Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Piotr Królikowski

Protokolant: Maciej Narożny

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa P. G.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi (...) W., Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...)

o odszkodowanie

1.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz powoda P. G. kwotę 1.981.832,00 zł (jeden milion dziewięćset osiemdziesiąt jeden tysięcy osiemset trzydzieści dwa złote 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 9 stycznia 2025 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz powoda P. G. kwotę 15.977,24 zł (piętnaście tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt siedem złotych 24/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Piotr Królikowski

Sygn. akt: I C 948/11

UZASADNIENIE WYROKU
z 9 stycznia 2025 r. (k. 472)

Pozwem skierowanym do Sądu Okręgowego w Warszawie 22.09.2011 r. (data prezenty k. 2) i zmodyfikowanym w toku postępowania P. G. ostatecznie domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa - Prezydenta (...) W. kwoty 1.981.832 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie od dnia wyrokowania do dnia zapłaty oraz kosztów procesu wg norm przepisanych (pozew k. 2-17, modyfikacja k. 455).

Powód wskazywał ze jest spadkobiercą M. M., które była właścicielką nieruchomości nr (...) w W. stanowiącej niezabudowaną działkę w powierzchni 931,75 mkw przy ul. (...), objętą działaniem tzw. dekretu (...). Prawidłowo złożony wniosek o własność czasową został oddalony decyzją Prezydium Rady Narodowej w (...) W. nr (...) z 14.05.1962 r. Decyzja ta została uznana za nieważną przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją nr (...) z 29.08.2008 r. doręczoną 24.09.2008 r. Powód wniósł pozew pomimo tego że postępowanie dekretowe pozostawało w toku, w celu uniknięcia zarzutu przedawnienia roszczenia. Wraz z pozwem powód złożył wniosek o zawieszenie postępowania.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa - (...) W. wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu (odpowiedź na pozew k. 28 - 30, aktualne stanowisko k. 136 - 143, odpowiedź na modyfikację k. 462 - 463).

Pozwany zarzucał, że powód nie wykazał szkody, bowiem na chwilę składania pozwu kwestia ponownego rozpoznania wniosku o przyznanie prawa własności czasowej ewentualnie nieruchomości zamiennej była w toku. Decyzja stanowiąca zaś źródło szkody została wyeliminowana z obrotu. Pozwany oponował wnioskowi o zawieszenie postępowania, wskazując iż powództwo w sprawie jest co do zasady przedwczesne. Pozwany zarzucał także brak legitymacji biernej po stronie Prezydenta (...) W., ze względu na właściwość Wojewody (...). Pozwany w piśmie z 04.06.2019 r. podniósł zarzut legalnego zachowania alternatywnego. Pozwany zarzucał też, że stwierdzenie przez SKO, iż decyzja została wydana z naruszeniem prawa wiąże sąd tylko w zakresie wynikającym z art. 160 k.p.a. nieodzowne jest zatem przeprowadzenie oceny z art. 361 §1 k.c. w tym kryterium normalności następstw w ramach adekwatności przyczynowo skutkowej. Nieodzowne jest wobec tego ustalenie czy szkoda by nastąpiła niezależnie od wydania decyzji - zaś przy

wycenie wartości nieruchomości należy uwzględnić jej przeznaczenie w dacie wydania niezgodnej z prawem decyzji.

Postanowieniem z 29.11.2011 r. Sąd oznaczył stationes fisci po stronie pozwanej jako Skarb Państwa - Prezydent (...) W. oraz Wojewoda (...) (postanowienie k. 32). W stanowisku z 07.11.2019 r. strona powodowa oponowała określeniu statio fisci pozwanego z udziałem Wojewody (...) (k. 112-115).

Postanowieniem z 30.11.2011 r. postępowanie w sprawie zostało zawieszone (postanowienie k. 33-34)

Pismem z 27.04.2018 r. powód zmienił podstawę faktyczną powództwa ze względu na fakt, iż w dniu 30.04.2015 r. SKO w W. decyzją (...) zmieniło swoje rozstrzygnięcie i orzekło o bezprawności kontrolowanej decyzji z 14.05.1962 r. w zakresie gruntu wchodzącego w skład działki ewidencyjnej nr (...) oraz nieważności w pozostałej części. Z tego względu zmianie uległo orzeczenie administracyjne wyznaczające termin przedawnienia wskazane jako delikt - decyzja SKO w W. z 30.04.2015 r. nr (...) (pismo powoda k. 92 - 93).

Postanowieniem z 30.04.2019 r. podjęto postępowanie w sprawie (postanowienie k. 132).

W pozostałym zakresie strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W archiwum ksiąg dawnych pod nr inwentarzowym (...) znajduje się księga hipoteczna „Nieruchomości nr (...) w W.” prowadzona dla nieruchomości położonej przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...) o obszarze 931,75 mkw. Właścicielką nieruchomości była M. M., na podstawie umowy sprzedaży zawartej 10.06.1941 r. ujawnionej postanowieniem z 10.09.1943 r. Nieruchomość znajdowała się w obszarze objętym działaniem Dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na terenie (...) W.. M. M. złożyła 25.05.1945 r. wniosek o przyznanie z czynszem symbolicznym prawa własności czasowej gruntu nieruchomości hip. Nr (...) położnej przy ul. (...). (dalej: Dekret, dokumenty nieruchomości k. 119- 124, dokumenty wraz ze sprawozdaniem technicznym k. 150 - 156).

Orzeczeniem administracyjnym Prezydium Rady Narodowej w (...) W. nr (...) z 14.05.1962 r. odmówiono M. M. na podstawie art. 1 Dekretu uwzględnienia jej wniosku o ustanowienia użytkowania wieczystego gruntu nieruchomości (...) przy ul. (...) (orzeczenie k. 13 - 13v).

W tym okresie nieruchomość była zlokalizowana w peryferyjnej części (...) W. i dzielnicy (...), na terenie częściowo zurbanizowanym, w otoczeniu zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej ocalałej jak i odbudowanej, przedwojennej i powojennej a także w sąsiedztwie terenów niezabudowanych i niezagospodarowanych oraz użytkowanych rolniczo, dodatkowo w bezpośrednim sąsiedztwie był zlokalizowany (...). Całość nieruchomości wraz z otoczeniem (...) znajdowała się w strefie II. (dopuszczającej do 20% zabudowy) ustalonej w Ogólnym Palne Zabudowania (...) W. z 1931 r. Nieruchomość posiadała średni dostęp do infrastruktury technicznej, społecznej, handlowo - usługowej, komunikacji publicznej oraz obiektów użyteczności publicznej. W dacie 14 maja 1962 r. nieruchomość była objęta również Ogólnym Planem Zagospodarowania (...) W. zatwierdzonym przez Ministerstwo Robót Publicznych z 1 1.08.1931 r. a także została wydana decyzja o przeznaczeniu tego gruntu pod mieszkalnictwo spółdzielcze. Plan Etapowy i Kierunkowy zatwierdzony uchwałą Prezydium Rady Narodowej (...) W. nr (...) z 31.01.1961 r. nie został nigdzie opublikowany. Nieruchomość posiadała nieregularny kształt zbliżony do pięciokąta foremnego z ograniczoną możliwością racjonalnego zagospodarowania, ze względu na kształt (opinia biegłego k. 182- 224, opinia biegłego k. 329 - 340).

Skarb Państwa nie zaproponował powodowi ani też jego poprzedniczce prawnej nieruchomości zamiennej w trybie art. 7 ust. 4 i 5 Dekretu z 26.10.1945 r. (pismo (...) W. k. 241).

Wpisem z 11.06.1962 r. jako właściciel działki przy ul. (...) został ujawniony w księgach Skarb Państwa. Z nieruchomości wydzielono działki:

a)  o pow. 0,95 mkw i założono dla niej KW nr (...), co ujawniono wpisem z 17.11.1962 r.

b)  o pow. 170 mkw i założono dla niej KW nr (...) co ujawniono wpisem z 24.11.1976 r.,

c)  o pow. 470 mkw i odłączono do KW nr (...) i włączono do działki ew. nr (...)obręb (...) przy ul. (...), co ujawniono wpisem z 14.02.1995 r.,

d)  o pow. 190 mkw włączono do działki ew. (...) z obrębu (...) i założono KW (...) co ujawniono wpisem z 13.11.2003 r. (zaświadczenie SR dla Warszawy Mokotowa k. 7 - 8). .

Postanowieniem z 17.10.1988 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy stwierdził nabycie spadku po zmarłej M. M. przez powoda P. G. na mocy testamentu (postanowienie k. 6).

Decyzją SKO w W. z 29.08.2008 r. stwierdzono nieważność decyzji Prezydium Rady Narodowej w (...) W. nr (...) z 14.05.1962 r. odmawiającej ustanowienia użytkowania wieczystego do gruntu nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) „Nieruchomość nr (...) w W.”. SKO wskazało, że na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego teren nieruchomości został przeznaczony pod budownictwo mieszkaniowe spółdzielcze, zaś organ w treści swojego rozstrzygnięcia nie dokonał należytego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego sprawy, (decyzja SKO k. 9 - 11, koperta k. 12).

Decyzją z 30.04.2015 r. nr (...) Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że orzeczenie administracyjne nr (...) wydane przez Prezydium Rady Narodowej w (...) W. w dniu 14.05.1962 r. o odmowie wieczystego użytkowania do gruntu nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), ozn hip. (...) w części dotyczącej gruntu wchodzącego w skład działki nr ew. nr (...) wydane zostało z naruszeniem prawa, jednakże ze względu na wywołane przez tę część decyzji nieodwracalne skutki prawne nie można stwierdzić jej nieważności - natomiast stwierdzono nieważność w pozostałym zakresie (decyzja SKO k. 94 - 96).

Decyzją nr (...) z 26.10.2018 r. Prezydent (...) W. po ponownym rozpatrzeniu złożonego 25.05.1949 r. wniosku odmówił P. G. przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu o pow. 468 mkw stanowiącego część działki ew. nr(...)w obrębie (...), uregulowanego w KW nr (...) położonego przy ul. (...); o pow. 169 mkw stanowiącego część działki ew. nr (...) w obrębie (...), uregulowanego w KW nr (...), położonej przy ul. (...), część o powierzchni 190 mkw stanowiącego część dz. ewidencyjnej położonej przy ul. (...) oraz o pow. 13 mkw stanowiącego część działki ewidencyjnej nr (...) w obrębie (...) położonej przy ul. (...) (decyzja z 26.10.2018 r. k. 107 -108, 116 - 118).

W uzasadnieniu decyzji stwierdzono, że d. nieruchomość hip. (...) stanowią obecnie działki ew. obrębie (...):

a)  nr (...) (część o pow. 468 mkw) o powierzchni całkowitej 547 mkw uregulowanej w KW (...) pozostaje w użytkowaniu wieczystym małżonków M. J. (1) i M. J. (2),

b)  nr (...)(część o pow. 169 mkw) o powierzchni całkowitej 425 mkw uregulowanej w KW nr (...) pozostaje w użytkowaniu wieczystym (...) sp. z o.o.,

c)  nr (...) (część o pow. 190 mkw) o powierzchni całkowitej 1000 mkw uregulowanej w KW (...) to droga publiczna gminna - ulica (...),

d)  nr(...) (część o pow. 13 mkw) o pow. całkowitej 249 mkw położonej przy ul. (...) - własność (...) W.,

e)  nr (...) (część o pow. 92 mkw) o powierzchni całkowitej 342 mkw stanowi własność osób fizycznych, która nie jest przedmiotem tej decyzji, (wydruk z KW k. 126 - 131v).

Nieruchomość znajdowała się na obszarze, gdzie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obszaru (...) część I, zatwierdzony uchwałą nr (...) Rady (...) W. z 16.10.2014 r. Ze względu na trwałe rozdysponowanie nieruchomości na rzecz podmiotów trzecich wykluczona została możliwość korzystania z niego przez dawnych właścicieli. Decyzja ta stała się ostateczna w dniu 21.11.2018 r. (notatka k. 111).

Wartość prawa użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości stanowiącej dawną nieruchomość (...) oznaczoną numerem hipotecznym (...) o powierzchni równej 931,75 mkw zgodnie z jej stanem na dzień 14 maja 1962 r. i wg cen na 31 grudnia 2021 r. wynosiła 1.402.461 zł (opinia biegłego k. 182 - 224). Natomiast wg cen na datę 24.01.2024 r. wartość ta wynosiła 1.981.832 zł (opinia aktualizująca z 24.01.2024 r. k. 366 - 386).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, których autentyczności i rzetelności nie kwestionowały strona a i Sąd nie znalazł podstaw aby odmówić im mocy dowodowej.

Na skutek wniosku strony powodowej Sąd Okręgowy postanowieniem z 24.05.2021 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresie wyceny nieruchomości (postanowienie k. 173, opinia k. 182 - 224) a na skutek zarzutów stron także dwie dalsze opinie uzupełniające (zarzuty pozwanego k. 248 - 249, postanowienie k. 253, opinia uzupełniająca k. 259 - 276, zarzuty pozwanego k.287-318).

Biegły wskazał, że sporządził opinię przy uwzględnieniu cen transakcyjnych podobnych przy zastosowaniu podejścia porównawczego metody korygowania ceny średniej. Metoda korygowania ceny średniej przyjmuje kilkanaście nieruchomości podobnych które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla który znane są ceny transakcyjne oraz cechy tych nieruchomości. Wartość nieruchomości wycenianej określa się w drodze korekty ceny

średniej nieruchomości podobnych współczynnikami korygującymi, uwzględniającymi różnice w poszczególnych cechach tych nieruchomości. Biegły objął analizą rynek gruntów niezabudowanych bądź zabudowanych naniesieniami do rozbiórki, dla których głównym nośnikiem wartości jest grunt, przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną o powierzchni do dok. 3 tys. mkw, położonych na terenie M. w graniach osiedla (...) oraz w zachodniej części S. i A., którymi transakcje zawarto w ciągu ostatnich 24 miesięcy, a z uwagi na ograniczoną ich liczbę poszerzono zakres czasowy o kolejne 12 mieś. - nieruchomości będących przedmiotem prawa użytkowania wieczystego oraz prawa własności. Ceny transakcyjne skorygowano trendem czasowym, ustalając dynamikę cen. Oszacowana wartość odzwierciedla wszystkie cechy gruntów porównywanych. Przedłożona opinia w sposób szczegółowy, staranny i jednoznaczny prezentuje sposób w jaki biegły doszedł do sformułowanych przez siebie wniosków. W ocenie Sądu Okręgowego opinia sporządzona przez biegłego jest rzetelna, jasna, dobrana metodyka nie budzi zastrzeżeń ani też wątpliwości, pozostając zarazem zgodna z przepisami ustawy z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami oraz Rozporządzeniem Rady Ministrów z 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego i innymi właściwymi regulacjami w tym zakresie.

Na skutek zarzutów pozwanego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego w zakresie planowania zagospodarowania przestrzennego (postanowienie z 16.01.2023 r. k. 322). Biegły w sposób jednoznaczny i po przeprowadzeniu kwerendy w (...) W. wskazał położenie nieruchomości objętej Dekretem w strefie II w całości, zgodnie z założeniami poczynionymi przez biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości. Biegły wskazał też sposób przyjęcia Planu Etapowego i Kierunkowego zatwierdzonego uchwałą nr(...) z 31.01.1961 r., co potwierdziło prawidłowość opinii biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości.

Powód wnosił o aktualizację opinii biegłego pismem z 04.01.2023 r. (k. 286) w związku z czym Sąd Okręgowy postanowieniem z 06.11.2023 r. dopuścił opinię uzupełniającą w zakresie aktualizacji lub potwierdzenia aktualności wyceny (postanowienie k. 359, opinia aktualizująca k. 366- 386). Również i do tej opinii pozwany zgłosił zarzuty (pismo k. 396-397) w związku z czym Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej (postanowienie k. 399, opinia uzupełniająca k. 434 -446). Ostatecznie pozwany wskazał że nie zgłasza zastrzeżeń do opinii biegłego i nie wnosi o wezwanie go na rozprawę (pismo k. 457).

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W sprawie powód wywodził swoje roszczenia z orzeczenia Prezydium Rady Narodowej w (...) W. nr (...) z 14.05.1962 r., którym odmówiono M. M. na podstawie art. 1 Dekretu uwzględnienia jej wniosku o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu nieruchomości (...) przy ul. (...). W sprawie bezsporna była treść poszczególnych rozstrzygnięć administracyjnych, zobrazowana dokumentami zgromadzonymi w sprawie. Natomiast sporne było czy orzeczenie z 1962 r. spowodowało szkodę powoda, jej rozmiar oraz pozostawanie w adekwatnym związku przyczynowym z działaniami pozwanego Skarbu Państwa.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, który tutejszy Sąd podziela, iż do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 roku, której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 §1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160§l, 2, 3 i 6 k.p.a. (uchwała Sądu Najwyższego z 31 marca 2011 roku sygn. III CZP 112/10).

Przedłożone do akt sprawy dokumenty wykazują, iż powód jest następcą prawnym M. M., która była uprawniona do domagania się ustanowienia na swoją rzecz prawa własności czasowej (użytkowania wieczystego) gruntu przy (...) na M., na podstawie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. tzw. dekret (...). Powód wykazał także, że był stroną postępowania administracyjnego w toku, którego stwierdzono wydanie z naruszeniem prawa decyzji Prezydium Rady Narodowej, zatem jest uprawniony do wystąpienia z żądaniem odszkodowawczym na podstawie art. 160 §1 k.p.a.

Zgodnie z art. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. wszelkie grunty na obszarze (...) W. przeszły z chwilą wejścia w życie dekretu, na własność Gminy (...) W.. Nieruchomość oznaczona numerem hip. (...) stanowiąca własność poprzedników prawnych powoda objęta była działaniem dekretu. Zgodnie z art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r., dotychczasowi właściciele gruntu byli uprawnieni w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę do złożenia wniosku o przyznanie na tym gruncie prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną. Bezsporne w toku postępowania było, że wniosek o ustanowienie własności czasowej z 25.05.1945 r. złożony został w odniesieniu do

nieruchomości przy ul. (...) z zachowaniem terminu przewidzianego w art. 7 ust. 1 Dekretu.

Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie Sądu Najwyższego roszczenie wynikające z art. 7 ust. 1 dekretu uznawane jest za prawo majątkowe, mogące być przedmiotem obrotu prawnego i dziedziczenia, mające określoną wartość majątkową. Korelatem tego uprawnienia był obowiązek gminy, a następnie Państwa przyznania byłemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy (prawa zabudowy) lub własności czasowej albo prawa użytkowania wieczystego gruntu, jeżeli nie zachodziły wskazane w art. 7 ust. 2 dekretu przesłanki negatywne (tak m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2009 r., I CSK 26/09). Uprawnienie wynikające z art. 7 ust. 1 dekretu określane jest również mianem ekspektatywy prawa wieczystej dzierżawy albo prawa zabudowy, czy obecnie ekspektatywy prawa użytkowania wieczystego (zob. w szczególności postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2011 r., I CKN 6/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2013 r., I CSK 637/12). W efekcie za ustalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznać należy pogląd zgodnie z którym uszczerbek majątkowy wynikły z niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa wieczystej dzierżawy lub prawa zabudowy (własności czasowej, użytkowania wieczystego) gruntu objętego działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. stanowi stratę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. i zarazem szkodę rzeczywistą w znaczeniu art. 160 § 1 k.p.a. (tak Sąd Najwyższy w przywołanej powyżej uchwale z dnia 21 marca 2003 r.).

Zgodnie z treścią art. 160 § 1 k.p.a. w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2004 r. stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 §1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Do odszkodowania stosuje się przepisy kodeksu cywilnego z wyłączeniem art. 418 tego kodeksu (§ 2). Przytoczony przepis utracił moc z dniem 1 września 2014 roku niemniej jednak zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowiskiem, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za swoje, znajduje on zastosowanie do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 §1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2017 r. , I CSK 148/16, Lex nr 2294409). Przepis ten nie reguluje wyczerpująco przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, stąd odesłanie w art. 160 §2 k.p.a. do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu Cywilnego. W konsekwencji zgodnie z zasadą rozkładu

ciężaru dowodu (art. 6 k.c.) na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy powstałą szkodą a wadliwą decyzją administracyjną.

Stwierdzenie nieważności ostatecznej decyzji administracyjnej przesądza jedynie o bezprawności i winie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 03 maja 1985 r., II CR 121/85, OSNC 1986, poz. 53). W realiach rozpoznawanej sprawy nie może budzić wątpliwości, że będąca źródłem szkody decyzja Prezydium Rady Narodowej (...) W. nr (...) z 14.05.1962 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa, co wynika także z treści orzeczeń SKO złożonych w sprawie. Tym samym bezprawność zachowania władzy publicznej, w jej szczególnej postaci przewidzianej w art. 160 §1 k.p.a. została przesądzona w sposób wiążący dla sądu cywilnego.

Następnie rozważyć należało podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia o zasądzenie odszkodowania. W ocenie pozwanego w niniejszym stanie faktycznym mamy do czynienia z zaniechaniem rozpoznania wniosku o przyznanie prawa wieczystej dzierżawy gruntu z czynszem symbolicznym. Wniosek ten został rozpatrzony dopiero decyzją nr (...) z 26.10.2018 r. Prezydenta (...) W.. Pozwany początkowo zarzucał przedwczesność wytoczenia powództwa, później zaś przedawnienie roszczenia. W zakresie zarzutu przedwczesności powód złożył wniosek o zawieszenie procesu cywilnego który ze względu na tempo rozpoznawania sprawy przed organami samorządowymi pozostawał przez wiele lat w spoczynku.

Przepis art. 160 § 6 k.p.a. stanowił, że roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo decyzja, w której organ stwierdził, w myśl art. 158 § 2 k.p.a., że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a.

Za ugruntowane w orzecznictwie uznać należy podzielane przez Sąd zapatrywanie, że wymagalność i przedawnienie roszczenia odszkodowawczego wobec Skarbu Państwa przewidzianego wart. 160 k.p.a. zostały uregulowane w szczególny sposób. Chociaż chodzi tu o odpowiedzialność za czyn niedozwolony, nie znajdują zastosowania ogólne przepisy o czynach niedozwolonych i przedawnieniu roszczeń, lecz regulacja szczególna zawarta w art. 160 § 6 k.p.a. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., sygn. akt III CZP 112/10, OSNC 2011/7-8/75; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1989 r., sygn. akt III CZP 58/88, OSNC 1989/9/129). Roszczenie o naprawienie szkody wynikające

z decyzyjnego (administracyjnego) stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. przedawnia się zatem z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja w przedmiocie takiego stwierdzenia (art. 160 § 6 k.p.a.), bez względu na to, kiedy szkoda powstała (lub się ujawniła). Decyzja ostateczna Samorządowego Kolegium Odwoławczego w przedmiocie stwierdzenia, że decyzja Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 14.05.1962 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa została wydana w dniu 30.04.2015 r., zaś powód wystąpił z pozwem w niniejszej sprawie w 2011 r. jeszcze w toku postępowania administracyjnego, a zatem nie budziło wątpliwości, że roszczenie powoda w dacie wytaczania powództwa nie uległo przedawnieniu.

W zakresie zarzutu przedawnienia roszczenia powoda w części w jakiej na skutek opinii biegłego zaktualizowanej w toku procesu powód rozszerzył swoje żądanie Sąd Okręgowy stoi na stanowisku utrwalonym w judykaturze, że pozew odszkodowawczy przerywa bieg przedawnienia także w odniesieniu do kwoty, o jaką poszkodowany podwyższył w toku sprawy żądanie objęte pozwem, o ile takie rozszerzenie powództwa ma miejsce na skutek ustaleń sądu dotyczących wysokości szkody, a zmiana wysokości żądania następuje w granicach podstawy faktycznej wskazanej w pozwie. Takie zapatrywanie wyraził Sąd Najwyższy między innymi w wyrokach z 13.12.2012 r. (IV CSK 142/12) i z 6.04.2011 r. (I CSK 684/09 wraz z glosą aprobującą prof. Z. Banaszczyka). Dopiero bowiem przeprowadzenie w toku procesu dowodu z opinii biegłego pozwoliło powodowi uściślić wszelkie wskaźniki składające się na wysokość odszkodowania, które sąd - w myśl art. 316 § 1 k.p.c. - ma obowiązek zasądzić wedle stanu na datę wyrokowania.

Przechodząc do oceny zaistnienia przesłanek odpowiedzialności strony pozwanej wywodzonej z faktu wydania bezprawnej decyzji nr Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 14.05.1962 r., na mocy której odmówiono poprzedniczce prawnej powoda prawa użytkowania wieczystego gruntu przy ul. (...), to na powodzie spoczywało wykazanie, bezpośredniego, normalnego związku przyczynowego pomiędzy powstałą szkodą a wydaną decyzją administracyjną. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego wydanego na gruncie art. 160 k.p.a., stwierdzenie wydania decyzji z rażącym naruszeniem prawa (analogicznie nieważności) przesądza o bezprawności i winie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności (wyrok Sądu Najwyższego z 03 maja 1985 roku, II CR 121/85, OSNC 1986, nr 4, poz. 53).

Warunkiem uwzględnienia roszczenia było wykazanie istnienia związku przyczynowo - skutkowego w rozumieniu art. 361 §1 k.c. Zgodnie z art. 361 §1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub

zaniechania, z którego szkoda wynikła. W niniejszej sprawie strona powodowa była zobowiązana do wykazania normalnego związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy wydaniem wadliwej decyzji administracyjnej, a powstaniem szkody w majątku powoda.

Normalny związek przyczynowy - w rozumieniu art. 361 k.c.- między określonym zdarzeniem, a szkodą zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków w zwyczajnym biegu rzeczy, bez zaistnienia szczególnych okoliczności, szkoda jest normalnym następstwem tego rodzaju zdarzeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2002 r., sygn. ICKN 1215/00).

Pozwany w toku procesu podnosił, iż strona powodowa nie wykazała wystąpienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego - szkody i związku przyczynowego. Zdaniem pozwanego, decyzja Prezydium Rady Narodowej (...) W. z 14.05.1962 r. nie stanowi źródła szkody powoda, brak jest również adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wydaniem decyzji odmowie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, której wadliwość została stwierdzona w decyzji nadzorczej, a szkodą powoda. Wedle pozwanego po stronie powodowej leży obowiązek udowodnienia i wykazania, iż w świetle przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. oraz obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego, po spełnieniu wszystkich przesłanek dekretowych - decyzja w przedmiocie rozpoznania wniosku dekretowego byłaby pozytywna.

Analizując całokształt okoliczności sprawy Sąd uznał, że pomiędzy nieważną decyzją z 14.05.1962 r. a szkodą poniesioną przez powoda w postaci utraty prawa do użytkowania wieczystego gruntu istnieje normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 k.c. Jego istnienie jest niezależne od tego, czy w dacie rozpoznania wniosku zachodziły przesłanki do jego uwzględnienia. Niedopuszczalne jest bowiem merytoryczna kontrola w postaci antycypowania albo korygowania w sądowym postępowaniu cywilnym o odszkodowanie decyzji organów administracyjnych wydanych w przedmiocie wniosku złożonego na podstawie art. 7 ust. 1 i 2 dekretu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2008 r., I CSK 235/08). W postępowaniu sądowym o naprawienie szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem wydaniem decyzji, której nieważność stwierdzono następnie tzw. ,.decyzją nadzorczą” niewyeliminowaną z obrotu prawnego, sąd nie jest władny samodzielnie badać i ustalać, czy odmowa przyznania własności czasowej była uzasadniona „planem zabudowania” obowiązującym w chwili wydania tej decyzji. Oznaczałoby to bowiem niedopuszczalne wkroczenie sądu w materię zastrzeżoną dla drogi postępowania administracyjnego i niedopuszczalne poddanie kontroli sądu powszechnego tzw. „decyzji

nadzorczej” stwierdzającej nieważność decyzji pierwszej tzw. „decyzji sprawczej” z powodu naruszenia art. 7 ust. 2 dekretu z 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2011 r„ I CSK 202/11).

W kontekście zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia, podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy miało udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy skoro skutki prawne odmowy przyznania prawa własności czasowej są nieodwołane z uwagi na odmowę ustanowienia użytkowania wieczystego, to czy pomiędzy wydaną z naruszeniem prawa decyzją z 14.05.1962 r. a szkodą istnieje normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 k.c. Szkodą, której naprawienia domaga się powód, jest bowiem uszczerbek majątkowy jaki powstał na skutek niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa własności czasowej.

Do konkluzji o istnieniu bezpośredniego związku przyczynowego prowadzi dokonana - ocena, czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby zapadła decyzja zgodna z prawem (wyrok Sądu Najwyższego z 06 lutego 2004 roku, II CK 43 3/02). Należy bowiem przyjąć, że alternatywnym zachowaniem się właściwego organu w odpowiedzi na wniosek złożony na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. byłaby decyzja przyznająca prawo własności czasowej gruntu. W niniejszej sprawie pozostawało bezsporne, iż poprzedniczka prawna powoda złożyła skutecznie wniosek o ustanowienie własności czasowej zgodnie z art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. Wniosek ten został rozpoznany odmownie bez zbadania jakichkolwiek przesłanek zgodności sposobu użytkowania nieruchomości z planem zagospodarowania. Bezprawność decyzji została stwierdzona stosownymi orzeczeniami Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W.. Analiza uzasadnień tych decyzji prowadzi do uzasadnionego przekonania, iż gdyby działanie organu administracji nastąpiło w zgodzie z obowiązującymi przepisami, wówczas szkoda w majątku M. M. a później także P. G. by nie wystąpiła, co uzasadnia istnienie adekwatnego związku przyczynowego w niniejszej sprawie między bezprawnym działaniem, a powstaniem szkody. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 roku był źródłem obowiązku gminy, a następnie Państwa i odpowiadającego mu uprawnienia byłego właściciela do domagania się ustanowienia prawa w drodze administracyjnej decyzji (tak min. wyrok Sądu Najwyższego z 07 lutego 1995 roku, III ARN 83/94, OSNAPUS 1995/12/142 i uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 października 1996 r., OPK 19/96, ONSA 1997/2/56).

W uzasadnieniu decyzji SKO z 30.04.2015 r. stwierdzono jednak, że zostały spełnione przesłanki konieczne do uwzględnienia wniosku dekretowego określone w art. 7 ust. 2 dekretu (...). Prezydium Rady Narodowej w W. nie poczyniło bowiem żadnych ustaleń w kwestii zgodności sposobu użytkowania nieruchomości z obowiązującym ówcześnie planem zagospodarowania z 1931 r. Takie działanie zostało zakwalifikowane jako rażąco naruszające art. 7 ust 2 Dekretu. Na skutek wadliwej decyzji doszło do rozdysponowania gruntu, w momencie kiedy nie został rozpoznany wniosek dekretowy. W konsekwencji powód przedstawiając treść decyzji nadzorczej, korzysta z domniemania prawdziwości twierdzeń w niej zawartych, uczynił zadość obowiązkowi wykazania nieodwracalnego skutku decyzji dekretowej w tym zakresie. Należy więc uznać, że w niniejszej sprawie uwzględnienie wniosku poprzedniczki prawnej powoda, ku czemu istniały przesłanki, wykluczyłoby powstanie szkody, a zatem istnieje normalny związek przyczynowo- skutkowy pomiędzy decyzją Prezydium Rady Narodowej z 14.05.1962 a szkodą, pomniejszając w sposób nieuprawniony jej majątek.

Pozwany podnosił zarzut że powód nie wykazał iż powodowi nie zaproponowana nieruchomości zamiennej - powód nie tylko dokumentem pochodzącym od Prezydenta (...) W. wykazał tę okoliczność ale także w ocenie Sądu Okręgowego dla odpowiedzialności odszkodowawczej nie ma znaczenia zaniechanie przez gminę realizacji obowiązku przyznania byłemu właścicielowi nieruchomość zamiennej na podstawie art. 7 ust. 4 Dekretu. Stanowisko to przeważa w judykaturze (por. wyroki Sądu Najwyższego z 04.03.2010 r., I CSK 3 80/09; z 19.05.2011 r., I CSK 202/11; z 6.07.2011 r., I CSK 512/09; por .także wyrok (7) Sądu Najwyższego z 22.01.2013 r., I CSK 404/11, OSNC 2013, nr 9, poz. 110).

Pozwany niezasadnie podnosił zarzut legalnego zachowania alternatywnego jako czynnika wykluczającego szkodę, bowiem w dacie wydania orzeczenia Prezydium Rady Narodowej tj 14.05.1962 r. obowiązywał już art. 54 ust. 1 ustawy z 12.03.195 8 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. 1958 nr 17 poz. 70) przewidujący możliwość odmowy prawa dekretowego w przypadkach uzasadniających wywłaszczenie oparte na tej ustawie.

Tym samym dokonana powyżej zgodnie z zaleceniami Sądu Najwyższego zawartymi w uchwale z dnia 21.03.2003 roku (III CZP 6/03, OSNC z 2004 roku, Nr 1, poz. 4) w ramach dowodów przedstawionych przez strony zgodnie z zasadą kontradyktoryjności ocena całokształtu okoliczności sprawy prowadzi do wniosku, że uszczerbek majątkowy po

stronie powoda jest normalnym następstwem niezaspokojenia uprawnienia do przyznania prawa własności czasowej.

W ocenie Sądu nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, iż decyzja Prezydium Rady Narodowej (...) W. nie stanowi źródła szkody powoda, bowiem już od listopada 1962 r. nieruchomość była stopniowo parcelowana, nastąpiły także nieodwracalne skutki prawne w postaci nabycia własności nowoutworzonych działek przez podmioty trzecie, co uniemożliwiło ostatecznie przywrócenie stanu sprzed jej wydania.

Za podstawę ustalenia wysokości szkody Sąd Okręgowy przyjął stan nieruchomości z daty wydania wadliwej decyzji administracyjnej tj. na dzień 14 maja 1962 r., co obligowało do uwzględnienia przeznaczenia nieruchomości w tej dacie. Takie podejście odpowiada dominującemu w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądowi wyrażonemu m.in. w wyrokach dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 81/13, Lex 1421824 i z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 152/13 Lex nr 1463 869. Funkcją odszkodowania jest bowiem wyrównanie uszczerbku w majątku poszkodowanego spowodowanego zdarzeniem sprawczym w postaci nieważnej decyzji administracyjnej. Miarodajny dla ustalenia wysokości szkody jest zatem stan nieruchomości z daty zdarzenia.

Wysokość doznanej szkody Sąd ustalił w oparciu o opinię biegłego T. G.. Biegły wskazał, że oszacowana wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego dawną nieruchomość (...) oznaczoną numerem hipotecznym 931,75 mkw zgodnie z jej stanem na dzień 14 maja 1962 i wg cen na chwilę aktualizacji opinii tj. 24.01.2024 r. wynosi 1.981.832 zł.

Sąd zasądził ww. kwotę na rzecz o z powoda z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty wyrokowania do dnia zapłaty, zgodnie z żądaniem pozwu. Skoro bowiem zgodnie z art. 363 §2 wysokość odszkodowania została w niniejszej sprawie ustalona według cen z daty wyrokowania to odszkodowanie w zasądzonej wysokości staje się wymagalne dopiero z datą wydania wyroku. Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 98 §1 i 1 ¹ k.p.c. uznając stronę powodową za wygrywającą postępowanie w całości. Na zasądzone koszty złożyły się:

a)  opłata od pozwu - 5.000 zł,

b)  3.760,24 zł - koszty opinii biegłego,

c)  17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.,

d)  7.200 zł - tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego, obliczone na podstawie §6 pkt 7 rozporządzenia z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej

udzielonej z urzędu w zw. z §21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Z tych względów postanowiono jak w sentencji w punkcie 2.