Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia (del.) Anna Bednarek

Protokolant: Aneta Obcowska

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie

z dnia 28 czerwca 2023 r., sygn. akt I C 2266/22

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu następującą treść:

„I. zasądza od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. kwotę 21.838,07 zł (dwadzieścia jeden tysięcy osiemset trzydzieści osiem złotych 07/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty

II. oddala powództwo w pozostałej części;

III. zasądza od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. kwotę 4.709 zł (cztery tysiące siedemset dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.”;

2.  zasądza od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. kwotę 2.892 zł (dwa tysiące osiemset dziewięćdziesiąt dwa złote) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej, w tym kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia w tym zakresie do dnia zapłaty.

Sygn. akt V Ca 3376/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 lipca 2022 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwoty 21 838,07 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 maja 2022 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W uzasadnieniu wskazano, że w dniu 18 stycznia 2022 r. pozwany zawarł
z konsumentem umowę kredytu konsumenckiego nr (...). Stwierdzono, że całkowita kwota kredytu wyniosła 180 888,00 zł, a całkowity koszt kredytu wyniósł 138 373,27 zł. Umowa została zawarta na okres od 18 stycznia 2022 roku do 6 lutego 2032 r. (...) podał następnie, że zawarł z konsumentem umowę przelewu wszelkich wierzytelności pieniężnych, zarówno obecnych, jak i przyszłych, przysługujących konsumentowi od Banku, a wynikających z wymienionej umowy kredytu konsumenckiego.

Powód podniósł, że umowa kredytu zawiera postanowienia naruszające szereg przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Powód wskazał, że konsekwencją powyższego jest zastosowanie sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanym w dniu 27 lipca 2022 r. pod sygn. II Nc 6189/22, tut. Sąd w II Wydziale Cywilnym- Sekcji Nakazowej, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie z dnia 17 sierpnia 2022 r. pozwany zaskarżył nakaz zapłaty w całości i wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany podniósł m.in. zarzuty braku legitymacji czynnej powoda, nieważności umowy powierniczego przelewu wierzytelności, braku skuteczności pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, abuzywności postanowień umowy cesji.

Pismem z dnia 23 maja 2023 r. strona powodowa złożyła wniosek dowodowy wraz z modyfikacją roszczenia, zmieniając podstawę faktyczną żądania pozwu w ten sposób, że (...) domagał się od Banku zwrotu uiszczonych przez konsumenta kosztów kredytu od momentu zawarcia umowy kredytowej do 2 maja 2023 r. Strona powodowa wskazała przy tym, że rozszerzenie żądania pozwu dotyczy wyłącznie podstawy faktycznej, w związku z czym nie zmienia się kwota dochodzonego roszczenia wraz z odsetkami.

Strony następnie pozostały przy swoich stanowiskach.

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie w sprawie o sygn. akt I C 2266/22 oddalił powództwo w całości (pkt 1.) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3,617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 3600 zł tytułem zastępstwa procesowego (pkt 2.)

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodził się powód, który wywodząc apelację zaskarżył je w całości. Wskazanemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie szeregu przepisów prawa materialnego, w tym w szczególności:

a. art. 45 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa, w sytuacji gdy pozwany zawierając z konsumentem umowę kredytu naruszył obowiązki informacyjne określone w tym przepisie, co powinno skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego i uwzględnieniem powództwa w całości;

b. art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. w zw. z art. 5 ust. 6-7 i 10 oraz 12 u.k.k. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że pozwany nie naruszył obowiązku informacyjnego poprzez wskazanie RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty zaliczającej do równania odsetki umowne od kredytowanych kosztów kredytu (prowizja), podczas gdy takie odsetki umowne są bankowi nienależne i nie powinny być uwzględniane we wzorach stosowanych do obliczenia ww. parametrów, a podanie jakiejkolwiek wartości RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty nie czyni zadość obowiązkowi informacyjnemu;

c. art. 5 pkt 10 u.k.k. w zw. z art. 5 pkt 7 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że pojęcie „wypłaconej kwoty” obejmuje także część kapitału kredytu przeznaczoną na sfinansowanie kosztów związanych z kredytem, w sytuacji gdy „wypłacona kwota” oznacza kwotę „udostępnioną”, czyli „rzeczywiście oddaną do swobodnej dyspozycji konsumenta”, do której nie zaliczają się kredytowane koszty kredytu;

d. art. 6 k.c. w zw. z art. 5 i 8 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG poprzez błędną wykładnię i ocenę, że samo wskazanie dowolnej wartości i założeń przyjętych do jej obliczenia RRSO stanowi spełnienie obowiązku informacyjnego, podczas gdy ciężar dowodu poprawności RRSO spoczywa na pozwanym z uwagi na cel dyrektywy i charakter relacji konsument-bank, w związku z czym powinna przedstawić dowód na poprawność tych wyliczeń;

e. art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k., poprzez błędną wykładnię i uznanie, że wskazanie w umowie o kredyt konsumencki zmiennej stopy oprocentowania kredytu poprzez odwołanie do „stopy referencyjnej NBP” jest wystarczające i spełnia wymogi tego przepisu, w sytuacji gdy Pozwana powinna zdefiniować to pojęcie i określić, w jaki sposób i na jakich warunkach wysokość stopy referencyjnej NBP może podlegać zmianom;

f. art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że wystarczające było określenie, że stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równa będzie odsetkom maksymalnym za opóźnienie, w sytuacji gdy pozwany powinien zdefiniować to pojęcie, w przeciwnym razie powstają wątpliwości interpretacyjne, które mogą wprowadzić konsumenta w błąd;

g. art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że zawarcie w umowie postanowienia, że zmiana opłat nastąpi w sytuacji „zmiany cen rozliczeń międzybankowych” nie jest wprowadzające w błąd, podczas gdy warunki ustalania i zmiany opłat kredytowych nie mogą być określone w sposób dowolny, ogólnikowy, nie definiujący użytych pojęć, które konsumentowi nie muszą być znane, a w szczególności takich, które mogą prowadzić do powstania wątpliwości interpretacyjnych;

Powód zarzucił nadto zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na rozstrzygnięcie, tj.: art. 233 § 1 k.p.c.

a. poprzez błędne ustalenie, że w umowie wskazane były RRSO i całkowita kwota do zapłaty, podczas gdy powód wykazał, że przez doliczenie do równania odsetek umownych od kosztów kredytu wartości te zostały przedstawione nieprawidłowo;

b. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów oraz sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania uznanie, że strona pozwana wykazała prawidłowość RRSO poprzez zamieszczenie w umowie kredytowej dowolnej wartości procentowej wraz z założeniami przyjętymi do jej obliczenia, podczas gdy strona pozwana powinna w procesie udowodnić poprawność przyjętych założeń i podanej wartości RRSO, na niej bowiem spoczywał obowiązek udowodnienia i ciężar dowodu w tym zakresie;

c. w zw. z art. 231 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegający na niewypowiedzeniu się odnośnie zaświadczenia pozwanego z dnia 04.05.2023 r., przedstawiającego wysokości wpłat dokonanych przez konsumenta tytułem spłaty kredytu nr (...), dołączonego przez powoda do wniosku dowodowego dnia 19.05.2023 r., z którego wynika, że konsument spłacił zobowiązanie tytułem odsetek umownych od dnia 18.01.2022 r. do dnia 02.05.2023 r. w wysokości 24447,13 zł.

Wobec powyższych zarzutów apelujący wniósł o zamianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postepowania przed sądami obydwu instancji według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w zakresie zmierzającym do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości.

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie Sąd Odwoławczy akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, które sprowadzały się do chronologicznego przedstawienia zaistniałych zdarzeń, a przy tym były niesporne pomiędzy stronami, przyjmując je jednocześnie za własne. Sąd Okręgowy nie podzielił jednak oceny prawnej i wniosków wywiedzionych przez Sąd Rejonowy w kontekście przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.), w szczególności tej, iż przedmiotowa umowa kredytowa nie zawierała naruszeń umożliwiających skorzystanie z sankcji kredytu darmowego. W tym to zakresie ocenić należy zasadność i wysokość roszczenia strony powodowej, którego podstawa prawna wynikała z treści art. 45 ust. 1 u.k.k.

Odnosząc się do powyższego, w pierwszej kolejności zauważyć należy, że przepis art. 5 pkt 10 u.k.k. definiuje rzeczywistą roczną stopę oprocentowania jako całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Innymi słowy jest to wartość wyrażająca procentowy udział kosztów kredytu w stosunku rocznym w całkowitej kwocie kredytu. Art. 5 pkt 6 u.k.k. definiuje natomiast całkowity koszt kredytu jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Skoro zatem odsetki stanowią element całkowitego kosztu kredytu, a zostały one policzone w sposób nieprawidłowy, tj. nie od całkowitej kwoty kredytu, ale od sumy tej kwoty oraz kwoty prowizji i składki ubezpieczeniowej, to należało uznać, że wskazana w umowie kwota odsetek jest zawyżona, a w konsekwencji zawyżone są i całkowite koszty kredytu, i obliczona z ich wykorzystaniem RRSO. Odsetki, które wchodzą w skład kosztów kredytu, liczone są od kwoty kapitału i składki ubezpieczeniowej, a zatem stanowią inną wartość procentową. Istotą odsetek kapitałowych jest to, że stanowią wynagrodzenie dla kredytodawcy za to, że kredytobiorca korzysta z jego środków pieniężnych. Naliczanie odsetek od pozaodsetkowych kosztów udzielenia kredytu konsumenckiego nie zasługuje na aprobatę także z tego powodu, że odsetki za korzystanie z kapitału zostały zaliczone przez ustawodawcę w art. 5 ust 6 u.k.k. do kosztów kredytu, a więc do tej samej kategorii co opłaty i prowizje. W rezultacie podzielić należało w całości stanowisko strony powodowej, iż wysokość odsetek określona w umowie została bezpodstawnie zawyżona. Kredytodawca niewątpliwie może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego kapitału, jednakże tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki. Brak więc podstaw do obciążania kredytobiorcy odsetkami od kosztów kredytu. W konsekwencji obciążenie kredytobiorcy przez pozwanego takimi odsetkami następuje sprzecznie z ww. przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Zatem pozwany pobierając odsetki powinien pobierać je od kwoty udostępnionej kredytobiorcy, a nie zaś jak to robił od kwoty stanowiącej sumę kwoty rzeczywiście udzielonej kredytobiorcy oraz kwoty przeznaczanej na skredytowanie prowizji oraz składki ubezpieczeniowej. W ocenie Sądu odwoławczego koszty kredytu i całkowita kwota kredytu to odrębne kategorie pojęciowe i nie jest dopuszczalne, aby pewna kwota pieniężna mogła jednocześnie stanowić część składową każdej z nich. Skoro prowizja została zakwalifikowana wprost do kategorii kosztów kredytu konsumenckiego, to nie może jednocześnie być częścią całkowitej kwoty kredytu, od której będą pobierane dalsze koszty, w tym odsetki. Przyjęcie odmiennej interpretacji stanowiłoby akceptację dla praktyki pobierania kosztów od kosztów umowy kredytowej. Powyższa wykładnia zgodna jest ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C-377/14, EU:C:2016:283, zgodnie z którym całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. I tak całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. I) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48 nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się z zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument.

Mając na uwadze powyższe uznać należy zatem, iż zaistniały przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego, w sytuacji w której powód wykazał, że umowa kredytu obarczona jest naruszeniami uzasadniającymi taką sankcję. Pozwany w zawartej z konsumentem umowie kredytu podał zawyżone wysokości rat, co stanowiło wprowadzenie kredytobiorcy – konsumenta w błąd, co też stanowiło to praktykę niedopuszczalną. Prowadziło to jednocześnie do wadliwego określenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) kredytu, a zarazem do naruszenia przywołanego powyżej przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., co aktualizowało podstawę do skorzystania z sankcji darmowego kredytu uregulowanej w art. 45 u.k.k. Reasumując podkreślić należy, iż do oceny skuteczności skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest wykazanie jednego z naruszeń, o których mowa w przepisie art. 45 u.k.k. Nie mniej jednak na marginesie zaznaczyć należy, iż Sąd Odwoławczy podziela stanowisko strony powodowej co do pozostałych wymienionych w treści pozwu, a następnie w apelacji, naruszeń obowiązków informacyjnych banku względem kredytobiorcy – brak informacji o tym, że całkowity koszt kredytu w razie jego wcześniejszej spłaty ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą, oraz ograniczenie obowiązku co do informowania o zmianie oprocentowania od zadłużenia przeterminowanego, a także brak informacji o terminie do odstąpienia od umowy opisanym w art. 53 u.k.k. Sąd Odwoławczy pominął jednakże szczegółową analizę prawną ww., uznając, iż najdalej idącym naruszeniem jest wadliwe określenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, które też stanowiło samodzielną podstawę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

W konsekwencji uznać należało, odsetki pobrane przez bank od kwoty kosztów kredytu od chwili zawarcia umowy stanowiły świadczenie nienależne i podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przedstawione przez powoda wyliczenie kwoty należności z tego tytułu (k. 28-29 oraz zaświadczenie o wysokości dokonywanych spłat k. 119) nie wzbudzało żadnych wątpliwości pod względem rachunkowym i zostało przyjęte za podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Strona pozwana kwestionując roszczenie strony powodowej co do wysokości, nie przedłożyła przy tym żadnych dowodów na fakt poniesienia przez konsumenta kosztów odsetek oraz innych kosztów związanych z kredytem, niż te wyliczone przez stronę powodową, w tym w szczególności historii rachunku wskazanego w umowie, zawierających rozliczenia dokonanych wpłat na kapitał, odsetki oraz inne koszty. Ciężar zaś dowodowy w tym zakresie, tj. poprawności wyliczeń całkowitej kwoty do zapłaty spoczywał na pozwanym Banku. Tymczasem materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy nie pozwala na przyjęcie, iż strona pozwana sprostała ciężarowi dowodowego w tym zakresie i wykazała okoliczności przeciwne. Oznacza to, że Sąd Rejonowy nie dokonał właściwej oceny materiału dowodowego przyjmując, że przedmiotowa umowa kredytowa sporządzona została z uwzględnieniem postanowień art. 30 ust. 1 pkt. 7 u.k.k. w zw. z art. 5 ust. 6-7 i 10 w zw. z art. 45 u.k.k.

Tym samym Sąd Odwoławczy w świetle art. 233 § 1 i 2 k.p.c. ocenił, że przedstawione przez stronę powodową wyliczenia uznać należało za odpowiadające rzeczywistości, zarzuty podnoszące naruszenie prawa procesowego zasadne. W konsekwencji Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21.838,07 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 sierpnia 2023 r. na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego implikowało również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji. Wobec uwzględnienia powództwa w całości zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona pozwana została obciążona obowiązkiem zwrotu na rzecz strony powodowej kosztów procesu. Na zasądzone koszty (4.709 zł) złożyły się opłata sądowa od pozwu w wysokości 1.092 zł, wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w kwocie 3.600 zł wraz z opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 11 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając apelującego za wygrywającego postępowanie w całości. Na koszty strony powodowej (2.892 zł) złożyły się opłata sądowa od apelacji w wysokości 1.092 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 powołanego powyżej rozporządzenia w kwocie 1800 zł. Podobnie jak powyżej koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 11 k.p.c.

Anna Bednarek