przepis art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z 1995 r. Nr 66, poz. 334, z 1996 r. Nr 139, poz. 646, z 1997 r. Nr 141, poz. 943 i Nr 157, poz. 1040, z 1999 r. Nr 5, poz. 32 oraz z 2001 r. Nr 154, poz. 1792) jest niezgodny z art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Powyższe orzeczenie wywołało ogólnopolskie protesty obywatelskie wyrażające sprzeciw takiemu orzeczeniu.

W dniu 23 października 2020 roku w jednym z takich protestów w centrum W. uczestniczyła M. R.. Wobec eskalującego zachowania osób zgromadzonych, które oprócz skandowania różnego typu haseł atakowały funkcjonariuszy Policji po wielokrotnym ogłaszaniu, iż zgromadzenie jest nielegalne z uwagi na stan epidemii i uprzedzeniu o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego, został użyty gaz pieprzowy, a następnie funkcjonariusze typowali i zatrzymywali osoby. Wówczas spośród tłumu została zatrzymana także M. R. przez patrol Policji o godz. 01:05 jako osoba podejrzana o to, że w dniu 23 października 2020 roku przy ul. (...) w W., brała czynny udział w zbiegowisku, wiedząc, że jego uczestnicy wspólnymi siłami dopuszczają się gwałtownego zamachu na osobę lub mienie, tj. o czyn z art. 254 § 1 k.k. zachodzi obawa ukrycia się osoby oraz istnieją przesłanki do trybu przyspieszonego.

Następnie o godz. 03:15 została przewiedziona na (...) W. na czynności, gdzie przedstawiono jej zarzut zakwalifikowany z art. 254 § 1 k.k. i następnie po przeprowadzeniu czynności procesowych zwolniono ją. Została również pouczona o przysługujących jej prawach. Podczas zatrzymania wniosła o udział w czynnościach procesowych swojego obrońcy adw. K. G., reprezentującej zresztą wnioskodawczynię i w rozpoznawanej sprawie. M. R. została również przebadana przez lekarza w związku z poinformowaniem, iż cierpi na insulino oporność i przyjmuje leki, których nie ma ze sobą. Schorzenie to nie stanowiło przeciwwskazania do osadzenia. Podczas transportu i badań miała skute z przodu ręce. Na Komendzie Policji przy ul. (...) w W. przebywała z dwiema innymi kobietami w celi. Nie zapewniono im środków do dezynfekcji. Dopiero po dłuższym czasie proszenia otrzymała wodę. Otrzymała także posiłki. W tym samym dniu w godzinach popołudniowych została przesłuchana w charakterze podejrzanej o przestępstwo z art. 254 § 1 k.k.

Wskutek rozpoznania zażalenia M. R. na zatrzymanie przez funkcjonariuszy Policji w dniu 23 października 2020 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie postanowieniem z dnia 1 lutego 2021 roku w sprawie o sygn. akt III Kp 982/20 częściowo uwzględnił zażalenie obrońcy M. R. na zatrzymanie przez funkcjonariuszy Policji w dniu 23 października 2020 roku, uznając, że zatrzymanie było legalne, lecz bezzasadne i częściowo nieprawidłowe.

zeznania M. R.

k.41v – 44

dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie o sygn. III Kp 982/20

akta dołączone

0.1.3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

Powstanie szkody w majątku wnioskodawczyni M. R. na kwotę 5.000 złotych w związku z zatrzymaniem w dniu 23 października 2020 roku.

Całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego

4.  ocena DOWODów

2.1.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

zeznania wnioskodawczyni M. R.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania wnioskodawczyni co do okoliczności i przebiegu zatrzymania. M. R. wskazała, że po powzięciu informacji o treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego chciała wyjść z domu, być z ludźmi, ponieważ czuła, że ograniczana jest jej wolność i chciała podzielić się z tym z osobami myślącymi tak samo. Wskazała, że Policja potraktowała zgromadzone osoby gazem pieprzowym. Zachowywała się spokojnie, co również znajduje swoje potwierdzenie w zeznaniach funkcjonariusza Policji P. B.. Została zatrzymana i umieszczona w policyjnym pojeździe. Została skuta i przewieziona do Komisariatu Policji. Po zgłoszeniu, iż leczy się na insulino oporność został przewieziona do szpitala, a następnie ponownie do jednostki Policji. Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni co do przebiegu transportu i pobytu w (...) W.. Podobnie, iż zwolnienie wnioskodawczyni nastąpiło dopiero po zakończeniu czynności przesłuchania, zatem dopiero po godzinie 16:10.

Sąd przyjął za wiarygodne zeznania wnioskodawczyni, że użycie nawet w stosunku do innych osób gazu, mogło powodować dolegliwości w postaci pieczenia twarzy, które utrzymywało się przez dłuższy czas. Należy wskazać, że udział w tego rodzaju zgromadzeniu, w sytuacji gdy zachowanie części jego uczestników zaczęło eskalować – od krzyków poprzez rzucanie przedmiotami w funkcjonariuszy Policji, aż do fizycznego ataku na nich, w panującej sytuacji pandemicznej w kraju i na świecie, wiązał się z możliwymi konsekwencjami, o czym Policja poprzez megafony informowała zgromadzonych.

Wnioskodawczyni opisała także swoje odczucia związane z zatrzymaniem, które od początku uważała za niezasadne. Przedstawiła długotrwałe przetrzymywanie w oczekiwaniu na czynności, niepewność związaną z brakiem wiedzy ile czasu będzie trwało jej zatrzymanie, ani co się z nią stanie. W tym czasie otrzymała dwa posiłki – śniadanie i obiad, była dopuszczona do toalety.

Podobnie zatrzymanie wnioskodawczyni mogło spotkać się z dezaprobatą otoczenia, w szczególności pracodawcy (zob. „ W tym momencie miałam poczucie, że poza tym, że tracę zlecenie, wynagrodzenie miesięczne, to jeszcze jest duże ryzyko, że stracę pracę.” – k. 42v) to wynikały z charakteru zatrudnienia u danego pracodawcy – tu: Telewizja (...) S.A. i traktować należy je raczej jako prezentację jej odczuć. W ocenie Sądu, dalsze zeznania M. R. dotyczące utraty możliwości pracy w delegacji związane było ze stosowanym dozorem Policji, zaś kwestia dostania się do budynków rządowych z uwagi na postawienie zarzutów w ocenie Sądu, nie znajduje uzasadnienia w jakichkolwiek przepisach i należy je traktować raczej jako subiektywną ocenę wnioskodawczyni co do przydzielanych jej lub nie zleceń.

Sąd nie dał wiary zeznaniom M. R., iż nie została pouczona o przysługujących jej prawach i obowiązkach, gdyż z akt sprawy III Kp 982/20 wynika, iż czynności procesowe były dokonane zgodnie z procedurą, zatrzymana była pouczona, o czym świadczą jej podpisy pod protokołem zatrzymania, protokołami przesłuchań oraz postanowieniu o przedstawieniu zarzutów, podczas zatrzymania nie zgłaszała zastrzeżeń do dokonanych czynności, została poddana badaniu przez lekarza. Wobec stania w opozycji dwóch grup dowodowych Sąd mógł przyznać wiarę tylko jednej z nich. Wnioskodawczyni wniosła jedynie o dopuszczenie do udziału w czynnościach procesowych swojej obrońcy – Pani G. (k. 24v akt sprawy III Kp 982/20) [adw. K. G. – dop. Sądu] i nie wnosiła o powiadomienie innych osób. Jednakże mogło wynikać to z tego, iż wnioskodawczyni nie przypuszczała, iż jej zatrzymanie zajmie kilkanaście godzin (zob. „ Spędziłam tam noc, dostałam śniadanie, liczyłam, że nie będę zatrzymana do obiadu, ale kiedy dostałam obiad, to wiedziałam, że na pewno jestem spóźniona do pracy.” – k. 42).

Po zważeniu wszystkich okoliczności – za wiarygodne uznał dowody z dokumentów zebrane w sprawie III Kp 982/20 jako że były wytworzone przez osoby zajmujące się tym zawodowo, profesjonalnie, w toku tego postępowania nie ujawniły się żadne nieprawidłowości. Jednakże uwaga ta w żadnej mierze nie deprecjonuje waloru wiarygodności zeznań M. R., a są – zdaniem Sądu – przejawem jej subiektywnego odczucia.

dokumenty znajdujące się w aktach sprawy Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza o sygn. akt III Kp 982/20

Sąd uznał zgromadzony w sprawie i wymieniony ogół dokumentów za w pełni wiarygodny. Dokumenty zostały sporządzone zgodnie z przepisami prawa, we właściwym trybie i formie oraz przez uprawnione i właściwe do tego organy (osoby). Dokumenty te obrazują, że wnioskodawczyni została zatrzymany w godzinach nocnych w dniu 23 października 2020 roku, zaś czynności z nią przeprowadzano dopiero w godzinach popołudniowych.

0.1.4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

0.2.(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

----

--------

---------------------------

3.  PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

oddalono wniosek w tym zakresie

----------------

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. odszkodowanie za poniesioną szkodę przysługuje w wypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania została oparta na zasadzie ryzyka, co jednoznacznie określił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 września 1999 roku, sygn. akt I KZP 27/99, co również należy odnieść do zatrzymania.

Przepis art. 558 k.p.k. stanowi, że w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nieuregulowanych w niniejszym kodeksie.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

8.000 (słownie: osiem tysięcy) złotych

ustawowe od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. zadośćuczynienie przysługuje w wypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania.

Przepis art. 558 k.p.k. stanowi, że w sprawach o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego stosuje się tylko w kwestiach nieuregulowanych w niniejszym kodeksie.

Obowiązek zapłaty odsetek został uregulowany w art. 481 k.c. W każdym wypadku opóźnienia dłużnika w zapłacie świadczenia pieniężnego wierzyciel może domagać się świadczenia ubocznego w postaci odsetek za opóźnienie. Odsetki należą się, w myśl wyraźnego brzmienia art. 481 § 1 k.c., jedynie od zobowiązań pieniężnych.

Wprawdzie postępowanie przygotowawcze nadzorowane przez Prokuraturę Rejonową W. – Ż. w W. pod sygn. akt 2 PR Ds.(...)przeciwko wnioskodawczyni i innym osobom nie zostało zakończone, to jednak zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2006 roku, sygn. akt I KZP 5/06, Sąd może dokonać oceny kwestii niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. mając na uwadze, czy zastosowanie tego środka przymusu procesowego nastąpiło z obrazą przepisów rozdziału 27 k.p.k., a tym samym, czy spowodował on dolegliwość, jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie,
w której doszło do zatrzymania, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia. Powyższe oznacza, że M. R. może domagać się zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, nie mniej jednak warunkiem normatywnym dla przyznania stosownego zadośćuczynienia jest ustalenie jego „niewątpliwej niesłuszności”. Powyższe oznacza, iż aby mówić, że wnioskodawczyni nabył roszczenie względem Skarbu Państwa o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w dniu 23 października 2020 roku przy ul. (...) w W. przez funkcjonariuszy Policji, w której jest podejrzana o popełnienie przestępstwa z art. 254 § 1 k.k. – to należy najpierw dokonać oceny słuszności zatrzymania.

Niewątpliwie niesłusznym jest takie zatrzymanie, które nie było uzasadnione okolicznościami faktycznymi, a jego zastosowanie nie było celowe. Zasadność zatrzymania wiąże się z istnieniem podstaw do dokonania tej czynności, w tym danych uzasadniających przypuszczenie popełnienia przestępstwa przez zatrzymywanego i obawy, która wskazywała na potrzebę zatrzymania.

Wnioskodawczyni została zatrzymana w dniu 23 października 2020 r. o godzinie 01:05, a następnie przewieziony do (...) W., gdzie spędziła noc, zaś po przeprowadzeniu czynności w godzinach popołudniowych została zwolniona, co oznacza, że była pozbawiona wolności przez czas kilkunastu godzin. Jak wynika z protokołu zatrzymania, przyczyną zatrzymania było podejrzenie popełnienia przestępstwa z art. 254 § 1 k.k., obawa ukrycia się i przesłanki do zastosowania trybu przyspieszonego. Postępowanie przygotowawcze wobec M. R. i innych osób prowadzone przez Prokuraturę Rejonową W. – Ż. w W. za sygn. akt PR 2 Ds. (...)pozostaje w toku. Należy zważyć, że już w momencie samej czynności zatrzymania, było ono niezasadne, bowiem ze zgromadzonych dowodów nie wynika, by wnioskodawczyni dopuściła się wykroczenia czy też zarzucanego jej finalnie przestępstwa. Jednocześnie Sąd ponownie zaznacza, iż nie przesądza w żaden sposób czy zachowanie wnioskodawczyni wypełniało znamiona czynu zabronionego, gdyż nie jest to przedmiotem toczącego się postępowania.

Oceny prawidłowości, zasadności i legalności zatrzymania M. R. dokonał Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie w postanowieniu z dnia 1 lutego 2021 roku o sygn.
III Kp 982/20, który stwierdził, że zatrzymanie M. R. przez funkcjonariuszy Policji
w dniu 23 października 2020 roku było legalne, lecz bezzasadne i częściowo nieprawidłowe. Tym niemniej rolą niniejszego postępowania było ustalenie, czy zatrzymanie M. R. było niewątpliwie niesłuszne.

Inne

3.

art. 554 § 4 k.p.k.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Jak wynika z przepisu art. 554 § 4 k.p.k. w razie uwzględnienia roszczeń choćby w części wnioskodawcy przysługuje od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika.

4.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

oddalenie wniosku w zakresie odszkodowania

Zwrócić uwagę należy, iż wniosek o zasądzenie odszkodowania w wysokości 5.000 złotych został przez pełnomocnika wnioskodawczyni zmodyfikowany podczas rozprawy w dniu 11 kwietnia 2022 roku, przy czym wobec wnioskodawczyni nie dysponuje żadnymi dokumentami potwierdzającymi wyrządzoną szkodę poza swoimi zeznaniami (k. 50v). W ocenie Sądu, wnioskodawczyni nie udowodniła, iż poniosła szkodę w wysokości 5.000 złotych, gdyż jak wskazała utracił możliwość odbycia pięciodniowej delegacji, która miała rozpocząć się w dniu 23 października 2020 roku.

Zgodnie z przepisem art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Uwzględniając odszkodowawczy charakter roszczenia objętego żądaniem wnioskodawczyni z niniejszej sprawie, uznać należy, że te właśnie przepisy regulują kwestię ciężaru dowodu, a więc m. in. wykazania, że skutkiem zatrzymania M. R. było m. in. pozbawienie jej wynagrodzenia w kwocie 5.000 złotych tytułem pięciodniowej delegacji. Nie ulega wątpliwości że wnioskodawczyni nie wykazała, że takie wynagrodzenie miała otrzymać, gdyż jej twierdzenia w tym zakresie, przy braku jakiegokolwiek dokumentu czy umowy, nie są wystarczające dla ustalenia faktu, że wynagrodzenie w takiej wysokości byłoby jej przyznane, w szczególności, iż podając dane dotyczące osiąganego wynagrodzenia wskazała kwotę ok. 2.500 złotych miesięcznie (k. 27 akt sprawy III Kp 982/20). Jednakże faktem jest, że to na M. R. ciążył obowiązek wykazania, że dochodzone roszczenie jest zasadne, a więc m. in. że jej przysługiwało. Same twierdzenia wnioskodawczyni nie czynią temu zadość.

Wobec czego Sąd oddalił wniosek o zasądzenie kwoty tytułem odszkodowania, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku.

-------------

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Kwota: 8.000 (słownie: osiem tysięcy) złotych

Początkowo wnioskodawczyni, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o zasądzenie kwoty 20.000 złotych tytułem zadośćuczynienia (k. 1 – 16), natomiast podczas rozprawy w dniu 11 kwietnia 2022 roku wniosek ten został zmodyfikowany przez pełnomocnika M. R. poprzez zasądzenie kwoty 15.000 złotych tytułem zadośćuczynienia i kwoty 5.000 złotych tytułem odszkodowania (k. 50v).

Tytułem wstępu, zdaniem Sądu, wskazać należy, że prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich (art. 57) i wolność słowa (art. 54) są zagwarantowane w Konstytucji RP dla każdego człowieka. W dniu 23 października 2020 roku w związku ze stanem epidemii obowiązywał przepis § 28 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, w którym mowa była o zakazie organizowania zgromadzeń. Zgodnie z treścią przepisu art. 57 Konstytucji RP prawo do organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich doznać może graniczenia jedynie ustawą . Tym samym nie można zakazać zgromadzeń w drodze rozporządzenia. Co więcej przepis § 28 w/w Rozporządzenia stanowił o zakazie organizowania zgromadzeń, a nie uczestnictwa w nich.

M. R., jak każdy człowiek, w demokratycznym państwie prawa, do którego Polska należy, miała pełną legitymację do tego by w dniu 23 października 2020 roku wyrazić swoje zdanie wobec treści sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w dniu 22 października 2020 roku w sprawie o sygn. K 1/20 poprzez udział w spontanicznym zgromadzeniu. Z powodu wyboru miejsca demonstracji ul. (...) w W., gdzie – jak powszechnie wiadomo – zamieszkuje J. K., stała się obiektem „łowów” – zob. „ Od jednego z dowódców zabezpieczenia usłyszałem, że będą typowane osoby z tego nielegalnego zgromadzenia, które będziemy zatrzymywać.”(k. 22v akt sprawy III Kp 982/20).

Osoba zatrzymana ma prawo, zaś obowiązkiem przedstawicieli Wymiaru Sprawiedliwości jest niezwłoczne poinformowanie o powodzie zatrzymania. W przedmiotowej sprawie, jak wynika to ze znajdujących się w aktach sprawy III Kp 982/20 kopii dokumentów – post. P. B. przedstawił jej podstawę zatrzymania dopiero po jej pytaniu dlaczego została zatrzymana, co więcej w/w funkcjonariusz Policji wskazał w swoich zeznaniach, iż chodziło o wykroczenie z art. 54 k.w. w zw. z § 28 RRM z dnia 09.10.2020 roku z późn. zm. (k. 22 – 23 i notatka urzędowa k. 20 akt sprawy III Kp 982/20), zaś M. R. postawiono zarzut z art. 254 § 1 k.k., zatem przestępstwo (k. 24 akt sprawy III Kp 982/20). Jednocześnie wyraźnego podkreślenia wymaga, że Sąd w przedmiotowej sprawie nie rozstrzyga, ani nie przesądza o tym, czy M. R. popełniła przestępstwo z art. 254 § 1 k.k., czy też inne.

Zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie lub tymczasowe aresztowania odnosi się do niematerialnej krzywdy wynikającej z negatywnych przeżyć psychicznych. Zadośćuczynienie ma stanowić rekompensatę za doznane krzywdy i dolegliwości moralne oraz winno być mierzone ich dolegliwością, czasookresem stosowania środków zapobiegaw­czych, ich skutków oraz współczesnym standardem społeczeńst­wa, tak aby krzywda została wynagrodzona. Wysokość zadośćuczynienia wyznaczają zatem dwie granice: z jednej strony musi ono przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną; z drugiej zaś powinno być utrzymane w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Zasada umiarkowanego, a przy tym wyważonego i sprawiedliwego rozmiaru zadośćuczynienia łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena, czy jest ono realne, czy nie nadmierne, pozostawać musi w związku z poziomem życia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lutego 2008 roku, sygn. akt II AKa 22/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2008 roku, sygn. akt III KK 349/07).

Wnioskodawczyni w chwili zatrzymania była tuż po 30 urodzinach (urodzona w dniu (...)), było to jej pierwsze zatrzymanie przez funkcjonariuszy Policji, została umieszczona w radiowozie i następnie przewieziona na (...) W. (...), w związku ze zgłoszeniem, iż cierpi na insulino oporność została przebadana przez lekarza. M. R. została zatrzymana nagle – wprost wyciągnięta z tłumu, nie znała powodu zatrzymania (funkcjonariusz Policji dopiero na jej pytanie o jego powód podał, iż w związku z wykroczeniem, zaś postawiony został jej zarzut popełnienia przestępstwa), ani też nie wiedziała ile czasu ono potrwa i jak się finalnie skończy. Oczywiście dla osoby, która w przeszłości nie była zatrzymywana poczucie krzywdy budziło zastosowanie środków przymusu bezpośredniego. Jednak kajdanki zostały założone z przodu i tylko na czas przewożenia zatrzymanej na Komendę i do szpitala na badania lekarskie. Jej zatrzymanie trwało kilkanaście godzin. Wnioskodawczyni przez czas zatrzymania nie miała możliwości swobodnego wyboru miejsca pobytu. Została poddana rygorom związanym z zatrzymaniem, będącym w swojej istocie rzeczywistym pozbawieniem wolności.

Oczywistym jest i niewymagającym dodatkowego dowodzenia, że samo zatrzymanie oznacza naruszenie jednego z dóbr chronionych prawem, tj. prawa do wolności osobistej. W tym czasie nie mogła wykonywać zajęć które wcześniej zaplanowała, czy przebywać w miejscach, w których wówczas chciała się znaleźć – jak wspomniany wyjazd w kilkudniową delegację.

Niewątpliwie brak jest obiektywnego przelicznika krzywdy doznanej przez osobę niesłusznie izolowaną. Jednakże funkcja kompensacyjna zadośćuczynienia sprawia, że z jednej strony – nie może mieć ono jedynie charakteru symbolicznego, zaś z drugiej – nie może być nadmiernym ekwiwalentem pieniężnym w stosunku do krzywdy i być źródłem nieuzasadnionej korzyści majątkowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 listopada 2018 roku, sygn. akt II AKa 174/2018). Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę całokształt okoliczności towarzyszących zatrzymaniu, w tym okres jego stosowania, wiek zatrzymanej, jej właściwości osobiste (osoba niekarana, posiadająca stałe zatrudnienie, szanowana w środowisku zawodowym), okoliczności sprawy (sposób zatrzymania), poddanie się terapii psychologicznej po zatrzymaniu, utrata zaufania do organów wymiaru sprawiedliwości, Sąd uznał, że odpowiednią funkcję zadośćuczynienia spełni kwota 8.000 złotych.

Sąd uznał, że nie tylko samo fizyczne zatrzymanie, umieszczenie w pojeździe policyjnym, ale przede wszystkim przewiezienie do Komendy Policji i przetrzymywanie tam wnioskodawczyni przez kilkanaście godzin wiązało się z dolegliwościami fizycznymi (późne godziny wieczorne/nocne, konieczność spędzenia nocy w celi, brak leków, które na stałe przyjmowała w związku ze schorzeniem na które cierpi), ale też psychicznymi – duży stres związany z zatrzymaniem, skutkujący poszukiwaniem wsparcia psychologicznego po zwolnieniu, wnioskodawczyni obawiała się kontaktu z funkcjonariuszami Policji, których dotychczas uważała za chroniących społeczeństwo. Nadto nie spodziewała się podjęcia w stosunku do niej przez Policję aż takich działań, zwłaszcza że jedynie brała udział w spontanicznym zgromadzeniu, nie była agresywna i została wyciągnięta przez funkcjonariuszy Policji po tym jak upadła na ziemię, kiedy chciała pomóc starszemu mężczyźnie, który upadł. Wnioskodawczyni została zatrzymana w miejscu publicznym, w obecności osób postronnych, przy czym przy ul. (...) nie znalazła się przypadkowo, bowiem – jak zeznała – z własnej woli brała udział w jej ocenie legalnym zgromadzeniu, występującym przeciwko polityce rządu przejawiającej się w wydanym przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie K 1/20. Zastosowano wobec wnioskodawczyni środki przymusu bezpośredniego, przy czym nie wyrządzono jej krzywdy fizycznej, co sama potwierdziła w składanych zeznaniach, nie mniej jednak zatrzymanie w połączeniu z prowadzonym postępowaniem karnym niewątpliwie rzutowało na jej kondycję psychiczną. Wnioskodawczyni po zatrzymaniu czuła się źle, korzystała ze wsparcia i terapii psychologicznej. Zatrzymanie naruszyło jej godność, prawo do wolności i wiarę w możliwość realizacji praw obywatelskich.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że kwota 15.000 złotych byłaby nadmiernie wygórowana. Uwzględniając natomiast czas i stopień natężenia cierpień psychicznych i fizycznych wynikających z pozbawienia wolności wnioskodawczyni, jej wiek, brak negatywnych następstw dla jej zdrowia (mając na względzie insulinooporność), Sąd uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia będzie kwota 8.000 złotych. Z pewnością nie jest to kwota symboliczna. Posiada ona ekonomiczne znaczenie, w szczególności, gdy uwzględni się poziom życia polskiego społeczeństwa. Kwota ta wystarczająco rekompensuje wnioskodawczyni poniesioną przez nią krzywdę, a jednocześnie stanowi odczuwalną w jej sytuacji majątkowej (wnioskodawczyni zatrudniona jest na stanowisku realizatora dźwięku w Telewizji (...) S.A. zarabiając miesięcznie kwotę około 2.500 złotych) wartość ekonomiczną. Poza tym jest dostosowana do aktualnych uwarunkowań społeczno – ekonomicznych i nie odbiega od kwot zasądzanych z tytułu zadośćuczynienia w podobnego typu sprawach.

Orzeczone zadośćuczynienie od Skarbu Państwa ma zatem nie tylko znaczenie kompensacyjne dla zatrzymanej, ale także znaczenie sygnalizacyjne dla służb państwowych, aby nie dochodziło do nadużycia środków przymusu wobec obywateli, w sytuacjach tego niewymagających. Zbyt niska kwota zadośćuczynienia może bowiem być potraktowana jako zwykłe koszty działania aparatu państwa, bez należytej refleksji na temat poszanowania praw obywateli.

W pozostałym zakresie wniosek o zadośćuczynienie należało oddalić, jako zbyt wygórowany, a tym samym nieuzasadniony, o czym Sąd orzekł w pkt 2 wyroku.

od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

Sąd przyznał wnioskodawczyni wskazaną kwotę z tytułu zadośćuczynienia wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagalna, i dlatego należy uznać, że za czas do wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia odszkodowawczego odsetki nie przysługują (zob. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 kwietnia 1991 roku, sygn. akt V KRN 475/90).

Inne

3.

Jak wynika z przepisu art. 554 § 4 k.p.k. w razie uwzględnienia roszczeń choćby w części wnioskodawcy przysługuje od Skarbu Państwa zwrot uzasadnionych wydatków, w tym z tytułu ustanowienia jednego pełnomocnika.

5.  Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Przyznanie zadośćuczynienia w kwocie 8.000 złotych obligowało Sąd do oddalenia wniosku w pozostałej części co do zadośćuczynienia i odszkodowania. Powody przyznania kwoty 8.000 złotych tytułem zadośćuczynienia są jednocześnie powodami, dla których wniosek oddalono w pozostałej części.

3

Mając na uwadze, że w toku postępowania wnioskodawczyni była zastępowana przez profesjonalnego pełnomocnika, jego nakład pracy oraz ilość dni rozprawy, Sąd stosownie do art. 554 §4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni M. R. kwotę 336 (słownie: trzystu trzydziestu sześciu) złotych tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w rozpoznawanej sprawie, mając na uwagę treść przepisu § 11 ust. 6 w zw. z § 17 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800).

6.  KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

4

Kierując się brzmieniem przepisu art. 554 § 4 k.p.k., w myśl którego postępowanie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne m.in. zatrzymanie jest wolne od kosztów sądowych, Sąd kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

sędzia Agnieszka Wysokińska – Walczak