Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Ewa Ligoń-Krawczyk

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2022 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę ewentualnie o zapłatę

oddala powództwo główne i ewentualne;

ustala, że powód J. M. ponosi w całości koszty procesu, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Sygn. akt I C 1169/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 listopada 2017 r. (data stempla pocztowego, k. 233) J. M., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. M. kwoty 610.042,64 zł wskutek uznania umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 8 września 2005 r. za nieważną wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty;

ewentualnie, w przypadku nie uznania żądania z pkt 1, powód wniósł o:

zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. M. kwoty 413.738,69 zł wskutek uznania zapisów umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 8 września 2005 r., tj. § 1 ust. 3, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 12 ust. 2 zd. 2, § 12 ust. 5, § 14 ust. 5, § 18 ust. 3, § 11 ust. 2 za bezskuteczne wobec powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty.

Ponadto, powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz kosztów opłaty skarbowej w kwocie 17 zł (pozew, k. 2-52).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 lutego 2018 r. (data stempla pocztowego, k. 614) (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia (odpowiedź na pozew, k. 246-266v.).

Postanowieniem z dnia 21 września 2022 r. Sąd na podstawie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) odebrał od stron stanowiska na piśmie przed zamknięciem rozprawy i wydaniem wyroku na posiedzeniu niejawnym ( postanowienie, k. 1383).

Strona powodowa w stanowisku końcowym podtrzymała dotychczasowe twierdzenia i stanowisko w sprawie (pismo procesowe powoda, k. 1386-1389v.), a strona pozwana nie korzystała z prawa do przedstawienia stanowiska końcowego.

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2022 r. Sąd zamknął rozprawę (postanowienie, k. 1392).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. M. zamierzał wybudować dom jednorodzinny na wcześniej zakupionej działce. Działka została zakupiona ze środków pochodzących z umowy o kredyt o podobnej konstrukcji. Pracownik banku zaproponował spłatę posiadanego już kredytu i dodatkowe środki na budowę domu (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

Proces udzielania kredytu złotowego i waloryzowanego wyglądał tak samo. Na pierwszym etapie pracownik był obligowany do przedstawienia oferty kredytu złotowego. Bank jasno formułował, jakie obszary pracownik powinien przedstawić klientowi w przypadku kredytów złotowych jak i waloryzowanych. Pracownik banku był zobowiązany do przedstawienia klientowi, w jaki sposób funkcjonuje kredyt waloryzowany, przekazania informacji o waloryzacji, kursach itd. Poruszano obszar związany z ryzykiem, które klient poniósłby wybierając ofertę waloryzowanego. Na kolejnym etapie, klient składał wniosek kredytowy i w tym wniosku dokonywał wyboru waluty, okresu kredytu, formę spłaty itp. Następnie dochodziło do analizy wniosku i bank wydawał wiążącą decyzję kredytową i przygotowywano propozycje umowy, którą klient mógł zaakceptować, bądź nie. Umowa mogła być poddana negocjacji, a jeśli klient nie chciał nic zmieniać, to dochodziło do podpisania umowy. Na końcowym etapie klient ustanawiał zabezpieczenia oraz wskazywał datę wypłaty kredytu poprzez złożenie pisemnej dyspozycji wypłaty środków. Cały proces trwał średnio 1-1,5 miesiąca. W 2005 r. zdolność kredytowa była liczona identycznie dla kredytu złotowego i waloryzowanego (zeznania świadka M. D., protokół wraz z płytą CD k. 1173-1174, 00:03:34-01:01:22).

Spotkania z pracownikiem banku odbywały się w biurze J. M. oraz nieopodal jego biura w placówce banku pozwanego. Pracownik banku przedstawił informacyjnie ofertę kredytu w PLN. J. M. od początku był jednak zdecydowany na kredyt w walucie CHF. Powód nie wnioskował o kredyt w PLN u pozwanego, złożył jedynie wniosek o udzielenie kredytu w walucie CHF. W trakcie spotkań z pracownikiem banku rozmowy dotyczyły procedur uzyskania kredytu hipotecznego, warunków, jakie klient musi spełnić oraz niezbędnych dokumentów koniecznych do przygotowania celem uzyskania kredytu (pisemne zeznania świadka J. W., k. 1194-1197).

Klientowi zawsze była przedstawiana informacja dotycząca aktualnego kursu waluty kredytu oraz stosowania w banku kursów kupna i sprzedaży walut i możliwości wahań kursu. Na życzenie klienta, przygotowywano informacje i symulacje o ile wzrośnie lub spadnie rata w przypadku wzrostu lub spadku kursu waluty (pisemne zeznania świadka J. W., k. 1194-1197).

W dniu 22 października 2003 r. powód zaciągnął kredyt hipoteczny na zakup działki, w wysokości 90.000 CHF w Banku (...) S.A. (Umowa kredytu hipotecznego nr (...) w Banku (...) S.A. z dnia 22 października 2003 r., k. 320-323), który został spłacony w dniu 14 września 2005 r. (zaświadczenie, k. 325).

J. M. przed zawarciem przedmiotowej umowy nie sprawdzał kursów franka szwajcarskiego (zeznania powoda J. M., protokół, k. 1145-1146 nagranie 00:02:10 - 00:04:07).

W dniu 8 lipca 2005 r. J. M. złożył wniosek o udzielenie kredytu na budowę domu jednorodzinnego oraz refinansowanie poniesionych kosztów na zakup działki budowlanej w kwocie 720.000 zł w walucie CHF na okres 30 lat. W dacie wnioskowania o kredyt J. M. prowadził działalność gospodarczą. J. M. celem wykazania dochodu wskazał we wniosku na przedstawiony PIT oraz ujawnił, że jego stałe miesięczne wydatki wynoszą 1.000 zł. Nadto, z wniosku wynika, że powód posiadał wówczas zobowiązania finansowe w postaci limitu kredytowego oraz kredytu na zakup działki z aktualną kwotą do spłaty 220.000 zł (wniosek o udzielenie kredytu, k. 306-309).

W następstwie złożenia wniosku kredytowego przez powoda, bank dokonał weryfikacji jego zdolności kredytowej i wydał pozytywną decyzję o przyznaniu J. M. kredytu na cele mieszkaniowe w kwocie 720.000 zł w walucie CHF na okres 360 miesięcy (kalkulator zdolności kredytowej, k. 302-304.; decyzja, k. 311-313).

Klient mając zdolność na kredyt złotowy otrzymywał dokładnie tą samą kwotę przy kredycie waloryzowanym (zeznania świadka M. D., protokół wraz z płytą CD k. 1173-1174, 00:03:34-01:01:22).

J. M. w dniu 8 września 2005 r. oświadczył, że wyraża zgodę na zaproponowany sposób wypłaty kredytu wg decyzji kredytowej (oświadczenie, k. 316) oraz, że zrezygnował z ubiegana się o kredyty w wysokościach 720.000 zł i 500.000 zł w innych bankach (oświadczenie k. 318).

J. M. przeczytał umowę, a pracownik banku odpowiedział na jego wszystkie wątpliwości. Wiedział, że kursy walut się zmieniają (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

W dniu 8 września 2005 r. w S. J. M. zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W., zwanym także (...) umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, z przeznaczeniem na refinansowanie kredytu hipotecznego udzielonego przez Bank (...) S.A. na podstawie umowy nr (...) (kwota kredytu przeznaczona na ten cel – 231.000 zł); budowę domu jednorodzinnego położonego w miejscowości Ł. przy ul. (...), działka nr (...) - kwota kredytu przeznaczona na ten cel 489.000 zł (§ 1 ust. 1A Umowy). Kwotę kredytu strony ustaliły na 720.000 zł, zaś walutę waloryzacji kredytu na CHF (§ 1 ust. 2 i § 3 Umowy). Okres kredytowania ustalono na 360 miesięcy (§ 1 ust. 4 Umowy). Oprocentowanie Kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 2,95 % (§1 ust. 8 Umowy). Kredytobiorca wniósł środki własne w wysokości 137.000 zł, co stanowiło 19,97 % całkowitego kosztu inwestycji (§ 1 ust. 12 Umowy).

Zgodnie z § 7 ust. 1 Umowy (...) udziela Kredytobiorcy na jego wniosek Kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1 zwanego dalej Kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota Kredytu wyrażona w walucie CHF jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy.

Stosownie do treści § 8 ust. 4 Umowy wysokość Kredytu, wyrażoną w CHF określa się, jako sumę wszystkich uruchomionych transz Kredytu, wyrażonych w CHF.

Zgodnie z § 11 ust. 2 Umowy zmiana wysokości oprocentowania Kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji.

Zgodnie z § 12 ust. 2 zd. 2 Umowy harmonogram spłat jest sporządzany w CHF.

W myśl § 12 ust. 5 Umowy raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W treści § 14 ust. 5 Umowy strony uzgodniły, że wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF, z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty.

Stosownie do § 18 ust. 3 Umowy z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu Umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa (Umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 8 września 2005 r., k. 55-59v.)

Zgodnie z § 28 umowy integralną część umowy stanowił „Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych - (...), zaś kredytobiorca w umowie oświadczył, że przed zawarciem umowy zapoznał się z tym dokumentem i uznaje jego wiążący charakter (Regulamin udzielania kredytów i pożyczek dla osób fizycznych – w ramach (...), k. 290-300v.).

Kredyt uruchomiono w dniu 13 września 2005 r. w kwocie 287.654,82 CHF ze stopą 3,95%. Kredyt został wypłacony w czterech transzach na każdorazowy wniosek J. M. ze wskazaniem daty proponowanej wypłaty transzy. Uruchomiono transze w wysokościach: kwota 52.142,78 CHF (132.500 zł) stopa 3,95%, kwota 41.879,95 CHF (99.000 zł) stopa 2,95 %, kwota 36.658,39 CHF (90.000 zł) stopa 2,95 %, kwota 92.289,26 CHF (231.000 zł) stopa 3,95 %. Kwotę 231.000 zł przelano tytułem całkowitej spłaty kredytu nr (...) w Banku (...) S.A. (wnioski o wypłatę transz, k. 327-334; potwierdzenie uruchomienia kredytu k. 336; potwierdzenie realizacji przelewu k. 338, potwierdzenie uruchomienia transz kredytu 340-343).

J. M. spłacał kredyt wyłącznie w złotych polskich (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

Aneksem nr (...) z dnia 1 sierpnia 2006 r. strony zmieniły treść niektórych zapisów umowy dotyczących inwestycji (Aneks z dnia 1 sierpnia 2006 r. do umowy nr (...); k. 60-61).

Od lipca 2009 r. bank dawał klientom możliwość spłaty rat kredytowych bezpośrednio w walucie obcej. W zmienionym regulaminie umieścił także § 2 zawierający kryteria kształtowania kursu, na podstawie którego przeliczana była kwota kredytu oraz raty. Kursy kupna/sprzedaży walut publikowane w tabeli kursowej (...) Banku S.A., stosowane do uruchomienia/spłaty/przewalutowania kredytów i pożyczek waloryzowanych podawane były za pośrednictwem strony internetowej bank, (...) oraz w sieci placówek. Kursy kupna/sprzedaży walut, jak również wysokość spreadu walutowego były wyznaczane z uwzględnieniem czynników: bieżących notowań kursów wymiany walut na rynku międzybankowym, podaży i popytu na waluty na rynku krajowym, różnicy stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku krajowym, płynności rynku walutowego, stanu bilansu płatniczego i handlowego (pismo okólne dot. zmian do oferty produktowej z załącznikiem w postaci regulaminu, k. 352-360v.)

Aneksem z dnia 9 lutego 2012 r. strony postanowiły zmienić zapisy § 11 oraz § 27 Umowy dot. oprocentowania kredytu, ustalając oprocentowanie kredytu oparte o stopę rynkową LIBOR 3M (Aneks z dnia 9 lutego 2012 r. do umowy nr (...); k. 62-62v.).

Kredyt wypłacono w 4 transzach. W początkowym okresie trwania umowy kredytowej oprocentowanie wynosiło 3,95-4,35 %. Od 2012 r. oprocentowanie wynosiło 2,51 % i spadało. W okresie od dnia 13 września 2005 r. do dnia 19 czerwca 2017 r. poniesiono koszty: 12.960 zł tytułem prowizji za udzielenie kredytu oraz kwotę 1.440 zł prowizji za ubezpieczenie kredytu. Nadto, spłacone odsetki wyniosły 265.171,94 zł (zaświadczenie z dnia 20 czerwca 2017 r., k. 196-197).

J. M. wybudował i wykończył dom. Kredyt został całkowicie spłacony po sprzedaży domu (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

W dniu 21 sierpnia 2017 r. J. M. sprzedał kredytowaną nieruchomość, a kredyt został rozliczony w ten sposób, że kwotę 727.635,28 zł zaliczono na poczet spłaty kapitału, a kwotę 736,79 zł zaliczono jako kwotę zapłaconych odsetek, przyjmując dzień 22 sierpnia 2017 r. jako datę całkowitej spłaty kredytu (akt notarialny z dnia 21 sierpnia 2017 r. Rep. A Nr (...), k. 63-69; zaświadczenie z dnia 25 sierpnia 2017 r., k. 195).

Pracownicy banku zajmujący się sprzedażą kredytów hipotecznych, w tym kredytów walutowych odbywali szkolenia (pisemne zeznania świadka J. W., k. 1194-1197).

Pismem z dnia 18 października 2017 r. J. M. działający przez pełnomocnika, wezwał (...) z siedzibą w W. do zwrotu wszystkich zapłaconych kwot w związku z wykonywaniem umowy kredytowej z dnia 8 września 2005 r. o nr (...), a w szczególności kwot zapłaconych tytułem spłaty rat kredytu od dnia zawarcia umowy do dnia 1 czerwca 2017 r. w wysokości 1.330.042,71 zł, ewentualnie w przypadku nieuwzględnienia żądania, zapłacenie kwoty 195.684,06 zł jako zapłaconej ponad należne (...) S.A. raty, wskazując na zastosowanie przez bank nieuczciwych postanowień umownych (przedsądowe wezwanie do zapłaty z dnia 18 października 2017 r., k. 70-71).

Przy założeniu, iż kwota kredytu wyrażona w złotych podlegałaby indeksacji kursem średnim NBP z daty uruchomienia kredytu i z dat spłat poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu przy oprocentowaniu kredytu według rzeczywistych stóp procentowych i przy przyjęciu pozostałych postanowień umowy, łączna wysokość różnicy (nadpłat) wyniosłaby 18.763,97 zł, w okresie od uruchomiania kredytu do czerwca 2017 r. W sytuacji, gdyby kwota kredytu wyrażona w złotych podlegałaby indeksacji kursem średnim kupna z tabeli NBP z daty uruchomienia kredytu ogłaszanych dla daty wypłaty, a spłata rat kapitałowo-odsetkowych kursem sprzedaży według w/w tabeli C NBP dla daty płatności każdej raty przy oprocentowaniu kredytu wg. rzeczywistych stóp procentowych łączna wysokość różnicy (nadpłat) w okresie od uruchomiania kredytu do czerwca 2017 r. wyniosłaby 9.260,37 zł. Natomiast przy uwzględnieniu kwoty kredytu wyrażonej w złotych podlegającej indeksacji kursem średnim NBP z daty uruchomienia kredytu i z dat spłat poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu przy oprocentowaniu kredytu według odsetek ustawowych ustalanych w oparciu o art. 359 § 2 k.c. łączna wysokość różnicy (niedopłaty) wyniosłaby -284.746,64 zł, w okresie od uruchomienia kredytu do czerwca 2017 r., co oznacza, że spłacając kredyt w oparciu o powyższe założenia powód poniósłby koszty wyższe w stosunku do dotychczas poniesionych. Łączna wysokość różnicy (nadpłat) przy założeniu, że kwota kredytu w złotych nie podlegałaby indeksacji kursem waluty, wyniosłaby odpowiednio: 105.799,56 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o umowę), 117.772,04 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o umowę z pominięciem postanowień o zmianie oprocentowania), -415.540,26 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o odsetki ustawowe) i – 43.465.54 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o oprocentowanie opublikowane przez NBP w statystyce stóp procentowych) (opinia biegłego sądowego P. B., k. 1176-1296; opinia uzupełniająca biegłego P. B., k. 1329-1346).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności między stronami bezspornych, jak również złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadków M. D. i J. W. w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Świadek M. D. kompleksowo opisał procedury stosowane w banku, jednakże nie miał bezpośredniego kontaktu z klientami banku ani z powodem. Zeznania świadka J. W. w sposób rzetelny relacjonowały okoliczności związane z zawarciem umowy.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda (k. 984v.-985v.) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powód rzetelnie przedstawił informacje na temat przyczyn i samego zawarcia umowy kredytowej to w przypadku pozostałych okoliczności jego relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym zebranym w sprawie. W ocenie Sądu treść złożonych pisemnie przez powoda oświadczeń, czyni niewiarygodnymi jego zeznania odnośnie niedoinformowania go przez pracowników banku o ryzyku kursowym, ryzyku zmiennego oprocentowania czy ryzyku zmiany stóp procentowych itp. Zebrany w sprawie materiał dowodowy i ustalony stan faktyczny wskazuje, iż w chwili zawierania umowy kredytu powód został poinformowany i posiada pełną świadomość różnicy pomiędzy kredytem złotowym, a oferowanym kredytem waloryzowanym do waluty obcej, ryzyku walutowym, oprocentowaniu itd. Miał świadomość, że kursy walut wahają się, co ma wpływ na wysokość świadczenia na rzecz banku z tytułu zawartej umowy kredytu.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości P. B. (k. 1176-1296 i k. 1329-1346). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania .

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego oraz oddalił w pozostałym zakresie wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn, jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym poniżej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa domagała się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. M. kwoty 610.042,64 zł wskutek uznania umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 8 września 2005 r. za nieważną wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty. Ewentualnie, w przypadku nie uznania żądania głównego powód wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda J. M. kwoty 413.738,69 zł wskutek uznania niektórych zapisów umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 8 września 2005 r. za bezskuteczne wobec powoda, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty. Powód wskazał na bezskuteczność postanowień § 1 ust. 3, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 12 ust. 2 zd. 2, § 12 ust. 5, § 14 ust. 5, § 18 ust. 3, § 11 ust. 2 umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 8 września 2005 r.

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o zapłatę, wskazać należy, iż z racji podnoszenia tożsamych twierdzeń i zarzutów stanowiących podstawę roszczenia głównego oraz roszczenia ewentualnego, stwierdzenie braku abuzywności postanowień kwestionowanych przez stronę powodową, jak również stwierdzenie braku naruszenia innych wskazanych przez stronę powodową naruszeń przepisów prawa bankowego oraz kodeksu cywilnego skutkowało oddaleniem powództwa zarówno głównego jak i ewentualnego.

J. M. dokonał całkowitej spłaty przedmiotowego kredytu (akt notarialny z dnia 21 sierpnia 2017 r. Rep. A Nr (...), k. 63-69; zaświadczenie z dnia 25 sierpnia 2017 r., k. 195).

W ocenie Sądu, nie ma racji strona powodowa, iż umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W art. 69 ust 2 ustawy Prawo bankowe wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w tej umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust 1 przywołanej ustawy.

W ocenie Sądu kwestionowana przez powoda umowa zgodna jest z art. 69 ustawy Prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu oraz nie narusza zasad współżycia społecznego. Zauważyć też należy, że w dacie zawarcia umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowie takich postanowień nie domagał się również powód.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa kredytu waloryzowanego nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokość świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11). Podkreślenia wymaga więc fakt, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi na realizację takiej inwestycji jak własny lokal mieszkalny, oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

Na ważność umowy kredytu nie wpływa również fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. J. M. zawierał umowę dobrowolnie, zgadzając się na wprowadzenie do niej obecnie kwestionowanych przez niego postanowień, zdecydował się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym wniosek o udzielenie kredytu. Sąd miał przy tym na uwadze, że powód posiadał już wcześniej kredyt na zakup działki, który był również kredytem waloryzowanym. Ponowne związanie się powoda umową o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty CHF świadczy o jego pozytywnej ocenie tego typu produktu bankowego, skoro po raz kolejny zdecydował się na zawarcie umowy o kredyt waloryzowany (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powód został poinformowany m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych. Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem niej ciążącego na banku obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorca posiadał pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, jak również miał świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Został też poinformowany, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika również z postanowień umowy i Regulaminu. Co więcej, w dniu 9 lutego 2012 r. strony zmieniły zapisy dotyczące oprocentowania kredytu, ustalając oprocentowanie kredytu oparte o stopę rynkową LIBOR 3M (Aneks z dnia 9 lutego 2012 r. do umowy nr (...); k. 62-62v.).

W świetle powyższego uznać należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa umowa nie może być zatem uznana za bezwzględnie nieważną w związku z art. 58 k.c., ponieważ nie narusza przepisów prawa, ani nie zmierza do obejścia ustawy, jak również nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Strona powodowa kwestionowała zapisy umowy dotyczące indeksacji i oprocentowania - § 1 ust. 3, § 7 ust. 1, § 8 ust. 4, § 12 ust. 2 zd. 2, § 12 ust. 5, § 14 ust. 5, § 18 ust. 3, § 11 ust. 2 Umowy.

Strony ustaliły walutę waloryzacji kredytu na CHF (§ 1 ust. 3 Umowy). Pozwany bank udzielił kredytobiorcy na jego wniosek kredytu hipotecznego przeznaczonego na określony cel i we wskazanej w kwocie, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota Kredytu wyrażona w CHF walucie zgodnie z umową jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu/transzy (§ 7 ust. 1 Umowy). W umowie wskazano, że wartość kredytu, wyrażoną w CHF określa się, jako sumę wszystkich uruchomionych transz kredytu, wyrażonych w CHF (§ 8 ust. 4 Umowy). Nadto, ustalono także, że harmonogram spłat jest sporządzany w CHF (§ 12 ust. 2 zd. 2 Umowy). Zapisy umowy także wyjaśniały, że raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 12 ust. 5 Umowy). W treści § 14 ust. 5 Umowy strony uzgodniły, że wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF, z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty. Ustalono, że z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu Umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa (§ 18 ust. 3 Umowy). Ponadto, jeżeli chodzi o oprocentowanie strony ustaliły, że zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji (§ 11 ust. 2 Umowy).

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3 definiuje z kolei nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Również dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. sygn. akt III CZP 95/03, kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (tak uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r. sygn. akt III CZP 17/15). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami.

Postanowienia umowy kredytu, która łączyła strony niniejszego postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powoda (konsumenta), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ miał powód, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Mając powyższe na względzie, Sąd stanął na stanowisku, iż w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny zrekonstruować wszystkie okoliczności istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych za niedozwolone jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

Stosunek prawny wynikający z przedmiotowej umowy kredytu stawia powoda w sposób niebudzący wątpliwości w roli konsumenta. Pozwany w niniejszej sprawie występuje, co nie było sporne, w roli przedsiębiorcy. W ocenie Sądu kwestionowane przez stronę powodową klauzule zawarte w umowie kredytowej nie regulują głównych świadczeń stron, na co nie wskazują essentialia negotii umowy kredytu, które przyjmuje doktryna na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Zauważyć także należy, że w judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie. Warto podkreślić, że w przypadku założenia, że w przedmiotowej sprawie klauzula waloryzacyjna określałaby świadczenie główne, Sąd pozbawiony byłby możliwości badania jej abuzywności.

Dokonując oceny abuzywności kwestionowanych postanowień należy wziąć również pod uwagę realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewien wachlarz produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza pod adresem banku swoje konkretne potrzeby (najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu).

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powód planował budowę domu na wcześniej zakupionej działce i na ten cel poszukiwał oferty kredytu hipotecznego, który zapewniłby uzyskanie wymaganej na ten cel kwoty, przy jednocześnie możliwie najniższym koszcie. W rezultacie zgłoszone doradcy finansowemu potrzeby spowodowały przedstawienie oferty, która mogłaby tego rodzaju potrzebom sprostać. W niniejszej sprawie Sąd nie posiada wiedzy czy powód uzyskałby satysfakcjonującą go kwotę kredytu przy zdecydowaniu się na kredyt złotowy, gdyż powód nie złożył wniosku o kredyt w walucie PLN, mimo takiej możliwości. Złożył do banku jedynie wniosek o kredyt indeksowany do CHF. J. M. przeczytał umowę, a pracownik banku odpowiedział na jego wszystkie wątpliwości (zeznania powoda J. M., protokół, k. 984v.-985v., nagranie 00:23:54 - 00:43:20).

Trudno podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, powód miał prawo to zrobić. Strona powodowa nie podnosiła też twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla niej nieodpowiednie w dacie zawierania umowy o kredyt hipoteczny. Sąd zaznacza, że powyższe okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami). Potwierdzając zaś zapoznanie się z warunkami udzielania kredytu waloryzowanego powód dokonał zapewnienia o swoim udziale w kreowaniu postanowień umownych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Pozwany nie zaoferował dowodu, który uwierzytelnił okoliczność, że strona powodowa miała wpływ na treść kwestionowanych postanowień. Przy czym jak już wyżej wskazano, istotne jest również to, że strona powodowa nie wskazała, by w procesie zawierania umowy, kwestionowane postanowienia zamierzała negocjować. W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd przychyla się do stanowiska pozwanego, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie sądowym „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się z reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (vide wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

Obie, wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r. sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powód złożył wniosek kredytowy, został również zapoznany z ryzykiem związanym z kredytem waloryzowanym. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa, którą strona powodowa zawarła z pozwanym bankiem, narusza zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Powód nie wykazał w niniejszej sprawie naruszenia zasady równowagi kontraktowej stron. Stan faktyczny niniejszej sprawy nie daje podstaw do zaaprobowania twierdzenia, że kurs ustalany przez pozwanego, według którego następowało przeliczenie należnej raty kredytowej do spłaty w sposób wynikający z umowy, był dowolny. Stawiając taki zarzut pozwanemu powód winien wykazać, że kursy fanka szwajcarskiego u pozwanego odbiegają od rynkowych na tyle, że można je traktować jako ustalone w sposób dowolny. Tymczasem strona powodowa nie udowodniła, aby stosowane przez pozwanego kursy waluty rażąco naruszały jej interes, biorąc pod uwagę realia rynku walutowego. Umowy kredytu waloryzowanego, ze swojej istoty są takiego rodzaju, że żadna ze stron umowy nie może wywrzeć wpływu na parametry aktualnego miernika wysokości należnej raty. Tym samym należy zaprzeczyć, jakoby pozwany bank mógł wpływać na wysokość kursów walutowych ustalanych w wewnętrznej tabeli kursowej w sposób dowolny.

Należy też podkreślić, że tabele kursowe banku są realizacją obowiązku banku wynikającego z art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa bankowego z dnia 29 sierpnia 1997 r., zgodnie z którym bank jest obowiązany ogłaszać w miejscu wykonywania czynności, w sposób ogólnie dostępny stosowane kursy walutowe. Co istotne, tabela kursowa banku obowiązuje go nie tylko na potrzeby waloryzacji kredytów indeksowanych w walucie obcej, lecz także w zakresie pozostałych czynności bankowych zależnych od kursu walutowego czy związanych z obrotem walutą. Bank wówczas zmuszony jest do dostosowania się do czynników umożliwiających konkurencję na tym tle w stosunku do pozostałych podmiotów rynku finansowego i odzwierciedlać realne tendencje rynkowe, nie może tym samym dowolnie kreować przyjmowanego kursu walutowego na przykład w celu uzyskania większych korzyści z kredytów waloryzowanych walutą obcą.

Zauważyć również należy, że pozwany od lipca 2009 r. umożliwił spłatę rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w walucie waloryzacji kredytu (pismo okólne dot. zmian do oferty produktowej z załącznikiem w postaci regulaminu, k. 352-360v.), z której to możliwości powód finalnie nie skorzystał. Tym samym uznać należy, że powód akceptował wewnętrzną tabelę kursową banku.

W niniejsze sprawie biegły dokonał porównań i wskazania ewentualnych różnic (nadpłat) w okresie od uruchomiania kredytu do czerwca 2017 r. w różnych wariantach. W sytuacji, gdzie kwota kredytu wyrażona w złotych podlegałaby indeksacji kursem średnim NBP z daty uruchomienia kredytu i z dat spłat poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu przy oprocentowaniu kredytu według rzeczywistych stóp procentowych i przy przyjęciu pozostałych postanowień umowy, łączna wysokość różnicy (nadpłat) wyniosłaby 18.763,97 zł. W sytuacji, gdyby kwota kredytu wyrażona w złotych podlegałaby indeksacji kursem średnim kupna z tabeli NBP z daty uruchomienia kredytu ogłaszanych dla daty wypłaty, a spłata rat kapitałowo-odsetkowych kursem sprzedaży według w/w tabeli C NBP dla daty płatności każdej raty przy oprocentowaniu kredytu wg. rzeczywistych stóp procentowych łączna wysokość różnicy (nadpłat) wyniosłaby 9.260,37 zł. Natomiast przy uwzględnieniu kwoty kredytu wyrażonej w złotych podlegającej indeksacji kursem średnim NBP z daty uruchomienia kredytu i z dat spłat poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu przy oprocentowaniu kredytu według odsetek ustawowych ustalanych w oparciu o art. 359 § 2 k.c. łączna wysokość różnicy (niedopłaty) wyniosłaby -284.746,64 zł, co oznacza w opinii biegłego, z którą Sąd w pełni się zgadza, że spłacając kredyt w oparciu o powyższe założenia powód poniósłby koszty wyższe w stosunku do dotychczas poniesionych. Łączna wysokość różnicy (nadpłat) przy założeniu, że kwota kredytu w złotych nie podlegałaby indeksacji kursem waluty, wyniosłaby odpowiednio: 105.799,56 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o umowę), 117.772,04 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o umowę z pominięciem postanowień o zmianie oprocentowania), -415.540,26 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o odsetki ustawowe) i – 43.465.54 zł (oprocentowanie byłoby ustalane w oparciu o oprocentowanie opublikowane przez NBP w statystyce stóp procentowych) (opinia biegłego sądowego P. B., k. 1176-1296; opinia uzupełniająca biegłego P. B., k. 1329-1346).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany kurs sprzedaży CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych a nawet od kursu średniego NBP, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów powoda.

Nie sposób uznać również, że umowa nie precyzuje zakresu możliwości modyfikacji oprocentowania. Niewątpliwie w § 11 ust. 2 umowy wyraźnie wskazano, że zmiana wysokości oprocentowania kredytu mogła nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji. O tej zmianie powód musiał być zawiadomiony na piśmie. W ocenie Sądu, jeżeli się z nią nie zgadzał, mógł skorzystać z prawa wypowiedzenia umowy. Tym samym powód musiał obiektywnie wiedzieć od jakich okoliczności uzależnione jest jego oprocentowanie, mógł je kontrolować oraz decydować czy jest zainteresowany kontunuowaniem stosunku zobowiązaniowego.

Przy ocenie treści postanowień umownych pod kątem ich ewentualnej abuzywności należy mieć również na względzie reguły ogólne wykładni, którym podlegały oświadczenia woli stron w chwili zawierania umowy. Zgodnie z art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach z kolei należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na dosłownym jej brzmieniu (§ 2 powołanego przepisu). W tym kontekście należy badać ustanowienie miernika wartości świadczeń poza szczegółowymi postanowieniami umowy, poprzez odwołanie się do wartości rynkowej waluty CHF. Sąd pragnie nadmienić, że wartość waluty szwajcarskiej nie ulega wpływowi żadnej ze stron umowy. Faktycznie dochodzi wówczas do swoistej destabilizacji świadczeń wzajemnych stron, jednak wiąże się to z największym atutem kredytów waloryzowanych tj. z niskim oprocentowaniem kredytu, ale także z dużym i nieuniknionym ryzykiem ekonomicznym.

Strona powodowa, podnosząc argumenty o nierównowadze kontraktowej stron, nie dostrzega, że bank udzielając kredytu, czy też pożyczki długoterminowej obciążony jest szczególnym rodzajem ryzyka, nie jest bowiem w stanie przy tak długim okresie trwania stosunku zobowiązaniowego domagać się przed sądem odmiennego ukształtowania stosunku, który łączy go z klientem, z powołaniem się chociażby na utratę siły nabywczej waluty polskiej. Wynika to wprost z przepisu art. 358 ¹ § 4 k.c., zgodnie z którym z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. W odniesieniu do kredytów „złotowych” bank kalkuluje swoje ryzyko kontraktowe i udziela kredytu w złotych polskich, to tym samym udziela go na warunkach odmiennych, z realnym oprocentowaniem znacznie wyższym niż w przypadku, w którym udziela kredytu walutowego lub kredytu złotówkowego indeksowanego do waluty obcej czy kredytu denominowanego w walucie obcej, którą charakteryzują mniejsze wahania kursowe. Takie zabezpieczenie pozwala bankowi na udzielenie kredytu z niższym oprocentowaniem i marżą, a co za tym idzie – niższą ratą, co niewątpliwie zdecydowało o wyborze powoda.

Równocześnie, wbrew przedstawianej przez stronę powodową linii wykładni kwestionowanych postanowień, Sąd nie mógł w ocenie abuzywności, a w szczególności spełnienia przesłanki „rażącego naruszenia interesów konsumenta”, abstrahować od całokształtu konstrukcji umowy i zawartych w nich postanowień. Poniesienie ryzyka kursowego, związanego z możliwością zmiennej wartości franka szwajcarskiego, było rekompensowane przez zastosowanie niższej stopy procentowej, co w porównaniu do oferowanych w dacie zawierania umowy kredytów złotowych było znacznie korzystniejsze.

Reasumując, poczynione powyżej rozważania wskazać należy, iż powód nie wykazał, aby jego interes jako konsumenta w omawianym stosunku zobowiązaniowym został w jakikolwiek sposób naruszony. W chwili zawierania umowy powód znał kwestionowane postanowienia, wiedział, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, miał wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego i początkowo odnosił wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Jest niewątpliwe, że strona powodowa dokonała świadomie wyboru kredytu i jego warunków, które to w chwili zawierania umowy były dla niej korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu oceniła, że kredyt nie był dla niej korzystny, a ryzyko, o którym została poinformowana, faktycznie było znaczące. Nie było to jednak wynikiem naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu umowy kredytu przez pozwanego. Niewątpliwie ryzyko jest zawsze wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania w efekcie postanowień umownych, jako naruszających dobre obyczaje, czy też uzasadnione interesy strony.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Mając powyższe okoliczności na uwadze, w ocenie Sądu, brak było podstaw do stwierdzenia nieważności umowy oraz uznania kwestionowanych postanowień umowy za niedozwolone, dlatego też roszczenia powoda J. M. – zarówno roszczenie główne, jak i ewentualne – nie zasługiwały na uwzględnienie. Tym samym należało przyjąć, iż powód dokonywał na rzecz banku świadczeń na podstawie prawnie ważnej umowy.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu, powództwo główne i ewentualne podlegały oddaleniu w całości (punkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powód J. M. ponosi w całości koszty procesu i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Sąd w przedmiotowej sprawie wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2095 ze zm.) stosownie do którego, jeżeli w sprawie rozpoznawanej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w całości, sąd może zamknąć rozprawę i wydać orzeczenie na posiedzeniu niejawnym po uprzednim odebraniu od stron lub uczestników postępowania stanowisk na piśmie.

W niniejszej sprawie postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w niezbędnym zakresie, zaś przed zamknięciem rozprawy Sąd odebrał od stron stanowiska na piśmie.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.