Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Stańczuk

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa R. R.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie

o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie na rzecz R. R. kwotę 35.500 zł (trzydzieści pięć tysięcy pięćset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 7 marca 2023 r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  odstępuje od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego.

Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Sygn. akt I C 672/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 maja 2021 r. (data nadania) wniesionym do Sądu Okręgowego w Lublinie, powód R. R. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa na rzecz powoda kwoty 280.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z bezpodstawnego pozbawienia wolności.

W uzasadnieniu żądania powód wskazał, że wyrokiem z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie sygn. akt VII K 481/18 Sąd Rejonowy w Chełmie orzekł wobec powoda karę 2 lat ograniczenia wolności. Następnie, postanowieniem z dnia 14 stycznia 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ko 4328/19 Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie zamienił wyżej wskazaną karę na zastępczą karę 321 dni pozbawienia wolności. Z kolei zaś wyrokiem łącznym z dnia 19 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt II K 624/20 Sąd Rejonowy w Chełmie objął karę 2 lat ograniczenia wolności z wyroku z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie sygn. akt VII K 481/18 r i orzekł karę łączną 2 lat ograniczenia wolności. Mimo faktu, iż na mocy wyroku łącznego kara pozbawienia wolności została wyeliminowana z obrotu prawnego, powód został w dniu 25 listopada 2020 r. zatrzymany i umieszczony w Zakładzie Karnym, z którego został zwolniony dopiero w dniu 2 lutego 2021 r. Takie bezprawne pozbawienie wolności skutkowało powstaniem po stronie powoda krzywdy, która winna zostać zadośćuczyniona. Powód przyjął stawkę 4.000 zł za każdy dzień pozbawienia wolności.

(pozew – k. 4-5)

Postanowieniem z dnia 26 października 2021 r. Sąd Okręgowy w Lublinie w IV Wydziale Karnym stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie (wydziałowi cywilnemu).

(postanowienie z 26.10.2021 r. – k. 25-26)

Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w II Wydziale Cywilnym stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Lublinie.

(postanowienie z 12.01.2022 r. – k. 38)

Pismem z dnia 4 stycznia 2022 r. powód sprecyzował, że jednostką organizacyjną, z działalnością której wiąże powstanie roszczenia jest Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie.

(pismo procesowe powoda z 04.01.2022 r. – k. 43)

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w Chełmie wniósł o oddalenie powództwa w całości, kwestionując roszczenie zarówno co do zasady jak i wysokości. Pozwany przyznał, że wobec powoda został wydany opisany w pozwie wyrok łączny, wskazał, ze wyrok ten uprawomocnił się 27 października 2020 r. Natomiast Sąd Rejonowy w Chełmie nie posiadał informacji o zarządzeniu wykonania kary zastępczej pozbawienia wolności przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie. 13 listopada 2020 r. zwrócono się do tego Sądu o zwrot teczki (...) z uwagi na objęcie sprawy VII K 481/18 wyrokiem łącznym w sprawie II K 624/19; pismo to zostało doręczone 19 listopada 2020 r. i do 3 lutego 2021 r. pozostawało bez odpowiedzi. Sąd Rejonowy w Chełmie postanowieniem z 10 lutego 2021 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V Ko 1292/21 zaliczył powodowi na poczet kary ograniczenia wolności orzeczonej ww. wyrokiem łącznym okres rzeczywistego pozbawienia wolności od 25 listopada 2020 r. godz. 7:50 do 3 lutego 2021 r. godz. 16:02, przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się dwóm dniom ograniczenia wolności. Skoro dokonano tego zaliczenia, nie można – zdaniem pozwanego – mówić o bezprawnym pozbawieniu powoda wolności. Niezależnie od tego, pozwany podniósł, że żądana przez powoda kwota zadośćuczynienia jest wygórowana, a nadto zakwestionował datę początkową, od której powód domaga się zasadzenia odsetek.

(odpowiedź na pozew – k. 69-78)

Postanowieniem z dnia 21 marca 2024 r. Sąd Okręgowy w Lublinie w I Wydziale Cywilnym ustalił, że Skarb Państwa reprezentowany jest w niniejszym postępowaniu przez Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie, stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

(postanowienie z 21.03.2024 r. – k. 113)

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

(protokół rozprawy z dnia 21 stycznia 2025 r. – protokół skrócony – k. 163-165v)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem nakazowym z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. akt VII K 481/18 Sąd Rejonowy w Chełmie orzekł wobec R. R. karę łączną 2 lat ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym.

(okoliczność bezsporna, nadto wyrok łączny z 19 października 2020 r. – k. 68-69v akt II K 624/19 Sądu Rejonowego w Chełmie)

W dniu 8 listopada 2019 r. kurator sądowy złożył do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie wniosek o zamianę kary ograniczenia wolności orzeczonej wobec R. R. ww. wyrokiem z 26 lipca 2018 r. na karę zastępczą pozbawienia wolności. Wniosek umotywowany był brakiem wywiązywania się przez skazanego R. R. z dotychczas orzeczonej kary ograniczenia wolności – wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne. Skazany w żadnej z 3 kolejno wyznaczanych placówkach, w których miała być przez niego wykonywana kara, nie wypełniał obowiązków w sposób prawidłowy i systematyczny, uchylając się od wykonania orzeczonej kary, tym samym lekceważąc orzeczenie Sądu. W ocenie kuratora przeprowadzane ze skazanym rozmowy wychowawcze nie przynosiły efektu, stąd wniosek o orzeczenie kary zastępczej pozbawienia wolności.

(wniosek o zamianę kary – k. 1-1v akt VII Ko 4328/19 Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie)

Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie w sprawie o sygn. akt VII Ko 4328/19 zamienił powodowi wyżej wskazaną karę ograniczenia wolności na zastępczą karę 321 dni pozbawienia wolności.

(Postanowienie z dnia 14 stycznia 2020 r. – k. 20-21 akt sprawy VII Ko 4328/19 Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie)

R. R. został wezwany do dobrowolnego stawienia się do zakładu karnego do 29 czerwca 2020 r. w celu odbycia kary. W związku z niestawieniem się skazanego, w dniu 14 lipca 2020 r. sędzia w Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie wydał zarządzenie o doprowadzeniu skazanego do zakładu karnego i w tym samym dniu wydano nakaz doprowadzenia. O powyższym powiadomiono Sąd Rejonowy w Chełmie pismem z 17 września 2020 r.

(wezwanie do stawienia się w zakładzie karnym – k. 29, zawiadomienie o niezgłoszeniu się do odbycia kary i zarządzenie o doprowadzeniu – k. 36, nakaz doprowadzenia – k. 38, pismo do Sądu Rejonowego w Chełmie – k. 42 akt VII Ko 4328/19 Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie)

Wyrokiem łącznym z dnia 19 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt II K 624/19 Sąd Rejonowy w Chełmie połączył kary ograniczenia wolności orzeczone wobec R. R. wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. akt VII K 481/18 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt VII K 656/18 i wymierzył skazanemu karę łączną 2 lat ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 27 października 2020 r.

Odpis wyroku został doręczony m.in. Sądowi Rejonowemu dla Warszawy-Woli VII Wydziałowi Wykonywania Orzeczeń i (...) przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Woli w Warszawie.

(okoliczności bezsporne, wyrok z dnia 19 października 2020 r. – k. 68-69v, pisma do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie – k. 71 i 76 akt sprawy II K 624/19 Sądu Rejonowego w Chełmie)

W dniu 25 listopada 2020 r. o godz. 07:50 R. R. został zatrzymany przez patrol Policji. Powód mimo ówczesnego obowiązku noszenia maseczki nie miał jej, co skutkowało wylegitymowaniem go przez funkcjonariuszy Policji. Podczas legitymowania powoda funkcjonariusze ustalili, że wydano wobec niego nakaz doprowadzenia celem odbycia kary pozbawienia wolności. Powód został przetransportowany do Zakładu Karnego na B., a następnie do Zakładu Karnego w G..

(okoliczności bezsporne, zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21 stycznia 2025 r. min. 00:11:34 i n., k. 163 /protokół skrócony/)

W dniu 3 lutego 2021 r. do Sądu Rejonowego w Chełmie dotarła informacja, iż R. R. odbywa w Zakładzie Karnym nr(...)w G. karę zastępczą 321 dni pozbawienia wolności orzeczoną w sprawie VII K 481/18. Zarządzeniem z dnia 3 lutego 2021 r., na podstawie art. 576 § 1 i 2 k.p.k. sędzia w Sądzie Rejonowym w Chełmie zarządził natychmiastowe zwolnienie skazanego R. R. z Zakładu Karnego w G..

(faks - k. 92, zarządzenie – k. 95 akt VII K 624/19 Sądu Rejonowego w Chełmie)

R. R. przebywał w zakładzie karnym do 3 lutego 2021 r. do godz. 16:02.

(okoliczność bezsporna)

Postanowieniem z 10 lutego 2021 r. Sąd Rejonowy w Chełmie zaliczył skazanemu R. R. na poczet orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 19 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt II K 624/19 kary łącznej ograniczenia wolności okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniach od 25 listopada 2020 r. godzina: 07:50 do 3 lutego 2021 r. godzina 16:02 przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się dwóm dniom kary ograniczenia wolności.

(okoliczność bezsporna, postanowienie z dnia 10 lutego 2021 r. – k. 101-101v akt II K 624/19 Sądu Rejonowego w Chełmie)

Powód czuł się pokrzywdzony faktem osadzenia do w zakładzie karnym, uważał, że było to niezasadne i ma żal do wymiaru sprawiedliwości. Okres odbywania kary zastępczej pozbawienia wolności wspomina on jako trudne przeżycie, nie tylko ze względu na sam fakt przebywania w zakładzie karnym, ale także z uwagi na zachowanie funkcjonariuszy Służby Więziennej i innych więźniów wobec niego.

(zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21 stycznia 2025 r. min. 00:11:34 i n., k. 163 /protokół skrócony/)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w toku postępowania dowodów z dokumentów i kopii dokumentów, w tym znajdujących się w dołączonych aktach, a także na zeznaniach powoda, przy czym podkreślić należy, że w większości okoliczności ustalane przez Sąd nie były sporne.

Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania wiarygodności zeznań powoda w zakresie, w jakim powód opisywał swoje odczucia w związku z pozbawieniem go wolności.

Sąd pominął zgłoszone przez powoda dowody z zeznań świadków: E. F., M. S. i Z. C., a także z akt osobowych powoda. Powód, pomimo wezwania, nie wskazał konkretnych faktów, które miałyby zostać wykazane za pomocą tych dowodów.

Nieprzydatne dla ustalenia rozmiaru krzywdy powoda pozostającej w adekwatnym związku przyczynowym z faktem osadzenia go w zakładzie karnym, okazały się szczegółowe zeznania powoda dotyczące nieprawidłowego traktowania powoda przez funkcjonariuszy Służby Więziennej czy współosadzonych, w tym dotyczące pobicia powoda i nakłaniania go do składania fałszywych zeznań w związku z bójką ze współosadzonymi. Zbędne zatem było ustalanie, jakich obrażeń doznał powód i w jaki sposób był leczony w zakładzie karnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie co do zasady, natomiast wysokość dochodzonego przez powoda zadośćuczynienia okazała się zawyżona.

Na wstępie odnieść należało się do kwestii materialnoprawnej podstawy dochodzonego przez powoda roszczenia. Rozważenia wymagała relacja pomiędzy art. 417 k.c. a art. 552 k.p.k.

W przypadku szkody lub krzywdy wyrządzonej oskarżonemu w związku z niesłusznym skazaniem, zastosowaniem środka zabezpieczającego oraz tymczasowym aresztowaniem lub zatrzymaniem wyłączone jest w zakresie uregulowanym w art. 552 i n. k.p.k. stosowanie ogólnych reguł odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej określonych w art. 417, art. 417 ¹ i art. 417 ² k.c. Przepisy art. 552 i n. k.p.k. stanowią tu lex specialis w stosunku do tych reguł (art. 421 k.c.). Wiąże się to również z rozłącznością dróg dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia przez oskarżonego. W zakresie przedmiotowym roszczeń objętych przepisami art. 552 i nast. k.p.k. wyłącznie właściwa jest droga postępowania karnego, natomiast w zakresie pozostałych roszczeń o naprawienie szkody lub krzywdy wyrządzonych w procesie karnym, które nie są objęte przepisami art. 552 i nast. k.p.k., wyłącznie właściwa jest droga postępowania cywilnego w trybie procesowym (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2018 r., II CSK 597/17, OSNC 2019, Nr 9, poz. 92).

W okolicznościach niniejszej sprawy nie zaistniała żadna z przesłanek określonych w art. 552 k.p.k., wobec czego podstawy dochodzenia zadośćuczynienia należało poszukiwać w kodeksie cywilnym.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Okolicznościami warunkującymi powstanie obowiązku naprawienia szkody są: 1) wyrządzenie szkody; 2) bezprawne działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej; 3) istnienie adekwatnego związku przyczynowego między szkodą a bezprawnym działaniem lub zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej.

Wskazać należy, że pierwotne uzależniano powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa od zawinienia funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. Kwestia ta została rozstrzygnięta wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r. (SK 18/00, Lex nr 50257). Od chwili wejścia w życie art. 77 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r. odejście od zasady winy w art. 417 k.c. było uzasadnione szczególną, służebną rolą organów władzy publicznej, których powinnością jest ochrona wolności oraz praw człowieka i obywatela. Od tego czasu zawinienie nie jest uznawane za konieczne do zastosowania art. 417 k.c. – mamy tu do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 marca 2013 r., sygn. V ACa 1053/12, Lex nr 1321927; Z. Radwański, Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej w świetle projektowanej nowelizacji kodeksu cywilnego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, z. 2, s. 13-14). Zatem sama bezprawność polegająca na niezgodnym z prawem działaniu lub zaniechaniu przy wykonywaniu władzy publicznej jest wystarczająca dla przypisania Skarbowi Państwa (jednostce samorządu terytorialnego, innej osobie prawnej wykonującej władzę publiczną z mocy prawa) odpowiedzialności za szkodę.

Przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie należy na gruncie art. 417 § 1 k.c. rozumieć działania lub zaniechania sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym sensu stricto (Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, rozporządzeniami wydanymi na podstawie delegacji ustawowej, aktami prawa miejscowego, prawem unijnym), a więc ze skonkretyzowanymi nakazami i zakazami wynikającymi z normy prawnej, a nie z zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami. (np. wyrok Sądu Najwyższego z 7 listopada 2013 r., V CSK 519/12, LEX nr 1391709). Samo pojęcie wykonywania władzy publicznej należy ujmować w kontekście funkcjonalnym, przy czym – lege non distinguente – chodzi o sytuacje, gdy zdarzeniem sprawczym jest nie tylko rozstrzygnięcie władcze w określonej formie, lecz także działanie faktyczne podejmowane przy wykonywaniu władzy publicznej (E. Bagińska, Odpowiedzialność odszkodowawcza[...], s. 242).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, nie ulega wątpliwości, że osadzenie R. R. w zakładzie karnym w okresie od 25 listopada 2020 r. do 3 lutego 2021 r. było działaniem pozbawionym podstaw prawnych.

Zgodnie z art. 567 § 1 k.p.k.: Z chwilą uprawomocnienia się wyroku łącznego, wyroki podlegające połączeniu nie ulegają wykonaniu w zakresie objętym wyrokiem łącznym. Konsekwencją regulacji ujętej w art. 567 § 1 k.p.c. jest przepis art. 567 § 2 k.p.k. zgodnie z którym: W wypadku wymierzenia w wyroku łącznym kary niższej od okresu odbytych i połączonych już kar pozbawienia wolności lub równej temu okresowi, przewodniczący niezwłocznie zarządza zwolnienie skazanego, jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie. Przesyłając zarządzenie do wykonania, załącza się wydany wyrok łączny.

Wykonaniu podlega kara łączna orzeczona wyrokiem łącznym. Stanowi ona jednolitą całość. Kary orzeczone wyrokami podlegającymi połączeniu, w zakresie, w jakim nastąpiło połączenie, zachowują swój byt prawny (czyli pozostają w obrocie prawnym, co wynika z art. 575 § 2 k.p.c.), ale nie podlegają wykonaniu (Z. Krauze, Warunkowe zawieszenie, s. 1309-1310; Stefański, Zabłocki, KPK. Komentarz, t. III, 2004, s. 846).

Wyrok łączny wydany przez Sąd Rejonowy w Chełmie w dniu 19 października 2020 r. w sprawie o sygn. akt II K 624/19, którym objęto karę ograniczenia wolności orzeczoną wobec powoda wyrokiem Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. akt VII K 481/18, uprawomocnił się 27 października 2020 r. W stosunku do powoda wykonywana była w okresie od 25 listopada 2020 r. do 3 lutego 2021 r. nie kara łączna (tamtej zresztą do tego czasu nie zamieniono na kare pozbawienia wolności), a kara orzeczona jednym z wyroków objętych następnie wyrokiem łącznym, przy czym powód został osadzony w zakładzie karnym już po uprawomocnieniu się wyroku łącznego.

Wbrew stanowisku pozwanego, nie uchylało bezprawności działania władzy publicznej w powyższym zakresie to, że postanowieniem z 10 lutego 2021 r. zaliczono powodowi na poczet kary łącznej ograniczenia wolności orzeczonej w ww. wyroku łącznym okres rzeczywistego pozbawienia powoda wolności od 25 listopada 2020 r. do 3 lutego 2021 r. (przy czym nie jest przedmiotem oceny Sądu w niniejszym postępowaniu rozstrzyganie, czy prawidłowo przeliczono liczbę dni pozbawienia wolności na liczbę dni kary ograniczenia wolności).

Działania polegające na zarządzeniu w dniu 14 lipca 2020 r. doprowadzenia powoda do zakładu karnego, wydaniu nakazu doprowadzenia oraz skierowaniu tego nakazu do wykonania podjęto w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie i nie zmieniono tych decyzji pomimo uprawomocnienia się wyroku łącznego z dnia 19 października 2020 r. – nie wyeliminowano nakazu doprowadzenia z porządku prawnego i nie ujawniono informacji o tym w odpowiednich rejestrach. Realizacja nakazu doprowadzenia nastąpiła w dniu 25 listopada 2020 r. i zapoczątkowała okres niezasadnego pozbawienia powoda wolności. Powód słusznie zatem wskazywał, że swoją krzywdę wiąże z zachowaniem pracowników Sądu Rejonowego dla Warszawy – Woli w Warszawie. Natomiast nie miało w sprawie znaczenia czy ktoś i ewentualnie kto ponosił winę za osadzenie powoda w zakładzie karnym bez podstawy prawnej – w szczególności czy winę taką należy przypisać pracownikom Sądu Rejonowego w Chełmie, pracownikom Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie, czy też pracownikom innej jeszcze jednostki.

Jedynie na marginesie wypada zauważyć, że w tym konkretnym przypadku zawiódł niejako system - nieprawidłowy przekaz informacji między sądami i nieodnotowanie w odpowiednich systemach faktu wydania i uprawomocnienia wyroku łącznego skutkował pozostawieniem nieprawidłowych danych w systemie, do którego dostęp mieli legitymujący powoda funkcjonariusze Policji. Wydaje się, że błędy pojawiły się w postępowaniu wykonawczym w działalności administracji sądowej, służby kuratorskiej, orzeczniczej sądu penitencjarnego, służby więziennej.

Sąd nie miał wątpliwości co do tego, że zachodził związek przyczynowy między bezprawnym działaniem i zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej a krzywdą powoda. Należało jednak uwzględnić tylko normalne następstwa, a zatem mieszczące się w ramach adekwatnego związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Pozbawienie człowieka wolności niewątpliwie jest źródłem negatywnych przeżyć i emocji takich jak lęk, obawa o przyszłość, żal, poczucie braku sensu, zniechęcenie, spadek poczucia własnej wartości, wstyd, poczucie naruszenia granic prywatności i intymności. Podkreślenia natomiast wymaga, że nie pozostaje w normalnym związku przyczynowym z osadzeniem powoda w zakładzie karnym krzywda powoda, mająca wynikać z naruszania przez funkcjonariuszy Służby Więziennej przepisów, tudzież z czynów zabronionych popełnionych na szkodę powoda przez współosadzonych (np. pobicie powoda). W tym zakresie powód może dochodzić swoich roszczeń w odrębnym procesie. Podstawa faktyczna żądania procesowego w tej sprawie ograniczona została przez powoda do skutków bezprawnego pozbawienia powoda wolności, podczas gdy ewentualna krzywda powoda wynikająca np. z niezasadnego stosowania wobec niego przemocy fizycznej przez funkcjonariuszy Służby Więziennej, nie jest normalnym następstwem osadzenia w zakładzie karnym.

Przy ustalaniu wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia należało odwołać się do art. 445 § 1 k.c. i art. 445 § 2 k.c. - który odsyła do odpowiedniego stosowania paragrafu pierwszego w przypadku m.in. pozbawienia wolności. Ustawodawca nigdzie nie sprecyzował sposobu ustalenia wysokości zadośćuczynienia, odwołując się do sędziowskiego uznania, opartego na całokształcie okoliczności sprawy. Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Z drugiej strony przyjmuje się, że wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być „odpowiednia”. W związku z tym, że nie istnieją weryfikowalne kryteria w ustalaniu kwoty zadośćuczynienia, koniecznym jest indywidualne rozważenie w każdej sprawie, na ile okoliczności uzasadniają przyznanie takiej, a nie innej sumy zadośćuczynienia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2022 r., sygn. akt: II AKa 25/21, Legalis).

Przyjąć należy, że nawet krótkotrwałe bezprawne pozbawienie wolności człowieka wyrządza mu znaczną krzywdę. To że z oczywistych względów różnorodne dolegliwości związane z pozbawieniem człowieka wolności zazwyczaj rosną wraz z wydłużaniem się jego czasu (ze względu na skutki osobiste, rodzinne, społeczne), nie może przesłaniać okoliczności, że – zwłaszcza w przypadku osób, które spotykają się z taką sytuacją po raz pierwszy – największy stres i naturalny lęk, czasem szok wywołują pierwsze godziny i dni więziennej izolacji, co winno znaleźć stosowne odzwierciedlenie w wysokości zasądzonego zadośćuczynienia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16.11.2006 r., II AKA 359/06, KZS 2007, Nr 5, poz. 92).

W okolicznościach niniejszej sprawy powód pozbawiony był wolności przez 71 dni, co niewątpliwie skutkowało znaczną krzywdą, zwłaszcza że okres ten obejmował Święta Bożego Narodzenia. Sąd miał na względzie to, że negatywnie wpływa na człowieka izolacja sama w sobie, czemu towarzyszy nadto w przypadku przebywania w zakładzie karnym pozbawienie możliwości zarobkowania, ograniczenie prywatności, w tym konieczność przebywania stale na stosunkowo małej powierzchni z obcymi osobami, ograniczenie możliwych aktywności, ograniczenie kontaktu z innymi i tęsknota za bliskimi przebywającymi na wolności. W przypadku powoda był to jego pierwszy pobyt w zakładzie karnym, co niewątpliwie potęgowało u niego negatywne przeżycia, szczególnie na początku. Nadto, powód miał poczucie niesprawiedliwości, bowiem był przekonany (jak się okazało słusznie), że nie powinien trafić do zakładu karnego. Natomiast z ustaleń Sądu nie wynikało, aby pobyt w zakładzie karnym miał dla powoda skutki długofalowe, które towarzyszyłyby mu po opuszczeniu zakładu karnego, na przykład polegające na naruszeniu jego dobrego imienia wśród znajomych, rodziny czy w miejscu pracy. Powód wskazał, że po pobycie w zakładzie karnym „zaczął kraść i pić”, natomiast wykazanie tych okoliczności oraz związku przyczynowego wymagałoby zaoferowania przez powoda innych jeszcze dowodów poza tylko jego zeznaniami, o charakterze dość ogólnym. Powód wskazywał także, że w kolejnym postępowaniu karnym o czyn związany z posiadaniem narkotyków sąd nie mógł orzec wobec niego zawieszenia wykonania kary z uwagi na ww. pobyt w zakładzie karnym. To także wymagałoby jednak przedstawienia dowodów, w tym szczegółowego przeanalizowania akt owego kolejnego postępowania karnego.

Biorąc to wszystko pod uwagę, Sąd uznał za adekwatną rekompensatę doznanej przez powoda krzywdy zadośćuczynienie w wysokości 35.500 zł (po 500 zł za każdy dzień faktycznego pozbawienia wolności). W ocenie Sądu, kwota 35.500 zł, zbliżona do 7-krotności przeciętnego wynagrodzenia w 2020 r. (w trakcie odbywania kary), nie jest na pewno symboliczna, przedstawia odczuwalną wartość ekonomiczną dla powoda, jak również nie jest zbyt wygórowana, gdy chodzi o jej zestawienie z przeciętną stopą życiową społeczeństwa. Ponad kwotę 35.500 zł powództwo podlegało oddaleniu.

Od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia należały się powodowi odsetki z tytułu opóźnienia na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Powód domagał się odsetek ustawowych, zatem Sąd zasądził odsetki w niższej wysokości, zgodnie z żądaniem pozwu. Odsetki zasądzono od 7 marca 2023 r., zatem począwszy od 8. dnia od daty doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, mając na uwadze to, że zgodnie z art. 455 k.c. świadczenie winno było zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu. W odniesieniu do okresu wcześniejszego powództwo podlegało oddaleniu.

Z tych przyczyn Sąd orzekł jak w pkt. I i II wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. III wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególny wypadek, uzasadniający nieobciążanie strony obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony przeciwnej. Powód postępowanie niniejsze wygrał co do zasady, tj. wykazał istnienie wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa. Z uwagi natomiast na znaczną różnicę między kwotą zadośćuczynienia dochodzonego przez powoda a kwotą zasądzoną z tego tytułu przez Sąd, stosownie do zasad ogólnych zobowiązany byłby do zwrotu kosztów pozwanemu. Biorąc pod uwagę to, że ostateczne ustalenie, jaka konkretnie kwota zadośćuczynienia jest „odpowiednia” z istoty swej należało do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, uzasadniało to skorzystanie z dobrodziejstwa instytucji przewidzianej w art. 102 k.p.c. Nie bez znaczenia pozostawała również sytuacja majątkowa i osobista powoda, uzasadniające uzyskanie przez niego częściowego zwolnienia od kosztów sądowych.

sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska