Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie VI Wydział Cywilny Rodzinny Odwoławczy Sekcja rodzinna
II - instancyjna w składzie:

Przewodniczący sędzia (del.) Paweł Styrna

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2025r. r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa małoletnich: G. S., E. S., B. S. reprezentowanych przez matkę O. S.

przeciwko T. S.

o alimenty i zaległe alimenty

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 12 września 2024 r., sygn. akt VI RC 305/24

1.  apelację oddala,

2.  nie obciąża strony powodowej kosztami postepowania apelacyjnego należnymi pozwanemu.

sędzia Paweł Styrna

Sygn. akt VI Ca 843/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 maca 2025r.

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, VI Wydział Rodzinny i Nieletnich, wyrokiem z dnia 12 września 2024 r., oddalił powództwo małoletnich G. S., E. S. i B. S., reprezentowanych przez matkę, o zasądzenie od pozwanego T. S. alimentów zaległych w kwocie po (...)zł na rzecz każdego z powodów. Jednocześnie Sąd pozostawił strony przy poniesionych przez nie kosztach zastępstwa procesowego.

Podstawą rozstrzygnięcia był brak wykazania przez stronę powodową istnienia niezaspokojonych potrzeb małoletnich uprawnionych w okresie objętym żądaniem pozwu. Sąd ustalił, że potrzeby dzieci były zaspokajane ze środków udostępnionych przedstawicielce ustawowej przez osobę trzecią — ojca przedstawicielki ustawowej, co wykluczało możliwość zasądzenia alimentów za czas przeszły na podstawie art. 137 § 2 k.r.o.

W konsekwencji, wobec braku przesłanki w postaci niezaspokojonych potrzeb, powództwo zostało oddalone jako niezasadne w świetle obowiązującego prawa.

W apelacji od wyroku z dnia 12 września 2024 r., powodowie, reprezentowani przez przedstawicielkę ustawową, zarzucili Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, w tym: art. 233 § 1 k.p.c. , poprzez błędną ocenę dowodów i przyjęcie, że środki przekazane przedstawicielce ustawowej miały charakter darowizny, a nie pożyczki, oraz nieuwzględnienie, że potrzeby małoletnich nie zostały w pełni zaspokojone; art. 327 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. , poprzez sporządzenie, według skarżących, wadliwego i wyjątkowo lakonicznego uzasadnienia wyroku, uniemożliwiającego kontrolę instancyjną; art. 137 § 2 k.r.o. , poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na oddaleniu żądania alimentów zaległych pomimo, jak twierdzi strona powodowa, istnienia niezaspokojonych potrzeb małoletnich.

W konsekwencji powodowie domagali się zmiany wyroku poprzez uwzględnienie roszczenia o zasądzenie alimentów zaległych w żądanej wysokości lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwany T. S., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługuje na uwzględnienie.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił powództwo o zasądzenie od pozwanego na rzecz małoletnich powodów kwot po (...) zł tytułem świadczeń alimentacyjnych za czas sprzed wytoczenia powództwa. W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji znajdują pełne oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, zaś dokonana ocena prawna nie narusza przepisów prawa materialnego ani procesowego.

Sąd Okręgowy, rozpoznając apelację strony powodowej, w pełni akceptuje i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku. Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób prawidłowy, a następnie dokonał jego oceny zgodnie z dyrektywami art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, respektując zasadę swobodnej oceny dowodów przy zachowaniu zasad logiki, doświadczenia życiowego oraz wyników całokształtu zebranego materiału dowodowego.

Wbrew zarzutom apelacji, ocena ta nie wykraczała poza granice swobodnej oceny dowodów. W szczególności, Sąd Rejonowy trafnie powołał się na zeznania świadka M. L., który jednoznacznie wskazał, że przekazywał środki pieniężne na utrzymanie dzieci (wnuków).

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. podniesiony w apelacji ma charakter wyłącznie polemiczny. Strona powodowa w istocie nie wskazuje na konkretne uchybienia w zakresie reguł swobodnej oceny dowodów, lecz ogranicza się do własnej, odmiennej interpretacji zgromadzonego materiału dowodowego oraz wyrażenia niezadowolenia z dokonanej przez Sąd I instancji oceny. Tymczasem samo przedstawienie alternatywnej wersji oceny dowodów, bez wykazania naruszenia zasad logiki, doświadczenia życiowego lub sprzeczności ustaleń z treścią dowodów, nie może prowadzić do skutecznego podważenia ustaleń faktycznych Sądu I instancji.

W świetle powyższego, apelacja w zakresie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługuje na uwzględnienie. Ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy była wystarczająca i odpowiadała obowiązującym zasadom.

Najistotniejszą dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie była prawidłowa wykładnia art. 137 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (kroi), gdyż powodowie wskazali ten przepis, jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia. Zgodnie z powołanym przepisem: niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia, zasądzając odpowiednią sumę pieniężną.

W świetle art. 137 § 2 k.r.o., samo istnienie obowiązku alimentacyjnego w przeszłości nie wystarcza dla uwzględnienia żądania zasądzenia alimentów za czas sprzed wniesienia pozwu. Konieczne jest wykazanie: po pierwsze, że potrzeby uprawnionego w danym okresie istniały i miały charakter usprawiedliwiony w rozumieniu art. 133 i art. 135 k.r.o., po drugie, że potrzeby te w rzeczywistości nie zostały pokryte — ani przez zobowiązanego, ani przez inne osoby lub instytucje, po trzecie, że niezaspokojone potrzeby uzasadniają zasądzenie świadczenia pieniężnego w odpowiedniej wysokości, ustalanej według kryteriów z art. 135 § 1 k.r.o., tj. możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego oraz usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. W orzecznictwie sądowym jednolicie przyjmuje się, że w przypadku, gdy potrzeby uprawnionego zostały zaspokojone — niezależnie od źródła ich finansowania — brak jest podstaw do zasądzenia alimentów na podstawie art. 137 § 2 k.r.o. Zaspokojenie potrzeb może nastąpić zarówno bezpośrednio przez zobowiązanego, jak i przez osobę trzecią, czy poprzez własne środki uprawnionego. W każdym z tych wypadków odpada przesłanka "niezaspokojenia" potrzeb, jako konieczna dla zastosowania art. 137 § 2 k.r.o.

W rozpoznawanej sprawie już z samych twierdzeń strony powodowej wynika, że usprawiedliwione potrzeby małoletnich powodów w okresie objętym pozwem były zaspokajane. Przedstawicielka ustawowa powodów wprost przyznała, że potrzeby dzieci zostały pokryte ze środków finansowych pozyskanych od jej ojca, co pozwoliło na zapewnienie im utrzymania i wychowania. Tym samym sama strona powodowa wskazała, iż potrzeby małoletnich nie pozostały niezaspokojone.

Powyższe ustalenia znajdują dodatkowe potwierdzenie w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym. W szczególności zeznania świadka M. L. wykazały, że przedstawicielka ustawowa miała dostęp do środków finansowych, które przeznaczała na pokrycie bieżących potrzeb małoletnich. Nawet przy założeniu, że środki te pochodziły z prywatnej inicjatywy osoby trzeciej, fakt ich wykorzystania na potrzeby dzieci świadczy o tym, że dzieciom zapewniono odpowiednie warunki bytowe.

W tym kontekście istotne jest podkreślenie, że art. 137 § 2 k.r.o. ma na celu ochronę uprawnionego, który rzeczywiście pozostaje w stanie niedoboru, nie zaś kompensację wydatków osób trzecich. Gdy potrzeby dziecka zostały w przeszłości w całości pokryte — niezależnie od źródła finansowania — brak jest podstaw prawnych do zastosowania mechanizmu przewidzianego w tym przepisie.

W konsekwencji, zarówno przyznania dokonane przez stronę powodową, jak i przeprowadzone dowody, jednoznacznie wskazują, iż w spornym okresie potrzeby małoletnich powodów były należycie zaspokajane. Tym samym brak było podstaw do zasądzenia na ich rzecz dodatkowych świadczeń pieniężnych z tytułu niezaspokojonych potrzeb w rozumieniu art. 137 § 2 k.r.o.

W świetle powyższego, roszczenie powodów było niezasadne już na poziomie przesłanek materialnoprawnych. Ich sytuacja faktyczna nie odpowiadała hipotezie art. 137 § 2 k.r.o., a „brak rzeczywistego niezaspokojenia potrzeb” powodował materialnoprawny brak legitymacji czynnej w zakresie dochodzenia świadczeń alimentacyjnych istniejących przed wytoczeniem powództwa.

W tej sytuacji powodowie nie posiadali legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia na podstawie art. 137 § 2 k.r.o., albowiem świadczenia alimentacyjne za czas przeszły mogą być dochodzone wyłącznie wówczas, gdy rzeczywiście wystąpiło niezaspokojenie potrzeb uprawnionych. Jeżeli potrzeby te zostały w pełni zabezpieczone, choćby z wykorzystaniem środków pochodzących od osób trzecich, brak jest podstaw do uznania, że uprawniony znajduje się w stanie usprawiedliwionego niedoboru uzasadniającego zasądzenie dalszych świadczeń alimentacyjnych.

Ponadto należy zauważyć, że stan faktyczny sprawy wskazuje na sytuację typową dla roszczenia regresowego w rozumieniu art. 140 k.r.o., a nie dla roszczenia alimentacyjnego w rozumieniu art. 137 § 2 k.r.o. Dochodzenie zwrotu środków wyłożonych na utrzymanie dzieci, w sytuacji ich wcześniejszego zaspokojenia, powinno być inicjowane przez osobę, która faktycznie pokryła te wydatki, we własnym imieniu przeciwko zobowiązanemu do alimentacji, z zastosowaniem reżimu przewidzianego w art. 140 § 1 k.r.o.

W ocenie Sądu Okręgowego, zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c., podniesiony w apelacji, również jest bezzasadny i nie zasługuje na uwzględnienie.

Uzasadnienie wyroku sporządzone przez Sąd Rejonowy spełnia wszystkie ustawowe wymagania przewidziane w art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Przepis ten nakłada na sąd obowiązek przedstawienia w uzasadnieniu wyroku podstawy faktycznej rozstrzygnięcia przez wskazanie ustalonych faktów oraz dowodów, na których oparł swoje ustalenia, a także podstawy prawnej rozstrzygnięcia z przytoczeniem odpowiednich przepisów prawa.

W niniejszej sprawie uzasadnienie sporządzone przez Sąd I instancji wyczerpująco zawiera wskazanie ustalonego stanu faktycznego, odnosi się do twierdzeń stron procesowych, przeprowadza ocenę zgromadzonego materiału dowodowego, a także przedstawia rozważania prawne, w tym zastosowanie odpowiednich przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Sąd Rejonowy wskazał, jakie fakty uznał za udowodnione, jakie dowody legły u podstaw tych ustaleń, a także dokonał oceny wiarygodności tych dowodów. Uzasadnienie wyroku w sposób klarowny przedstawia motywy, jakimi kierował się Sąd, zarówno w sferze ustaleń faktycznych, jak i subsumcji prawnej.

Wbrew twierdzeniom apelacji, konstrukcja i treść uzasadnienia Sądu I instancji w pełni pozwalają na odtworzenie toku rozumowania Sądu, identyfikację podstaw rozstrzygnięcia oraz na dokonanie kontroli instancyjnej w zakresie prawidłowości ustaleń faktycznych oraz zastosowania prawa materialnego i procesowego.

Pewna zwięzłość uzasadnienia nie stanowi uchybienia procesowego, o ile treść uzasadnienia obejmuje wszystkie niezbędne elementy określone w art. 327 ¹ § 1 k.p.c., co w niniejszej sprawie miało miejsce. Uzasadnienie wyroku nie musi zawierać obszernych wywodów w każdej sprawie — jego długość i szczegółowość powinny być dostosowane do stopnia złożoności sprawy. Przedmiotowa sprawa, mimo istotnego znaczenia dla stron, nie była skomplikowana pod względem faktycznym i prawnym, a Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący odniósł się do kluczowych kwestii spornych.

W konsekwencji zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. należy uznać za wyłącznie polemiczny, oparty na subiektywnym niezadowoleniu strony powodowej z treści rozstrzygnięcia, a nie na rzeczywistych uchybieniach w zakresie konstrukcji i zawartości uzasadnienia wyroku.

Mając powyższe na uwadze, zarzut ten nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Ostatecznie Sąd Okręgowy oddalił apelacje na podstawie art. 385 kpc.

Sąd, rozstrzygając o kosztach procesu, zastosował art. 102 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie, z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od obciążania strony przegrywającej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony wygrywającej.

W ocenie Sądu, niniejsza sprawa stanowiła właśnie taki przypadek szczególnie uzasadniony w rozumieniu powołanego przepisu. Spór dotyczył świadczeń alimentacyjnych pomiędzy małoletnimi dziećmi a ich ojcem. Roszczenia alimentacyjne mają na celu zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych uprawnionych, a ich dochodzenie nie powinno być nadmiernie sankcjonowane kosztami procesu, zwłaszcza po stronie małoletnich. Ponadto, należy podkreślić, że choć powództwo w zakresie alimentów zaległych zostało oddalone, to powodowie działali w przekonaniu o słuszności swoich roszczeń, dążąc do zapewnienia sobie środków na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb. Sam charakter sprawy oraz więź rodzinna między stronami uzasadniają, więc odstąpienie od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c.

sędzia Paweł Styrna