Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2023 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa P. B.

przeciwko (...) Bankowi S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powód przegrał proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 1087/22

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 grudnia 2022 r . (data nadania przesyłki, k. 60) P. B., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

1.  a) ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. zawartej pomiędzy P. B., a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., poprzez ustalenie, że kredytu udzielony na podstawie umowy nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w związku ze złożeniem przez kredytobiorcę w dniu 3 listopada 2022 r. oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego;

b) zasądzenie od pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda P. B. kwoty 25.286,11 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 listopada 2022 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego na rzecz pozwanego w okresie od 26 sierpnia 2016 r. do dnia 28 listopada 2022 r. tytułem odsetek i innych kosztów kredytu nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. z uwagi na złożenie przez konsumenta oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego;

2. ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia roszczenia z punktu 1 wniósł o:

a) ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. zawartej pomiędzy P. B. a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. poprzez ustalenie, że postanowienie § 2 tejże umowy kredytu jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 i § 2 Kodeksy cywilnego, jako sprzeczne z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego;

b) ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. zawartej pomiędzy P. B., a (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. poprzez ustalenie, że z uwagi nieważność klauzuli umownej regulującej oprocentowanie kredytu, tj. § 2 ww. umowy, kredyt nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. oprocentowany jest według zmiennej stopy oprocentowania stanowiącej równowartość odsetek ustawowych określonych w art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego, tj. sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

c) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 158,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu pozwanemu do dnia zapłaty z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 26 stycznia 2016 r. do dnia 28 listopada 2022 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda na podstawie umowy nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu, że klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w § 2 umowy jest nieważna, a kredyt oprocentowany jest zgodnie z art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, że w związku z zawarciem umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...), całkowita kwota kredytu miała wynosić 73.451 zł, a całkowity koszt kredytu 60.153,49 zł, natomiast całkowita kwota do zapłaty 133.604,49 zł. Umowa kredytu została zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, poprzedzającej pełną weryfikację i potwierdzeniem zgodności wszystkich danych zgłoszonych przy składaniu wniosku. Dopiero podjęcie takiej pozytywnej decyzji kredytowej miało być równoznaczne z możliwością uruchomienia kredytu. Zgodnie z § 2 pkt 2 umowy oprocentowanie kredytu miało być zmienne i stanowić sumę stawki referencyjnej WIBOR 3M i stałej marży w wysokości 3,20 punktów procentowych. Oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia umowy wynosiło 4,90% w stosunku rocznym, a łączna kwota odsetek w całym okresie kredytowania na dzień zawarcia umowy wynosiła 28.147,20 zł.

Pismem z dnia 26 października 2022 r. powód wniósł reklamację na działania banku, w związku z umową nr (...) zarzucając naruszenie w umowie art. 30 ust. 1 pkt 5 poprzez brak wskazania terminu wypłaty kredytu oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez nieprecyzyjne i niejednoznaczne wskazanie warunków na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie. Jednocześnie powód złożył na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k. oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Pismo zostało doręczone pozwanemu w dniu 3 listopada 2022 r.

W odpowiedzi na reklamację pozwany wskazał, że nie stwierdza podstaw do skutecznego skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Jako podstawę prawną roszczenia powód wskazał art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Powód zarzucał, iż w przedmiotowej umowie nie wskazano terminu wypłaty kredytu, a tym samym doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim. Nadto warunki na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie (określone w § 7 ust. 3 umowy) dokonano w sposób nieprecyzyjny i niejednoznaczny, co narusza art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim. Niezależnie od powyższego strona powodowa wskazała, iż klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w § 2 ust. 2 umowy jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego, a tym samym na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c. jest nieważna. Strona powodowa twierdziła, że ww. postanowienie umowne godzi w przepisy prawa – w szczególności w przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umownych finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014. Strona powodowa podnosiła, iż wskaźnik WIBOR jako wskaźnik sztuczny oraz w żaden sposób nie odzwierciedlający rzeczywistych transakcji między bankami, a jedynie opierający się na deklarowanych przewidywaniach, miał zostać zreformowany do końca 2021 r. W ocenie powoda, wskaźnik referencyjny zastosowany w spornej umowie, a więc oparty na nieweryfikowalnych deklaracjach banków, winien zostać usunięty z umowy kredytu, jako niezgodny z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Z tych względów powód wniósł o ustalenie, że klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w § 2 umowy kredytu jest nieważna, a w jej miejsce zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego, tj. art. 359 § 2 k.c. Powód wskazał, iż kwota 25.286,11 zł dochodzona w roszczeniu głównym stanowi sumę uiszczonych przez kredytobiorcę odsetek, zaś kwota 158,40 zł dochodzona w roszczeniu ewentualnym stanowi różnicę między kwotą uiszczoną przez powoda na rzecz banku, tj. 91.823,52 zł, a kwotą wyliczoną przy założeniu że kredyt oprocentowany był stopą oprocentowania równą odsetkom umownym, tj. wynoszącą sumę stopy referencyjnej NBP + 3,5 pp., tj. 91.665,12 zł (pozew, k. 3-10).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych .

Pozwany żądaniu pozwu zarzucił w pierwszej kolejności przedawnienie roszczenia wskazując, że umowa została zawarta przez strony w dniu 26 stycznia 2016 r. natomiast pozew w niniejszej sprawie wniesiono 7 grudnia 2022 r., a możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego została ograniczona rocznym terminem prekluzyjnym biegnącym od dnia zawarcia umowy. Jednocześnie pozwany przywołał art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim zgodnie z którym uprawnienie, o którym mowa w ust. 1 wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Nadto zarzucił brak udowodnienia wysokości dochodzonego roszczenia, brak udowodnienia przez powoda zasadności dochodzonych kwot, brak wymagalności dochodzonego roszczenia, brak udowodnienia istnienia roszczenia, brak udowodnienia zasadności podniesionych twierdzeń i wniosków oraz nadużycie prawa podmiotowego poprzez złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego (odpowiedź na pozew, k. 77-86).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 515).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. B. poszukiwał środków na spłatę kredytu zaciągniętego w (...) S.A. na (...), oraz kredytu na zakup materiału (...) oraz własne utrzymanie do kolejnego sezonu. Udał się do firmy (...) S.A. z siedzibą w S., gdzie złożył wniosek o pożyczkę/kredyt konsolidacyjny. P. B. spontanicznie wybrał pośrednika kredytowego, nie zapoznawał się z ofertą innych banków. Wniosek o kredyt został wypełniony przez pośrednika kredytowego z firmy (...) S.A. zgodnie z dyspozycją P. B. i został przez niego podpisany. W dacie składania wniosku P. B. miał wykształcenie wyższe pierwszego stopnia. Uzyskiwał dochód z gospodarstwa rolnego położonego w K. o pow. rzeczywistej (...) ha. Odnotował dochód z dotacji unijnych w wysokości (...) zł. W dacie wnioskowania o kredyt zadłużenie w (...) S.A. wynosiło (...)zł a miesięczna rata oscylowała na poziomie (...) zł (wniosek o pożyczkę/kredyt konsolidacyjny z 26 stycznia 2016 r., k. 106-107; oświadczenie o numerach rachunków i wysokości rat z 4 lutego 2016 r. k. 22; zeznania powoda P. B., protokół k. 512-513; nagranie 00:07:29-00:21:50). W przeszłości P. B. prowadził działalność gospodarczą, uiszczając podwójną składkę KRUS. Zaciągnął wówczas zobowiązanie w Banku (...) S.A. na (...). W dacie składania wniosku o kredyt, nie prowadził działalności gospodarczej (zeznania powoda P. B., protokół k. 512, nagranie 00:08:41-00:10:25).

W dniu 4 lutego 2016 r. (dzień 26 stycznia 2016 r. stanowił datę sporządzenia umowy) P. B. zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu konsolidacyjnego nr (...) (dalej: Umowa). Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy, bank udzielił za pośrednictwem (...) S.A. z siedzibą w S. kredytobiorcy kredytu w wysokości 105.457,29 zł przeznaczonego na:

1)  potrzeby konsumpcyjne kredytobiorcy w wysokości 40.000 zł;

2)  spłatę zobowiązań kredytowych kredytobiorcy z tytułu:

a)  umowy kredytu kredyt niecelowy oraz studencki nr (...) na rachunek prowadzony w Banku (...) S.A. w wysokości 33.451 zł;

b)  opłaty pobranej przez pośrednika kredytowego w wysokości 32.006,29 zł.

W myśl § 1 ust. 2 Umowy, ww. środki miały zostać przekazane przez Bank pożyczkobiorcy zgodnie z odrębną dyspozycją stanowiącą załącznik do niniejszej Umowy.

Stosownie do § 1 ust. 6 i 7 Umowy, niniejsza umowa miała zostać zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, poprzedzonej pełną weryfikacją i potwierdzeniem zgodności wszystkich danych zgłoszonych przy składaniu wniosku. Uruchomienie środków kredytobiorcy miało być jednoznaczne z podjęciem pozytywnej decyzji kredytowej.

Środki miały być przekazane przez Bank kredytobiorcy zgodnie z odrębną dyspozycją stanowiącą załącznik do niniejszej Umowy (§ 1 ust. 8 Umowy).

W myśl § 2 ust. 1 Umowy, oprocentowanie kredytu jest liczone według stopy zmiennej. Zmiana stopy procentowania ma bezpośredni wpływ na wielkość zadłużenia oraz wysokość należnych odsetek.

Zgodnie z § 2 ust. 2 Umowy, oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowi sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 3.20 punktów procentowych, stałej w trakcie trwania Umowy.

W § 2 ust. 3 Umowy ustalono, że oprocentowanie kredytu na dzień zawarcia Umowy wynosi 4,90% w stosunku rocznym.

Dla pierwszego okresu obrachunkowego, do obliczenia wysokości oprocentowania Banku zastosuje stawkę referencyjną WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uruchomienia kredytu. Jeżeli termin spłaty pierwszej raty kredytu zostanie przesunięty z najbliższego terminu spłaty (zgodnie z wybranym dniem spłaty) przypadającego po dacie uruchomienia środków na kolejny termin, zgodnie z częstotliwością spłat, to zmiana oprocentowania w pierwszym okresie obrachunkowym dokonana zostanie po terminie spłaty dwóch pierwszych rat (§ 2 ust. 4 Umowy).

Stosownie do § 2 ust. 5 Umowy, zmiana oprocentowania w kolejnych, 3-miesięcznych okresach obrachunkowych następuje w wyniku zmiany stawki WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spłaty raty kredytu. W przypadku zmiany stopy procentowej opartej na WIBOR, Bank powiadomi kredytobiorcę o tym fakcie w terminie 14 dni, przesyłając mu nowy harmonogram spłat (§ 2 ust. 6 Umowy).

W § 5 ust. 1 Umowy wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 73.451 zł. Kwota ta nie obejmuje kredytowanych przez Bank kosztów kredytu wskazanych w § 1 ust. 1 pkt 3 niniejszej Umowy.

Całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę na dzień zawarcia Umowy wynosi 133.604,49 zł. Na całkowitą kwotę do zapłaty składa się:

1)  całkowita kwota kredytu określona w ust. 1 oraz

2)  całkowity koszt kredytu, który na dzień zawarcia Umowy, naliczony szacunkowo wynosi 60.153,49 zł (§ 5 ust. 2 Umowy).

W myśl § 5 ust. 3 Umowy, na całkowity koszt kredytu składają się: należne odsetki umowne w wysokości 28.147,20 zł, opłata pobierana przez pośrednika kredytowego w wysokości 32.006,29 zł oraz 3) prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 0,00 zł.

Stosownie do § 7 Umowy:

1.  Bank pobiera opłaty i prowizje zgodnie z zapisami Umowy oraz Taryfy Opłat i Prowizji za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmiana postanowień Umowy.

2.  W trakcie trwania Umowy opłaty i prowizje mogą ulec zmianie.

3.  Zmiany opłat i prowizji mogą nastąpić w przypadku wystąpienia przynajmniej jednego z poniższych warunków:

1)  zmiana wysokości płacy minimalnej oraz poziomu wskaźników publikowanych przez GUS: inflacja, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw;

2)  zmiany cen energii, połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych, rozliczeń między bankowych oraz stóp procentowych ustalanych przez Narodowy Bank Polski;

3)  zmiany cen usług i operacji, z których Bank korzysta przy wykonywaniu poszczególnych czynności bankowych i nie bankowych;

4)  zmiany zakresu lub formy świadczonych przez bank usług (w tym zmiany lub dodania nowej funkcjonalności w zakresie obsługi danego produktu) w zakresie, w jakim te zmiany mają wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy;

5)  zmiany przepisów prawa regulujących produkty lub usługi oferowane przez bank lub mających wpływ na wykonywanie umowy lub Regulaminu, w zakresie, w jakim te zmiany mają wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy;

6)  zmiany przepisów podatkowych i/lub zasad rachunkowości stosowanych przez Bank, w zakresie jakim te zmiany mają wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy;

7)  zmiana lub wydanie nowych orzeczeń sądowych, orzeczeń organów administracji, zaleceń lub rekomendacji uprawnionych organów, w tym Komisji Nadzoru Finansowego – w zakresie mającym wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy.

4.  Zmiany stawek opłat i prowizji następują na zasadach i w wysokości określonych w Taryfie Opłat i Prowizji dla klientów indywidualnych.

5.  Zmiany stawek opłat i prowizji będą podawane do wiadomości kredytobiorcy za pośrednictwem poczty lub poprzez kanały elektroniczne lub jeżeli kredytobiorca wyraził zgodę, w formie elektronicznej na adres mailowy podany przez kredytobiorcę, natomiast w sytuacji, gdy nie ma możliwości wykorzystania kanałów elektronicznych lub przesłania na adres mailowy – za pośrednictwem poczty .

Stosownie do treści § 14 ust. 1 Umowy, integralną częścią Umowy stanowiły załączniki:

1.  Harmonogram spłat;

2.  Formularz oświadczenia o odstąpieniu od umowy;

3.  Dyspozycja uruchomienia pożyczki/kredytu;

4.  Regulamin udzielania pożyczek/kredytów dla osób fizycznych;

5.  Wyciąg z Taryfy Opłat i Prowizji (...) Banku S.A. dla klientów indywidualnych;

6.  Oświadczenie o numerach rachunków i wysokości rat;

7.  Zestawienie produktów dodatkowych Pożyczkobiorcy/Kredytobiorcy;

8.  Zgoda współmałżonka

W myśl § 14 ust. 2 Umowy, kredytobiorca/współkredytobiorca oświadczył, że zapoznał się z załącznikami do Umowy, akceptuje ich treść i potwierdza ich otrzymanie (umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) z 4 lutego 2016 r., k. 101-107; dyspozycja uruchomienia kredytu nr (...) z 4 lutego 2016 r., k. 24; Taryfa Opłat i Prowizji (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych, k. 115-117; wzór oświadczenia o odstąpieniu od Umowy o kredyt, k. 118; Regulamin udzielania pożyczek/kredytów dla osób fizycznych, k. 33-36; prognozowany harmonogram spłat pożyczki, k. 30-32). Umowa została zawarta w siedzibie pośrednika (zeznania powoda P. B., protokół k. 513, nagranie 00:16:56).

P. B. przeczytał umowę przed jej podpisaniem. Zapoznał się z załącznikami do umowy. Umowa była dla P. B. czytelna i jej postanowienia nie budziły jego wątpliwości. Nie zadawał pytań co do umowy. Otrzymał komplet dokumentacji kredytowej. Otrzymał kredyt tego samego dnia, w którym wypełnił wniosek, zaś czeki (czeki G.) do wypłaty środków z kredytu otrzymał następnego dnia po podpisaniu umowy (zeznania powoda P. B., protokół k. 512-515, nagranie 00:14:19-00:24:29 oraz 00:39:32; dyspozycja uruchomienia kredytu nr (...) z 4 lutego 2016 r., k. 24).

P. B. tego samego dnia, tj. 4 lutego 2016 r., złożył dyspozycję uruchomienia kredytu nr (...) w kwocie 105.457,29 zł w formie zlecenia wypłaty G. w kwocie 40.000 zł. Nadto ze środków z kredytu miały zostać spłacone zobowiązania kredytowe z tytułu umowy kredytu Kredyt niecelowy oraz studencki nr (...) na rachunek nr (...) w banku (...) S.A. w wysokości 33.451 zł. Dodatkowo wniósł o dokonanie z rachunku kredytu:

- przelewu w kwocie 32.006,29 zł na rachunek nr (...) w banku (...) S.A. tytułem opłaty pobieranej przez pośrednika kredytowego, nazwa odbiorcy (...) Spółka Akcyjna;

- przelewu z tytułu prowizji od udzielonego kredytu w kwocie 0,00 zł na rachunek kredytowy (...) (dyspozycja uruchomienia kredytu nr (...) z 4 lutego 2016 r., k. 24).

W dniu 4 lutego 2016 r. strony zawarły aneks nr (...) w którym ustalono, że zobowiązanie kredytobiorcy wobec banku z tytułu umowy o kredyt konsolidacyjny, na które składają się kapitał, odsetki karne, odsetki naliczone, opłaty, na dzień 28 grudnia 2020 r. wynosi 61.834,44 zł (§ 1 ust. 1 ww. Aneksu). W myśl § 1 ust. 2 ww. Aneksu, kredytobiorca wyraził też zgodę na kapitalizację zaległości w spłacie i naliczonych odsetek od dnia podpisania aneksu oraz zobowiązał się spłacić wymienioną w ust. 1 kwotę zobowiązania, wraz z należnymi odsetkami umownymi na zasadach i warunkach określonych w Umowie kredytu konsolidacyjnego oraz dalszych postanowieniach Aneksu.

Stosownie do treści § 1 ust. 3-5 ww. Aneksu, karencja w spłacie obejmuje 1 miesiąc, w miesiącu styczniu 2-21 r. rata kapitałowo-odsetkowa została zawieszona, a okres kredytowania został wydłużony o 3 miesiące (aneks nr (...) z 4 lutego 2016 r., k. 108; prognozowany harmonogram spłaty pożyczki z 4 lutego 2016 r., k. 110-111).

W dniu 4 lutego 2016 r. P. B. wniósł o uruchomienie kredytu nr (...) w kwocie 105.457,29 zł w formie zlecenia wypłaty G. w kwocie 40.000 zł (dyspozycja uruchomienia kredytu nr (...), k. 109).

W dniu 5 lutego 2016 r. P. B. otrzymał środki z kredytu w wysokości 40.000 zł w postaci czeków G., do realizacji w placówce pocztowej. Dzień 5 lutego 2016 r. wskazano jako datę przyznania kredytu (opinia bankowa z 29 marca 2019 r., k. 37; zeznania powoda P. B., protokół k. 512, nagranie 00:15:18-00:15:56).

W Formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego wskazano, że całkowita kwota kredytu wynosi 73.451 zł, a powyższa kwota nie obejmuje kredytowanych przez bank kosztów. Kwota kredytu konsolidacyjnego z uwzględnieniem kredytowanych kosztów wynosi 105.457,29 zł. Kwota kredytu zostanie wypłacona: przelewem w kwocie 32.006,29 zł na rachunek pośrednika kredytowego wskazany przez kredytobiorcę, kredyt został udzielony na 120 rat. Całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta oszacowano na 133.604,49 zł (Formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego z 4 lutego 2016 r., k. 112-114).

W dniu 26 października 2022 r. P. B., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył do (...) Bank S.A. z siedzibą w W. reklamację dotycząca umowy kredytu nr (...) wskazując, że przedmiotowa umowa kredytu nie precyzuje terminu wypłaty kredytu. Zgodnie z § 1 ust. 6 umowa została zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, poprzedzonej pełną weryfikacją i potwierdzeniem zgodności wszystkich danych zgłoszonych przy składaniu wniosku. Bank miał poinformować pożyczkobiorcę o ostatecznej decyzji w formie wiadomości SMS. Dopiero podjęcie pozytywnej decyzji kredytowej jest równoznaczne z możliwością uruchomienia pożyczki. Konsument nie wie więc, ile czasu trwać może wydanie takiej decyzji, a nadto w jakim terminie po wydaniu decyzji ostatecznej zostaną mu wypłacone środki. Tymczasem zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim umowa o kredyt konsumencki powinna określać terminy i sposób wypłaty kredytu. Dodatkowe zastrzeżenie budzi także postanowienie § 7 ust. 3 umowy przewidujący warunki zmiany kosztów kredytu. Jest ono sformułowane w sposób blankietowy pozwalający na dowolność zmiany tychże kosztów przez kredytodawcę, a niepozwalający na przewidziane i kontrolę tych zmian przez kredytobiorcę. W związku z powyższym złożył na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Wraz z reklamacją P. B. złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego w związku z naruszeniem w ww. umowie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim (reklamacja z dnia 26 października 2022 r., k. 38-41; oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z 7 października 2022 r., k. 43).

W odpowiedzi na złożoną reklamację (...) Bank S.A. wskazał, że nie uznaje reklamacji. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 5 u.k.k. wskazał, że informacje o dacie wypłaty środków zostały zawarte w zapisach § 1 ust. 6-8 Umowy zgodnie z którą środki miały zostać przekazane kredytobiorcy zgodnie z odrębną dyspozycją, która stanowiła załącznik do Umowy i wskazywała na jaki rachunek, w jakiej formie i wysokości miały zostać przekazane środki z kredytu. z kolei termin wypłaty środków został określony jako warunkowy – pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, a podanie konkretnego terminy uruchomienia przy takim warunku nie jest możliwe. Uruchomienie środków było też dokonane niezwłocznie po wydaniu pozytywnej decyzji kredytowej – w przypadku przedmiotowej umowy uruchomienie nastąpiło 5 lutego 2016 r., czyli w dniu następnym po podpisaniu przez klienta umowy kredytu. Z kolei zapisy § 7 Umowy pozostają w zgodności z wymogami art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k., gdyż wskazują że opłaty i prowizje mogą ulec zmianie i wskazują warunki dla ich zmiany, zaś zapisów zawartych w § 7 umowy nie wpisano do rejestru niedozwolonych wzorców umownych. Odnosząc się ostatecznie do zależności oprocentowania kredytu od stawki referencyjnej WIBOR 3M bank wskazał, że w czasie zawierania umowy był to wskaźnik powszechnie stosowany na rynku bankowym. Wartość wskaźnika WIBOR jest zmienna i zależna od sytuacji ekonomicznej oraz opracowywana i publikowana przez jego administratora: (...) SA, który to podmiot działa pod nadzorem KNF (odpowiedź (...) Bank S.A. z dnia 23 listopada 2022 r. na reklamację, k. 45-48).

P. B. nadal spłaca kredyt wraz z odsetkami (zeznania powoda P. B., protokół k. 511, nagranie 00:04:58; opinia bankowa z 29 marca 2019 r., k. 37).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, poza załączonym przez stronę powodową dokumentem zatytułowanym umowa o kredyt konsolidacyjny nr (...) (k. 11-19), który to dokument jest podpisany jedynie przez przedstawiciela Banku i brak jest podpisu drugiej strony (k. 19). Sąd w całości dał wiarę pozostałym dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda P. B. (protokół rozprawy, k. 511-513), w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powoda potwierdzają, że wniosek o kredyt został wypełniony zgodnie z jego dyspozycją, otrzymał komplet dokumentów, przeczytał umowę przed jej podpisaniem i zapoznał się z załącznikami do umowy. Wskazał też, że nie zapoznawał się z ofertą innych banków i nie zadawał pytań co do umowy. Sąd zauważa, iż z jednej strony powód wskazał, że przeczytał umowę przed jej podpisaniem, jednocześnie jednak po kilku dniach w domu zobaczył, że za udzielenie kredytu pośrednik otrzymał 30.000 zł. Powód przyznał też, że środki z kredytu zostały przeznaczone na spłacę poprzedniego kredytu w (...) zaciągniętego na zakup(...) powoda, zaś pozostałe środki w wysokości 40.000 zł przeznaczył m. in. na materiał (...) własne utrzymanie do kolejnego sezonu.

Sąd nie czynił ustaleń na podstawie zeznań świadka P. R. (protokół rozprawy, k. 513-514) – pracownika (...) Bank S.A. Świadek ten nie brał udziału w procedurze udzielania kredytu powodowi , nie zajmował się weryfikacją umów kredytowych. Zajmował się kredytami hipotecznymi. Świadek wskazał jedynie, że w przypadku kredytów hipotecznych są inne rekomendacje, zaś inne w przypadku produktów bankowych.

Sąd na rozprawie w dniu 21 listopada 2023 r. (protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 514), na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka G. K., jak również wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bankowości i finansów oraz o zobowiązanie do nadesłania dokumentów przez Komisję Europejską, Komisję Nadzoru Finansowego, (...) S.A. i Komitet Stabilności Finansowej jak w pkt 7 pisma strony pozwanej z dnia 28 marca 2023 r. (k. 199), jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie i podlegało oddaleniu w całości.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu domagała się ustalenia treści stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. zawartej pomiędzy stronami poprzez ustalenie, że kredyt jest kredytem darmowym w rozumieniu art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w związku ze złożeniem przez kredytobiorcę w dniu 3 listopada 2022 r. oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 25.286,11 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego (odsetek i innych kosztów kredytu) spełnionego na rzecz pozwanego w okresie od 26 sierpnia 2016 r. do dnia 28 listopada 2022 r. z uwagi na złożenie przez konsumenta oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia ww. roszczenia, wniósł o: ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z przedmiotowej Umowy poprzez ustalenie, że postanowienie § 2 tejże umowy kredytu jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 i § 2 Kodeksy cywilnego, jako sprzeczne z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego oraz ustalenie treści stosunku prawnego wynikającego z przedmiotowej Umowy poprzez ustalenie, że z uwagi nieważność klauzuli umownej regulującej oprocentowanie kredytu, tj. § 2 ww. umowy, kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy oprocentowania stanowiącej równowartość odsetek ustawowych określonych w art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego, tj. sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 158,40 zł z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 26 stycznia 2016 r. do dnia 28 listopada 2022 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu, że klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w § 2 umowy jest nieważna, a kredyt oprocentowany jest zgodnie z art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego.

Przechodząc do oceny zgłoszonego powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powoda roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powoda oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy umowa kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 4 lutego 2016 r., jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodowi służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mógłby on uiścić na podstawie nieważnej w jego ocenie Umowy. Można rozważać, czy powód nadal spłaca kredyt w wysokości podawanej przez bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność jego sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powoda została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

Podstawę prawną powództwa stanowił przepis art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej: u.k.k.) który stanowi, że w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega w ogólności na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

Wykładnia językowa art. 45 ust. 1 u.k.k. wskazuje, że skutki związane z sankcją kredytu darmowego powstają – verba legis – "po złożeniu" oświadczenia. Oświadczenie konsumenta uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do kredytodawcy w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 k.c.). Oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem (art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c.).

Zważyć jednak należy, że na dzień zawierania przedmiotowej Umowy, tj. 4 lutego 2016 r . (k. 11-19) ww. przepis nie zawierał możliwości skorzystania z sankcji kredytu darmowego w razie naruszenia art. 33a i art. 36a-36 c u.k.k., które to przepisy dotyczyły przekroczenia łącznej wysokości opłat (przekraczania kwotę odpowiadającej kwocie odsetek maksymalnych), obliczenia poza odsetkowych kosztów kredytów, parametrów obliczeń w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia oraz w przypadku udzielenia kolejnych kredytów. Przepisy te weszły w życie już po zawarciu przedmiotowej umowy i nie mają zastosowania do umów zawartych wcześniej.

Powód w złożonym w dniu 7 października 2022 r. oświadczeniu o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wskazał, iż składa ww. oświadczenie w związku z naruszeniem w umowie nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. przepisów ustawy o kredycie konsumenckim (oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego z 7 października 2022 r., k. 43). Powód w złożonym oświadczeniu nie wskazał więc z naruszenia którego konkretnie przepisu ustawy o kredycie konsumenckim wiąże uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Dopiero w treści reklamacji złożonej wraz z ww. oświadczeniem powód wskazał, iż korzysta z sankcji kredytu darmowego z art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, z uwagi na naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż nie wiadomo w jakim terminie po ostatecznej decyzji miały zostać mu wypłacone środki oraz z uwagi na nieprecyzyjne i niejednoznaczne ukształtowanie warunków zmiany kosztów kredytu, co z kolei stanowiło naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim (reklamacja z 26 października 2022 r., k. 38-41). Powód w toku niniejszego postępowania nie odnosił się do wysokości opłaty pobranej przez pośrednika kredytowego w wysokości 32.006,29 zł. Nie wskazywał też, aby stanowiła ona kwotę zawyżoną czy niezgodną z przepisami obowiązującymi w dacie zawarcia Umowy. Jedynie na rozprawie w dniu 21 listopada 2023 r. powód zeznając wskazał, iż złożył powództwo w niniejszej sprawie, gdyż liczy na odzyskanie wskazanej opłaty uiszczonej na rzecz pośrednika kredytowego (powód błędnie określił ją jako „prowizja” za uruchomienie kredytu) (zeznania powoda P. B., protokół k. 512, nagranie 00:11:54-00:12:55).

Przepis art. 45 u.k.k. implementuje art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L 133/66 z dnia 22 maja 2008 r.), który nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przytoczony artykuł jest przepisem o charakterze sankcyjnym, wysoce restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie powinny być możliwie ściśle interpretowane nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej.

Wykładnia językowa art. 45 ust. 1 u.k.k. wskazuje, że skutki związane z sankcją kredytu darmowego powstają – verba legis – "po złożeniu" oświadczenia. Oświadczenie konsumenta uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do kredytodawcy w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 k.c.). Oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem (art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c.).

Zgodnie z art. 45 ust. 5 u.k.k. do wygaśnięcia uprawnienia dochodzi dopiero po roku od dnia wykonania umowy. Przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy. Chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo. O stanie „wykonania” umowy można mówić dopiero wtedy, gdy obie strony wywiążą się z głównych obowiązków z niej wynikających – czyli kredytodawca kredyt wypłaci, a kredytobiorca go spłaci. Moment, w którym dochodzi do całkowitej spłaty kredytu jest dla kredytobiorcy zawsze znany i łatwy do ustalenia oraz jednocześnie prowadzi do wygaśnięcia roszczeń kredytodawcy w stosunku do kredytobiorcy. W ocenie Sądu od tej chwili należy liczyć termin do złożenia prawokształtującego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Omawiany termin ma charakter prekluzyjny i jest dość krótki – roczny. W przekonaniu Sądu ratio legis takiego uregulowania sprowadza się do konieczności uniknięcia stanu niepewności prawnej po stronie kredytodawcy co do tego czy może, czy też nie może liczyć na zysk związany z zawartą umową. Ponieważ przepis, jak zaznaczono na początku, ma charakter bardzo restrykcyjny w stosunku do kredytodawców i stanowi wyjątek od reguły odpłatności umów kredytowych, musi być on również interpretowany ściśle i restrykcyjnie.

W odpowiedzi na pozew pozwany bank wskazywał, że oświadczenie powoda zostało złożone po przekroczeniu ustawowego terminu. Z powyższym twierdzeniem nie sposób się zgodzić, ponieważ umowa kredytu zawarta w dniu 4 lutego 2016 r., został zawarta na okres 10 lat (prognozowany harmonogram spłaty pożyczki, k. 30). Bezsporne było również, że do dnia zamknięcia rozprawy powód nie spłacił całości kredytu, tym samym termin na złożenie przez powoda oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego dotychczas nie upłynął.

W ocenie Sądu, z przedłożonych przez strony dokumentów, w tym z wniosku kredytowego, umowy kredytu konsolidacyjnego, a przede wszystkim zeznań powoda jednoznacznie wynika, że powód w dacie zawarcia Umowy nie posiadał statusu konsumenta.

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Każdą osobę fizyczną, zawierającą umowę z przedsiębiorcą (status pozwanego jako przedsiębiorcy pozostawał w niniejszej sprawie bezsporny) należy uznać za konsumenta, jeśli owa umowa nie jest bezpośrednio związana z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd ustalił, że w przeszłości powód prowadził działalność gospodarczą, opłacał podwójną składkę KRUS, stosownie do art. 17 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zaciągnął wówczas zobowiązanie w Banku (...) S.A. na (...) (zeznania powoda P. B., protokół k. 512, nagranie 00:08:41-00:10:25). Przedmiotowa Umowa kredytu konsolidacyjnego nr (...) z dnia 4 lutego 2016 r. została zawarta w celu spłaty ww. zobowiązania zawartego w związku z prowadzoną wówczas działalnością gospodarczą, a pozostałe środki w wysokości 40.000 zł uzyskane z ww. kredytu zostały przeznaczone na materiał szkółkarski oraz „żeby przetrwać do kolejnego sezonu” (zeznania powoda P. B., protokół k. 512, nagranie 00:08:41).

W ocenie Sądu powyższe jednoznacznie wskazuje, że w dacie zawarcia przedmiotowej Umowy z dnia 4 lutego 2016 r. powód nie posiadał statusu konsumenta. Co prawda częściowo uzyskane środki powód przeznaczył na własne utrzymanie do kolejnego sezonu, jednak powód nie potrafił wskazać jakie środki (w jakiej wysokość) zostały przeznaczone na jego własne potrzeby konsumpcyjne. Strona powodowa nie przedstawiła też żadnego materiału dowodowego na wykazanie, w jakiej części środki zostały przeznaczone na materiał szkółkarski, a w jakiej na cele konsumpcyjne. Zeznania w tym zakresie były również chaotyczne, a w części co do zadawanych przez Sąd pytań powód zasłaniał się niepamięcią. Okoliczność, że stroną umowy kredytowej była osoba fizyczna, nie przesądza, iż powód P. B. posiada status konsumenta w niniejszej sprawie.

Ustalenie, iż P. B. nie posiadał w niniejszej sprawie statusu konsumenta, prowadzi do wniosku, iż w okolicznościach sprawy brak podstaw do uznania skuteczności złożonego przez powoda w dniu 3 listopada 2022 r. oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, stosownie do treści art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Istota tzw. „sankcji kredytu darmowego” sprowadza się do założenia, że w razie uchybienia przez kredytodawcę określonym obowiązkom informacyjnym na etapie przedkontraktowym, konsument będzie uprawniony do zwrotu kwoty kredytu w wysokości kapitału, bez konieczności zapłaty na rzecz przedsiębiorcy odsetek oraz pozostałych kosztów zastrzeżonych w umowie kredytu. W okolicznościach sprawy, jak ustalił Sąd, powód w dacie zawierania umowy nie posiadał statusu konsumenta, dlatego też nie mógł skorzystać z ww. sankcji, a złożone w dniu 3 listopada 2022 r. oświadczenie nie mogło mieć skutku w postaci konwersji treści stosunku kredytu z zobowiązania odpłatnego w nieodpłatne.

Na marginesie Sąd pragnie wskazać, że nawet przyjmując, iż powód w dacie zawarcia Umowy posiadał status konsumenta, nie prowadzi do wniosku, by zarzuty strony powodowej sformułowane w treści pozwu były zasadne.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, w wersji obowiązującej w dacie zawarcia przedmiotowej Umowy, umowa o kredyt konsumencki, z zastrzeżeniem art. 31-33, powinna określać:

1) imię, nazwisko i adres konsumenta oraz imię, nazwisko (nazwę) i adres (siedzibę) kredytodawcy i pośrednika kredytowego;

2) rodzaj kredytu;

3) czas obowiązywania umowy;

4) całkowitą kwotę kredytu;

5) terminy i sposób wypłaty kredytu;

6) stopę oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;

7) rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

8) zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1;

9) zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów kredytu, w przypadku gdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy udziela karencji w spłacie kredytu;

10) informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

11) roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

12) skutki braku płatności;

13) informację o konieczności poniesienia opłat notarialnych, o ile wystąpią;

14) sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje;

15) termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

16) prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem;

17) informację o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem i zasady ustalenia wysokości tej prowizji;

18) informację o prawie, o którym mowa w art. 59 ust. 1;

19) warunki wypowiedzenia umowy;

20) informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi;

21) wskazanie organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów.

Powód wskazywał, iż doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 5 ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż umowa kredytu nie określa terminu, w jakim kwota kredytu zostanie postawiona do dyspozycji kredytobiorcy, gdyż w § 1 ust. 6 Umowy została ona zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, po podjęciu której dopiero ma nastąpić uruchomienie kredytu. W ocenie powoda taka konstrukcja umowy powoduje, że konsument nie ma pewności co do daty przekazania mu przyznanych w ramach kredytu środków pieniężnych i powoduje u niego stan niepewności.

W myśl § 1 ust. 6-8 Umowy, umowa jest zawarta pod warunkiem zawieszającym wydania pozytywnej decyzji kredytowej, poprzedzonej pełną weryfikacją i potwierdzeniem zgodności wszystkich danych zgłoszonych przy składaniu wniosku. Uruchomienie środków kredytobiorcy miało być jednoznaczne z podjęciem pozytywnej decyzji kredytowej, zaś środki miały być przekazane przez Bank kredytobiorcy zgodnie z odrębną dyspozycją stanowiącą załącznik do niniejszej Umowy. W ocenie Sądu regulacja ta nie pozostawia wątpliwości co do tego, że w przypadku uzyskania pozytywnej decyzji kredytowej, kredyt miał zostać uruchomiony a środki przekazane przez Bank kredytobiorcy zgodnie z odrębną dyspozycją. W ocenie Sądu termin i sposób wypłaty kredytu został więc w umowie określony w sposób jednoznaczny i czytelny. Z kolei z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie jednoznacznie wynika, że procedura kredytowa, w tym złożenie wniosku o kredyt, podpisanie Umowy, uruchomienie kredytu i wypłata środków, odbyła się w ciągu dwóch dni (4 i 5 lutego 2016 r.). Powód w dniu złożenia wniosku i podpisania umowy złożył dyspozycję uruchomienia kredytu nr (...) w kwocie 105.457,29 zł w formie zlecenia wypłaty G. w kwocie 40.000 zł (dyspozycja uruchomienia kredytu nr (...), k. 109). Otrzymał przy tym informację, iż następnego dnia, tj. 5 lutego 2016 r., otrzyma czeki G. i tak właśnie się stało. W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy nie było niepewności do daty przekazania powodowi przyznanych w ramach kredytu środków pieniężnych.

Strona powodowa wskazywała również, iż umowa o kredyt co prawda zawiera warunki na jakich koszty kredytu mogą ulec zmianie jednak treść postanowień umownych (§ 7 ust. 3 Umowy) – zdaniem powoda – sformułowana jest w sposób nieprecyzyjny i niejednoznaczny, a tym samym sprzeczny z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. W przywołanym postanowieniu umownym wskazano szereg wskaźników, których zmiana miałaby spowodować zmianę opłat i prowizji zaznaczając, że bank może ale nie musi dokonać takich zmian.

Nie powtarzając treści wskazanych paragrafów umowy, przytoczonych powyżej w ustaleniach faktycznych, podkreślić należy, że regulacje te wbrew twierdzeniom powoda określono w sposób opisowy, jednakże niebudzący wątpliwości. W § 7 ust. 1 Umowy wskazano, iż opłaty i prowizje pobierane są zgodnie z zapisami Umowy i Taryfy Opłat i Prowizji, która zgodnie z § 14 ust. 1 pkt 5 Umowy, stanowiła integralną część Umowy oraz została przekazana kredytobiorcy (§ 14 ust. 2 Umowy). Umowa zawiera wyliczenie warunków w przypadku wystąpienia których może nastąpić zmiana opłat i prowizji (§ 7 ust. 3 Umowy), a także sposób w jaki kredytobiorca zostanie poinformowany o tych zmianach (§ 7 ust. 5 Umowy). Umowa zawiera również zapis, że kredytobiorca może wypowiedzieć Umowę w terminie 30 dni od powiadomienia go przez Bank o zmianach o których mowa w § 7 ust. 3 Umowy (§ 7 ust. 6 Umowy). Zdaniem Sądu postanowienia Umowy w tym zakresie są jasne, czytelne i nie budzą wątpliwości interpretacyjnych.

Tym samym, nawet przyjmując, że powód w niniejszej sprawie posiadał status konsumenta, nie prowadzi do wniosku, że zarzuty naruszenia wskazywanych przez stronę powodową przepisów ustawy o kredycie konsumenci są zasadne.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powód poszukiwał środków na spłatę istniejących zobowiązań, a także na zakup materiału (...) i własne utrzymanie do kolejnego sezonu. Zwrócił się do pośrednika finansowego (agenta), a w rezultacie zgłoszone przez powoda potrzeby spowodowały przedstawienie oferty, która mogłyby tego rodzaju potrzebom sprostać. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty P. B. nie ingerowała w treść postanowień umownych, nie zadawał też pytań i w tym samym dniu podpisał Umowę, którą wcześniej przeczytał. Powód zapoznał się również ze wszystkimi załącznikami do Umowy. Nie wskazywał też w toku postępowania, by jakiekolwiek dokumenty nie zostały mu przedłożone w chwili zawierania umowy. Umowa była dla powoda czytelna, a jej postanowienia nie budziły jego wątpliwości. Otrzymał komplet dokumentacji kredytowej (zeznania powoda P. B., protokół k. 512-515, nagranie 00:14:19-00:24:29 oraz 00:39:32). Sąd zauważa przy tym, że powód złożył wniosek o udzielenie kredytu i podpisał Umowę tego samego dnia, zaś już następnego dnia otrzymał czeki G. do wypłaty środków z kredytu w placówce pocztowej.

W ocenie Sądu powód, podpisując Umowę zaakceptował też wysokość opłaty pobranej przez pośrednika kredytowego w wysokości 32.006,29 zł. Kwota ta została wskazana w § 1 ust. 1 pkt 2a Umowy (k. 102), jak również wynika z Formularza informacyjnego dotyczącego kredytu konsumenckiego (k. 112) i dyspozycji uruchomienia kredytu nr (...) (k. 24). Wszystkie przywołane dokumenty stanowiły też integralną część umowy (§ 14 ust. 1 Umowy), zostały przekazane powodowi w dniu podpisania Umowy (§ 14 ust. 2 Umowy) a powód się z nimi zapoznał przed ich podpisaniem (zeznania powoda P. B., protokół k. 513, nagranie 00:22:44-00:24:29). Na marginesie należy wskazać, że w dacie zawarcia przedmiotowej Umowy przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nie zawierały ograniczeń co do wysokości pozaodsetkowych opłat określając jedynie obowiązek poinformowania kredytobiorcy o wszystkich opłatach i prowizjach (por. art. 13 ust. 1 pkt 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r., t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1497), co w okolicznościach niniejszej sprawy nastąpiło (§ 1 ust. 1 pkt 2a Umowy, k. 102; Formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego, k. 112; dyspozycji uruchomienia kredytu nr (...), k. 24).

Szybka procedura udzielenia kredytu nie wzbudziła żadnych wątpliwości powoda, który nie wskazywał też, aby nie miał odpowiedniego czasu do zapoznania się z treścią Umowy i dołączonych do niej dokumentów (załączników). Strona powodowa nie podnosiła też twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla niego nieodpowiednie w dacie zawierania Umowy. Ostatecznie sama treść Umowy, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu Umowy i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ miał powód.

Zdaniem Sądu, w chwili zawierania Umowy powód znał i akceptował obecnie kwestionowane postanowienia umowne.

Przechodząc kolejno do roszczenia ewentualnego, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała nieważności § 2 Umowy, na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c., jako sprzecznego z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego. Wskazany § 2 Umowy określał, iż oprocentowanie w całym okresie kredytowania stanowiło sumę stawki WIBOR 3M i marży w wysokości 3.20 punktów procentowych, stałej w trakcie trwania Umowy (k. 108v).

Wskaźnik WIBOR jest wskaźnikiem referencyjnym stopy procentowej odzwierciedlającym poziom stopy procentowej, po jakiej banki mogłyby składać w innych bankach środki pieniężne (depozyty) na określony termin. (...) S.A. jest licencjonowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego administratorem wskaźnika WIBOR wpisanym do rejestru administratorów prowadzonym przez Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA). Jedynym przedmiotem działalności (...) S.A. jest dostarczanie indeksów i wskaźników referencyjnych na potrzeby rynku finansowego (informacje z oficjalnej strony internetowej (...) S.A., źródło: https://gpwbenchmark.pl/Q-and-A).

Zdaniem Sądu, strona powodowa nie przedstawiła żadnego materiału dowodowego i nie podołała wykazaniu, że zapis § 2 Umowy zawierający postanowienie o wykorzystaniu stawki referencyjnej WIBOR 3M do wyliczenia oprocentowania w całym okresie kredytowania, jest sprzeczny z prawem i zasadami współżycia społecznego, a tym samym na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c. należy uznać go za nieważny.

Brak uznania za nieważny zapisu § 2 Umowy prowadzi do oddalenia roszczenia strony powodowej o ustalenie, że z uwagi na nieważność § 2 Umowy, kredyt nr (...) z dnia 26 stycznia 2016 r. oprocentowany jest według zmiennej stopy oprocentowania stanowiącej równowartość odsetek ustawowych określonych w art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego, tj. sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych oraz zasądzenie kwoty 158,40 zł z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 26 stycznia 2016 r. do dnia 28 listopada 2022 r. tytułem różnic (nadpłat) pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu, że klauzula zmiennego oprocentowania zawarta w § 2 umowy jest nieważna, a kredyt oprocentowany jest zgodnie z art. 359 § 2 k.c.

Zgodnie z art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Jest niewątpliwe, że powód dokonał świadomie wyboru kredytu i jego warunków, zaś po zapoznaniu się z treścią Umowy i jej załącznikami, zawarł ważną umowę, której warunkami jest związany do chwili obecnej.

W powyższych okolicznościach brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia strony powodowej w całości lub w części. Tym samym powództwa główne i ewentualne podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 §1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 §1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powód P. B. ponosi w całości koszty procesu i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk