Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Maria Dudziuk
Protokolant:

po rozpoznaniu w dniu 16 czerwca 2025 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko(...)Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie

z dnia 8 października 2024 r., sygn. akt VI C 423/24

1.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że uchyla wyrok zaoczny z dnia 17 czerwca 2024r. w całości i powództwo oddala w całości oraz zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7 786,00 zł (siedem tysięcy siedemset osiemdziesiąt sześć) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7 280,00 zł (siedem tysięcy siedemset osiemdziesiąt sześć) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Maria Dudziuk

sygn. akt V Ca 575/25

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 lutego 2024 r. powód Polski Fundusz Rozwoju Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 95 134,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 października 2023 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

Pozwany nie złożył w terminie odpowiedzi na pozew.

Wyrokiem zaocznym z dnia 17 czerwca 2024 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w pkt. 1 zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz Polskiego Funduszu rozwoju Spółki Akcyjnej kwotę 95 134,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 października 2023 roku do dnia zapłaty, w pkt. 2 nadał wyrokowi w pkt 1 rygor natychmiastowej wykonalności, w pkt. 3 zasądził od (...) (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej kwotę 12 874 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty

W sprzeciwie od wyroku zaocznego pozwany wniósł o uchylenie wyroku zaocznego, ewentualne uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego oraz o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podniósł szereg zarzutów: przedwczesność powództwa, bezskuteczność wypowiedzenia umowy, nieudowodnienie roszczenia co do zasady, ani co do wysokości, legitymację procesową powoda oraz niewłaściwość funkcjonalną Sądu i konieczność przekazania sprawy do odpowiedniego wydziału gospodarczego. Pozwany kwestionował także wiążący charakter regulaminu. Z ostrożności procesowej podniósł zarzut przedawnienia.

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2024 r. Sąd w pkt 1 oddalił wniosek o przekazanie sprawy wg. właściwości do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie – Sądu Gospodarczego, a w pkt 2 oddalił wniosek o zawieszenie lub uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności wyroku zaocznego (pkt 2).

Wyrokiem z dnia 8 października 2024 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie w pkt. uchylił wyrok zaoczny z dnia 17 czerwca 2024 roku w pkt 1 w zakresie kwoty 1 551,49 zł wraz z odsetkami od tej kwoty i oddala powództwo w tym zakresie, a ponadto uchyla wyrok w pkt 3; w pkt. 2 utrzymał w mocy wyrok zaoczny z dnia 17 czerwca 2024 r. w pozostałym zakresie; w pkt. 3 zasądził od (...) (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej kwotę 12 616,52 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie pkt. 2 i 3. Strona pozwana apelacją zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1. błąd w ustaleniach faktycznych prowadzących do naruszenia art. 104 k.c. polegający na bezpodstawnym uznaniu, iż wypowiedzenie pozbawione umocowania w chwili złożenia oświadczenia woli można poddać konwalidacji na etapie postępowania sądowego;

2. naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. poprzez wydanie rozstrzygnięcia w oparciu

o fakty, które nie zostały wskazane ani udowodnione przez stronę powodową;

3. naruszenie art. 471 k.c. poprzez jego zastosowanie, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki wynikające z istoty przywołanego przepisu.

W związku z powyższym wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie wyroku zaocznego w całości (oddalenie powództwa w całości) oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa wg norm przepisanych, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu za postępowanie przez Sądem II instancji wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanej spółki na rzecz powoda kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie jednak z innych przyczyn niż wskazane w jej zarzutach.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy.
Nie akceptuje jednak wniosków wywiedzionych z tych ustaleń, wskazując, że podjęte rozstrzygnięcie nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach.

Sąd II Instancji w pełni przychylił się do stanowiska zaprezentowanego przez stronę pozwaną w treści pisma z dnia 22 marca 2025r. odwołującego się do obszernych fragmentów uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie XX GC 1225/24. Argumentacja ta jako przekonująca winna być przytoczona i w sprawie niniejszej.

Zgodnie z orzecznictwem, brak legitymacji biernej Sąd powinien nie tylko rozpoznawać na zarzut zgłoszony przez stronę, ale również z urzędu - jako element istoty prawidłowości wydanego wyroku. Sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy, bierze tę przesłankę pod uwagę z urzędu, ma zatem obowiązek ustalić okoliczności, które stanowią o istnieniu tej legitymacji. Brak legitymacji procesowej zarówno czynnej jak i biernej prowadzić musi do wydania wyroku oddalającego powództwo.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż definicja środków publicznych w rozumieniu prawa unijnego jest ściśle związana z pojęciem pomocy publicznej. Jak wielokrotnie wypowiadał się Trybunał Sprawiedliwości, dla uznania pomocy jako pomocy przyznawanej przy użyciu zasobów państwowych nie ma znaczenia, czy podmiot tej pomocy udzielający jest podmiotem prywatnym czy też organem władzy publicznej. W jednym z wyroków TSUE stwierdził, iż: „Artykuł 107 ust. 1 TFUE dotyczy wszelkich środków pieniężnych, które władze publiczne mogą rzeczywiście wykorzystywać w celu wspierania przedsiębiorstw, bez względu na fakt, czy środki te są na stale częścią majątku państwowego, (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9 listopada 2017 r. C-656/15 P)

W konsekwencji, nawet jeśli kwoty związane z danym środkiem nie są na stałe w posiadaniu Skarbu Państwa, fakt, że pozostają one nieprzerwanie pod kontrolą publiczną, a zatem - do dyspozycji właściwych władz krajowych wystarcza, by zakwalifikować je jako zasoby państwowe. Wynika z tego, że w sytuacji gdy zasoby państwowe podlegają kontroli państwa i pozostają do jego dyspozycji, zasoby te są objęte pojęciem „zasobów państwowych” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Korzystając ze swego dominującego wpływu na takie przedsiębiorstwa, państwo może bardzo skutecznie kierować wykorzystaniem swoich zasobów w celu sfinansowania, w stosownych przypadkach, konkretnych korzyści na rzecz innych przedsiębiorstw. Bez znaczenia w tym względzie jest okoliczność polegająca na tym, że rozpatrywane zasoby są zarządzane przez podmioty inne niż władza publiczna czy też pochodzą pierwotnie z prywatnego źródła.

W tym cyt. wyroku Trybunał stwierdził, że „środki niewiążące się z przekazaniem zasobów publicznych mogą wchodzić w zakres pojęcia „pomocy" w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Pojęcie pomocy „przyznawanej przy użyciu zasobów państwowych” obejmuje, poza korzyściami przyznanymi bezpośrednio przez państwo, również korzyści przyznane za pośrednictwem organizacji publicznej lub prywatnej, wskazanej lub utworzonej przez to państwo do zarządzania tą pomocą. Prawo Unii nie zezwala na obejście zasad dotyczących pomocy państwa poprzez sam fakt tworzenia niezależnych instytucji zobowiązanych do rozdzielania pomocy."

Powód udzielał pomocy publicznej ze środków publicznych, na gruncie prawa unijnego. Kwestia czy środki te można uznać za środki publiczne w ramach prawa krajowego mają drugorzędne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Z zasady pierwszeństwa prawa unijnego wynika, obowiązek stosowania prawa unijnego przed prawem krajowym państw członkowskich. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich przepisów krajowych, w tym przepisów konstytucyjnych. Była ona wielokrotnie przedmiotem wykładni przez TSUE i obecnie nie powinno budzić wątpliwości, iż w razie konfliktu norm, pierwszeństwo ma prawo unijne.

Roszczenie powoda sprowadza się do żądania zwrotu pomocy publicznej, w związku z tym, do pojęcia środków publicznych znajdą zastosowanie przepisy unijne, z których wynika w sposób niebudzący wątpliwości, iż PFR w trakcie realizacji Programu korzystał ze środków publicznych.

Nawet na gruncie prawa krajowego nie można uznać, iż powód udzielał pomocy ze środków prywatnych spółki. Ustawa budżetowa przewiduje, iż w 2025 roku w budżecie państwa zostaną zagwarantowane środki na wykup obligacji wyemitowanych przez PFR.

W uzasadnieniu projektu ustawy budżetowej na rok 2025, padają następujące stwierdzenia: „ Budżet państwa na 2025 rok obejmuje: spłatę 63,2 miliarda złotych zobowiązań z tytułu obligacji wraz z odsetkami Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. (34,7 mld zł) wyemitowanych w roku 2020 na sfinansowanie rządowego programu „Tarcz Finansowych" oraz przez (...) bez narażania Skarbu Państwa na wyższe koszty pozyskania finansowania dłużnego niż koszty pozyskania kapitału przez Skarb Państwa" „ Wydatki budżetu państwa zaplanowano w wysokości 921,6 mld zł, tj. o 55,2 mld zł więcej niż ustawie budżetowej na 2024 r. (866,4 mld zł), w tym 63,2 mld zł stanowi finansowanie zobowiązań wyemitowanych przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. na sfinansowanie rządowego programu „ Tarcz Finansowych”

Powyższe w sposób jednoznaczny skłania do konkluzji, że:

- powód w ramach umowy, udzielał pomocy publicznej z zasobów państwowych i nie była to zatem typowa umowa, a umowa o udzielenie pomocy publicznej,

- do Powoda jako podmiotu dysponującego środkami publicznymi, udzielającego pomocy publicznej, a w konsekwencji do stosunku zobowiązaniowego z pozwanym, zastosowanie mają zarówno przepisy unijne (w tym zasada uzasadnionych oczekiwań) jak i krajowe wyrażone w szczególności w prawie przedsiębiorców czy Konstytucji RP

- Regulamin musi spełniać wymogi prawa unijnego w zakresie udzielania pomocy publicznej

- powód przy tworzeniu Regulaminu winien kierować się Decyzją KE, a ewentualna jego ingerencja w jej treść mogła zmierzać jedynie do doprecyzowania zapisów, a nie przypisywania sobie całkiem nowych uprawnień, czy obchodzenia przepisów dotyczących pomocy publicznej,

- pomoc publiczna udzielana na podstawie art. 107 TFUE ze swej definicji jest pomocą w rynek wewnętrzny, wobec czego jej udzielenie wymaga pełnej przejrzystości i zgodności z Decyzją KE, a podmiot jej udzielający musi podlegać kontroli zarówno Komisji Europejskiej jak i sądowej,

- powód wszelkie kompetencje winien mieć wyrażone wprost w przepisach (art, 87 i art. 217 Konstytucji), których zgodnie z zasadą legalizmu (art. 7 Konstytucji) nie należy domniemywać.

Powód w ramach Programu udzielał pomocy publicznej i powodowi nie przysługuje legitymacja materialna do wystąpienia z żądaniem zwrotu subwencji finansowej. Ponadto w polskim porządku prawnym, na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (dalej: PoslPomPubU), w wypadku braku przepisów szczegółowych, takie uprawnienia przysługuje) wyłącznie Komisji Europejskiej działającej w porozumieniu z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Powód natomiast swoje roszczenie wywodzi w pierwszej kolejności z § 3 ust. 6 Umowy subwencji, a następnie wskazuje na ewentualną odpowiedzialność pozwanego na podstawie przepisów ogólnych kodeksu cywilnego (art. 405 k.c. oraz art. 471 k.c.), zapominając, iż pomoc publiczna podlega odrębnym regulacjom, również na szczeblu unijnym, które zgodnie z zasadą pierwszeństwa mają zastosowanie w sprawach dotyczących windykacji pomocy publicznej, udzielonej niezgodnie z prawem bądź wykorzystanej niezgodnie z jej przeznaczeniem.

Podkreślenia wymaga fakt, iż ani decyzja KE czy ustawa o SIR nie zawiera przepisów proceduralnych, a co więcej materialnych, dających uprawnienie powodowi do wystąpienia z żądaniem zwrotu pomocy publicznej zaakceptowanej przez Komisję Europejska, a więc udzielonej na podstawie art. 107 i 108 TFUE.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP przymiot taki posiadają wyłącznie Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia. Jak określa się w doktrynie i orzecznictwie, katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego ma w odróżnieniu od aktów prawa wewnętrznego - charakter zamknięty na poziomie Konstytucji. Oznacza to, że prawo powszechnie obowiązujące może być stanowione tylko w formach przewidzianych w Konstytucji i tylko przez podmioty, którym Konstytucja wyraźnie przyznaje kompetencję do wydawania aktów takiego prawa. (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 czerwca 2000 r., K 25, OTK2000. Nr 5, poz. 141)

Powód nie posiada umocowania ustawowego przyznającego mu taką kompetencję. Nie jest z całą pewnością takim przepisem art. 21a ust. 2 ustawy o SIR, który mówi wyłącznie o możliwości egzekucji pomocy publicznej, co do której zostało stwierdzone, iż została udzielona z naruszeniem zasad. Z omawianego przepisu nie wynika, aby to PFR był uprawniony do żądania i dochodzenia zwrotu.

Nie istnieje nawet przepis blankietowy, który takie uprawnienie nadawał powodowi w treści umów zawieranych z przedsiębiorcami.

Mając na uwadze, iż PFR wykonywał zadania zlecone z administracji publicznej, przekazane w drodze kompetencji przez organy państwa, zastosowanie w niniejszej sprawie znajdzie art. 7 Konstytucji RP stanowiący o zasadzie legalizmu. Zgodnie z tą zasadą kompetencji organów nie należy domniemywać. Skoro nie istnieje przepis prawa powszechnie obowiązującego nadający prawo żądania zwrotu pomocy publicznej udzielonej na podstawie Programu Tarczy Finansowej 1.0 to nie można go domniemywać, zasłaniając się zasadą racjonalnego prawodawcy (o czym szerzej niżej).

Kwestionowanie art. 7 Konstytucji RP prowadziłoby do obejścia prawa zarówno krajowego jak i unijnego (np. art. 207 o finansach publicznych, czy też art. 107 TFUE pkt. 2 powyżej). Stawiałoby to przedsiębiorców korzystających z pomocy publicznej udzielanej przez podmiot prywatny w gorszej sytuacji, niż w przypadku pomocy publicznej udzielanej przez organy władzy publicznej.

W wypadku braku sprecyzowanych w przepisach procedur dochodzenia zwrotu pomocy publicznej stanowisko zgodnie z przepisami powinny zająć legitymowane do tego rodzaju działań organy, co jest całkowicie uzasadnione. Z treści ustawy o SIR wynika, iż PFR był zobowiązany do udzielenia wsparcia przedsiębiorcom, a następnie monitorowania i wykonania sprawozdania z realizacji Programu. Ustawodawca w art. 21a ust. 2 określił zakres obowiązków i uprawnień powoda i nie ma wśród nich kompetencji do występowania o zwrot pomocy publicznej, tak jak ma to miejsce w ustawach szczególnych do PostPomPubU. To samo dotyczy kompetencji PFR przy realizacji pozostałych zadań określonych w ustawie o SIR, gdzie w art. 11-13 PFR nie otrzymał takiej kompetencji, gdyż co do zasady zwrot pomocy publicznej dochodzony jest w oparciu o art. 207 UFP oraz przepisy PostPomPubU.

Odmienna koncepcja stoi w sprzeczności z celem udzielania pomocy publicznej na gruncie prawa unijnego, ale również z zasadami państwa prawa wyrażonymi w art. 2 Konstytucji RP.

Finansowanie działalności spółki z tytułu roszczeń o zwrot pomocy publicznej nie jest dozwolone, zarówno na gruncie krajowym jak i unijnym. Dodatkowo prowadziłoby to do sytuacji, gdy powód chcąc pozyskać finansowanie w przyszłości, miałby możliwość dowolnej modyfikacji Regulaminu Programu w taki sposób, aby dla własnej korzyści wyegzekwować wcześniej udzieloną pomoc publiczną, zgodną z Decyzją KE (określającą zasady i maksymalną wysokość) i ówczesnymi regulacjami.

Finansowanie powoda z Programu zaakceptowanego przez Komisję Europejską, jest niedozwolone z uwagi na przepisy unijne. W rzeczywistości bowiem, występowanie przez PFR z żądaniem zwrotu subwencji finansowej, stanowiłoby przejaw pomocy publicznej udzielanej prywatnej spółce, co do której Komisja Europejska nie zatwierdziła, iż taka pomoc może zostać przyznana. Finansowanie PFR zostało przewidziane w ustawie budżetowej na 2025 r , właśnie m.in. z uwagi na fakt, iż PFR poniósł koszty realizacji programu pomocowego. Wszelkie dodatkowe finansowanie prywatnej spółki, w szczególności poprzez zwrot pomocy publicznej, należy uznać za niedopuszczalne.

Wobec tego to państwo posiada roszczenie o zwrot pomocy publicznej świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem, z tym zastrzeżeniem, iż nie istnieje obecnie przepis kompetencyjny nadający takie uprawnienie stosownemu organowi. Ponadto finansowanie PFR o którym mowa w art. 16a ust. I pkt 2 (ze zwrotów środków z Programu) z całą pewnością nie może odnosić się do przypadków roszczeń o zwrot pomocy publicznej.

Przepis ten stanowi, iż PFR ma prawo zachować środki zwrócone przez przedsiębiorców, w sposób dobrowolny, na podstawie wydanych decyzji o umorzeniu zwrotu części subwencji finansowych.

Wyłączna kompetencja Komisji Europejskiej w zakresie zadań kontroli i zarządzania pomocą publiczną wynika z art. 108 TFUE i takie jest też stanowisko doktryny. Jak stwierdza się przykładowo z brzmienia art. 108 TFUE wynika, iż Traktat przewiduje powierzenie Komisji Europejskiej, na zasadzie monopolu, zadań kontroli i zarządzania pomocą państwa, zastrzegając dla niej tym samym centralną rolę w procesie uznawania (pod kontrolą Trybunału) ewentualnej niezgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym w ramach stosownej procedury, której wszczęcie leży również w granicach kompetencji Komisji. Należałoby to tłumaczyć faktem, że wyłącznie jeden organ całkowicie niezależny od państw członkowskich może z wymaganym obiektywizmem i bezstronnością badać środki pomocowe przez nie przyjęte, a także zapewnić, aby konkurencja nie została zniekształcona w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem.

Komisja Europejska posiada uprawnienie do wystąpienia z żądaniem zwrotu pomocy publicznej, nawet takiej która została uprzednio przez nią zaakceptowana. Uprawnienie do kontrolowania pojedynczych beneficjentów nie jest kwestionowane w doktrynie i orzecznictwie unijnym. Trybunał Sprawiedliwości w jednym z orzeczeń wypowiedział się, iż „w przypadku systemu pomocy Komisja może ograniczyć się do zbadania cech danego systemu, aby w uzasadnieniu decyzji ocenić, czy system ten ma charakter niezbędny do realizacji jednego z celów określonych w art. 107 ust. 3 TFUE. W decyzji dotyczącej takiego systemu Komisja nie ma obowiązku przeprowadzać analizy pomocy przyznanej w każdym indywidualnym przypadku na podstawie tego systemu. Zbadanie indywidualnej sytuacji każdego z przedsiębiorstw, których dana pomoc dotyczy, będzie konieczne dopiero na etapie odzyskiwania pomocy." (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 20 grudnia 2017 r., C-81/16)

Również w doktrynie zagranicznej nie ulega wątpliwości, iż Komisja Europejska działa jako ponadnarodowy podmiot, który nie tylko wprowadza w życie zakaz antykonkurencyjnej pomocy państwa, lecz także aktywnie rozwija własną wizję i wyobrażenie na temat poprawnej polityki w zakresie pomocy publicznej. Powyższy pogląd jest ugruntowany w orzecznictwie TSUE. (zob. wyrok TSUE z 29 czerwca 2004 r. Komisja przeciwko R.. C 110/02. EU:C2004:395. pkt 1; wyrok TSUE z 21 listopada 1991 r. F. nationałe du commerce exterieur des produits alimentaires i in. przeciwko Francji. C-354/90 EU:C: 1991:440. pkt 9 i 14)

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE kompetencja w zakresie pomocy publicznej (w tym do żądania zwrotu) może być określona w umowie jednak, jej źródło powinno w sposób wyraźny wynikać z przepisów prawa. W jednym z orzeczeń stwierdził m.in,, iż: „w ramach tego w pkt 71 zaskarżonego wyroku Sąd potwierdził, iż upoważnienie powierzające zadanie świadczenia usług publicznych może zostać udzielone także w aktach umownych, pod warunkiem że pochodzą one od władzy publicznej i są wiążące, a fortiori zatem - także wtedy, gdy takie akty konkretyzują zobowiązania nałożone w ustawodawstwie." Polskie przepisy realizując tę zasadę w sposób precyzyjny określają podmioty i warunki zwrotu pomocy publicznej, (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 grudnia 2017 r. Komisja Europejska przeciwko Królestwu Hiszpanii. C-81 i 16P).

Rozporządzenie proceduralne rozwija treść art. 107 i art. 108 TFUE i wskazuje na zasady odnoszące się do zwrotu pomocy publicznej udzielonej niezgodnie z prawem lub świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem oraz wprowadza definicję tych pojęć (odpowiednio art. I pkt. oraz art. 1 pkt. g rozporządzenia proceduralnego).

Prawo unijne wprowadza zatem rozłączny podział przesłanek domagania się zwrotu udzielonej pomocy publicznej. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zgodnie z zasadą pomocniczości, państwa członkowskie w ustawodawstwie krajowym doprecyzowały lub określiły zasady zwrotu pomocy publicznej. Te regulacje muszą pozostawać zgodne jednak z przepisami unijnymi, przede wszystkimi art. 107 oraz art. 108 TFUE jak i postanowieniami rozporządzenia proceduralnego.

W związku z faktem, iż pomoc w ramach Programu Tarcza Finansowa 1.0 była udzielana na podstawie zaakceptowanego przez Komisje programu i została wydana stosowna Decyzja KE po akceptacji tak udzielanej pomocy, roszczenie powoda może być wyłącznie rozpatrywane w kategoriach pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem.

Powód próbując stworzyć Program w sposób, który umożliwi mu sprawne realizowanie zadań zleconych administracji (udzielanie pomocy publicznej), bez jednoczesnego ponoszenia jakiejkolwiek odpowiedzialności z tego tytułu wobec beneficjentów na zasadach organów administracji, sam pozbawił się narzędzia do dochodzenia zwrotu pomocy publicznej w oparciu o art. 207 ustawy o finansach publicznych.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie sygn. akt XX GC 1225/24 co uzasadniało przytoczenie obszernych fragmentów jego uzasadnienia powyżej.

Wobec braku stosownej kompetencji, wyrażonej wprost w treści ustawy, powód nie posiada legitymacji materialnej do wystąpienia o zwrot pomocy publicznej

W ocenie Sądu Okręgowego, wobec uznania, że powodowi nie przysługiwała legitymacja czynna w sprawie niniejszej, nie zachodziła potrzeba odnoszenia się do pozostałych zarzutów apelacji dotyczących poszczególnych postanowień umowy.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że oddalił powództwo. Wydanie orzeczenia reformatoryjnego skutkowało również koniecznością modyfikacji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem Rejonowym. Wobec oddalenia powództwa w całości powód został obciążany obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

O kosztach w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o art. art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c Na koszty te złożyły się koszty wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w brzmieniu obowiązującym na datę wniesienia apelacji oraz opłata od apelacji w wysokości 4580,00 zł.

Maria Dudziuk