Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 lipca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Ewa Jończyk
Protokolant:	sekretarz sądowy Mateusz Rutkowski

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2020 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa A. O., P. O.

przeciwko (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) w W.

o zapłatę

I.  ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...), zawarta pomiędzy (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. (poprzednika prawnego pozwanego) a P. O. i A. O. w dniu 3 stycznia 2008 r. jest nieważna;

II.  zasądza od (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) w W. na rzecz A. O. i P. O. kwotę:

a.  227 351, 76 zł (dwieście dwadzieścia siedem tysięcy trzysta pięćdziesiąt jeden złotych 76/100);

b.  89 064, 88 CHF (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy sześćdziesiąt cztery franki szwajcarskie 88/100);

c.  39 280, 22 CHF (trzydzieści dziewięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt franków szwajcarskich 22/100)

wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 maja 2019 r. do dnia zapłaty, ustalając jednocześnie, że zapłata świadczenia na rzecz jednego z powodów, zwalnia pozwanego z obowiązku świadczenia na rzecz drugiego z powodów;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  ustala, że pozwany ponosi całość kosztów procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 01 kwietnia 2019 roku, ostatecznie sprecyzowanym w piśmie procesowym z dnia 15 października 2020 r., A. O. i P. O. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce wnosili

1. ustalenie, na podstawie art. 189 k.p.c., że umowa kredytu nr (...) z dnia 03 stycznia 2008 roku, zawarta pomiędzy powodami a (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. (obecnie (...) Bank (...) AG z siedzibą w W.) jest nieważna i zasądzenie dochodzonych roszczeń pieniężnych

a)  łącznie, ewentualnie solidarnie kwoty 277.351,76 zł, tytułem wszystkich rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych przez powodów pozwanemu w PLN w okresie od dnia 08 kwietnia 2009 roku do dnia 08 grudnia 2012 roku (po tej dacie powodowie dokonywali wpłat tytułem rat w walucie CHF),

oraz

b)  łącznie, ewentualnie solidarnie kwoty 89.064,88 CHF tytułem wszystkich rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych przez powodów pozwanemu w CHF w okresie od dnia 08 stycznia 2013 roku (początek spłat w CHF) do dnia 08 marca 2017 roku (do rozwodu powodów), ewentualnie kwoty 328.787,82 zł jako roszczenie ewentualne wobec roszczenia o 89.064,88 CHF w przypadku uznania przez sąd, że powodowie nie mogą dochodzić roszczenia bezpośrednio w walucie CHF i zamiast niego winni żądać roszczenia w walucie PLN

oraz

c)  solidarnie kwoty 39.280,22 CHF tytułem wszystkich rat kapitałowo – odsetkowych uiszczonych przez powodów pozwanemu w CHF w okresie od dnia 08 kwietnia 2017 roku do dnia 08 marca 2019 roku, ewentualnie kwoty 146.667,30 zł jako roszczenie ewentualne wobec roszczenia o 39.280,22 CHF w przypadku uznania przez sąd, iż powodowie nie mogą dochodzić roszczenia bezpośrednio w walucie CHF i zamiast niego winni żądać roszczenia w walucie PLN,

tj. całej powyższej kwoty tytułem nienależnego świadczenia, na podstawie art. 410 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

ewentualnie, w razie stwierdzenia, że nie jest możliwe połączenie roszczenia o zapłatę z roszczeniem o ustalenie, powodowie wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) AG z siedzibą w W.

oraz ewentualnie, jako roszczenie ewentualne wobec roszczenia z pkt I oraz z pkt II niniejszego pisma, a w szczególności w razie uznania, że powodom nie przysługuje roszczenie o zapłatę, powodowie wnieśli o ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 03 stycznia 2008 roku zawarta pomiędzy powodami, a (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. (obecnie (...) Bank (...) AG z siedzibą w W.) jest nieważna.

Powodowie domagali się również zasądzenia od pozwanego solidarnie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych /pozew- k. 3- 6 v. akt; replika na odpowiedź na pozew – k. 568-598 akt; pismo procesowe z dnia 15 października 2015 r. – k. 615 – 617 akt/.

Uzasadniając stanowisko powodowie podnosili, że posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa wyłącznie o ustalenie faktu istnienia lub nieistnienia określonych stosunków prawnych, co też będzie wystarczające dla zabezpieczenia jej interesów prawnych na przyszłość /rozszerzenie powództwa – k.615-616v. akt/. Wskazali, że dochodzą zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego wobec nieważności umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 03 stycznia 2008 roku. Powodowie wskazywali, że zawarli sporną umowę jako konsumenci, albowiem kredyt, który zaciągnęli u pozwanego został w całości przeznaczony na zakup nieruchomości przy ul. (...) lok. 11 na rynku wtórnym oraz jej modernizację, zaś udostępniona im kwota w całości została przekazana sprzedającemu nieruchomość. Co więcej, na prowadzenie działalności przez powoda P. O. wykorzystywana była inna nieruchomość niż ta, na której kupno został wykorzystany kredyt /pismo procesowe powodów – k.694-694v akt/. W ich ocenie klauzule zawarte w Umowie kredytowej oraz Regulaminie do umowy kredytu przewidujące indeksację kwoty głównej kredytu do kursu waluty CHF oraz powodujące w konsekwencji wyliczenie rat od kwoty będącej równowartością w CHF kwoty kredytu w PLN (tj. indeksowanej do CHF), zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy kredytowej oraz § 7 ust. 4 Regulaminu oraz klauzule powodujące przeliczenie rat z waluty CHF na PLN w datach wymagalności rat po kursie sprzedaży, zgodnie z § 9 ust. 2 pkt 1 Regulaminu umowy kredytu, są abuzywne. Zakwestionowali w całości indeksację jako dopuszczalną przez prawo przed wejściem w życie tzw. ustawy antyspreadowej i wskazywali na nieuczciwy charakter mechanizmu indeksacji oraz nieuczciwość zastosowanych odwrotnych kursów do indeksacji i spłaty kredytu, a także nieuczciwość przyjętych wartości kursów. Zarzucili, że w umowie nie określono elementów przedmiotowo istotnych, a przy zawarciu umowy - nie wyjaśniono im na czym polega indeksacja. Zwrócili uwagę na sprzeczność umowy z ustawą i naruszenie art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, art. 359 k.c. z uwagi na zastosowanie mechanizmu indeksacji, art. 353 ¹ k.c. poprzez sprzeczność z naturą, ustawą i z zasadami współżycia społecznego, a także przepisu art. 385 ¹ k.c. W ich ocenie z okoliczności faktycznych wynika jednoznacznie, że pozwany udzielił powodom kredytu w walucie PLN – nie zaś kredytu walutowego. Powodowie dodali, że są świadomi konsekwencji, jakie niesie ze sobą nieważność umowy kredytowej / uzasadnienie pozwu – k. 7 – 132 akt/.

Pozwany w toku procesu domagał się oddalenia powództwa w całości oraz o zasądzenia od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych / odpowiedź na pozew – k. 418 akt/.

Uzasadniając swoje stanowisko, pozwany zakwestionował roszczenie powodów co do zasady, jak i co do wysokości, a także zarówno w zakresie podstawy faktycznej, jak i prawnej powództwa, wskazując na jego bezpodstawność. Bank podniósł, że powodowie dokonali wyboru kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej, wybierając go z oferty pozwanego zawierającej także kredyty złotowe. W zamian za przyjęcie ryzyka kursowego związanego z wahaniem kursu waluty, do jakiej indeksowany jest kredyt, w okresie związania stron umową, powodowie otrzymali możliwość korzystania ze znacznie niższego oprocentowania kredytu kształtowanego stawką złożoną z marży oraz stopy LIBOR, co skutkowało niższą ratą niż w przypadku kredytu złotówkowego, oprocentowanego wyżej. W ocenie pozwanego, zaciągając zobowiązanie strona powodowa była świadoma ryzyka kursowego, a przede wszystkim - wpływu kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego i wysokość raty, czego dowodem jest dwukrotne złożenie przez nią na piśmie stosownego oświadczenia w tym zakresie. Bank podniósł, że kwestionowanie przez powodów klauzul indeksacyjnych ma na celu próbę podważenia umowy w możliwie najszerszym zakresie. Wskazał, że w sytuacji, kiedy w związku z umocnieniem się waluty franka szwajcarskiego umowa przestała przynosić takie korzyści, jak w okresie, gdy kurs ten był niski, powodowie podejmują próbę uchylenia się od skutków zaciągniętego zobowiązania. Pozwany podnosił, że brak jest podstaw do zwrotu świadczeń spełnionych przez powodów, albowiem kredytobiorcy są nadal dłużnikami Banku i to w znacznych rozmiarach. W takiej sytuacji Bank nie jest bezpodstawnie wzbogacony, a tym samym żądanie zwrotu jakiejkolwiek kwoty jest bezzasadne. Pozwany podnosił również zarzut przedawnienia dochodzonych przez stronę powodową roszczeń / uzasadnienie odpowiedzi na pozew – k. 419 v. akt – 434 akt/. Wskazywał, że zawierając umowę powodowie nie mieli statusu konsumenta. Strona pozwana zakwestionowała brak możliwości negocjowania przez powodów warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej czy też wpływu na jej treść, rzekome niewypełnienie obowiązków informacyjnych przez pozwanego zarówno w toku czynności poprzedzających zawarcie umowy kredytu, jak i w trakcie jej zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kwoty zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo – odsetkowych, brak indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul waloryzacyjnych, brak możliwości zapoznania się z umową i regulaminem w trakcie trwania procedury kredytowej, ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny, a także - sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy powodów oraz dowolność pozwanego w kształtowaniu tabeli kursowej. Bank uznał, że strona powodowa nie ma interesu prawnego w dochodzeniu ustalenia nieważności umowy. Pozwany podnosił, że strona powodowa praktycznie od samego początku zawarcia umowy kredytu miała możliwość jego spłaty bezpośrednio w walucie CHF oraz dokonanie zmiany regulaminu, pozwany wskazał, że datą graniczną dla dochodzonych roszczeń powinien być lipiec 2009 roku /odpowiedź na modyfikację powództwa – k.627-631v akt/.

W piśmie procesowym z dnia 15 czerwca 2020 r. powodowie podtrzymali, że przysługuje im status konsumenta, bowiem kredyt, który zaciągnęli u pozwanego został w całości przeznaczony na zakup nieruchomości przy ul. (...) lok. (...) na rynku wtórnym oraz jej modernizację, zaś udostępniona im kwota w całości została przekazana sprzedającemu nieruchomość. Co więcej, na prowadzenie działalności przez powoda P. O. wykorzystywana była inna nieruchomość niż ta, na której kupno został wykorzystany kredyt, a zatem należy uznać, że status konsumentów po stronie powodów jest niezaprzeczalny /pismo procesowe powodów – k.694-694v akt/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z Rekomendacją S z 2006 roku, dotyczącą dobrych praktyk w zakresie ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, w myśl Rekomendacji 19, Bank powinien dołożyć wszelkich starań, aby przekazywane klientom informacje były zrozumiałe, jednoznaczne i czytelne. W relacjach z klientami, w obszarze działalności związanej z ekspozycjami kredytowymi zabezpieczonymi hipotecznie bank powinien stosować zasady profesjonalizmu, rzetelności, staranności oraz najlepszej wiedzy (Rekomendacja 20). W punkcie 5.1.5 rekomendowano, aby banki w pierwszej kolejności oferowały klientom kredyty w złotych. Bank może złożyć klientowi ofertę kredytu w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej dopiero po uzyskaniu od klienta banku pisemnego oświadczenia, potwierdzającego, że dokonał on wyboru oferty w walucie obcej lub indeksowanej do waluty obcej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciąganymi w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej. W 5.1.6 wskazano, że Bank powinien posiadać sporządzone w formie pisemnej, procedury wewnętrzne określające sposób i zakres informowania każdego klienta zaciągającego kredyt oprocentowaną zmienną stopą procentową o związanym z tym ryzyku, jak i jego konsekwencjach. Wszystkie pytania i wątpliwości winny być wyjaśnione przez wyszkolonego pracownika, posiadającego niezbędną wiedzę na temat zagrożeń związanych z ryzykiem stopy procentowej ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. Zaleca się, aby klient zaciągający kredyt podpisał oświadczenie, iż został poinformowany przez bank o ponoszeniu ryzyka stopy procentowej oraz, że jest świadomy jego ponoszenia. W 5.1.7. rekomenduje się, aby bank przedstawiając klientowi ofertę kredytu w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej informował klienta o kosztach obsługi ekspozycji kredytowej w wypadku niekorzystnej dla klienta zmiany kursu walutowego. Informacje takie mogą być przekazane na przykład w postaci symulacji wysokości rat kredytu. Informacje te powinny zawierać w szczególności:

- koszty obsługi kredytu przy aktualnym poziomie kursu złotego do waluty ekspozycji kredytowej, bez zmian poziomu stóp procentowych,

- koszty obsługi ekspozycji kredytowej, przy założeniu, że stopa procentowa dla waluty ekspozycji kredytowej jest równa stopie procentowej dla złotego, a kapitał ekspozycji kredytowej jest większy o 20 %,

- koszty obsługi ekspozycji kredytowej przy deprecjacji kursu złotego do waluty ekspozycji kredytowej w skali odpowiadającej różnicy między maksymalnym i minimalnym kursem złotego do waluty ekspozycji kredytowej w ciągu ostatnich 12 miesięcy, bez zmian poziomu stóp procentowych.

W rekomendacji 19 (5.1.3.) wskazano, że Bank powinien przedstawić kredytobiorcom informacje o całkowitym koszcie kredytu oraz rzeczywistej rocznej stopie procentowej, uwzględniając koszty znane w momencie zawarcia umowy.

W punkcie 5.2.2 lit. c rekomendacji 20 zalecano, aby podawać w umowie sposób i terminy ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności, wyliczana jest wysokości rat kapitałowo-odsetkowych, a także warunków i konsekwencji zmiany waluty ekspozycji kredytowej (Rekomendacja S – k. 252 -259 akt).

P. O. przy okazji sporządzania czynności notarialnej poznał pośrednika kredytowego, który polecił mu kredyt w (...), przedstawiając mu najkorzystniejszą jego zdaniem ofertę umowy. Powodowi zależało by był to kredyt najtańszy. Zależało mu na tym, aby można było dokonać wcześniejszej spłaty / zeznania powoda P. O. - protokół rozprawy z dnia 14 lipca 2020 r. – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. akt; potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół rozprawy z dnia 29 października 2019 r., 00:10:50– k.622v akt/.

Starając się o kredyt w (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce, P. O. i A. O. w dniu 07 grudnia 2007 roku złożyli wniosek o przyznanie im kredytu indeksowanego do waluty obcej (CHF) w kwocie 1.410.000 zł na zakup lokalu mieszkalnego nr (...), na rynku wtórnym za kwotę 1.210.000 zł, położonego przy na ul. (...) w W. oraz jego modernizację w kwocie 200.000 zł. We wniosku wskazano okres kredytowania na 444 miesięcy. Wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo /wniosek o kredyt hipoteczny – k.452-454 akt/.

Kredyt był polecany powodom przez pośrednika banku jako najlepszy na rynku / zeznania powoda P. O. - protokół rozprawy z dnia 14 lipca 2020 r. – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. – 702 akt; potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół rozprawy z dnia 29 października 2019 r., 00:10:50– k.622v akt/.

W czasie spotkań dotyczących umowy kredytu zapewniano A. O. i P. O., że kurs franka szwajcarskiego jest „jak skała”, że tendencje makroekonomiczne są takie, iż kurs CHF musiałby wzrosnąć o 30%, aby powód odczuł negatywne skutki. Nie informowano ich o spreadzie walutowym, nie udostępniono im także wzoru umowy, aby mogli ją zabrać i przeanalizować w domu. Nie weryfikowali także udzielonych im przez doradcę kredytowego informacji, wiedząc, że jest nienegocjowalna, nie pytali, jak tworzone są Tabele kursów banku. Z pracownikiem Banku P. O.spotkał się przy podpisywaniu umowy i nie wnosił do niej żadnych uwag / zeznania powoda P. O. - protokół rozprawy z dnia 14 lipca 2020 r. – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. – 702 akt; potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół rozprawy z dnia 29 października 2019 r. 00:10:50– k.623-623v akt; zeznania powódki A. O. potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół z rozprawy - 00:41:40– k.623v akt/.

Co do zasady klienci mieli możliwość negocjowania warunków umowy, jednak Bank ich o tym nie informował. Procedury w Banku nakazywały informowanie klientów, że Bank stosuje własne Tabele kursu wymiany walut. O zdolności kredytowej klienci dowiadywali się po złożeniu konkretnego wniosku. Klient podpisywał stosowne oświadczenie o ryzyku walutowym. Dokonywano także symulacji porównania rat kredytu złotówkowego i kredytu indeksowanego we frankach. Doradca zobligowany był do przekazania informacji jak kurs kształtował się w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Obowiązkiem doradcy było informowanie o kredycie złotówkowym, zaś przed podpisaniem umowy klient mógł otrzymać projekt umowy / zeznania świadka D. M. - protokół rozprawy z dnia 17 grudnia 2019 r. - 00:10:45– k.645 akt/.

Wraz z wnioskiem kredytowym, klienci złożyli Bankowi (...) wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej”, a stanowiące załącznik do ww. wniosku. Kontrahenci oświadczyli w nim m.in. że został zapoznany przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielania kredytu indeksowanego do waluty obcej, a także, że jest świadomi ryzyka kursowego związanego z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt /Oświadczenie wnioskodawcy – k.456 akt/.

Po rozpoznaniu wniosku Bank wydał pozytywną decyzję kredytową wskazując warunki udzielenia kredytu. Klienci poświadczyli odbiór decyzji podpisem, podtrzymując tym samym chęć zawarcia umowy o kredyt indeksowany do waluty CHF /Decyzja kredytowa – k.458 akt/.

Przed zawarciem umowy ponownie zostało złożone „Oświadczenie kredytobiorcy związane z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką”, w którym A. O. i P. O. ponownie oświadczyli m.in. że zostali zapoznani przez pracownika Banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielania kredytu indeksowanego do waluty obcej, a także, że są świadomi, że ponoszą ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt /Oświadczenie kredytobiorcy – k.469 akt/.

W dniu 03 stycznia 2008 roku strony zawarły umowę o kredyt hipoteczny nr (...) umowa – k. 136 – 140 akt/. Integralną część umowy stanowił załączony do niej Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) /Regulamin – k. 142 – 150 akt/.

W przedmiotowej umowie Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę 1 410 000 zł ( vide § 2 ust. 1 umowy – k. 136 akt). Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy kredytu oraz § 7 ust. 4 Regulaminu, kredyt podlega indeksacji do CHF. Wypłata kredytu następuje w PLN według kursu nie niższego niż kurs kupna pozwanego z dnia wypłaty, wskazany w specjalnej tabeli kursów dewizowych pozwanego, ustalającego parametry kursów dla kredytów indeksowanych do walut obcych i operacji gotówkowych na walutach w Banku /§ 2 ust. 1 Umowy kredytu – k.136 akt; § 7 ust. 4 Regulaminu – k.144 akt/.

Kredyt miał być oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia Umowy wynosiła 3,76000% w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. Zmienna stopa procentowa ustala jest jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marzy Banku w wysokości 1,00 punktów procentowych (p.p.). (ust. 2) /§ 3 Umowy – k.137 akt/.

Pozwany ustalił oprocentowanie jako zmienne, a szczegółowe zasady dotyczące zmiany oprocentowania określał § 5 Regulaminu /§ 5 Regulaminu kredytu hipotecznego – k.144 akt/.

Zgodnie z § 6 ust. 2 i 4 Umowy, spłata kredytu miała następować w 444 miesięcznych równych ratach /§ 6 Umowy – k.137 akt/. Spłata rat kapitałowo – odsetkowych z tytułu Umowy kredytu miała następować w złotych polskich według kursu sprzedaży wskazanego w tabeli kursów dewizowych pozwanego, ustalanej na potrzeby ustalania kursów dla kredytów indeksowanych do walut obcych / § 6 ust. 1 Umowy – k.137 akt; § 9 ust. 2 pkt 1 Regulaminu – k.145 akt /. Spłata wszelkich zobowiązań z tytułu niniejszej Umowy kredytowej miała być dokonywana w złotych, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą kursów walut obcych obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu /§ 9 ust. 2 w zw. z § 2 pkt 12 Regulaminu – k.142 i k.145 akt/. W § 9 ust 1 Regulaminu wskazano, że raty spłaty pobierane są z rachunku bankowego Kredytobiorcy prowadzonego w złotych wskazanego w Umowie. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1 według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (ust. 2 pkt 1). Zgodnie z ust. 3, Kredytobiorca zobowiązany jest zapewnić środki na poczet spłaty raty kredytu najpóźniej w dniu roboczym poprzedzającym dzień wymagalności raty spłaty kredytu /§ 9 Regulaminu – k.145 akt/.

W § 11 ust. 2 pkt 7 zawarto postanowienie, w którym wysokość rat spłaty kredytu należnych za poszczególne okresy rozliczeniowe może ulegać zmianom w szczególności w przypadku dokonania zmiany waluty kredytu. Bank informuje Kredytobiorcę o wysokości kolejnych rat kredytu, wysokości oprocentowania oraz terminach spłaty listownie, w ciągu 14 dni od dnia zajścia zdarzeń, o których mowa w ust. 2 (ust. 3) /§ 11 Regulaminu – k. 145-146 akt/.

W § 15 Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany Taryfy w okresie obowiązywania umowy kredytu, w przypadku zmiany któregokolwiek z występujących parametrów, m.in. wysokości stóp procentowych krajowego rynku pieniężnego czy poziomu inflacji. Dodatkowo wskazano, że zmiana Taryfy nie stanowi zmiany Umowy. Aktualna Taryfa dostępna jest w placówkach Banku /§ 15 Regulaminu – k. 147 akt/.

Zabezpieczeniem kredytu jest m.in. hipoteka kaucyjna, która została ustanowiona w walucie złoty polski, tj. do kwoty 2.820.000 zł /§ 7 ust. 1 Umowy – k.137-138 akt/.

W celu zabezpieczenia spłaty kredytu Kredytobiorcy ustanowili hipotekę kaucyjną na nieruchomości położonej przy ulicy (...), nr lokalu (...) dla której Sąd Rejonowy w Warszawie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) do kwoty 2.820.000 zł /§ 7 pkt 1 Umowy – k. 137-138 akt/. Od 2009 roku istniała możliwość zmiany sposobu spłaty kredytu poprzez zmianę waluty jego spłaty. Zgodnie z rekomendacją Komisji Nadzoru Finansowego wdrożoną przez poprzednika prawnego pozwanego klienci mogli spłacać kredyt w walucie waloryzacji /Zarządzenie nr (...) Dyrektora Generalnego (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z dnia 01 lipca 2009 r. – k.471-473 akt; Zarządzenie nr (...) Dyrektora Generalnego (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z dnia 29 czerwca 2009 r. – k.475 akt/.

W dniu 07 grudnia 2012 roku strony zawarły Aneks nr (...) do umowy (sporządzony w dniu 23 listopada 2012 roku), w którym ustaliły zasady spłaty kredytu bezpośrednio w walucie waloryzacji. Po jego zawarciu Kredytobiorcy spłacają kredyt w walucie CHF, a pozwany zalicza wpłaty na poczet długu wyrażonego w tej walucie bez żadnych przeliczeń walutowych /Aneks nr (...) do Umowy o kredyt hipoteczny nr (...) – k.477-478v akt; oświadczenie o poddaniu się egzekucji - k.479 akt; protokół rozprawy z dnia 29 października 2019 r., zeznania powoda P. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. akt potwierdzające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół z rozprawy 00:38:05– k.623v akt/.

Zarządzeniem nr (...) Dyrektora Generalnego (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z dnia 28 kwietnia 2009 roku wprowadzono Regulamin kredytu hipotecznego udzielonego przez (...), w którym w § 15 ust. 8 wskazano, że kursy walut obcych ustalane są przy uwzględnieniu średnich kursów walut ogłaszanych przez NBP, bieżącej sytuacji na rynku walutowym, aktualnej pozycji walutowej banku, przewidywania kierunku zmian kursów. Zasady te w sposób jednolity stosowane były względem wszystkich klientów /Zarządzenie nr (...) Dyrektora Generalnego (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z dnia 28 kwietnia 2009 r. wraz z Regulaminem – k.481-489v akt/.

Od chwili zawarcia umowy Regulamin, był kilkukrotnie zmieniany, o czym Kredytobiorcy byli informowani na piśmie. Strony związane są zmianami: zmianą Regulaminu z dnia 23 grudnia 2009 r., zmianą Regulaminu wchodzącą w życie z dnia 23 października 2012 r., zmianą Regulaminu wchodzącą w życie dnia 01 lipca 2013 r., zmianą Regulaminu wchodzącą w życie dnia 19 maja 2014 r., zmianą Regulaminu wchodzącą w życie dnia 01 lipca 2016 r. /pismo Banku dotyczące zmiany Regulaminu z dnia 23 grudnia 2009 r. – k.493, pismo Banku dotyczące zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 23 października 2012 r. – k.495-496 akt; pismo Banku dotyczące zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 01 lipca 2013 r. – k.498-504 akt; pismo Banku dotyczące zmian Regulaminu wchodzących w życie dnia 19 maja 2014 r. wraz z potwierdzeniem i pismo banku dotyczące zmian Regulaminu wchodzących w życie z dnia 01 lipca 2016 r. – k.506-510 akt/.

Zmiany regulaminu obejmowały uszczegółowienie zapisów dotyczących wyznaczania kursów wymiany walut CHF/PLN. Od 01 lipca 2013 Regulamin wiążący klientów zawierał opis mechanizmu wyznaczania kursów kupna i sprzedaży dla walut CHF/PLN. Zgodnie z nowym brzmieniem § 15 ust. 7 – 10, kurs kupna i sprzedaży walut, jak również wysokość spreadu walutowego wyznaczane miały być z uwzględnieniem Kursu Średniego Międzybankowego, tj. kwotowań kupna i sprzedaży waluty na rynku międzybankowym, prezentowanych w serwisie informacyjnym R., dostępnych na moment ustalania Tabeli. W § 15 ust. 4, 6 i 7 Regulamin doprecyzowano sposób wyznaczania bankowego kursu kupna i sprzedaży dla pary walutowej CHF/PLN. W ramach zmiany Regulaminu, która weszła w życie z dniem 01 lipca 2016 r., w § 15 ust. 7 zawarto definicję Kursów Średnich Międzybankowych, a także w § 15 ust. 10 pkt 2 wprowadzono wzór, na podstawie którego dokonywana jest kalkulacja kursu kupna waluty CHF oraz kursu sprzedaży waluty CHF.

Od raty płatnej w styczniu 2013 roku, na podstawie Aneksu nr (...) do Umowy, zawartego w dniu 07 grudnia 2012 roku, powodowie zaczęli dokonywanie spłat kredytu bezpośrednio w walucie CHF / Aneks nr (...) do Umowy o kredyt hipoteczny nr (...) – k.151-154 akt/.

W chwili zawarcia umowy kredytu powodowie pozostawali w związku małżeńskim. P. O. od 2006 roku jest notariuszem i prowadzi własną działalność gospodarczą w formie kancelarii notarialnej. Wcześniej by również asesorem, aplikantem i pracował w sądzie. A. O. wykształcenie wyższe i wykonuje wolny zawód fotografa / bezsporne/.

Zakupiony przez powodów lokal mieszkalny nie był przez nich wykorzystywany w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Małżonkowie zakupili go wyłącznie na własne potrzeby mieszkalne. W 2015 roku małżonkowie rozstali się. P. O. wynajął inne mieszkanie, a małżonka została w zakupionym na kredyt apartamencie. Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł rozwód małżonków . Na mocy tego orzeczenia powód płaci alimenty na syna w wysokości 3.350 zł. Powód uiszcza także 1.000 zł miesięcznie za lekcje, 225 zł kieszonkowego oraz wakacje 2.000-3.000 zł w skali roku / zeznania powoda P. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. akt potwierdzające wyjaśnienia złożone w trybie informacyjnym – protokół z rozprawy 00:38:05– k.623v akt - 00:27:23– k.623 akt, odpis wyroku wydanego w sprawie VI C 2502/16 – k. 155 akt, wydruk z CEIDG powoda P. O. – k.563 akt/.

Pismem z dnia 28 lutego 2018 roku Kredytobiorcy złożyli reklamację w Banku w której wskazali, że uważają, iż zawarta umowa kredytu jest nieważna i w związku z tym strony winny zwrócić sobie to, co wzajemnie sobie świadczyły, ewentualnie, że klauzule indeksacyjne nie wiążą powodów, zatem pozwany winien zwrócić powodom tzw. nadpłaty powstałe w wyniku indeksacji kredytu do waluty CHF. Wskazali, że Bank proponując i zawierając umowy kredytów indeksowanych, działał bez podstawy prawnej. Co więcej, podnieśli, że sama umowa nie była z nimi indywidualnie uzgodniona i rażąco narusza ich interesy /Reklamacja powodów – k.156-157v akt/.

Z pisma Banku, z dnia 28 marca 2018 roku, wynikało, że reklamacja powodów jest w całości niezasadna. Zdaniem pozwanego, umowa kredytu indeksowanego mieści się w konstrukcji umowy kredytu i stanowi jej możliwy wariant /pismo pozwanego z dn. 28 marca 2018 r. – k.158-159 akt/.

Powodowie nadal spłacają kredyt. Do momentu wniesienia niniejszego pozwu, powodowie wpłacili na rzecz Kredytodawcy, tytułem rat kapitałowo – odsetkowych i prowizji za udzielenie kredytu począwszy od dnia 8 lutego 2008 r. do 6 marca 2009 r. kwotę 87 971, 23 zł. Od dnia 8 kwietnia 2009 r. do dnia 7 grudnia 2012 r. – 227 351, 78 zł. W walucie CHF, począwszy od dnia 8 stycznia 2013 r. do dnia 8 marca 2017 r. powodowie uiścili kwotę 89 064, 88, a od dnia 7 kwietnia 2017 r. do dnia 8 marca 2019 r. – 39 280, 22. Aktualne saldo kredytu (marzec 2019 rok) wynosi dodatkowo ok. 489.917,39 CHF , co przy przeliczeniu po kursie średnim NBP na dzień 15 marca 2019 roku (3,7863) daje ok. 1.854.974,2 zł, a więc ok.132% początkowo otrzymanej kwoty /Zaświadczenie o spłatach kredytu wystawione przez pozwanego w dniu 10 października 2018 r. – k.161-168 akt; wyciągi z bankowości elektronicznej za okres listopad 2018-marzec 2019 – k.169-171 akt/.

Pismem z dnia 29 marca 2019 roku Kredytobiorcy wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 365 322, 99 zł, wskazując na nieważność umowy kredytu, albo podjęcia mediacji w terminie 14 dni. Wskazali, że są gotowi na rozwiązania restrukturyzacyjne, wnosząc o rozliczenie się stron /wezwanie do zapłaty – k.172 akt/.

Wobec stale rosnącego salda zadłużenia powodowie odczuwają niepokój o swoją przyszłość. W okresie największego wzrostu kursu CHF w stosunku do PLN korzystał z psychoterapii i farmakoterapii. Jego zła kondycja psychiczna wpłynęła również na relacje małżeńskie. Niepokój powoda jest związany z możliwością spłaty kredytu, przy stale rosnącym saldzie / zeznania powoda P. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. – 702 akt/. A. O. również czuje się „uwiązana” umową kredytu. Ma świadomość, że jeśli z byłym małżonkiem nie zdoła spłacić przedmiotowego kredytu, to skutki zawarcia umowy obciążą małoletnie dziecko /zeznania powódki A. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 702 v. – 703 akt/.

Ustalenia stanu faktycznego zostały dokonane na podstawie powołanych wyżej dowodów, którym Sąd dał wiarę.

Jako wiarygodne Sąd ocenił dowody z dokumentów urzędowych, sporządzonych przez uprawnione organy, w przepisanej prawem formie, w zakresie ustawowo przyznanych im prerogatyw. W tożsamy sposób zostały ocenione dowody z dokumentów prywatnych, których prawdziwość i autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Sąd oparł się także na dokumentach złożonych w kserokopiach, albowiem żadna ze stron nie podniosła zarzutu co do ich niezgodności z oryginałem.

W ocenie Sądu, brak jest podstaw do nadawania waloru dowodowego złożonym przez stronę powodową zestawieniom orzeczeń / k. 173 – 179 akt/oraz wydrukom judykatów / k. 320 – 386 v. akt/, jak również Raportu Rzecznika (...) / k. 210 – 228 akt/, wypowiedzi doktrynalnych dotyczących ważności umów kredytów na skutek wadliwego określenia warunków zmiany oprocentowania / k. 263 - 264 akt/, czy swopu walutowego / k. 299 – 301 akt i k. 553 – 561 akt/, tym niemiej, Sąd wziął ją pod uwagę dokonując wykładni norm prawa w procesie subsumcji prawnej.

Sąd ocenił ostatecznie, jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia – komunikaty prasowe / k. 138 akt/, wymianę korespondencji dotyczącą ryzyka kredytowego / k. 190 – 193 akt/, analizę Komisji Nadzoru Finansowego Finansowanie nieruchomości przez Banki w Polsce /k. 195 – 199 akt/, Oświadczenia NBP z datą publikacji w dniu 23 lutego 2006 r. / k. 201 akt/, zaleceń NBP z 2002 r., pisma NBP skierowanego do prezesów banków / k. 205 akt/, fragmentu Raportu o sytuacji banków z 2007 r. / k. 207 akt/, pisma NBP do Szefa Kancelarii Sejmu z dnia 6 lipca 2011 r. / k. 230 – 231 akt/, Artykułu dotyczącego rozwoju systemu finansowego w Polsce w 2014 r. / k. 237 akt/, Fragmentów z Raportu Narodowego Banku Szwajcarskiego / k. 239 – 246 akt/, Raportu instrumentów polityki pieniężnej NBP w 2008 r., z 2009 r. /k. 248 – 250 akt/, anonsów prasy co do sprostowania dyrektywy / k. 261 akt/, pism w sprawie zmian ustawodawczych, czy stanowiska Prezesa UOKiK dotyczącego umów zawieranych z innymi konsumentami / k. 388 – 397 akt/, Fakty na temat kredytów frankowych / k. 448 – 450 akt/albowiem nie wnosiły one nic dla rozstrzygnięcia okoliczności spornych w niniejszej sprawie . W ocenie Sądu dla oceny abuzywności postanowienia dotyczącego indeksacji i ustalania wysokości raty przy zastosowaniu kursu CHF w pozwanym Banku nie miało znaczenia zestawienie kursu sprzedaży w bankach, albowiem sposób wykonywania umowy nie ma wpływu na ocenę omawianych postanowień.

Jako niemające znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego, a stanowiące poparcie argumentacji prawnej stron Sąd ocenił stanowisko (...) Banków (...) do Opinii Rzecznika / k. 267 – 268 akt/, przedłożone przez stronę powodową ekspertyzy z innych spraw, jak również opinie i ekspertyzy złożone przez pozwanego.

Ustalenia dotyczące okoliczności związanych z zawarciem umowy kredytu, Sąd oparł na osobowych źródłach dowodowych, w zakresie, w jakim obdarzył je atrybutem wiary.

Niewiele wniosły do sprawy zeznania świadka D. M., ekonomisty i pracownika pozwanego banku / protokół rozprawy z dnia 17 grudnia 2019 r. - k.645 akt/. Świadek ten bowiem jest pracownikiem Banku od 2014 r. (a więc kilka lat po zawarciu umowy kredytu wiążącego strony) i był w stanie podać jedynie jakie procedury obowiązywały w zakresie sposobu udzielania kredytu. Sąd w tym zakresie obdarzył zeznania świadka atrybutem wiary, albowiem były one spójne i logiczne

Jako wiarygodne w całości Sąd ocenił zeznania powoda P. O. / zeznania powoda P. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 700 v. – 702 akt/, który wskazywał, że nie udzielono mu informacji na temat możliwości negocjacji warunków umowy, zmiennego oprocentowania, zasad ustalania tabeli kursów walut, jak również zasad ustalania salda kredytu i rat . Powód sam przyznał, że zaufał pośrednikowi kredytowemu i jego zapewnieniom, że zawierania przez niego umowa jest najbardziej atrakcyjna. Wskazywał również na negatywne skutki przedmiotowej umowy, nie tylko w sferze finansowej. Z jego zeznaniami korespondowały zeznania powódki A. O. /zeznania powódki A. O. – protokół z rozprawy – k. 704 akt; adnotacje w protokole pisemnym – k. 702 v. – 703 akt/, których treść była spójna, logiczna, a nadto w pełni korespondowała z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Powódka w sposób szczery opisywała procedurę udzielania kredytu, wskazywała na duże zaufanie, jakim wówczas obdarzyła męża, jak i doradcę, który wybrał dla nich kredyt.

Sąd pominął wnioski dowodowe stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych uznając je za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia. Wszystkie okoliczności sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione. Wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii ds. rachunkowości finansowej zmierzał do wykazania wysokości żądania o zapłatę, w sytuacji uznania zasadności roszczenia ewentualnego, przy przyjęciu abuzywności klauzul waloryzacyjnych. Ze względu na to, że Sąd uznał żądanie główne za zasadne, niecelowym było uwzględnienie przedmiotowego wniosku. Wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu instrumentów finansowych miał na celu wykazanie okoliczności, które leżą w gestii Sądu – dokonania oceny charakteru prawnego umowy kredytu. Wniosek pozwanego w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego zmierzał do wykazania sposobu wykonania umowy kredytu, podczas gdy oceny abuzywności klauzul umownych dokonuje się według stanu na datę zawarcia umowy /protokół z rozprawy z dnia 07 lipca 2020 r. – k.472 akt/, co było podstawą jego pominięcia.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne, jako zasadne w całości, zasługiwało na uwzględnienie. Częściowemu oddaleniu podlegało roszczenie odsetkowe, jak również żądanie zasądzenia solidarnego dochodzonych pozwem kwot.

W niniejszej sprawie, nie ulega wątpliwości, że strona pozwana i jej poprzednik prawny posiadał status przedsiębiorcy w rozumieniu zarówno przepisów Kodeksu cywilnego, jak i ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. W rozumieniu ww. przepisów powodowie są konsumentami. W myśl art. 22 ¹ k.c., za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Umowa o kredyt hipoteczny nie została przez powodów zawarta w związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą czy też zawodową, a środki uzyskane z tego tytułu posłużyły na zakup nieruchomości przeznaczonej na cele mieszkaniowe. Pozwany nie przedstawił żadnych środków dowodowych, z których wynikałoby, że jego zarzut w tym zakresie był zasadny. W tym miejscu nie sposób nie podnieść, że zawarcie przez przedsiębiorcę umowy kredytu, którego cel został odmiennie określony, od rzeczywistego przeznaczenia, w istocie powodowałoby ocenę, że czynność prawna została zawarta w celu obejścia prawa, a tym samym - w świetle treści art. 58 § 1 k.c. jest nieważna.

W niniejszej sprawie spór koncentrował się wokół tego, czy zawarta przez strony umowa kredytu jest ważna w świetle treści art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Ust. 2 ww. przepisu wskazuje, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy; kwotę i walutę kredytu; cel, na który kredyt został udzielony; zasady i termin spłaty kredytu; w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu; czy też warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. Tym samym, należy uznać, że kwota i waluta kredytu są jednymi z essentialia negotii umowy kredytu co powoduje, że w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości muszą zostać określone przez strony umowy.

Dokonując analizy treści zawartej przez strony umowy należy przede wszystkim odnieść się do wyżej cyt. regulacji, z której wynika, że umowa kredytu powinna określać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Zawarta pomiędzy stronami umowa o kredyt hipoteczny wypełniała dyspozycję art. 69 ust. 1 i 2 ww. ustawy. Z ich treści wynikało bowiem wprost, że pozwany zobowiązuje się oddać powodom, jako Kredytobiorcom, na czas oznaczony kwotę środków pieniężnych, z przeznaczeniem na ustalony cel. Z literalnego brzemienia umowy kredytu wynikało, że kwota udzielonego kredytu wynosiła 1 410 000 PLN, przy czym kredyt ten był indeksowany do CHF / § 2 ust. 1 umowy – k. 136 akt/, na zakup lokalu na rynku wtórnym i modernizację / § 2 ust. 2 umowy – k. 136 akt/. Okres kredytowania miał wynosić 444 miesiące / § 2 ust. 4 umowy – k. 136 akt/. Wypłata kredytu miała następować w PLN według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą kursów walut obcych obowiązującą w Banku w momencie wypłaty środków z kredytu / vide § 7 ust. 4 w zw. z § 2 pkt 12 Regulaminu– k. 142 – 144 akt/. Spłata wszelkich zobowiązań z tytułu niniejszej umowy kredytowej miała być dokonywana w złotych według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą kursów walut obcych, obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu / § 9 ust. 2 w zw. z § 2 pkt 12 Regulaminu– k. 142 i 145 akt/.

Z literalnego brzmienia umowy wynikało, że walutą kredytu było PLN. Waluta polska wskazana jest również w zabezpieczeniach kredytowych /§ 7 umowy – k. 137 akt/. Z treści § 2 Regulaminu, pkt 2 wynika, że przez kredyt indeksowany należy rozumieć kredyt oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata i spłata odbywa się w złotych, w oparciu o kurs waluty obcej do złotych, według Tabeli, kursów obowiązujących w Banku / k. 142 akt/.

Indeksacja była zatem jedynie mechanizmem przeliczeniowym (waloryzacyjnym), a zastosowanie tej klauzuli nie było równoznaczne z udzieleniem kredytu w walucie obcej / por. szerzej Kredyty Walutowe, Węzłowe zagadnienia, Studia i Analizy Sądu Najwyższego, A. Grebieniow, K. Osajda, Tom VII, Warszawa 2019, str. 15 – 16/. Zastosowany w § 2 ust. 1 Umowy o kredyt hipoteczny, mechanizm indeksacji nie zmieniał wyrażonej w PLN kwoty i waluty kredytu, ale stanowił jedynie klauzulę przeliczeniową na mocy której strony ustaliły, że w dniu uruchomienia kredytu, a zatem z chwilą wykonania zobowiązania Banku do wypłaty kredytu, co nastąpi w złotych polskich, zobowiązanie wyrażone w walucie polskiej zostanie przeliczone na walutę obcą, tj. CHF i wówczas Kredytobiorca będzie zobowiązany do dokonania spłaty kredytu w wysokości wynikającej z tak dokonanego przeliczenia i w ratach ustalonych w CHF.

W orzecznictwie przeważa pogląd, że jeżeli kwota kredytu jest powiązana z kursem waluty obcej, dopuszczalne jest w świetle art. 358 k.c., aby wypłata i spłata kredytu następowały walucie polskiej albo w tej walucie, przy czym jeśli to dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania pieniężnego, nie powoduje zmiany waluty wierzytelności /dopuszczalność zastosowania klauzuli indeksacyjnej lub denominacyjnej nie została zakwestionowany w orzecznictwie por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14 i z dnia 29 października 2019 r. IV CSK 309/18/.

Zgodnie z zasadą swobody umów, wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., strony umów kredytu mogły zawrzeć w jej treści postanowienia różnicujące walutę kredytu w zakresie zobowiązania Banku wypłacającego kredyt i walutę zobowiązania Kredytobiorcy – walutę kredytu do spłaty. W dacie zawarcia spornej umowy treść art. 69 ustawy Prawo bankowe nie zawierała bezwzględnie obowiązującej normy prawnej, z której wynikałoby, że w zakresie waluty wypłaty i spłaty kredytu, waluta kredytu winna być tożsama. Zgodnie z art. 358 ¹ § 2 k.c., strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Takim miernikiem wartości może być również waluta obca, w oparciu o którą nastąpi przeliczenie zobowiązania jednej ze stron umowy /zob. wyrok Sądu Apelacyjny w Warszawie z dnia 05 października 2014 roku, VI ACa 1721/13, LEX 1567108 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 roku, I CSK 313/12, Legalis 701204/.

W sytuacji przyjęcia stanowiska, że zawarta umowa opiewała na walutę obcą, należałoby uznać, że umowa ta w oczywisty sposób jest sprzeczna z art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy Prawo bankowe, a tym samym - nieważna, w świetle powołanego przepisu i art. 58 § 1 k.c.

W ocenie Sądu orzekającego w sprawie niniejszej zastosowany przez Bank mechanizm waloryzacji nie stanowi instrumentu finansowego. W tym zakresie podzielić należy pogląd wyrażony w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03 grudnia 2015 roku w sprawie C -312/14 ( R. J. – (...) – (...) Bank (...)./M. L., M. L. ), w którym wskazano, że art. 4 ust. 1 pkt 2 dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie rynków instrumentów finansowych, zmieniającej dyrektywę Rady 85/611/EWG i 93/6/EWG i dyrektywę 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 93/22/EWG (MIFID), w rozumieniu tego przepisu nie stanowią usługi lub działalności inwestycyjnej niektóre transakcje wymiany dokonywane przez instytucję kredytową na podstawie postanowień umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, takiej jak umowa w postępowaniu głównym, które polegają na określeniu kwoty kredytu na podstawie kursu kupna waluty, mającego zastosowanie przy uruchomieniu środków oraz ustaleniu wysokości rat na podstawie kursu sprzedaży ww. waluty, a mającego zastosowanie przy obliczaniu każdej raty.

Zawarta pomiędzy stronami umowa była oparta na wzorcu, standardowo stosowanym przez Bank.

Jak wskazuje art. 385 § 2 zdanie 1 k.c., wzorzec umowy powinien być sformułowany w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Każde postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się bowiem na korzyść konsumenta. W świetle art. 385 ¹ k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to jednak postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli więc postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony związane są umową w pozostałym zakresie (§ 2). Za nie uzgodnione indywidualnie należy zaś uznać te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3).

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. jednoznacznie wskazuje, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Mając na względzie powyższe regulacje, uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymaga stwierdzenia łącznego wystąpienia wszystkich wymienionych w nim przesłanek. Analizowane postanowienie umowy zawartej z konsumentem (lub wzorca umownego) nie może być więc postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron, uzgodnionym indywidualnie oraz musi kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Ocena postanowień umowy powinna być dokonywana według zasad przewidzianych w art. 385 ¹ k.c., a zatem według stanu z chwili jej zawarcia oraz w okolicznościach jej zawarcia, przy uwzględnieniu pozostających z nią w związku umów, stosownie do art. 385 ² k.c. oraz art. 4 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 05 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. UE L z 21 kwietnia 1993 r., dalej: „Dyrektywa 93/13”). Kontrola incydentalna wzorca winna być zatem dokonana na chwilę zawarcia umowy, nie zaś jej wykonywania - zmiana warunków ekonomicznych działania pozwanego Banku, np. w sytuacji kryzysu na rynkach pieniężnych i finansowych, konieczność zachowania płynności i rentowności Banku, jako związane z wykonywaniem umowy, a nie z procesem formułowania wzorca i zawarcia umowy, pozostawały bez znaczenia dla rozważań tym zakresie. Ustalenie podstaw abuzywności nie może bowiem nastąpić dopiero w oparciu o rezultaty ich stosowania /zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2019 roku, MonPrBank 2019/11/41/.

Ocena postanowień umowy przez pryzmat art. 385 ¹ k.c. nie uległa zmianie również po wejściu w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), a którą zmieniono m.in. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe, dodając w ust. 2 po pkt 4 - pkt 4a, zobowiązujący do zamieszczenia szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty lub spłaty kredytu w umowie o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż polska. W przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zastosowanie znajduje art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b ustawy, o której mowa w art. 1, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone - do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie, Bank bezpłatnie dokonuje stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki.

Omawiana nowelizacja w zakresie istniejących już stosunków prawnych przyznała kredytobiorcy jedynie dodatkowe uprawnienie do spłaty rat kredytu indeksowanego lub denominowanego do waluty obcej, bezpośrednio w tej walucie. Kredytobiorca mógł więc dokonać wyboru formy spłaty, np. w złotych polskich, co oznacza konieczność zamieszczenia w umowie kredytowej, zgodnie z wymaganiami art. 69 ust. 2 pkt 4a, szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest w szczególności kwota kredytu, jego transz i rat oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu /zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2014 roku, I CSK 607/13, LEX nr 1622296/. Podkreślenia wymaga, że z przepisów ustawy nowelizującej art. 69 ustawy Prawo bankowe nie można wywodzić dalej idących skutków, w tym skutków w postaci sankcji postanowień umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie i ewentualnego wyłączenia ich spod oceny przez pryzmat art. 385 ¹ k.c.

W ocenie Sądu dla oceny abuzywności postanowień umowy bez znaczenia pozostawał sposób wykonania przez pozwanego umowy kredytu oraz zastosowany przez niego kurs CHF dla przeliczeń wynikających z umowy, w tym dla określenia kwoty kredytu jak i wysokości spłat rat w złotówkach oraz prowizji. Okoliczność, czy kurs ten był kursem rynkowym nie pozostawała bowiem bez wpływu na treść przedmiotowego rozstrzygnięcia.

W przedmiotowej sprawie, pozwany nie wykazał, mimo spoczywającego na nim ciężaru dowodu zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c., aby analizowane postanowienia umowy były postanowieniami uzgodnionymi z powodami indywidualnie.

O indywidualnie uzgodnionym postanowieniu można mówić wówczas, gdy dana klauzula powstała poprzez wspólne uzgodnienie jego treści przez konsumenta, jak i przedsiębiorcę. Zgodnie z art. art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowieniem indywidualnie uzgodnionym nie jest postanowienie, którego treść konsument mógł negocjować - jest nim takie postanowienie, które w rzeczywistości powstało na skutek indywidualnych uzgodnień. W dodatku, za nieuzgodnione indywidualnie uważa się te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu, zwłaszcza, jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym treści umowy i Regulaminu wynika, że powodom przedstawiono jedynie okrojoną, ogólną i szczątkową informację o ryzyku walutowym. Jednocześnie, nie sposób uznać, że postanowienia umowne dotyczące mechanizmu waloryzacji spełniają rygory wskazania mechanizmu określenia szczegółowych sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest m.in. kwota kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych. Wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca oraz odebranie od niego oświadczenia zawartego we wniosku o udzielenie kredytu o standardowej treści, że został on poinformowany o ponoszeniu ryzyka zmiany kursu waluty oraz przyjął do wiadomości i akceptuje to ryzyko, w żadnym wypadku nie jest tu wystarczające. Obowiązek informacyjny banku wiąże się bowiem z koniecznością poinformowania konsumenta, że zaciągniecie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a jego efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej, niż kwota postawiona mu do dyspozycji przez bank, mimo dokonywania regularnych spłat /tak: Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, LEX nr 2744159/.

Sąd doszedł do wniosku, że pozwany przy zawieraniu umowy nie dopełnił obowiązków informacyjnych, albowiem konsumenci nie byli w sposób jednoznaczny i czytelny poinformowani o wszelkich kosztach, jakie będą musieli ponieść z tytułu zaciągniętego kredytu. Zakresu obowiązków informacyjnych Banku nie zmieniała okoliczność wykonywania przez powoda zawodu prawniczego. Wykonywany przez powoda zawód notariusza nie może wpływać na odmienną ocenę statusu powoda, a tym samym – wpływać na ocenę braku abuzywności postanowień umowy kredytowej, poprzez przyjęcie miernika podwyższonego niż przeciętnego, typowego konsumenta ( por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 1 marca 2017 r. IV CSK 285/16). Definicja przeciętnego konsumenta zawarta została przy tym w art. 2 pkt 8 ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, w którym wskazano, iż jest on „dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny”. W orzecznictwie wyrażono pogląd, że przy wykładni wzorców umownych ze względu na ich funkcję standaryzacyjną stosować należy metodę obiektywną, a za miarodajny uznawać należy sens dostępny dla typowego adresata wzorca ( wyrok SN z dnia 19 kwietnia 2007 r., I CSK 27/07, LEX nr 315565). Wprawdzie powód P. O. zarówno w chwili zawierania umowy, jak i obecnie wykonuje zawód notariusza, niemniej jednak nie sposób wymagać od prawnika znajomości wszystkich gałęzi i dziedzin prawa, zwłaszcza w zakresie tak skomplikowanej dziedziny jak prawo bankowe. Zwrócić należy uwagę, że powódka była w chwili zawierania umowy studentką, a obecnie jest fotografem, i nie posiada wiedzy specjalnej.

Analizując postanowienia zawartej przez strony umowy kredytu uznać należało, że poza kontrolą konsumenta pozostawało także uprawnienie do jednostronnego ustalania stosowanych kursów, które wpływały na wysokość środków pozostawionych do dyspozycji kredytobiorcy, czym wypełniono dyspozycję przepisu art. 385 ³ pkt 19 k.c. Dlatego też, powołane klauzule winny być uznane za abuzywne, tym bardziej, że doszło do naruszenia ekonomicznych interesów konsumentów poprzez umożliwienie drugiej, silniejszej i profesjonalnej stronie umowy wpływania na treść stosunku zobowiązaniowego, w toku jego wykonywania. Niewątpliwym zatem jest, że doszło do rażącej dysproporcji praw i obowiązków konsumenta w stosunku obligacyjnym / vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 823/04, Biuletyn SN 2006, nr 2, s. 86/. Stosując ww. postanowienia umowne, pozwany postąpił w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, godząc w zasługujące na ochronę dobra konsumentów, w szczególności takie, jak czas, prywatność, poczucie godności, czy satysfakcja z zawarcia umowy.

Ustalone zasady przeliczania wartości kredytu w oparciu o klauzulę indeksacyjną wymagają oceny, czy nie jest to postanowienie określające główny przedmiot umowy, w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. W tym celu należy dokonać analizy treści art. 69 Prawo bankowe z treścią umowy stron, w której Bank ustalił kwotę udzielonego kredytu w PLN, a Kredytobiorca zobowiązał się do korzystania z kwoty wypłaconej w walucie PLN indeksowanej do CHF i zwrotu wykorzystanej sumy wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

Pojęcie „postanowień określających główne świadczenia stron” należy interpretować wąsko, w nawiązaniu do kluczowych przedmiotowo elementów umowy. Przemawia za tym treść przepisu nie odnoszących się do świadczeń „dotyczących głównych postanowień”, ale „określających” te postanowienia /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 czerwca 2004 roku, I CK 635/03, LEX nr 846537/. Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wydanym na gruncie art. 4 ust 2 Dyrektywy 93/13 orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 2014 roku o sygn. C 26/13 (orzeczenie wstępne w sprawie Á. K. i H. R. v. (...)): „ Za warunki umowy, które mieszczą się w pojęciu określenia głównego przedmiotu umowy w rozumieniu tego przepisu, należy uważać te, które określają podstawowe świadczenia w ramach danej umowy i które z tego względu charakteryzują tę umowę.”

W ocenie Sądu, ww. umowna klauzula waloryzacyjna nie jest objęta wyłączeniem zawartym w art. 385 ¹ § 1 zdanie drugie k.c., ponieważ nie określa w sposób bezpośredni świadczenia głównego, wprowadzając jednocześnie umowny reżim jego przeliczenia. Postanowienia bankowego wzorca umownego, które zawierają uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej, tj. klauzula tzw. spreadu walutowego, w rozumieniu ww. przepisu Kodeksu cywilnego nie formułują głównych świadczeń stron. W efekcie, nie sposób przyjąć, że ww. postanowienia są postanowieniami o charakterze przedmiotowo istotnym, a zatem mogą zostać objęte kontrolą zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego.

Zawarta przez strony umowa nie przewidywała możliwości wypłaty kredytu w walucie obcej. W § 2 ust. 1 umowy wskazano, że kwota kredytu udzielonego w walucie polskiej indeksowana jest do CHF. Jednocześnie, strony ustaliły, że kredyt będzie przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym i modernizację. Należy wskazać, że waluta CHF pojawiła się we wniosku kredytowym oraz w umowie jedynie jako mechanizm obniżenia kosztów udzielanego kredytu, wiążący się z niższym oprocentowaniem naliczanym od środków w walucie obcej, do której kredyt miał być indeksowany.

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne, zawarte w § 2 ust. 1, § 7 ust. 4 Regulaminu i § 9 ust. 2 Regulaminu zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny i odwoływały się do nieweryfikowalnego w dacie zawarcia umowy, arbitralnie ustalanego przez Bank kursu waluty, bez określenia precyzyjnego działania mechanizmu tej wymiany.

W ocenie Sądu postanowienia umów przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez Bank - tak przy wykonywaniu mechanizmu indeksacji kredytu, jak również przy jego spłacie, było niczym innym jak przypisaniem Bankowi uprawnienia do jednostronnego kształtowania wysokości świadczeń powodów. Dotyczyło to określenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie frank szwajcarski, do jakiej spłaty jest zgodnie z postanowieniami umowy zobowiązany, jak i wysokości spłaty dokonywanej przez kredytobiorców w walucie PLN tytułem spłaty rat wyrażonych w harmonogramie spłat w CHF. W ocenie Sądu, ww. postanowienia kreowały po stronie Banku pełną dowolność w ustalaniu kursów waluty, jednocześnie nie wyposażając strony powodowej w jakikolwiek mechanizm pozwalający na dokonanie weryfikacji prawidłowości zastosowanego sposobu ustalenia tych kursów. W efekcie, powodowie zostali pozbawieni możliwości oceny tego, jak będzie się kształtowała kwota należnego do spłaty kredytu, a wyrażonego w CHF oraz ich zobowiązanie w postaci spłat rat kredytowych z tytułu zawartych umów kredytu. Prawo do arbitralnego ustalenia wymiaru tych obowiązków w sferze wyłącznych, nieweryfikowalnych decyzji pozostających w dyspozycji Banku pozwalało uznać wskazane postanowienia za kształtujące obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Taki sposób ukształtowania stosunku umownego nie może być uznany za klarowny, jasny i weryfikowalny dla konsumenta. Co więcej, zdaniem Sądu, postanowienia te w sposób rażący naruszały interesy powodów. Chociażby postanowienie pozwalające ukształtować kurs waluty CHF całkowicie dowolnie przez Bank, a który to kurs stanowił następnie podstawę określenia zobowiązania, co wskazywało na nieuzasadnioną dysproporcję na niekorzyść konsumenta, a zarazem oznaczało niekorzystne ukształtowanie jego pozycji ekonomicznej / tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 01 marca 2017 roku, IV CSK 285/16, LEX nr 2308321/.

Pozostawiający Bankowi swobodę, w ustalaniu kursów waluty mechanizm w oczywisty sposób jest sprzeczny z dobrymi obyczajami, a nadto rażąco naruszał interesy konsumentów. Należy bowiem podkreślić, że klauzula niezawierająca jednoznacznej treści, która pozwala przedsiębiorcy na pełną swobodę decyzyjną w kwestii istotnej dla konsumenta – bo dotyczącej kosztów kredytu - jest klauzulą niedozwoloną. Niemożliwe do zweryfikowania określenie sposobu ustalania kursów wymiany walut jest zaś dodatkowym, ukrytym wynagrodzeniem Banku, które może mieć dla konsumenta niebagatelne znaczenie, a którego wysokość jest przez Bank określana w sposób dowolny / tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 04 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, LEX nr 2642144/.

Brak związania powodów wskazanymi klauzulami umownymi, zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. 1 k.c. wymusza analizę, czy sporna umowa kredytowa może zostać utrzymana w mocy.

Należy mieć na uwadze, że w świetle stanowiska wyrażonego przez TSUE w wyroku z dnia 3 października 2019 r., w sprawie C – 260/18, przepis art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować tak, że nie stoi wypełnianiu luk w umowie, spowodowanych usunięciem nieuczciwych warunków, której się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, gdy strony nie wyrażą na to zgodę. W sytuacji uznania za abuzywne postanowień umowy nie można ich zastępować żadnymi innymi. W efekcie, należy uznać, że postanowienia umowne przewidujące mechanizm przeliczenia należności Banku według kursu ustalonego jednostronnie nie będą mogły być zastąpione żadnymi innymi.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowne nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Umowa zatem w pozostałej części, co do zasady może wiązać strony, o ile jest to dopuszczalne po wyłączeniu z niej takiego postanowienia umownego. W orzecznictwie wskazuje się natomiast, że uznanie postanowienia umowy przewidującego zmienną stopę kredytu nie jest równoznaczne z przyjęciem stałej stopy oprocentowania tego kredytu / vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2015 r., II CSK 786/14, OSNC 2015, Nr 11, poz. 132/.

Zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Analizowane postanowienia umowy kredytu hipotecznego nie zawierają precyzyjnego określenia sposobu określenia kursów walut, jakie zostaną zastosowane w celu przeliczenia zobowiązania z PLN na CHF. Takiej funkcji nie spełniało postanowienie, zgodnie z którym przeliczenie nastąpi według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu (§ 9 Regulaminu). W ten sposób ukształtowane przez pozwanego postanowienia umowy, pozwoliły mu na jednostronne ustalania wysokości rat kredytu, z uwagi na brak w umowie oraz regulaminie jakichkolwiek ograniczeń w tym zakresie. Klauzula indeksacyjna, zawarta w umowie kredytu, prowadziła w rzeczywistości do powstania po stronie pozwanego, tzw. subiektywnej możliwości określenia wysokości świadczenia. To klasyczny przykład naruszenia zasady równości podmiotów prawa cywilnego w stosunkach kontraktowych a w konsekwencji – zasady swobody umów. Nie można także pominąć, że w różnych bankach różnice w ustalaniu tzw. spreadu wynoszą od kilku do kilkudziesięciu groszy na jednostkę waluty obcej, co stanowi dodatkowy koszt przy spłacie kredytu. Należy podkreślić, że wzrost kursów walut był dla powodów najbardziej odczuwalny w okresie destabilizacji na rynku walutowym i w przypadku wahań kursowych. Umowa wskazywała jedynie kwotę udzielonego kredytu, która podlegała indeksacji do CHF po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna ustalonym przez pozwanego w dniu dokonania wypłaty, nieoznaczonym w żaden sposób w dniu zawarcia umowy – pozwala to na stwierdzenie, że kwota ta jest ustalana na podstawie arbitralnie ustalanych kursów walut przez Bank, przy zastosowaniu mechanizmu, którym został przewidziany w abuzywnym postanowieniu umownym.

Sąd stoi na stanowisku, że utrzymanie stosunku prawnego bez postanowień uznanych za bezskuteczne nie było możliwe w świetle okoliczności niniejszej sprawy. Tym samym, należało uznać, że analizowana umowa jest sprzeczna z naturą stosunku kredytu indeksowanego, zaś strony nie doszły do porozumienia co do wszystkich ich elementów istotnych. W konsekwencji, zgodnie z art. 58 § 1 k.c., umowę tę należy uznać za nieważną. Sąd miał przede wszystkim na względzie, że bezskuteczność analizowanych postanowień umów prowadziłaby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale także pośrednio – do zaniku ryzyka kursowego, które bezpośrednio związane jest z indeksacją do waluty kwoty przedmiotowego kredytu. W konsekwencji bezskuteczności tych postanowień umownych, kwota zobowiązania Banku, jak i kredytobiorców byłaby wyrażona w walucie PLN, przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o właściwą stawkę LIBOR 3M CHF - jak wynikało z postanowień Regulaminu do kredytów w walucie frank szwajcarski. Eliminacja uznanej za bezskuteczną klauzuli umownej nie może prowadzić do zmiany charakteru stosunku prawnego łączącego strony, tj. granicą, której przekroczenie uzasadnia interwencję sądu i jest ukształtowaniem umowy sprzecznym z naturą stosunku (art. 353 ^{( 1)} k.c.) / tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 maja 2015 roku, II CSK 768/14, M.Pr.Bank. 2016/3/54, LEX nr 1751865, OSNC 2015/11/132, Biul.SN 2015/8/9, M.Pr.Bank. 2016/6/34, M.Pr.Bank. 2016/6/56, Palestra 2016/1-2/182; podobnie: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C‑118/17i C-260/18/.

Powodowie w sposób konsekwentny domagali się ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego zawarta z poprzednikiem prawnym powoda jest nieważna. Jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta, a wynikające z unieważnienia całości umowy / takie jak te, o których mowa w wyroku z dnia 30 kwietnia 2014 roku, K. i K. R., C‑26/13, EU:C:2014:282/, należy oceniać w świetle okoliczności istniejących bądź też możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu. Z drugiej zaś strony, dla celów tej oceny decydująca jest wyrażona przez konsumenta w tym względzie wola /tak: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 03 października 2019 roku, C-260/18 K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...) AG/.

Tymczasem, w wyroku C-26/13 Trybunał zwrócił uwagę, że stosowanie przepisów dyrektywy ma chronić konsumenta przed unieważnieniem umowy w całości. Unieważnienie całej umowy mogłoby bowiem narazić konsumenta na szczególnie niekorzystne konsekwencje. Potwierdzeniem ww. stanowiska jest wyroku z dnia 21 stycznia 2015 roku w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, w którym Trybunał stwierdził, iż: „Sąd krajowy ma możliwość zastąpienia nieuczciwego warunku przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, pod warunkiem że to zastąpienie jest zgodne z celem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 i pozwala na przywrócenie rzeczywistej równowagi między prawami a obowiązkami stron umowy. Jednak możliwość taka jest ograniczona do przypadków, w których nieważność nieuczciwego warunku zobowiązywałaby sąd do stwierdzenia nieważności danej umowy w całości, narażając przez to konsumenta na penalizujące go konsekwencje.”

Sąd stwierdził, że postanowienia analizowanej umowy, odnoszące się do mechanizmu indeksacji, dotyczące głównego przedmiotu umowy, miały bezpośredni wpływ na ukształtowanie głównego świadczenia stron, tj. zobowiązania kredytobiorców. W efekcie, usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron, podobnie jak postanowienia określającego essentialia negotii umowy – musi oznaczać brak konsensu co do jej zawarcia w ogóle. Oznacza to, że na skutek kontroli abuzywności kwestionowana przez powodów umowę należy uznać za nieważną.

Co więcej, należy zwrócić szczególną uwagę na brak podstaw do zastąpienia abuzywnych postanowień umowy jakimikolwiek innymi postanowieniami, które mogłyby wynikać z przepisów o charakterze dyspozytywnym.

Na dzień zawarcia spornej umowy – 3 stycznia 2008 r., brak było w polskich przepisach prawa przepisów o charakterze dyspozytywnym, które wypełniłyby lukę powstałą w wyniku stwierdzenia bezskuteczności postanowień odnoszących się do kursów waluty.

Mając na uwadze powyższe, za niedopuszczalne należało w tym zakresie uznać z urzędu zastępowanie przez Sąd niedozwolonego postanowienia umownego innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu. Nie było także podstaw do zastosowania kursu kupna waluty, czy też średniego kursu stosowanego przez NBP. Taka możliwość nie wynikała z przepisów obowiązujących w chwili zawarcia umowy. Z ustalonych zwyczajów również nie można ustalić kursu waluty dla określenia kwoty salda kredytowego, wysokości raty, jak również dla pozostałych postanowień analizowanych w niniejszej sprawie.

Przepis art. 358 k.c., w kształcie regulującym możliwość spełnienia świadczenia w walucie polskiej w przypadku, w którym przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej i określającym wartość waluty obcej według kursu średniego NBP, wszedł w życie dopiero w dniu 24 stycznia 2009 roku, na mocy nowelizacji Kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 roku (Dz.U. Nr 228, poz. 1506). Tym samym, przepis ten nie może być miarodajny dla określenia treści zobowiązania wynikającego z umowy zawartej między stronami. Co więcej, ww. artykuł dotyczył zobowiązań wyrażonych w walucie obcej i sposobu ich przeliczenia na walutę polską. Tymczasem, analizowana umowa kredytu hipotecznego, dla określenia wysokości salda posługuje się przeliczeniem kwoty kredytu wyrażonej w walucie polskiej na CHF.

Sąd wykluczył również posłużenie się w tym zakresie innymi przepisami prawa, regulującymi swoisty stosunek prawny – w tym prawa wekslowego. Nie doszedł do wniosku, aby istniały jakiekolwiek ustalone zwyczaje, które na zasadzie art. 56 k.c. umożliwiałyby posiłkowanie się kursem wynikającym z ustawy Prawo wekslowe, jak również zastąpienie postanowień odnoszących się do kursu waluty byłoby możliwe poprzez „kurs rynkowy”, ustalony w oparciu o opinię biegłego.

Ponadto, należy wskazać, że możliwości stosowania przepisu dyspozytywnego, wprowadzonego do porządku prawnego po zawarciu spornych umów nie sposób było wywieść chociażby z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 26 marca 2019 roku w sprawie C-70-17 ( (...) SA przeciwko (...) SA przeciwko A. L. M. i V. R. R. ). Trybunał dopuścił wprawdzie możliwość zaradzenia nieważności warunku, poprzez zastąpienie go przepisem, na którym został on oparty, uzależniając go jednak w nowym brzmieniu od warunku. W przypadku usunięcia warunku o nieuczciwym charakterze i stwierdzenia, że nieważność całej umowy naraża konsumentów na szczególnie niekorzystne konsekwencje, umowy kredytu hipotecznego nie mogą dalej obowiązywać. Tymczasem, stwierdzenie nieważności w okolicznościach przedmiotowej sprawy było zgodne z żądaniem powodów, którzy ustalenie nieważności umowy uznawali za korzystne i zgodne z ich interesem. Tym samym – brak było podstaw do uznania, że stwierdzenie nieważności umów kredytu będzie ją narażać na jakiekolwiek negatywne konsekwencje.

Sąd podzielił stanowisko zaprezentowane w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03 października 2019 roku, C-260/18, że artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie wypełnieniu w umowie luk, spowodowanych usunięciem znajdujących się w niej nieuczciwych warunków, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, które przewidywały, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są w szczególności uzupełniane przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, a które - jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę - nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie.

Zdaniem Sądu, należało mieć na względzie, że przy ocenie skutków uznania poszczególnych postanowień umownych za niedozwolone, w relacji konsumenta z przedsiębiorcą istotną rolę odgrywa element odstraszający i prewencyjny.

Z orzecznictwa TSUE wynika wprost, że sądy krajowe zobowiązane są wyłącznie do niestosowania klauzuli abuzywnej, zaś jej treści nie wolno im przekształcać tak, aby kształtować ją w sposób nienaruszający interesu konsumenta – działanie takie osłabiałoby oddziaływanie prewencyjne sankcji. Umowa powinna „w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile dalsze jej obowiązywanie jest prawnie możliwe, zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego” /tak: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 14 czerwca 2012 roku w sprawie C-618/10, B. E. de (...) SA przeciwko J. C., (...)-349, pkt 66 - 69; z dnia 30 maja 2013 roku w sprawie A. B., pkt 57, 60; z dnia 21 stycznia 2015 roku w połączonych sprawach C-482/13, C-484/13, C-485/13 i C-487/13, U. B. i C., ZOTSiS 2015/1/I-21, pkt 28; z dnia 26 stycznia 2017 roku w sprawie C- 421/14, (...) SA przeciwko J. G., ECLI:EU:C:2017:60, pkt 71; z dnia 21 kwietnia 2016 roku w sprawie C-377/14, E. R., H. R. przeciwko F. a.s., ECLI:EU:C:2016:283, pkt 97/. Z przywołanych orzeczeń wynika, że Trybunał wyklucza nie tylko tzw. redukcję utrzymującą skuteczność postanowienia abuzywnego, ale i wyłącza możliwość uzupełniania luk w umowie, powstałych po wyeliminowaniu takiego postanowienia.

Sankcje przewidziane za naruszenie praw konsumenta muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające /tak: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 03 maja 2005 roku w sprawach połączonych C-387/02, C-391/02 i C-403/02 B. i in., Zb.Orz. s. I-3565, pkt 64, 65, a także z dnia 26 września 2013 roku w sprawie C-418/11 (...), pkt 50/. W wyroku z dnia 14 czerwca 2012 roku /C-618/10, B. E. de (...) S.A. przeciwko J. C., Legalis Nr 483548/, Trybunał Sprawiedliwości wskazał, że w świetle art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13, sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta - nie są one jednak uprawnione do zmiany jego treści.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że powództwo o ustalenie nieważności umowy, zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 189 k.p.c. Powództwo o ustalenie nieważności umowy przysługuje wtedy gdy strona powodowa wykaże swój interes prawny, niezależnie od tego, czy są wystarczające podstawy materialnoprawne do uwzględnienia tego powództwa, jednakże jego uwzględnienie jest już zależne od wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego, że wystąpiły przesłanki materialnoprawne, na których opierało się powództwo ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 473/11, LEX nr 1170228).

W niniejszej sprawie interes prawny w ustaleniu stosunku prawnego lub prawa niewątpliwie występuje, albowiem istnieje niepewność co do obowiązywania umowy pomiędzy stronami. W orzecznictwie przyjmuje się, że o prawnym charakterze interesu, czyli o potrzebie wszczęcia oznaczonego postępowania i uzyskania oznaczonej treści orzeczenia decyduje, istniejąca obiektywnie, potrzeba ochrony sfery prawnej powoda. Tak pojmowany interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi bądź też stwarza wątpliwość, co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji. Sąd Najwyższy podkreślał także, że uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego trzeba oceniać elastycznie, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności danej sprawy i celowościowej jego wykładni, i wreszcie tego, czy w drodze innego powództwa strona może uzyskać ochronę swoich praw. Pojęcie interesu prawnego powinno być zatem interpretowane z uwzględnieniem oceny, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości w tym zakresie i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, a więc czy definitywnie zakończy istniejący spór ewentualnie, czy zapobiegnie takiemu sporowi w przyszłości / por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2012 r., I CSK 325/11, LEX nr 1171285/. Udzielenie ochrony przez sąd następuje zawsze ze względu na istniejącą potrzebę uzyskania poprawy w sytuacji prawnej, m.in. przez uzyskanie stanu klarowności i stabilności tej sytuacji. Obecnie w orzecznictwie przyjmuje się, że jest możliwe istnienie roszczenia o ustalenie obok roszczenia o świadczenie, nawet już wymagalnego. Szczególnie dotyczy to roszczeń o ustalenie właśnie nieważności czynności prawnej. Istnieje tu bowiem często potrzeba ustalenia, że - wbrew treści umowy - czynność jest nieważna. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podzielił wskazane stanowisko judykatury, uznając, że istnieje potrzeba ustalenia, że umowa kredytu zawarta pomiędzy stronami jest nieważna i orzekł, jak w pkt I sentencji.

Wydając rozstrzygnięcie w zakresie nienależnego świadczenia Sąd oparł je na treści art. 410 § 2 k.c. W myśl tego przepisu, świadczenie jest nienależne, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Nieważność umowy o kredyt hipoteczny skutkowała uznaniem za zasadne żądania powodów o zwrot tego, co na jej podstawie świadczyli w zakresie objętym żądaniem pozwu. Powodowie w okresie od dnia 8 kwietnia 2009 r. do dnia 7 grudnia 2012 r. – 227 351, 78 zł. W walucie CHF, począwszy od dnia 8 stycznia 2013 r. do dnia 8 marca 2017 r. powodowie uiścili kwotę 89 064, 88, a od dnia 7 kwietnia 2017 r. do dnia 8 marca 2019 r. – 39 280, 22. Zakres dokonanych wpłat znajdował potwierdzenie w złożonym przez stronę powodową zaświadczeniu z Banku.

Sąd nie uwzględnił żądania zasądzenia kwoty objętej żądaniem głównym solidarnie na rzecz powodów. Podstawy solidarności czynnej nie stanowi bowiem, ani czynność prawna, ani ustawa. W tym stanie rzeczy Sąd oparł odpowiedzialność strony pozwanej wobec powodów w oparciu o zasadę solidarności nieprawidłowej, mając na uwadze to, że powodowie nie pozostają w związku małżeńskim. W orzecznictwie Sądu Najwyższego „ugruntowany jest pogląd, że do przypadków odpowiedzialności in solidum stosuje się w drodze analogii przepisy o zobowiązaniach solidarnych. Wyznaczając zakres tej analogii należy pamiętać, że przy tego rodzaju odpowiedzialności chodzi o całkowicie odrębne zobowiązania, związane wspólnym celem (tak SN w Wyroku z dnia 30 maja 2014 r. Sygn. akt III CSK 224/13, zob też Wyrok SN z dnia 23 lutego 2005 r., Sygn. akt III CK 280/04), zwłaszcza w sytuacji, gdy istnieje potrzeba ochrony praw wierzycieli.
W doktrynie wskazuje się, że zwrot świadczeń na podstawie art. 496 w zw. z art. 497 k.c., spełnionych w wykonaniu nieważnej, wzajemnej czynności prawnej, został poddany regulacji opartej na odpowiednim stosowaniu prawa zatrzymania ( ius retentionis). Skorzystanie przez stronę z prawa zatrzymania wzajemnego świadczenia pieniężnego wyłącza opóźnienie w jego spełnieniu. W przypadku, gdy w umowach wzajemnych dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia po obydwu stronach, teoretycznie możliwe są dwa rozwiązania. Zgodnie z teorią dwóch kondykcji, każde roszczenie o wydanie wzbogacenia traktuje się oddzielnie i niezależnie od drugiego, a wyrównanie pomiędzy nimi możliwe jest jedynie według przepisów o potrąceniu. Teoria salda traktuje zaś świadczenie wzajemne jako pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia w taki sposób, że druga strona świadczenia wzajemnego zwraca jedynie nadwyżkę otrzymanego świadczenia ponad wartość świadczenia, które sama spełniła. Konstrukcja art. 496 w zw. z art. 497 k.c. wyraźnie wskazuje, że nawet w przypadku, gdy mamy do czynienia z nieważnością umowy wzajemnej, ustawodawca nie normuje świadczeń łącznie - prawo zatrzymania przyznaje jedynie jako gwarancję, że każde z nienależnych świadczeń zostanie zwrócone. Nawet w sytuacji, gdy jedno ze świadczeń jest niemożliwe do wykonania bez winy dłużnika, a drugie zaś jest możliwe, pomimo braku świadczenia wzajemnego obowiązek zwrotu ujmuje się w doktrynie jako normalne ryzyko rozliczeń w ramach bezpodstawnego wzbogacenia. Należy podzielić pogląd o braku podstawy prawnej do „rozliczeń saldem”, tym bardziej, że regułą jest zwrot korzyści w naturze. Oznacza to, że możliwość wzajemnego umorzenia kondykcji, musi być osadzona w ramach ustawowej regulacji potrącenia, zaś do dokonywania potrąceń uprawnione są jedynie strony. Z tego też względu Sąd uznał, że brak jest podstaw do zastosowania teorii salda, wobec zbyt ogólnikowego sprecyzowania zarzutu pozwanego, że spełnione przez niego świadczenie przekraczało wysokość świadczeń spełnionych przez powodów.

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie sposób było stwierdzić, aby strona pozwana nie była wzbogacona kosztem powodów, bądź aby zaistniały przesłanki wskazane w art. 409 k.c. Wskazać bowiem należy, że konieczne jest odróżnienie zużycia czy utraty wzbogacenia w rozumieniu ww. przepisu od obowiązku zwrotu przez powodów na rzecz pozwanego wzajemnego świadczenia, spełnionego w wykonaniu nieważnej umowy.

Zgodnie z art. 409 k.c., przypadki zużycia lub utraty wzbogacenia powodujące odpadnięcie wzbogacenia, muszą ograniczyć się zatem tylko do tych sytuacji, kiedy nastąpiło to bezproduktywnie – a zatem bez uzyskania jakiegokolwiek ekwiwalentu, czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego /Komentarz do art. 409 Kodeksu Cywilnego pod red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, CH Becka 2019/.

W niniejszej sprawie brak było jakiegokolwiek dowodu na okoliczność, że pozwany zużył lub utracił uzyskaną korzyść w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Brak jest zatem podstaw do uznania, że zachodzi sytuacja objęta normą przepisu art. 411 pkt 1 k.c. Z dyspozycji wskazanego przepisu wprost wynika, że brak możliwości żądania zwrotu świadczenia nienależnego nie obejmuje sytuacji, gdy jego spełnienie nastąpiło w wykonaniu nieważnej umowy.

Ponadto, w orzecznictwie wskazuje się, że wątpliwości co do obowiązku spełnienia świadczenia nie mogą być utożsamiane z wymaganą przez art. 411 pkt 1 k.c. pozytywną wiedzą dłużnika o braku powinności spełnienia świadczenia / tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 2003 roku, I CKN 390/01, LEX nr 109446, OSP 2005/9/111, M.Prawn. 2015/4/208/.

W ocenie Sądu brak było jakichkolwiek podstaw aby uznać, że roszczenia strony powodowej o zwrot nienależnego świadczenia w postaci spłaconych rat kapitałowo-odsetkowych są świadczeniem okresowym, z uwagi na ratalny sposób ich spełnienia umowy kredytu. Zgodnie przepisem z art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104), do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia określone są w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Już sam fakt przerwania okresu przedawnienia przez złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej (wniosek z dnia 18 października 2018 roku), wyklucza zasadność podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia.

Dodatkowo – mając na uwadze upadek umowy, na skutek stwierdzenia jej nieważności przez Sąd, wobec podniesienia zarzutów co do abuzywności postanowień umownych przez konsumenta, brak jest podstaw do uznania, że doszło do przedawnienia jakichkolwiek roszczeń strony powodowej.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1). Ponadto, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.

Wobec tego, że w wezwaniu z dnia 29 marca 2019 r. powodowie nie sprecyzowali roszczeń w sposób adekwatny do uwzględnionych żądań pozwu. W tym stanie rzeczy Sąd zasądził od strony pozwanej odsetki po upływie 14 dni od daty doręczenia odpisu pozwu, uznając, że termin ten był wystarczający dla realizacji wezwania do zapłaty. Dalej idące roszczenie odsetkowe Sąd oddalił, jako niezasadne.

W ocenie Sądu brak było podstaw do uznania, że żądanie pozwu jest sprzeczne z treścią art. 5 k.c., z uwagi na zawarcie w spornej umowie przez poprzednika prawnego powoda klauzul niedozwolonych, rażąco sprzecznych z dobrymi obyczajami.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł, jak w pkt I – III sentencji.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Mając na względzie, że roszczenie powodów zostało uwzględnione w całości, powyższe uzasadniało nałożenie na pozwanego obowiązku zwrotu wszystkich poniesionych przez niego kosztów procesu.

Na podstawie art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c., ustalając zasadę poniesienia kosztów procesu, Sąd pozostawił szczegółowe ich wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

SSO Ewa Jończyk

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)