Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. M., R. M.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. z siedzibą w W. - M. K.

o ustalenie nieważności ewentualnie o ustalenie nieważności

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 949/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 27 lutego 2025 r.

Pozwem z dnia 12 stycznia 2021 r. (data stempla pocztowego) skierowanym przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. M. M. i R. M. wnieśli o:

1.  zasądzenie solidarnie, ewentualnie łącznie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej następujących kwot:

a.  528 551,07 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu rat kapitałowo odsetkowych oraz pobranych prowizji i składek ubezpieczeniowych zapłaconych przez stronę powodową na rzecz strony pozwanej - w PLN w związku z udzielonym im kredytem w okresie od dnia 23 lipca 2008 r. do dnia 7 grudnia 2020 r. włącznie;

b.  3 689,01 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu rat kapitałowo odsetkowych oraz pobranych prowizji i składek ubezpieczeniowych zapłaconych przez stronę powodową na rzecz strony pozwanej w CHF W związku z udzielonym im kredytem w okresie od dnia 23 lipca 2008 r. do 7 grudnia 2020 r. włącznie.

– w przypadku stwierdzenia przez Sąd nieważności od samego początku w całości spornej umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 17 lipca 2008 r. zawartej między M. M. oraz R. M. a (...) Bankiem Spółką Akcyjną z siedzibą w W., który jest poprzednikiem prawnym Pozwanego.

Powodowie zaznaczyli przy tym, że domagają się zwrotu jedynie części kwoty zapłaconej w wykonaniu nieważnej umowy i nie zrzekają się swoich roszczeń z tego tytułu w pozostałym zakresie zachowując prawo do ich dochodzenia w terminie późniejszym bądź rozszerzenia powództwa na dalszym etapie niniejszego postępowania.

Powodowie wnieśli jednocześnie o stwierdzenie nieważności od samego początku w całości spornej umowy kredytu hipotecznego nr(...) indeksowanego do CHF z dnia 17 lipca 2008 r.

Z ostrożności procesowej – w razie oddalenia żądania o zapłatę w sytuacji przyjęcia przez Sąd teorii salda – powodowie wnieśli o stwierdzenie nieważności spornej umowy ex tunc i nieobciążanie powodów w takim przypadku kosztami procesu w związku z oddaleniem powództwa o zapłatę.

Ewentualnie, powodowie wnieśli o:

2.  zasądzenie solidarnie, ewentualnie łącznie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 215 613,90 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem nadpłaty w spłacie kredytu w związku z bezskutecznością klauzul abuzywnych/niedozwolonych dotyczących ustalania kursu CHF.

Powodowie wskazali, że żądana przez nich kwota stanowi różnicę pomiędzy świadczeniami przez nich uiszczonymi, a świadczeniami, do których prawo miał pozwany i obejmuje okres spłat rat kapitałowo-odsetkowych od dnia 7 stycznia 2011 r. do dnia 7 grudnia 2020 r. łącznie.

Zaznaczyli przy tym, że nie zrzekają się roszczeń z tytułu nadpłaty w spłacie kredytu w pozostałym zakresie i zachowują prawo do ich dochodzenia w terminie późniejszym bądź rozszerzenia powództwa na dalszym etapie niniejszego postępowania.

Ewentualnie - na wypadek, gdyby Sąd nie uwzględnił żadnego z powyższych żądań co do żądania zapłaty kwot określonych w pozwie, wnieśli o:

3.  ustalenie, te cała przedmiotowe umowa nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 12 lipca 2008 r. jest nieważna od początku, a tym samym nieważne są także zawierane później aneksy do powyższej wskazanej umowy.

Ewentualnie, o:

4.  ustalenie, że poszczególne postanowienia umowy nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 17 lipca 2008 r. oraz Regulaminu Kredytowania Hipotecznego (...) BANK S. A. w W. Oddział (...), a w szczególności § 3 ust. 8 i § 6 ust. 3 Umowy oraz § 2 lit. o, § 11 ust. 7, § 12 ust. 7, § 13 ust. 6, § 13 ust. 8, § 14 ust. 5 oraz § 20 lit. b1 ust. 3 Regulaminu kredytowania hipotecznego stanowią niedozwolone postanowienia umowne w myśl art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. i jako takie nie wiążą powodów od początku, tj. od zawarcia umowy kredytu.

Ponadto, powodowie wnieśli o udzielenie zabezpieczenia roszczeń pozwu poprzez:

a)  zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego pozwanego prowadzonego przez Narodowy Bank Polski jak i innych rachunków na kwotę 528 551,07 zł oraz 3 689,01 CHF wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, aż do momentu prawomocnego zakończenia przedmiotowego postępowania, w zakresie roszczenia głównego o zapłatę;

b)  zwolnienie strony powodowej z obowiązku uiszczania rat w związku z zawartą umową Kredytu nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 17 lipca 2008 r. w zakresie roszczenia głównego o ustalenie nieważności umowy oraz roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności umowy, do momentu prawomocnego zakończenia przedmiotowego postępowania;

c)  zakazanie pozwanemu złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu (...)indeksowanego do CHF z dnia 17 lipca 2008 r., w zakresie roszczenia głównego o ustalenie nieważności umowy oraz roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności umowy, w okresie od dnia wytoczenia powództwa do czasu uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie;

d)  zakazanie pozwanemu dokonywania wpisów w rejestrach prowadzonych przez (...) S.A. oraz do biur informacji gospodarczej o zadłużeniu lub zaległościach z tytułu spłat ww. umowy kredytu, w zakresie roszczenia głównego o ustalenie nieważności umowy oraz roszczenia ewentualnego o ustalenie nieważności umowy w okresie od dnia wydania przez sąd postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego w tej sprawie.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego w wysokości dwukrotnej stawki minimalnej wynikającej z § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie za czynności adwokackie (Dz.U. 2015.1800 z dnia 2015.11.05) wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie do dnia zapłaty oraz kwoty 34,00 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (pozew – k. 3-36v).

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2021 r. Sąd oddalił wniosek powodów o udzielenie zabezpieczenia roszczeń pozwu.

Postanowieniem z dnia 6 maja 2021 r., sygn. akt I Cz 66/21 p-I tut. Sąd oddalił wywiedzione przez powodów w dniu 13 kwietnia 2021 r. (data stempla pocztowego) zażalenie na ww. rozstrzygnięcie (postanowienie z dnia 20 stycznia 2021 r., sygn. akt I C 97/21 – k. 142; zażalenie strony powodowej – k. 311-319v; postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dni 6 maja 2021 r., sygn. akt I Cz 66/21 p-I – k. 334).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 lutego 2021 r. (data stempla pocztowego) (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł także zarzut przedawnienia roszczeń powodów (odpowiedź na pozew – k. 170-228).

Postanowieniem z dnia 28 lipca 2023 r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. (postanowienie z dnia 28 lipca 2023 r., sygn. akt I C 641/21 – k. 492).

Powyższe orzeczenie w dniu 26 września 2023 r. (data stempla pocztowego) zaskarżyli powodowie. W odpowiedzi pozwany – Syndyk masy upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W. wniósł m.in. o oddalenie zażalenia powodów, o czym też orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 28 lutego 2024 r. (postanowienie z dnia 28 lipca 2023 r., sygn. akt I C 97/21 – k. 492; zażalenie na postanowienie z dnia 28 lipca 2023 r. – k. 507-508v; odpowiedź na zażalenie strony powodowej z 26 września 2023 r. – k. 527-529; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 lutego 2024 r., sygn. akt V ACz 1035/23 – k. 534).

Postanowieniem z dnia 10 października 2024 r. tut. Sąd podjął postępowanie w części to jest w zakresie powództwa o ustalenie nieważności umowy kredytowej z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego (postanowienie z dnia 10 października 2024 r., sygn. akt I C 97/21 – k. 545).

W piśmie z dnia 7 listopada 2024 r. (data nadania w UP) pozwany wniósł o umorzenie postępowania z uwagi na następczy brak bezwzględnych przesłanek procesowych będący czynnikiem determinującym niedopuszczalność wydania wyroku w rozumieniu art. 355 k.p.c. Ewentualnie wniósł o przekazanie sprawy Syndykowi masy upadłości jako zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. W razie nieuwzględnienia powyższego pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z kwotą 17,00 zł tytułem uiszczonej opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie, zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (stanowisko pozwanego – k. 569-578v).

Do czasu zamknięcie rozprawy w dniu 28 stycznia 2025 r. strony podtrzymały tak sformułowane stanowiska procesowe (protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2025 r. – k. 597-598).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. M. oraz R. M. poszukiwali środków na sfinansowanie zakupu połowy domu – bliźniaka, którego nabyciem byli zainteresowani. Poszukując najkorzystniejszej dla siebie oferty udali się do (...) Banku S.A. z siedzibą w W. (poprzednika prawnego pozwanego), w którym wpierw złożyli wniosek o udzielenie kredytu tradycyjnego, a w razie braku zdolności kredytowej – kredytu (...). Pracownicy pozwanego Banku – wobec nieposiadania przez powodów zdolności kredytowej w PLN – przedstawili im więc ofertę kredytu waloryzowanego kursem CHF. Była to jedyna oferta kredytowa dostępna dla powodów, a dodatkowo oferta posiadająca najkorzystniejsze warunki. Przed podpisaniem spornej Umowy powodowie zostali poinformowani o możliwości zmiany kursu waluty, do której waloryzowany jest kredyt. Powodowie wspólnie uczestniczyli w spotkaniach poprzedzających zawarcie spornej Umowy, przed której podpisaniem zapoznali się z jej treścią.

(dowód: pismo – k. 251; zeznania powoda R. M. złożone na rozprawie w dniu 3 lutego 2023 r. – k. 474-475; zeznania powódki M. M. złożone na rozprawie w dniu 3 litego 2023 r. – k. 475)

W dniu 30 czerwca 2008 r. (data złożenia podpisów) M. M. i R. M. złożyli do (...) Banku S.A. (poprzednika prawnego (...) Banku) wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego na łączną kwotę 720 000,00 zł na zakup nieruchomości z rynku wtórnego – bliźniaka, na ul. (...) w K. Z.w kwocie 700 000,00 zł oraz refinansowanie opłat okołokredytowych w kwocie 20 000,00 zł, w walucie CHF, z okresem kredytowania wynoszącym 600 miesięcy.

W dacie złożenia wniosku powódka miała wykształcenie wyższe i prowadziła działalność gospodarczą będąc lekarzem i osiągając średni miesięczny dochód netto z 12 miesięcy około (...) zł. Powód również posiadał wykształcenie wyższe i jako inżynier pracował w oparciu o umowę o pracę osiągając średni miesięczny dochód netto z 6 miesięcy (...) zł. Powódka posiadała pożyczkę w (...) Banku na kwotę 2 760,00 zł z miesięczną ratą w wysokości 276,00 zł.

(dowód: wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z dnia 30 czerwca 2008 r. – k. 116-118, 246-250)

W dniu 7 lipca 2008 r. w stosunku do powodów została podjęta pozytywna decyzja kredytowa na łączną kwotę 726 840,00 zł przy zawnioskowanych 720 000,00 zł.

(dowód: decyzja kredytu hipotecznego z dnia 7 lipca 2008 r. – k. 262-263)

W dniu 18 lipca 2008 r. (data złożenia podpisów przez kredytobiorców, k. 109, 259) M. M. i R. M. zawarli z (...) Bank S.A. w W. – Oddziałem (...) Umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF (dalej: Umowa).

Stosownie do § 1 Umowy określenia użyte w Umowie mają znaczenie nadane im w „Regulaminie Kredytowania Hipotecznego (...)Bank SA w W. – Oddział (...)," (zwanym dalej Regulaminem), stanowiącym załącznik do niniejszej Umowy i będącym jej integralną częścią.

Zgodnie z § 2 ust. 1-3 Umowy Bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 726 840,00 zł indeksowanego kursem CIIF na warunkach określonych w niniejszej Umowie Kredytu oraz Regulaminie na zakup nieruchomości na rynku wtórnym, w wysokości 700 000,00 zł na rachunek Zbywcy wskazany w Akcie Notarialnym, zgodnie z „Harmonogramem Wypłaty Transz"; opłaty okołokredytowe, w wysokości 20 000,00 PLN na dowolny rachunek wskazany przez Kredytobiorcę w „Dyspozycji Uruchomienia Środków", zgodnie z „Harmonogramem Wypłaty Transz" oraz ubezpieczenie od wzrostu stopy procentowej, w wysokości 6 840,00 zł. Okres kredytowania wynosił 600 miesięcy w tym okres karencji w spłacie kapitału do dnia wypłaty ostatniej transzy kredytu. W okresie karencji kredytobiorca obowiązany był do comiesięcznej spłaty odsetek.

Na podstawie § 3 ust. 1 oraz 8 kredyt miał zostać uruchomiony bezgotówkowo w transzach na rachunki podmiotów wskazanych każdorazowo w „Dyspozycji Uruchomienia Środków", o ile nie było to sprzeczne z postanowieniami Umowy Kredytu oraz z „Harmonogramem Wypłaty Transz", stanowiącym integralną część niniejszej Umowy (z zastrzeżeniem, iż kwota kredytu uwzględnia ubezpieczenie od wzrostu stopy procentowej, o którym mowa w § 2 ust. 2 pkt c). Uruchomienie Kredytu nastąpić miało w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na walutę wskazaną w Umowie Kredytu zgodnie z kursem kupna dewiz obowiązującym w Banku w dniu uruchomienia.

Splata następować miała w 600 miesięcznych ratach zgodnie z Harmonogramem Spłat, który miał zostać wysłany do Kredytobiorcy listem poleconym w terminie do 14 dni roboczych od dnia uruchomienia środków. Po zakończeniu okresu karencji w spłacie kapitału, spłata miała następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Spłata wszelkich zobowiązań z tytułu niniejszej Umowy miała być dokonywana w złotych na rachunek Kredytu, o którym mowa w § 3 ust. 2. Szczegółowe zasady prowadzenia rachunku zawierał „Regulamin otwierania i prowadzenia rachunków bankowych dla osób fizycznych w (...) Bank S.A." O dotrzymaniu terminu spłaty kredytu decydowała data wpływu środków na rachunek Banku. Metodę i terminy ustalania kursu wymiany walut (na podstawie którego wyliczane były raty spłaty i bieżące saldo zadłużenia) oraz warunki aktualizacji Harmonogramu Spłat określał Regulamin (§ 4 ust. 1-4 Umowy).

Stosownie do § 5 ust. 1-3 Umowy oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia Umowy wynosiło 5,71% w skali roku, na które składały się suma obowiązującej stawki referencyjnej 3M LIBOR dla CHF (która na dzień sporządzenia niniejszej Umowy Kredytu wynosiła 2,71%) i stałej marży Banku, która wynosiła 3,00%, z zastrzeżeniem ust. 2 Po ustanowieniu docelowego zabezpieczenia spłaty kredytu w postaci prawomocnego wpisu hipoteki, o której mowa w §7 ust. 1 pkt. a), marża Banku, o której mowa w ust. 1 miała zostać obniżona o 1 punkt procentowy i miała wynosić 2,00%. Pozostałe zasady zmiany oprocentowania (na podstawie którego wyliczane były raty spłaty i bieżące saldo zadłużenia), w szczególności wynikające ze zmian stawki referencyjnej, oraz odsetki karne określał § 8 Regulaminu.

Zgodnie z § 6 ust. 3-5 Umowy całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia Umowy Kredytu wynosił 1 661 612,53 PLN (podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego). Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 5,76%. Ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu określona w ust. 3 uzależniona była od zmian poziomu oprocentowania kredytu w całym okresie kredytowania.

Na podstawie § 7 ust. 1 Umowy docelowym zabezpieczeniem spłaty kredytu były hipoteka kaucyjna do kwoty 1 235 628,00 zł na zabezpieczenie kapitału, odsetek oraz innych kosztów i należności ubocznych od kredytu ustanowiona na rzecz Banku na pierwszym miejscu w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości; cesja praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, o której mowa powyżej na kwotę nie niższą niż 750 000,00 zł zgodnie z Umową Cesji Praw z Polisy Ubezpieczeniowej nr (...); oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji do kwoty 1 453 680,00 zł; weksel własny „in blanco" wraz z deklaracją wekslową wystawiony przez kredytobiorcę dla Banku.

W § 10 ust. 2 pkt c Umowy kredytobiorca oświadczył, iż

- otrzymał Regulamin, zapoznał się z nim i zaakceptował warunki w nim zawarte (w szczególności zapisy dotyczące warunków i konsekwencji zmiany waluty kredytu, sposobów i terminów ustalania stopy procentowej i oprocentowania kredytu, metody i terminów ustalania kursu wymiany walut, metody ustalania wysokości rat opłaty oraz warunków aktualizacji Harmonogramu Spłat);

- otrzymał informację o terminie i sposobie wykonania uprawnienia do odstąpienia od Umowy Kredytu;

- jest świadomy ryzyka związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego (jako czynnika determinującego wysokość zadłużenia oraz wysokość rat spłaty) w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko;

- jest świadomy ryzyka związanego ze zmianą stopy procentowej (jako czynnika determinującego wysokość zadłużenia oraz wysokość rat spłaty) w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko;

- został poinformowany o obowiązku zapłaty podatku od ustanowienia hipoteki i spowoduje iż osoba uprawniona do nieruchomości dokona opłaty podatku od czynności cywilnoprawnych związanych z ustanowieniem hipoteki oraz złoży deklaracje w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w wyznaczonym do tego terminie.

Zgodnie z § 12 ust. 5 Umowy Umowa podlegała indywidualnym negocjacjom z Kredytobiorcą.

W § 13 Umowy określono, że załączniki w postaci: Regulamin Kredytowania Hipotecznego(...)Bank S.A. w W. - Oddział (...); Tabela Opłat i Prowizji (...)Bank S.A. w W. - Oddział (...); Dyspozycja Uruchomienia Środków; Oświadczenia o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej; Harmonogram Wypłaty Transz, stanowią integralną część niniejszej Umowy Kredytu.

Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1.3 Regulaminu kredytowania hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) (dalej: Regulamin) oprocentowanie zmienne stanowiło sumę marży kredytowej i stawki referencyjnej dla danej waluty kredytu: LIBOR 3M dla innych walut dla kredytu (pożyczki) udzielonego w PLN indeksowanego do innej waluty niż EUR.

Stosownie do § 8 ust. 2-5 Regulaminu kredyt był oprocentowany wg zmiennej stopy procentowej z uwzględnieniem stałej marży Banku określonej w dniu podjęcia decyzji kredytowej, chyba że Umowa Kredytu przewidywała inaczej. Stawki referencyjne obliczane były do dwóch miejsc po przecinku jako średnia z stawek WIBOR 3M/LIBOR 3M/EURIBOR 3M z pierwszych pięciu dni roboczych miesiąca poprzedzającego 3-miesięczny okres obowiązywania stawek. Stawki referencyjne ulegały zmianie w okresach 3-miesięcznych pod warunkiem zmiany o przynajmniej 10 punktów bazowych w stosunku do stawki referencyjnej poprzednio obowiązującej dla danej waluty. Nowe stawki obowiązują od 9 dnia najbliższego miesiąca będącego początkiem nowego kwartału rozliczeniowego (kwartały rozliczeniowe nie pokrywały się z kalendarzowymi). O zmianie wysokości oprocentowania oraz nowym Harmonogramie Spłat Bank miał informować kredytobiorcę listem zwykłym (na życzenie kredytobiorcy także drogą elektroniczną).

Na podstawie § 12 ust. 1 Regulaminu przed uruchomieniem kredytu Bank otworzyć miał rachunek kredytowy dedykowany do spłaty kredytu. Rachunek prowadzony był w PLN.

W § 12 ust. 6-7 Regulaminu określono, że spłata kredytu następować miała zgodnie z Harmonogramem Spłat stanowiącym załącznik do Umowy Kredytu. Pierwszy harmonogram na okres 12 miesięcy miał zostać wysłany do Kredytobiorcy listem poleconym (na życzenie także drogą elektroniczną) w terminie 14 dni roboczych od dnia uruchomienia środków. Kolejne harmonogramy na okres 12 miesięcy miały być wysyłane listem zwykłym. W przypadku kredytu denominowanych kursem waluty obcej Harmonogram Spłat kredytu był wyrażony w walucie kredytu. Kwota raty spłaty obliczana była według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia spłaty.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF – k. 106-109, 253-259; Regulamin kredytowania hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) k. 285-295)

Wraz z podpisaniem Umowy powodowie podpisali również oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej, w którym potwierdzili, iż zapoznali się z pojęciami ryzyka walutowego i ryzyka stopy procentowej, jak również z symulacjami modelowymi wariantów spłat kredytu dla różnych poziomów kursów walut i/lub stopy procentowej. Potwierdzili także, że są świadomi faktu, że uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której denominowany jest kredyt i akceptują, iż w związku z tym miesięczne raty kredytu powiększone są o tzw. spread (różnicę pomiędzy kursem kupna i sprzedaży walut). Spread ten może być zmienny w zależności od warunków rynkowych i polityki Banku. Możliwe są odchylenia stosowanego przez (...) Bank SA. kursu kupna i sprzedaży o, odpowiednio, do 5% od kursu rynkowego wymiany walut. Nadto, oświadczyli, iż świadomi są, iż kursy mogą zmieniać się codziennie i zapoznali się z poziomami kursów kupna i sprzedaży walut stosowanych przez (...) Bank S.A. na dzień otrzymania Umowy Kredytowej, przedstawionymi w tabeli.

Przyznali, że przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego (...) Bank S.A. w W. - Oddział (...) w złotych polskich, oraz że wybrali kredyt indeksowany kursem waluty obcej, będąc uprzednio poinformowanymi o ryzykach związanych z zaciągnięciem kredytu hipotecznego indeksowanego kursem waluty obcej. A także, że w przypadku kredytów indeksowanych kursem waluty obcej ponosić będą ryzyko kursowe, co oznacza, że zarówno rata kredytu, jak i wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu - przeliczona na PLN na dany dzień – podlegać będzie ciągłym wahaniom, w zależności od aktualnego kursu waluty i rzeczywiste koszty obsługi długu mogą się finalnie okazać znacząco wyższe od wcześniej założonych.

Potwierdzili, że wybierając zadłużenie w walucie obcej skorzystali z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i płacić będą miesięcznie niższą ratę kredytu, co wynika ze znacznej różnicy w wysokości stawek referencyjnych, które są podstawą do ustalenia oprocentowania kredytu.

(dowód: oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej – k. 265-267)

Tego samego dnia powodowie złożyli dyspozycję uruchomienia środków do Umowy kredytu nr (...)wnosząc o wypłatę transzy I i II oraz proponując, jako datę wypłaty dzień 22 lipca 2008 r.

Środki wypłaconego powodom kredytu w kwocie 726 840,00 zł stanowiły równowartość 318 499,85 CHF.

(dowód: dyspozycja uruchomienia środków – k. 118v; zaświadczenie z dnia 7 grudnia 2020 r. – k. 56v)

Aneksem do Umowy sporządzonym w dniu 11 marca 2020 r. i podpisanym w dniu 10 lipca 2020 r. m.in. umożliwiono kredytobiorcom spłaty kredytu w walucie, w której był on indeksowany – CHF.

(dowód: aneks do Umowy – k. 59v-61, 299-302)

Powodowie w dalszym czasie zobowiązani są do spłacania należności z tytułu spornej Umowy. Cały czas również mieszkają w kredytowanej nieruchomości, w której nigdy nie była zarejestrowana działalność gospodarcza.

(dowód: zeznania powoda R. M. złożone na rozprawie w dniu 3 lutego 2023 r. – k. 474-475)

W dniu 28 grudnia 2020 r. M. M. i R. M. wezwali pozwany Bank do zapłaty kwoty 528 551,07 zł oraz 3 689,01 CHF tytułem zwrotu wpłaconych łącznie na rzecz Banku tytułem spłaty kredytu kwot wraz z odsetkami ustawowymi od powyższych kwot, od dnia otrzymania wezwania do dnia zapłaty. Żądana wpłata miała być dokonana w nieprzekraczalnym terminie do dnia 4 stycznia 2020 r.

(dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 28 grudnia 2020 r. – k. 54)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda R. M. oraz powódki M. M. w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powoda dotyczące niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez pracowników pozwanego Banku, w tym braku należytego poinformowania powodów o ryzyku walutowym, sposobie ustalania kursów przez Bank itd. nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy kredytu powodowie zostali należycie poinformowani i posiadali pełną świadomość ryzyka walutowego oraz warunków oferowanego kredytu indeksowanego. Powodowie w oparciu o otrzymane dane i posiadaną wiedzę dokonali własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydowali się na skorzystanie z ówcześnie jedynego dostępnego dla nich kredytu waloryzowanego walutą CHF.

Sąd ustalając stan faktyczny nie oparł się na złożonych na piśmie zeznaniach świadka R. D. (k. 417-428), bowiem o ile przedstawił on posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych indeksowanych w CHF zawieranych w pozwanym Banku, opisał stosowane w nim procedury to nie udzielił informacji kluczowych z punktu widzenia istoty sporu, a mianowicie w zakresie prawidłowości pouczenia powodów o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, bowiem nie brał bezpośredniego udziału w udzielaniu kredytów. Za nieprzydatne Sąd uznał również złożone na piśmie zeznania świadka E. G. (k. 433-433v, 437-437v), która co prawda brała udział w procesie udzielania konsumentom kredytów, jednakże nie pamiętał szczegółów związanych z zawarciem omawianej Umowy.

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione a przedłożone przez strony dokumenty, pisemne analizy ekonomiczne i raporty, pisma, ekspertyzy, artykuły i inne, które stanowiły dokumenty prywatne przedstawiające stanowiska stron je składających do akt sprawy, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa, dotyczyły kwestii niezwiązanych z tą konkretną Umową kredytową, a zatem nie stanowiły w niniejszej sprawie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Sąd potraktował je jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania – podobnie jak dołączone orzecznictwo sądów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo, jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Strona powodowa domagała się w niniejszym postępowaniu zasądzenia solidarnie, ewentualnie łącznie od strony pozwanej kwoty 528 551,07 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu rat kapitałowo odsetkowych oraz pobranych prowizji i składek ubezpieczeniowych zapłaconych przez stronę powodową na rzecz strony pozwanej - w PLN w związku z udzielonym im kredytem w okresie od dnia 23 lipca 2008 r. do dnia 7 grudnia 2020 r. włącznie oraz kwoty 3 689,01 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zwrotu rat kapitałowo odsetkowych oraz pobranych prowizji i składek ubezpieczeniowych zapłaconych przez stronę powodową na rzecz strony pozwanej w CHF W związku z udzielonym im kredytem w okresie od dnia 23 lipca 2008 r. do 7 grudnia 2020 r. włącznie – w przypadku stwierdzenia przez Sąd nieważności od samego początku w całości spornej Umowy. Wnieśli jednocześnie o stwierdzenie nieważności od samego początku w całości spornej Umowy. Z ostrożności procesowej – w razie oddalenia żądania o zapłatę w sytuacji przyjęcia przez Sąd teorii salda – powodowie wnieśli o stwierdzenie nieważności spornej umowy ex tunc i nieobciążanie powodów w takim przypadku kosztami procesu w związku z oddaleniem powództwa o zapłatę.

Ewentualnie, powodowie wnieśli o zasądzenie solidarnie, ewentualnie łącznie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 215 613,90 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem nadpłaty w spłacie kredytu w związku z bezskutecznością klauzul abuzywnych/niedozwolonych dotyczących ustalania kursu CHF. Ewentualnie - na wypadek, gdyby Sąd nie uwzględnił żadnego z powyższych żądań co do żądania zapłaty kwot określonych w pozwie, wnieśli o ustalenie, te cała przedmiotowe Umowa jest nieważna od początku, a tym samym nieważne są także zawierane później aneksy. Ewentualnie, wnieśli o ustalenie, że poszczególne postanowienia Umowy oraz Regulaminu, a w szczególności § 3 ust. 8 i § 6 ust. 3 Umowy oraz § 2 lit. o, § 11 ust. 7, § 12 ust. 7, § 13 ust. 6, § 13 ust. 8, § 14 ust. 5 oraz § 20 lit. b1 ust. 3 Regulaminu stanowią niedozwolone postanowienia umowne w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. i jako takie nie wiążą powodów od początku, tj. od zawarcia umowy kredytu.

Sąd w niniejszej sprawie zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., podejmując postępowanie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego jedynie w zakresie powództwa o ustalenie nieważności Umowy kredytowej (postanowienie z dnia 28 lipca 2023 r., sygn. akt I C 97/21 – k. 492; postanowienie z dnia 10 października 2024 r., sygn. akt I C 97/21 – k. 545). Co oczywiste postępowanie to mogło zostać podjęte jedynie w zakresie roszczenia głównego o ustalenie. Dopiero bowiem po przesądzeniu o bezzasadności żądania głównego o zapłatę będzie podstawa do oceny roszczenia ewentualnego o ustalenie (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2021 r., III CZP 70/20) i podjęcia zawieszonego postępowania przy uwzględnieniu poglądu wyrażonego w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2024 r. (III CZP 5/24).

Zgodnie z przepisem art. 317 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu.

W ocenie Sądu powództwo M. M. i R. M. skierowane przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a następnie Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W. w zakresie żądania głównego o ustalenie nieważności Umowy nadawało się do rozstrzygnięcia, wobec czego zasadnym było rozstrzygnięcie o tej części powództwa w wyroku częściowym.

Mając powyższe na uwadze, w następstwie dotychczas przeprowadzonego postępowania, Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo w ww. zakresie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Analizę zgłoszonego powództwa o ustalenie rozpocząć jednak należało od przywołania podstawy dochodzonego przez powodów roszczenia, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania, że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany Bank nadal łączy przedmiotowa Umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodom służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące Bankowi, które mogliby oni uiścić na podstawie nieważnej – w ich ocenie – Umowy. Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powodów została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

Przechodząc do oceny powództwa – w ww. zakresie, wskazać należy na art. 58 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu, przedmiotowa Umowa, stanowiący jej integralną część Regulamin, jak również zawarty przez strony postępowania aneks do Umowy zgodne są z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełniają wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie są próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypaczają natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie kwotę udzielonego kredytu ustalono na kwotę 726 840,00 zł indeksowaną kursem CHF (§ 2 ust. 1 Umowy, k. 106, 253). Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim. Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy oraz Regulaminu odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu oraz warunki jego zmiany (§ 5 Umowy, k. 107, 255; (§ 8 Regulaminu, k. 287-288). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w Umowie takich postanowień nie domagali się również powodowie.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powodowie zawarli przedmiotową Umowę jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Środki uzyskane ze spornej Umowy zostały bowiem przeznaczone na sfinansowanie zakupu nieruchomości mającej im służyć do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powodowie zostali w sposób należyty poinformowani o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie – w szczególności treści Umowy (k. 106-109, 253-259) oraz Oświadczenia o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej (k. 265-267) wynika, że powodowie zostali poinformowani m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych . Strona powodowa nie wykazała, aby pozwany Bank nie wypełnił względem powodów ciążącego na nim obowiązku informacyjnego zarówno w zakresie spornej Umowy, jak i później zawartego aneksu. W ocenie Sądu kredytobiorcy posiadali pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, jak również mieli świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powodowie zostali też poinformowani, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika przede wszystkim z postanowień Umowy i Regulaminu .

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące Umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powodów Umowa jest nieważna.

Zdaniem Sądu, na ważność umowy kredytu nie wpływa fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez Bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powodowie zdecydowali się na wybór jedynego dostępnego dla nich kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, a Bank spełnił względem nich wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy oraz aneksu obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania umowy kredytu przedstawiał kredytobiorcy np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powodowie skorzystali, z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z Bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa, stanowiący jej integralną część Regulamin jak również zawarty później aneks nie mogły być zatem uznane za bezwzględnie nieważne w związku z art. 58 k.c., gdyż nie naruszają przepisów prawa, ani nie zmierzają do obejścia ustawy, jak również nie są sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Stosownie do treści art. 354 k.c., dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że powodowie świadomie dokonali wyboru kredytu waloryzowanego i jego warunków, które to w chwili zawierania Umowy były dla nich korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu ocenili, że kredyt nie był dla nich korzystny, a ryzyko, o którym zostali poinformowani, faktycznie było znaczące. Nie stanowiło to jednak wyniku naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu Umowy kredytu przez pozwanego. Bezsprzecznie ryzyko jest wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje czy uzasadnione interesy strony.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że wywiedzione przez powodów roszczenie o ustalenie nieważności spornej Umowy ze względu na jego bezzasadność nie mogło zostać uwzględnione.

Dodatkowo, Sąd pragnie zauważyć, iż orzeczenia w zakresie kosztów procesu nie wydano wobec dyspozycji zawartej w art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wobec tego, że wyrok częściowy nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w instancji, w wyroku tym nie zamieszcza się orzeczenia o kosztach. Kompleksowe rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nastąpi zatem w wyroku końcowym, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego dotyczącego nierozstrzygniętej części żądania o zapłatę oraz żądania o ustalenie.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł, jak na wstępie.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk