Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa D. M.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę ewentualnie o zapłatę i ustalenie

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powód przegrał proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 616/21

UZASADNIENIE

W dniu 13 stycznia 2021 r. D. M., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, skierował wobec (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. pozew wnosząc o:

I. ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z:

a)  umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)) zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz

b)  umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) (pierwotny numer umowy: (...), zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r.

(stwierdzenie nieważności ww. umów)

oraz

zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 103.488,12 zł oraz kwoty 19.097,94 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, z uwagi na nieważność umów kredytu;

II. ewentualnie, w przypadku stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia w całości lub w części żądań wskazanych w pkt I powyżej (a zatem uznania przez Sąd, że umowy kredytu są ważne), wniósł o:

zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 56.111,28 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

oraz

ustalenie, że:

1) postanowienia § 1 ust. 7, 8 i 9, § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 pkt 2 oraz ust. 4 i 5, § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 10 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19, § 22 ust. 2, § 30 ust. 1 oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)), zawartej między powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz

2) postanowienia § 2 ust. 2 Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) oraz

3) postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...), stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA” oraz

4) postanowienia §1 ust. 7, 8 i 9, § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 pkt 2 oraz ust. 4 i 5, § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 7 ust. 5, § 10 ust. 2 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 7 ust. 5, § 10 ust. 2 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF) oraz ust. 4, § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 18 ust. 1, §19, § 22 ust. 2, § 31 ust. 1 oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) (pierwotny numer umowy: (...), zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz

5) postanowienia §2 ust. 2 Aneks nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) oraz

6) postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA”

- stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powoda (są bezskuteczne wobec powoda) od chwili zawarcia Umowy;

III. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz opłat skarbowych od pełnomocnictwa i pełnomocnictwa substytucyjnego (pozew, k. 3-27).

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (odpowiedź na pozew, k. 87-106).

Do zamknięcia rozprawy strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie (protokół rozprawy z 17 lipca 2024 r., k. 374).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. M. poszukiwał środków na remont budynku mieszkalnego jednorodzinnego w O., spłatę zobowiązań kredytowych z tytułu limitów w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w (...) i (...), limitów kart kredytowych w (...) i w (...) Banku, a także na dowolny cel z przeznaczeniem na własne potrzeby. Prowadził gospodarstwo rolne. W 2005 r. zawarł umowę kredytu mieszkaniowego w (...) Banku (...). Po rozmowach z bankiem (...) o dodatkowych środkach finansowych na remont nieruchomości dowiedział się, że jest możliwość uzyskania dodatkowych środków po przewalutowaniu istniejącego kredytu złotowego na kredyt w CHF i dobraniu dodatkowego (drugiego) kredytu w CHF. Kredyty miały zaspokoić potrzeby remontowe. Kredyty te miały mieć również niższe koszty. D. M. odbył w banku dwa spotkania (zeznania powoda D. M., protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 305-306, nagranie 00:08:04-00:19:51).

Kredyt denominowany stanowił kredyt, w którym kwota kredytu była wyrażona w walucie obcej, ale wypłacana w walucie PLN. Przy kredycie złotówkowym nie istniało ryzyko walutowe. Klienci banku byli informowani o wszystkich aspektach wiążących się z kredytem walutowym, w tym również o ryzyku zmiany kursu waluty, ryzykach związanych z zawarciem tego rodzaju umowy. Decyzja o wyborze waluty kredytu była podejmowana przez klienta. Z uwagi na niższe oprocentowanie LIBOR raty kredytu waloryzowanego kursem CHF były dużo niższe w odniesieniu do kredytu złotowego (zeznania na piśmie świadka D. S., k. 259-259v; zeznania na piśmie świadka M. T., k. 267-271).

Zdolność kredytowa dla kredytów w PLN i kredytów denominowanych do CHF była obliczana na podstawie dokumentów dotyczących dochodów jak i zobowiązań załączonych do wniosków zgodnie z obowiązującymi procedurami. Każdy klient, aby otrzymać kredyt musiał posiadać zdolność kredytową. Była ona ustalana zgodnie z obowiązującymi przepisami (zeznania na piśmie świadka M. T., k. 270).

Każdorazowo klient był też informowany o zasadach przeliczania wnioskowanej kwoty kredytu, o zasadach wypłaty kredytu oraz zasadach spłaty kredytu. Kredyt wnioskowany przeliczany był wg kursu kupna na dzień złożenia wniosku (zeznania na piśmie świadka M. T., k. 270).

W dniu 27 kwietnia 2006 r. D. M. złożył wniosek do (...) o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...) na remont/modernizację domu wolnostojącego, spłatę kredytu oraz zaspokojenie własnych potrzeb na kwotę 154.500 zł oraz kwotę wolną 30.900 zł w walucie CHF. We wniosku kwota ta została przeliczona po kursie kupna dla danej waluty z dnia przyjęcia wniosku tj. 2.4055 na kwotę 77.070 CHF. W złożonych w tym dniu oświadczeniach D. M. wskazał, że poniesie ryzyko zmiany kursów walutowych i został poinformowany o ryzyku walutowym (wniosek z 27 kwietnia 2006 r. o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...), k. 109-110).

W dniu 2 maja 2006 r. D. M. złożył wniosek do (...) o udzielenie kredytu konsolidacyjnego na spłatę zadłużenia z tytułu limitu ROR w (...) w wysokości 6.300 zł, na spłatę limitu w (...) Bank w kwocie 10.000 zł, na spłatę karty kredytowej w (...) w wysokości 2.500 zł i karty kredytowej w (...) Bank w wysokości 7.000 zł oraz na inne cele w wysokości 10.300 zł, czyli łącznie kwoty 36.100 zł, w walucie CHF. We wniosku kwota ta została przeliczona po kursie kupna dla danej waluty z dnia przyjęcia wniosku tj. 2.4179 na kwotę 14.930 CHF. W złożonych w tym dniu oświadczeniach D. M. wskazał, że poniesie ryzyko zmiany kursów walutowych i został poinformowany o ryzyku walutowym (wniosek z 2 maja 2006 r. o udzielenie kredytu konsolidacyjnego, k. 111-112).

W dniu 12 maja 2006 r. D. M. zawarł z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (dalej: Umowa).

Zgodnie z § 1 pkt 7 Umowy określono, że Tabela kursów stanowi Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych. Z kolei waluta wymienialna stanowiła walutę inną niż waluta kredytu, której kursy są zamieszczane w tabeli kursów (§ 1 pkt 8 Umowy). W § 1 pkt 9 Umowy wskazano, że rachunek walutowy to rachunek, na którym gromadzone są środki pieniężne w walutach wymienialnych płatne na żądanie.

Stosownie do § 2 ust. 1 Umowy, na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 77.070 CHF na: spłatę kredytu mieszkaniowego w (...) SA Oddział w O., na remont budynku mieszkalnego jednorodzinnego w O. ul. (...) oraz na dowolny cel, z przeznaczeniem na potrzeby własne.

W myśl § 5 ust. 3 pkt 2 Umowy, kredyt może być wypłacany w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju.

W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy).

Z kolei w przypadku wypłaty kredytu w walucie wymienialnej stosuje się kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 5 Umowy).

W myśl § 6 ust. 1 Umowy, (...) SA pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej może być krótszy i rozpoczyna się w dniu wypłaty kredytu albo pierwszej transzy. Koniec pierwszego okresu obowiązywania stawki referencyjnej przypada w dniu poprzedzającym ostatni dzień wymagalności kredytu i odsetek przed upływem pierwszego trzymiesięcznego okresu obowiązywania stawki referencyjnej. Kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej kończą się w dniu poprzedzającym dzień, który datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczął się poprzedni trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej, z uwzględnieniem zasad liczenia terminów oznaczonych w miesiącach, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego.

Należna (...) SA prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z warunkami promocyjnymi (...) obowiązującymi od 13 marca 2006 r. do 30 czerwca 2006 r., w wysokości 12% kwoty kredytu, to jest kwota 924,84 CHF zostanie potrącona przez (...) SA z wypłaconej kwoty kredytu w walucie kredytu w dniu wypłaty (§ 10 ust. 1 Umowy).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest hipoteka zwykła w kwocie 77.070 CHF jako zabezpieczenie z tytułu udzielonego kredytu i hipoteka kaucyjna do kwoty 16.960 CHF jako zabezpieczenie należnych (...) SA odsetek i wszelkich kosztów na nieruchomości w O. Ul. (...), stanowiącej własność D. M., dla której w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wlkp. Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) oraz cesja praw do odszkodowania na rzecz (...) SA z ubezpieczenia budynku w O. ul. (...) od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 11 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy).

Stosownie do treści § 13 ust. 7 Umowy, potrącenie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów).

Niespłacenie przez kredytobiorcę części lub całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 13 ust. 3 (§ 18 ust. 1 Umowy).

Niespłacenie przez kredytobiorcę części albo całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 13 ust. 3 (§ 18 ust. 1 Umowy).

Jeśli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1) w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków;

2) w formie gotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków (§ 19 Umowy).

Stosownie do § 22 ust. 2 Umowy, w przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty zostanie dokonana w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w (...) SA w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek walutowy.

Kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany:

1)  o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych;

2)  iż zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu;

3)  iż poniesie to ryzyko (§ 30 ust. 1 Umowy) (umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 12 maja 2006 r., k. 33-37).

Kredyt nr (...) w kwocie 77.070 CHF został wypłacony w dniu 16 maja 2006 r. w kwocie 924,84 CHF, która została pobrana tytułem prowizji za udzielenie kredytu oraz w kwocie 76.145,16 CHF, która została przeliczona przez bank po kursie 2,4843, na kwotę 189.167,42 zł (zaświadczenie (...) Bank (...) z 17 lipca 2020 r., k. 47-51).

Przy zastosowaniu kursu kupna z Tabeli C opublikowanej przez NBP w dniu 17 maja 2006 r., saldo kredytu w kwocie 189.167,42 zł zostałoby przeliczone na 75.836,84 CHF, a więc byłoby o 308,32 CHF niższe od kwoty przeliczonej przez bank. Z kolei prowizja wynosiłaby 921,10 zł, a więc byłaby o 3,74 CHF niższa od kwoty prowizji przeliczonej przez bank (opinia z 13 kwietnia 2024 r. P. M. biegłego sądowego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe, k. 335).

W tym samym dniu, tj. 12 maja 2006 r. D. M. zawarł z (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. kolejną umowę kredytu konsolidacyjnego nr (...) (dalej: Umowa nr 2).

Zgodnie z § 1 pkt 7 ww. Umowy nr 2 określono, że Tabela kursów stanowi Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) SA określonych w umowie przeliczeń kursowych. Z kolei waluta wymienialna stanowiła walutę inną niż waluta kredytu, której kursy są zamieszczane w tabeli kursów (§ 1 pkt 8 Umowy). W § 1 pkt 9 Umowy wskazano, że rachunek walutowy to rachunek, na którym gromadzone są środki pieniężne w walutach wymienialnych płatne na żądanie.

Stosownie do § 2 ust. 1 Umowy nr 2, na warunkach określonych w umowie (...) SA zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcy kredyt w kwocie 14.930 zł na: spłatę zobowiązań kredytowych z tytułu limitów w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w (...) SA i w (...) Banku, limitów kart kredytowych w (...) i w (...) Banku, pozostała kwota na dowolny cel.

W myśl § 5 ust. 3 pkt 2 Umowy nr 2, kredyt może być wypłacany w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju.

W przypadku, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy nr 2).

Z kolei w przypadku wypłaty kredytu w walucie wymienialnej stosuje się kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 5 Umowy nr 2).

W myśl § 6 ust. 1 Umowy nr 2, (...) SA pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. Pierwszy okres obowiązywania stawki referencyjnej może być krótszy i rozpoczyna się w dniu wypłaty kredytu albo pierwszej transzy. Koniec pierwszego okresu obowiązywania stawki referencyjnej przypada w dniu poprzedzającym ostatni dzień wymagalności kredytu i odsetek przed upływem pierwszego trzymiesięcznego okresu obowiązywania stawki referencyjnej. Kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej kończą się w dniu poprzedzającym dzień, który datą odpowiada dniowi, w którym rozpoczął się poprzedni trzymiesięczny okres obowiązywania stawki referencyjnej, z uwzględnieniem zasad liczenia terminów oznaczonych w miesiącach, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego.

Zgodnie z § 7 ust. 5 Umowy nr 2, opłata przygotowawcza oraz koszty wyrażone w walucie polskiej, do obliczenia stopy procentowej, o której mowa w ust. 4, zostały przeliczone na równowartość kwoty wyrażonej w walucie przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym.

W § 10 ust. 2 Umowy nr 2wskazano, że szacunkowa wysokość kosztu poniesionego przez kredytobiorcę z tytułu odsetek określono na 7.555,34 CHF, przy założeniu, iż:

1)  Oprocentowanie kredytu, o którym mowa w § 6 ust. 1 nie ulegnie zmianie w całym okresie spłaty kredytu;

2)  Kwota kredytu zostanie wypłacona jednorazowo w całości;

3)  Kredyt będzie wykorzystany i spłacany zgodnie z postanowieniami umowy.

Wysokość kosztu z tytułu odsetek ulegnie zmianie przy każdorazowej zmianie stopy procentowej kredytu.

Szacunkowy całkowity koszt kredytu, o którym mowa w ust. 4 został wyliczony w sposób zgodny z ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 100 z 2001 r. poz. 1081 z późn. zm.). Do obliczenia szacunkowego całkowitego kosztu kredytu – przy przeliczeniu kwot wyrażonych w walucie kredytu na równowartość kwot wyrażonych w walucie polskiej – (...) SA stosuje kurs sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujący w chwili rejestracji umowy w systemie informatycznym (§ 10 ust. 4 Umowy nr 2).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest hipoteka zwykła w kwocie 14.930 CHF jako zabezpieczenie z tytułu udzielonego kredytu i hipoteka kaucyjna do kwoty 3.280 CHF jako zabezpieczenie należnych (...) SA odsetek i wszelkich kosztów na nieruchomości w O. Ul. (...), stanowiącej własność D. M., dla której w Sądzie Rejonowym w Ostrowie Wlkp. Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) oraz cesja praw do odszkodowania na rzecz (...) SA z ubezpieczenia budynku w O. ul. (...) od ognia i innych zdarzeń losowych (§ 11 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy nr 2).

Niespłacenie przez kredytobiorcę części lub całości raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i może zostać przez (...) SA przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego w (...) SA w dniu, o którym mowa w § 13 ust. 3 (§ 18 ust. 1 Umowy nr 2).

Jeśli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska:

1) w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków;

2) w formie gotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków (§ 19 Umowy nr 2).

Stosownie do § 22 ust. 2 Umowy, w przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty zostanie dokonana w formie przelewu na wskazany rachunek w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w (...) SA w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek walutowy.

Kredytobiorca oświadczył, że został poinformowany:

4)  o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych;

5)  iż zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu;

6)  iż poniesie to ryzyko (§ 31 ust. 1 Umowy nr 2) (umowa kredytu konsolidacyjnego nr (...) z 12 maja 2006 r., k. 38-42).

Kredyt nr (...) w kwocie 37.090,61 zł został wypłacony w dniu 16 maja 2006 r. w następujących transzach:

- w kwocie 6.842,97 CHF, która została przeliczona przez bank po kursie 2,4843, na kwotę 17.000 zł;

- w kwocie 1.006,32 CHF, która została przeliczona przez bank po kursie 2,4843, na kwotę 2.500 zł;

- w kwocie 7.080,71 CHF, która została przeliczona przez bank po kursie 2,4843, na kwotę 17.590,61 zł. Tym samym kwota 37.090,61 zł została przeliczona przez bank na 14.930 CHF (zaświadczenie (...) Bank (...) z 20 lipca 2020 r., k. 52-56).

Przy zastosowaniu kursu kupna z Tabeli C opublikowanej przez NBP w dniu 17 maja 2006 r., saldo kredytu w kwocie 37.090,61 zł zostałoby przeliczone na 14.869,55 CHF, a więc byłoby o 60,45 CHF niższe od kwoty przeliczonej przez bank (opinia z 13 kwietnia 2024 r. P. M. biegłego sądowego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe, k. 335).

D. M. przeczytał umowy i przed ich podpisaniem. Czytał też wszystkie dokumenty dołączone do umów (zeznania powoda D. M., protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 305-306, nagranie 00:11:42-00:18:50).

D. M. spłacał raty kapitałowo-odsetkowe dotyczące obu Umów uiszczając je w walucie PLN, za wyjątkiem okresu od czerwca 2011 r. do kwietnia 2015 r., kiedy uiszczał raty bezpośrednio w walucie CHF (zaświadczenie (...) Bank (...) z 17 lipca 2020 r., k. 47-51; zaświadczenie (...) Bank (...) z 20 lipca 2020 r., k. 52-56).

Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do ww. Umowy nr (...) strony dla celów związanych z obsługą kredytu (...) SA otworzyły dla kredytobiorcy dodatkowy, bezpłatny, nieoprocentowany rachunek prowadzony w walucie kredytu (Art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. Aneksu nr 1). Strony postanowiły, że spłaty kapitału i odsetek dokonywane będą z dwóch rachunków – jednego prowadzonego w walucie kredytu i drugiego prowadzonego w walucie polskiej – z zastrzeżeniem, że środki z rachunku prowadzonego w walucie polskiej, będą pobierane w przypadku, gdy na rachunku prowadzonym w walucie kredytu, brak będzie środków pieniężnych w ilości wystarczającej na spłatę raty.

Do umowy dodano załącznik Zasady ustalania kursów wymiany walut i spreadu walutowego w (...) SA, w brzmieniu określonym w załączniku do aneksu (art. 2 ust. 1 ww. Aneksu nr 1).

W myśl art. 2 ust. 2 ww. Aneksu nr 1, (...) SA stosuje kursy wymiany walut i spread walutowy w sposób określony w Zasadach ustalania kurów wymiany walut oraz spreadu walutowego w (...) SA, o których mowa w ust. 1.

W Zasadach ustalania kurów wymiany walut oraz spreadu walutowego w (...) SA wskazano, że:

1)  Spread walutowy jest procentową różnicą pomiędzy kursem sprzedaży waluty obcej a kursem kupna waluty obcej, stosowanymi przez (...) SA do rozliczenia wypłat i spłat kredytu;

2)  Ustalenie kursu sprzedaży waluty obcej polega na dodaniu do średniego kursu międzybankowego dla tej waluty marży (...) SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% średniego kursu międzybankowego dla danej waluty;

3)  Ustalenie kursu kupna waluty obcej polega na odjęciu od średniego kursu międzybankowego dla danej waluty marży (...) SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% kursu międzybankowego danej waluty;

4)  Średni kurs międzybankowy waluty obcej jest obliczany na podstawie kursów kupna i sprzedaży tej waluty, po jakim zawierane są transakcje pomiędzy bankami na rynku międzybankowym. Aktualne kursy międzybankowe walut są dostępne w serwisie (...),

5)  W każdym dniu roboczym (...) SA sporządza Tabelę kursów, zawierającą obowiązujące kursy sprzedaży i kupna walut, i udostępnia ją klientom m. in. w oddziałach oraz na stronie internetowej pod adresem (...) Do przygotowania Tabeli kursów wykorzystywane są kursy międzybankowe z chwili sporządzenia tabeli kursów.

6)  Kursy kupna i sprzedaży danych walut ustalane w pierwszej Tabeli kursów opublikowanej w danym dniu są podstawą rozliczenia wypłat i spłat kredytów walutowych dokonywanych przez strony umowy w dniu publikacji tej Tabeli, z zastrzeżeniem pkt 8;

7)  Marża kupna i sprzedaży, o której mowa w pkt 2 i 3, ustalana jest w oparciu o poziom i zmienność kursów walut na rynku międzybankowym, płynność rynku wymiany poszczególnych walut, koszty finansowe pozyskania walut przez Bank oraz konkurencyjność kursów walut oferowanych klientom. Bank ma prawo do zwiększenia marży kupna i sprzedaży w zakresach, o których mowa w pkt 2 i 3, w ciągu 30 dni, od zwiększenia, w okresie ostatnich 30 dni, wysokości spreadów stosowanych, przez co najmniej 2 z 10 największych, pod względem sumy aktywów, banków z siedzibą w Polsce, o co najmniej 0,5%;

8)  (...) SA ma prawo do zmiany kursów wymiany walut określonych w Tabeli kursów w przypadku, gdy w ciągu dnia nastąpi zmiana średniego kursu międzybankowego przynajmniej jednej z walut wymienionych w tej Tabeli, o co najmniej 0,1%, w stosunku do kursu międzybankowego będącego podstawą opracowania poprzedniej Tabeli kursów. W powyższym przypadku (...) SA po ustaleniu nowych kursów kupna i sprzedaży walut opublikuje je w sposób określony w pkt 5. Ustalone w powyższy sposób kursy waluty obowiązują do chwili publikacji kolejnej Tabeli kursów.

9)  Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA mogą ulec zmianie w przypadku zmiany przepisów prawa regulujących stosowanie spreadów walutowych przez banki.

10)  W przypadku, gdyby w wyniku zaistnienia na rynku walutowym nadzwyczajnych okoliczności, na które Bank nie miał wpływu i którym nie mógł zapobiec, stosowanie niniejszych zasad ustalania spreadu walutowego okazało się niemożliwe, Bank poinformuje klientów o zawieszeniu obowiązywania powyższych zasad w całości lub w określonej części, określając przyczyny zawieszenia i przewidywany czas jego trwania oraz sposób rozliczenia wypłat i spłat kredytów walutowych w okresie zawieszenia. Sposób ten zostanie ustalony przy uwzględnieniu słusznych interesów stron umowy, jak również zbiorowych interesów konsumentów korzystających z (...) Banku. Bezpośrednio po ustaniu przyczyny zawieszenia, stosowanie zasad zostanie wznowione, o czym Bank poinformuje klientów.

W przypadku zaprzestania publikacji kursów w serwisie (...) SA poinformuje kredytobiorców o zmianie serwisu, na którym publikowane są aktualne kursy międzybankowe walut na stronie internetowej (...) (Aneks nr 1 z 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 12 maja 2006 r., k. 33-37).

Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do ww. Umowy nr (...) strony dla celów związanych z obsługą kredytu (...) SA otworzyły dla kredytobiorcy dodatkowy, bezpłatny, nieoprocentowany rachunek prowadzony w walucie kredytu (Art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. Aneksu nr 1). Strony postanowiły, że spłaty kapitału i odsetek dokonywane będą z dwóch rachunków – jednego prowadzonego w walucie kredytu i drugiego prowadzonego w walucie polskiej – z zastrzeżeniem, że środki z rachunku prowadzonego w walucie polskiej, będą pobierane w przypadku, gdy na rachunku prowadzonym w walucie kredytu, brak będzie środków pieniężnych w ilości wystarczającej na spłatę raty.

Do umowy dodano załącznik Zasady ustalania kursów wymiany walut i spreadu walutowego w (...) SA, w brzmieniu określonym w załączniku do aneksu (art. 2 ust. 1 ww. Aneksu nr 1).

W myśl art. 2 ust. 2 ww. Aneksu nr 1, (...) SA stosuje kursy wymiany walut i spread walutowy w sposób określony w Zasadach ustalania kurów wymiany walut oraz spreadu walutowego w (...) SA, o których mowa w ust. 1.

W Zasadach ustalania kurów wymiany walut oraz spreadu walutowego w (...) SA wskazano, że:

11)  Spread walutowy jest procentową różnicą pomiędzy kursem sprzedaży waluty obcej a kursem kupna waluty obcej, stosowanymi przez (...) SA do rozliczenia wypłat i spłat kredytu;

12)  Ustalenie kursu sprzedaży waluty obcej polega na dodaniu do średniego kursu międzybankowego dla tej waluty marży (...) SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% średniego kursu międzybankowego dla danej waluty;

13)  Ustalenie kursu kupna waluty obcej polega na odjęciu od średniego kursu międzybankowego dla danej waluty marży (...) SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% kursu międzybankowego danej waluty;

14)  Średni kurs międzybankowy waluty obcej jest obliczany na podstawie kursów kupna i sprzedaży tej waluty, po jakim zawierane są transakcje pomiędzy bankami na rynku międzybankowym. Aktualne kursy międzybankowe walut są dostępne w serwisie (...),

15)  W każdym dniu roboczym (...) SA sporządza Tabelę kursów, zawierającą obowiązujące kursy sprzedaży i kupna walut, i udostępnia ją klientom m. in. w oddziałach oraz na stronie internetowej pod adresem (...) Do przygotowania Tabeli kursów wykorzystywane są kursy międzybankowe z chwili sporządzenia tabeli kursów.

16)  Kursy kupna i sprzedaży danych walut ustalane w pierwszej Tabeli kursów opublikowanej w danym dniu są podstawą rozliczenia wypłat i spłat kredytów walutowych dokonywanych przez strony umowy w dniu publikacji tej Tabeli, z zastrzeżeniem pkt 8;

17)  Marża kupna i sprzedaży, o której mowa w pkt 2 i 3, ustalana jest w oparciu o poziom i zmienność kursów walut na rynku międzybankowym, płynność rynku wymiany poszczególnych walut, koszty finansowe pozyskania walut przez Bank oraz konkurencyjność kursów walut oferowanych klientom. Bank ma prawo do zwiększenia marży kupna i sprzedaży w zakresach, o których mowa w pkt 2 i 3, w ciągu 30 dni, od zwiększenia, w okresie ostatnich 30 dni, wysokości spreadów stosowanych, przez co najmniej 2 z 10 największych, pod względem sumy aktywów, banków z siedzibą w Polsce, o co najmniej 0,5%;

18)  (...) SA ma prawo do zmiany kursów wymiany walut określonych w Tabeli kursów w przypadku, gdy w ciągu dnia nastąpi zmiana średniego kursu międzybankowego przynajmniej jednej z walut wymienionych w tej Tabeli, o co najmniej 0,1%, w stosunku do kursu międzybankowego będącego podstawą opracowania poprzedniej Tabeli kursów. W powyższym przypadku (...) SA po ustaleniu nowych kursów kupna i sprzedaży walut opublikuje je w sposób określony w pkt 5. Ustalone w powyższy sposób kursy waluty obowiązują do chwili publikacji kolejnej Tabeli kursów.

19)  Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA mogą ulec zmianie w przypadku zmiany przepisów prawa regulujących stosowanie spreadów walutowych przez banki.

20)  W przypadku, gdyby w wyniku zaistnienia na rynku walutowym nadzwyczajnych okoliczności, na które Bank nie miał wpływu i którym nie mógł zapobiec, stosowanie niniejszych zasad ustalania spreadu walutowego okazało się niemożliwe, Bank poinformuje klientów o zawieszeniu obowiązywania powyższych zasad w całości lub w określonej części, określając przyczyny zawieszenia i przewidywany czas jego trwania oraz sposób rozliczenia wypłat i spłat kredytów walutowych w okresie zawieszenia. Sposób ten zostanie ustalony przy uwzględnieniu słusznych interesów stron umowy, jak również zbiorowych interesów konsumentów korzystających z (...) Banku. Bezpośrednio po ustaniu przyczyny zawieszenia, stosowanie zasad zostanie wznowione, o czym Bank poinformuje klientów.

W przypadku zaprzestania publikacji kursów w serwisie (...) SA poinformuje kredytobiorców o zmianie serwisu, na którym publikowane są aktualne kursy międzybankowe walut na stronie internetowej (...) (Aneks nr 1 z 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) z 12 maja 2006 r., k. 44).

W dniu 8 czerwca 2020 r. D. M. złożył reklamacje dotyczące obu zawartych przez niego Umów w związku ze stosowaniem w tych Umowach niedozwolonych postanowień umownych polegających na przeliczeniu wypłaconej kwoty kredytu zgodnie z kursem kupna CHF obowiązującego w banku oraz obowiązku spłaty kredytu po przeliczeniu każdej raty z zastosowaniem kursu stosowanego (reklamacje z 8 czerwca 2020 r., k. 64-69).

W odpowiedzi (...) wskazał, że Umowy kredytu są realizowane w sposób prawidłowy i brak podstaw do uwzględnienia zgłoszonych w pismach roszczeń (odpowiedzi na reklamacje z 9 lipca 2020 r., k. 70-73).

Nieruchomość, której dotyczył kredyt stanowi nieruchomość mieszkalną. D. M. nadal w niej zamieszkuje, dom nigdy nie był wynajmowany. Spłaca kredyt w walucie PLN, jednak w trakcie spłaty przez okres 2 lat spłacał kredyt w walucie CHF (zeznania powoda D. M., protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 305, nagranie 00:10:19-00:12:16).

W przypadku kursu sprzedaży CHF z PLN z Tabeli kursów (...) SA, stanowiącego kurs przewalutowania spłacanych rat kredytu, w zakresie zastosowanej marży kursowej można uznać kursy stosowane przez Bank w relacji z kredytobiorcą, za kursy rynkowe. W przypadku kursów stanowiących podstawę do ustalenia kursu z Tabeli kursów i odpowiadających praktycznie za całe zmiany kursów w Tabeli kursów, można uznać kursy stosowane przez (...) S.A. za kursy rynkowe (opinia z 13 kwietnia 2024 r. biegłego sądowego P. M. biegłego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe, k. 334).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. T. (zeznania na piśmie, k. 265-272), która pracowała w pozwanym banku na stanowisku doradcy kredytowego i uczestniczyła w zawarciu spornych Umów oraz świadka D. S. (zeznania na piśmie, k. 259-261), która jako pełnomocnik pozwanego banku zawarła z powodem sporne Umowy w zakresie wskazanym w stanie faktycznym. Świadkowie posiadali informacje i podawali fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W sposób spójny i wiarygodny przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych waloryzowanych do waluty CHF zawieranych w pozwanym banku. Opisali obowiązujące, stosowane w nim procedury, dysponowali wiedzą o mechanizmie udzielania kredytu oraz standardowym, wzorcowym przebiegu tej procedury. W przeważającej części zeznania te stanowiły potwierdzenie okoliczności wynikających z załączonych do akt sprawy dokumentów. Świadkowie ci nie pamiętali jednak powoda, ani okoliczności zawierania spornych Umów.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka K. D., o którego przesłuchanie wnioskowała strona pozwana, gdyż pozwany nie wskazał adresu umożliwiającego doręczenie ww. osobie przesyłek sądowych, zaś z bazy PESEL-SAD wynika, że wyjechał do Wielkiej Brytanii i brak jest innego adresu zamieszkania poza wskazanym przez stronę pozwaną (zarządzenie Sądu z 3 października 2022 r., k. 289).

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda D. M. (protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 305-306) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. Jakkolwiek w ocenie Sądu powód rzetelnie przedstawił informacje na temat przyczyn i samego zawarcia Umowy to w przypadku pozostałych okoliczności (niespełnienie w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank itd.) jego relacje nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy powód został należycie poinformowany i posiadał pełną świadomość różnicy pomiędzy kredytem złotowym, a oferowanym kredytem denominowanym, ryzyku walutowym, itd. W oparciu o otrzymane dane dokonał własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydował się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego do waluty obcej.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego P. M. biegłego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe z dnia 13 kwietnia 2024 r., dopuszczonej postanowieniem tut. Sądu z dnia 13 grudnia 2023 r. (k. 317). Zdaniem Sądu opinia sporządzona została zgodnie z zasadami przyjętymi przy opracowaniu tego rodzaju dokumentów w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia ta w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania (opinia biegłego sądowego P. M. biegłego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe z 13 kwietnia 2024 r., k. 328-341).

Sąd, postanowieniem z dnia 13 grudnia 2023 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw oddaleniu powództwa w niniejszej sprawie (postanowienie tut. Sądu z 13 grudnia 2023 r., k. 317-318).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne oraz ewentualne nie zasługiwały na uwzględnienie.

Strona powodowa w niniejszym postępowaniu ostatecznie domagała się ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)) zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)), zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. (stwierdzenie nieważności ww. umów) oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 103.488,12 zł oraz kwoty 19.097,94 CHF (tytułem wszystkich uiszczonych przez powoda na rzecz banku kwot) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, z uwagi na nieważność umów kredytu. Ewentualnie, w przypadku stwierdzenia braku podstaw do uwzględnienia w całości lub w części żądań wskazanych w pkt I powyżej (a zatem uznania przez Sąd, że umowy kredytu są ważne), wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 56.111,28 zł (tytułem różnicy pomiędzy sumą faktycznych wpłat powoda na rzecz banku a kwotami należnymi) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2020 r. do dnia zapłaty oraz ustalenie, że postanowienia § 1 ust. 7, 8 i 9, § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 pkt 2 oraz ust. 4 i 5, § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 10 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 13 ust. 7, § 18 ust. 1, § 19, § 22 ust. 2, § 30 ust. 1 oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)), zawartej między powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz postanowienia § 2 ust. 2 Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) oraz postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...), stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA” oraz postanowienia §1 ust. 7, 8 i 9, § 2 ust. 1, § 5 ust. 3 pkt 2 oraz ust. 4 i 5, § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 7 ust. 5, § 10 ust. 2 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 7 ust. 5, § 10 ust. 2 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF) oraz ust. 4, § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 18 ust. 1, §19, § 22 ust. 2, § 31 ust. 1 oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)), zawartej pomiędzy powodem a pozwanym w dniu 12 maja 2006 r., zmienionej Aneksem nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. oraz postanowienia §2 ust. 2 Aneks nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) oraz postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA” - stanowią niedozwolone postanowienia umowne i nie wiążą powoda (są bezskuteczne wobec powoda) od chwili zawarcia Umowy.

Przechodząc do oceny zasadności powództwa o ustalenie, wskazać należy na podstawę prawną dochodzonego przez powoda żądania, a więc art. 189 k.p.c. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powoda. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powoda. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. (sygn. akt II CKN 919/99, LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należało przyjąć, iż strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Zdaniem Sądu, w przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż powoda oraz pozwany bank w dalszym ciągu łączy Umowa kredytowa, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodowi służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mógłby on uiścić na podstawie nieważnych w jego ocenie Umów. Można rozważać, czy skoro powód spłaca kredyt w wysokości podawanej przez bank, to czy istnieje jakakolwiek niepewność jego sytuacji prawnej zważywszy na pogląd zaprezentowany w cytowanym wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. IV CSK 362/14). Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień dotyczących waloryzacji (denominacji) zawartych w Umowach oraz nieważności Umów, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powoda została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

W ocenie Sądu, nie ma racji strona powodowa, iż Umowa łącząca strony jest nieważna.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego.

W ocenie Sądu przedmiotowa Umowa zgodna jest z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełnia wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie jest próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypacza natury umowy kredytu. W Umowie nr (...) (poprzednio nr (...)) kwotę kredytu ustalono na 77.070 CHF (§ 2 ust. 1 Umowy, k. 33), zaś w Umowie nr (...) (nr (...)) kwotę kredytu ustalono na 14.930 CHF (§ 2 ust. 1 Umowy, k. 38). Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (§ 6 Umów, k. 33v i 38v). Umowy przewidywały też okoliczności, w jakich może dojść do zmiany oprocentowania oraz sposoby jakimi kredytobiorca o tej zmianie zostanie poinformowany . Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umów, tj. 12 maja 2006 r. przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie o kredyt postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w umowach takich postanowień nie domagał się również powód.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który, jako spółka prawa handlowego, prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, korzysta z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powód zawarł przedmiotową Umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której powód byłby zwolniony z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranych Umów i od odpowiedzialności za ich skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powód został w sposób należyty poinformowany o treści umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powód został poinformowany m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego denominowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych.

Strona powodowa nie wykazała więc, aby pozwany bank nie wypełnił względem powoda ciążącego na banku obowiązku informacyjnego. W ocenie Sądu kredytobiorca posiadał pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu oraz świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Został poinformowany, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt.

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny denominowany do waluty CHF wynikają, zdaniem Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiany kursu waluty, niekorzystne dla kredytobiorcy, nie mogą stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarte przez kredytobiorcę Umowy są nieważne.

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umów o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowe Umowy nie mogą być zatem uznane za bezwzględnie nieważne w związku z art. 58 k.c., gdyż nie naruszają przepisów prawa, ani nie zmierzają do obejścia ustawy, jak również nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy wobec tego zbadać umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Strona powodowa w toku postępowania wskazała, że postanowienia:

- § 1 ust. 7, 8 i 9 (definicje Tabeli kursów, waluty wymienialnej, rachunku walutowego), § 2 ust. 1 (wypłata kredytu), § 5 ust. 3 pkt 2 (waluta wypłaty kredytu) oraz ust. 4 i 5 (klauzule denominacyjne), § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 10 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 13 ust. 7 (klauzula denominacyjna dotycząca potrącenia środków), § 18 ust. 1 (zadłużenie przeterminowane), § 19 (spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek), § 22 ust. 2 (nadpłata kredytu), § 30 ust. 1 (oświadczenia kredytobiorcy) oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (pierwotny numer umowy: (...));

- postanowienia § 2 ust. 2 (klauzula denominacyjna) Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...);

- postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...), stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA”

- postanowienia §1 ust. 7, 8 i 9 (definicje Tabeli kursów, waluty wymienialnej, rachunku walutowego), § 2 ust. 1 (wypłata kredytu), § 5 ust. 3 pkt 2 (waluta wypłaty kredytu) oraz ust. 4 i 5 (klauzule denominacyjne), § 6 ust. 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 7 ust. 5 (przeliczenie opłaty przygotowawczej), § 10 ust. 2 (szacunkowa wysokość kosztu, w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF) oraz ust. 4 (szacunkowy całkowity koszt kredytu), § 11 ust. 1 pkt 1 (w zakresie wyrażenia dotyczącego waluty CHF), § 18 ust. 1 (przeliczenie niespłaconej części albo całości raty), § 19 (spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek), § 22 ust. 2 (nadpłata kredytu), § 30 ust. 1 (oświadczenia kredytobiorcy) oraz tytuł (w zakresie wyrażenia „w walucie wymienialnej”) Umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...) (pierwotny numer umowy: (...));

- postanowienia § 2 ust. 2 (klauzula denominacyjna) Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...);

- postanowienia Załącznika do Aneksu nr 1 z dnia 1 kwietnia 2015 r. do umowy kredytu nr (...) stanowiącego „Zasady ustalania spreadu walutowego w (...) SA”

- stanowią niedozwolone (abuzywne) postanowienia umowne i nie wiążą powoda (są bezskuteczne wobec powoda) od chwili zawarcia Umowy.

W ocenie Sądu strona powodowa nie podołała wykazaniu abuzywności ww. postanowień Umów i Aneksów do tych Umów, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Zdaniem Sądu niedopuszczalne jest uproszczenie rozpoznania niniejszej sprawy poprzez odwołanie się tylko i wyłącznie do prejudycjalnego charakteru wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Tym samym dotychczasowe orzecznictwo nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo Sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03, Legalis nr 60309), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Rozszerzona prawomocność wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, stosownie do obecnie dominującej linii orzeczniczej, o której mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c., pod względem podmiotowym działa na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciw pozwanemu przedsiębiorcy. Oznacza to, że omawiany wyrok od chwili wpisania uznanego niedozwolonego postanowienia wzorca umowy do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działa na rzecz wszystkich (strony powodowej i wszystkich osób trzecich), ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 20 listopada 2015 r., sygn. III CZP 17/15, MoP 2016 nr 2, str. 59). Regulacja dotycząca rozszerzonej prawomocności wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta ma jednak to ograniczone znaczenie, że dotyczy wyłącznie postanowień objętych wzorcami umownymi, będących przedmiotem kontroli abstrakcyjnej (ogólne warunki umów, regulaminy), nie dotyczy zaś postanowień umów zawartych indywidualnie pomiędzy stronami. Sąd, w sytuacji ustalenia niedozwolonego charakteru postanowienia umownego powinien dokonać oceny skutków abuzywności klauzuli waloryzacyjnej, a w szczególności jej wpływu na wysokość świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego przy zastosowaniu niedozwolonego postanowienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 24 października 2018 r., sygn. I ACa 324/18, niepubl.).

Postanowienia Umów kredytowych, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powoda (konsumenta), zgłoszone we wnioskach o udzielenie kredytu (wniosek z 27 kwietnia 2006 r. o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...), k. 109-110; wniosek z 2 maja 2006 r. o udzielenie kredytu konsolidacyjnego, k. 111-112). Ostatecznie sama treść Umów, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wnioskach kredytowych, nie była indywidualnie uzgadniana co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tych Umów i w ogóle na decyzję o ich zawarciu decydujący wpływ miał powód, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała zapisy przedmiotowej umowy dotyczące waloryzacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonych mu kredytów i rozliczenia wpłat dokonywanych przez niego na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powoda postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu.

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powód poszukiwał środków na własne cele, w tym na remont budynku mieszkalnego jednorodzinnego w O.. Posiadał już liczne zobowiązania finansowe, w tym obejmujące limity w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym w (...) Banku, limity kart kredytowych w (...) i w (...) Banku. Jedyną możliwością uzyskania dodatkowych środków było przewalutowanie istniejącego kredytu złotowego na kredyt w CHF i dobranie dodatkowego (drugiego) kredytu w CHF. Kredyty miały zaspokoić potrzeby remontowe powoda i mieć niższe koszty (zeznania powoda D. M., protokół rozprawy z 21 listopada 2023 r., k. 305-306, nagranie 00:08:04-00:19:51). W rezultacie zgłoszone przez powoda potrzeby wywołały reakcję banku w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby sprostać zgłoszonym potrzebom. Po otrzymaniu satysfakcjonującej oferty powód de facto nie pretendował nawet do ingerencji w treść postanowień. Trudno natomiast podważyć fakt, że mimo braku prób wpływania na kształt umowy, miał prawo to zrobić. Jakkolwiek powód w okolicznościach niniejszej sprawy w zasadzie nie wywierał wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych postanowień Umów, to należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był zdeterminowany jego potrzebami świadomie przez niego zgłoszonymi. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umów były dla niej nieodpowiednie w momencie zawierania Umowy. Należy zaznaczyć, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ^{( 1)} k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała spełnienia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powód złożył wniosek kredytowy, został zapoznany z ryzykiem kursowym i zaakceptował zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego), co potwierdzają złożone przez niego w momencie zawierania Umów oświadczenia (§ 30 ust. 1 Umowy nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)k. 36v oraz § 31 ust. 1 Umowy nr (...) (pierwotny numer umowy: (...)), k. 42).

W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowy, który zawarł powód, naruszają zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Strona powodowa nie wykazała również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorcy. Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały też sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą.

Biegły sądowy P. M. w dopuszczonej przez Sąd w niniejszej sprawie opinii wskazał, że w przypadku kursu sprzedaży CHF z PLN z Tabeli kursów (...) SA, stanowiącego kurs przewalutowania spłacanych rat kredytu, w zakresie zastosowanej marży kursowej można uznać kursy stosowane przez Bank w relacji z kredytobiorcą, za kursy rynkowe. W przypadku kursów stanowiących podstawę do ustalenia kursu z Tabeli kursów i odpowiadających praktycznie za całe zmiany kursów w Tabeli kursów, można uznać kursy stosowane przez (...) S.A. za kursy rynkowe (opinia z 13 kwietnia 2024 r. biegłego sądowego P. M. biegłego w dziedzinie bankowość i rynki finansowe, k. 334).

W ocenie Sądu zastosowany przez pozwany bank kurs CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał od kursów rynkowych, tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorców.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, strona powodowa nie wykazała, aby interes powoda jako konsumenta w omawianym stosunku zobowiązaniowym został w jakikolwiek sposób naruszony.

Zdaniem Sądu, nie do zaakceptowania natomiast jest koncepcja przedstawiona przez stronę powodową we wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego dotycząca kredytu złotowego z oprocentowaniem LIBOR, a de facto taką koncepcję zawierał wniosek dowodowy strony powodowej w tym zakresie (pkt 16c pozwu, k. 5v). Przyjmując koncepcję ferowaną przez stronę powodową nastąpiłaby niedopuszczalna zmiana przedmiotu świadczenia głównego. W takim przypadku doszłoby bowiem do zniekształcenia konstrukcji prawnej i ekonomicznej takiego typu kredytów z uwagi na zastosowanie nieadekwatnego wskaźnika oprocentowania. Kredyt złotówkowy podlega bowiem oprocentowaniu zmiennym wskaźnikiem WIBOR (plus stała marża banku), o którego wahaniach decydują inne czynniki, aniżeli czynniki w odniesieniu do wskaźnika LIBOR. Sąd nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w walucie szwajcarskiej, powód świadomie chciał skorzystać z niższego oprocentowania (LIBOR) w porównaniu z kredytem złotowym (gdzie obowiązywał WIBOR) i tym samym miesięcznie niższej raty kredytu. Modyfikacja treści Umów jedynie poprzez wyeliminowanie klauzul uznanych za niedozwolone w sposób zaproponowany przez powoda nie może zyskać aprobaty. Proste wyeliminowanie zakwestionowanych klauzul doprowadziłoby do niedopuszczalnej zmiany pierwotnego charakteru stosunku prawnego, łączącego strony. Doszłoby de facto do zastąpienia kredytu indeksowanego kursem waluty CHF, kredytem złotowym. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 29 marca 2017 r. (sygn. akt I ACa 1233/16, LEX nr 2287417 , iż „zmiana charakteru zobowiązania (z kredytu walutowego na kredyt stricte złotowy) musiałaby pociągać za sobą konsekwentnie zmianę stawki referencyjnej oprocentowania na stawkę WIBOR (znacznie mniej korzystną dla kredytobiorców), czyli indeks funkcjonujący dla obrotu złotowego przy giełdzie (...)”.

O rażącym naruszeniu interesów konsumenta można mówić wtedy, gdy dochodzi do istotnej oraz nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Legalis nr 71468).

W chwili zawierania Umów powód wiedział o tym, że kredyty są waloryzowane do waluty obcej, miał wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i początkowo odnosił wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Żądanie powoda, zdaniem Sądu, jest również sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego postępowania w obrocie gospodarczym, równego traktowania kontrahentów czy lojalności. Gdyby bowiem roszczenie strony powodowej zostało uwzględnione, a pozwany bank zobowiązany zostałby do zapłaty dochodzonych przez powoda kwot, pomimo że zrealizował on cel Umowy, tj. przez wiele lat korzystał z udostępnionego mu kapitału, to stanowiłoby to naruszenie praw osób, które w tym samym okresie planowały zaciągnięcie kredytu, jednak z uwagi na ryzyko związane z kredytem denominowanym nie zdecydowały się na jego zawarcie i zaciągnęły kredyt złotówkowy, który w tym czasie był znacznie mniej korzystny finansowo.

Zasadą jest, że każde przejście wartości majątkowej z jednej osoby na drugą musi być prawnie uzasadnione. W związku z tym stosownie do art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przepis ten – w myśl art. 410 § 1 k.c. – stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (§ 2).

Okoliczności sprawy i dokonana ocena dowodów prowadzą do wniosku, iż wpłacone przez powoda na rzecz pozwanego, na podstawie postanowień Umów kredytów kwoty nie stanowią świadczenia nienależnego. Uiszczane były na ważnej podstawie, a powód zobowiązany był i nadal jest względem pozwanego banku. Sąd nie dopatrzył się podstaw nieważności przedmiotowych Umów, w związku z tym żądanie powoda nie znajduje uzasadnienia. Sąd nie uznał też postanowień Umów za niedozwolone, tym samym powództwo główne oraz ewentualne, podlegały oddaleniu w całości (pkt I wyroku).

Zgodnie z art. 108 § 1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powód przegrał proces w 100% i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk