Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie w I Wydziale Cywilnym w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR del. Marcin Borcuch

Protokolant: Piotr Brodowski

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2015 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministrowi Skarbu Państwa

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7 200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 8 maja 2013 roku powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. za pośrednictwem pełnomocnika wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa kwoty 35 000 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, iż prowadzi działalność od 2006 roku jako niepubliczny operator pocztowy. W szczególności powodowa spółka świadczy usługi przyjmowania, sortowania, przemieszczania oraz doręczania przesyłek listowych. Głównymi klientami spółki są tzw. nadawcy masowi (duże przedsiębiorstwa prowadzące korespondencję handlową), z którymi (...) indywidualnie negocjuje warunki współpracy, w tym warunki cenowe. Na tym rynku (...) konkuruje przede wszystkim z operatorem publicznym Pocztą Polską S.A.. Ponadto powód wskazał, że podstawą prawną jego żądania jest art. 417 § 1 w zw. z art. 417 ¹ kodeksu cywilnego. Powód wnosi o zasądzenie odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego - ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm., dalej), która w zakresie zwolnienia z podatku od towarów i usług (dalej VAT) wszystkich usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego (Pocztę Polską) była niezgodna z przepisami dyrektyw unijnych regulujących opodatkowanie podatkiem VAT, tj. art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT w zw. z poz. 2 załącznika nr 4 do ustawy o VAT (do dnia 1 stycznia 2011 r.) oraz art. 43 ust. 1 pkt 17 ustawy o VAT (do dnia 1 kwietnia 2013 r.) były niezgodne z art. 13 część A ust. 1 lit a VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych — wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, Dz. U. L 145 siroku 1 (do dnia 1 stycznia 2007 r.) oraz art. 132 ust. 1 lit. a Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r., w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, Dz. U. L 347, stroku 1. Zdaniem powoda zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na podstawie art. 417 § 1 w zw. z art. 417 ¹ k.c., tj.: wydanie aktu normatywnego niezgodnego z prawem unijnym, powstanie szkody oraz związek przyczynowy między wydaniem aktu normatywnego a szkodą. Zdaniem powoda w przedmiotowej sprawie dochodzenie odszkodowania nie wymaga uzyskania tzw. prejudykatu z uwagi na rozpoznanie analogicznych spraw przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Powstania szkody powód upatrywał w związku ze zwolnieniem usług świadczonych przez Pocztę Polską z VAT. Natomiast jak wskazał powód zgodnie z prawem Unii Europejskiej, zwolnienie z VAT mogło dotyczyć wyłącznie tzw. usług powszechnych, których cena nie podlega indywidualnym negocjacjom. Usankcjonowanie przez polskiego ustawodawcę stosowania przez Pocztę Polską zwolnienia z VAT również w stosunku do innych usług pocztowych skutkowało powstaniem szkody po stronie powoda (konkurenta Poczty Polskiej). Powód w przeciwieństwie do Poczty Polskiej zobowiązany był od swoich usług świadczonych niepowszechnie (indywidualnie negocjowanych) odprowadzać podatek VAT w związku z czym był mniej konkurencyjny na rynku podmiotów które za podstawę wyboru oferty brały cenę brutto, a nie cenę netto. W celu ustalenia rozmiaru szkody, na zlecenie powoda została sporządzona jej wycen (raport), który jak wskazał powód stanowi integralną część pozwu. W oparciu o przedmiotowy raport łączna szkoda za okres od 1 stycznia 2010 roku do 31 grudnia 2012 roku została określona na poziomie 35 000 000 złotych, którą to powód dochodzi w niniejszym postepowaniu (pozew k. 2-34).

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa według norm prawem przewidzianych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, iż niewłaściwie określono statio fisci Skarbu Państwa w niniejszej sprawie. Ponadto strona pozwana podniosła, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa wynikających z art. 417 k.c.. Jak wskazuje pozwany, strona powodowa nie wykazała również wysokości deklarowanej przez powoda szkody, do której określenia koniecznym byłoby wykazanie, jakiego rynku dotyczy objęty pozwem przedmiot działalności powoda (wielkość), jaka część rynku przypadłaby mu w udziale, gdyby nie obowiązywało zwolnienie operatora publicznego z VAT, jakie wynagrodzenie uzyskałby w związku ze świadczeniem dodatkowych usług niepowszechnych oraz jaki zysk osiągnąłby ze wspomnianego wynagrodzenia. Zdaniem pozwanego roszczenie powoda należy traktować, jako utratę szansy uzyskania pewnej korzyści majątkowej. Pozwany również podniósł, iż uprzywilejowanie operatora państwowego wynika ze szczególnej jego roli oraz kosztów, jakie jest obowiązany ponosić, a których nie ponosi powód (odpowiedź na pozew k. 301-318).

W toku dalszego postępowania strony podtrzymywały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spółka (...) w K. prowadzi działalność jako niepubliczny operator pocztowy nieprzerwanie od 2006 roku. Przedmiotem działalności spółki są usługi przyjmowania, sortowania, przemieszczania oraz doręczania przesyłek listowych. Głównymi klientami spółki są duże przedsiębiorstwa prowadzące korespondencję handlową (nadawcy masowi), z którymi (...) indywidualnie negocjuje warunki współpracy, w tym warunki cenowe (dowód: odpis z KRS spółki (...) k. 39-42v; niekwestionowane).

Przepis art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (j.t. Dz. U. 2011, nr 177, poz. 1054 ze zm.), o treści obowiązującej przed dniem 1 stycznia 2011 roku, stanowił, że od podatku VAT zwalnia się usługi świadczone przez pocztę państwową. Następnie od dnia 1 stycznia 2011 roku do dnia 31 marca 2013 roku art. 43 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku od towarów i usług stanowił, że od podatku VAT zwalnia się usługi pocztowe oraz dostawę towarów ściśle z tymi usługami związaną – realizowane przez operatora obowiązanego do świadczenia powszechnych usług pocztowych ( bezsporne).

Z treści przepisów Unii Europejskiej tj. art. 13 część A ust. 1 lit a VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku ( Dz. U. L 145 str. 1 do dnia 1 stycznia 2007 r.) oraz art. 132 ust. 1 lit. a Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r., w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. L 347, str. 1) wynika, że zwolnienie usług pocztowych z podatku VAT powinno dotyczyć wyłącznie usług powszechnych świadczonych przez operatora publicznego ( dowód: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 23 kwietnia 2009 roku w sprawie (...) Ltd przeciwko (...) for H. M.′s R. and C. o sygn. C – 357/07 k. 79 – 84).

Do dnia 31 marca 2013 roku Poczta Polska korzystała ze zwolnienia od podatku VAT zarówno w zakresie świadczonych usług pocztowych o charakterze powszechnym, jak również innych usług pocztowych, w tym świadczonych na rzecz nadawców masowych (np. banki, ubezpieczyciele). Powodowało to, że spółka (...) w celu pozyskania dużych podmiotów z sektora finansowego oraz organów administracji publicznej, dla których jednym z elementów warunkujących wybór usługi pocztowej była cena brutto, w trakcie negocjacji proponowała rozwiązania, które miały na celu obniżenie oferowanej ceny brutto. Jednym z takich rozwiązań było uiszczanie opłat za przesyłkę pocztową za pomocą znaczków, co skutkowało zwolnieniem takich usług od podatku VAT, jednak wiązało się z dodatkowymi kosztami polegającymi na konieczności zorganizowania naklejania znaczków na przesyłki (dowód: częściowe zeznania świadków: J. J., T. W., M. S. (1), M. S. (2), A. W. – protokół elektroniczny rozprawy z dnia 10 kwietnia 2014 roku k. 450-457 oraz zeznania świadków D. B., I. T., M. D., W. S. – protokół elektroniczny rozprawy z dnia 24 kwietnia 2014 roku k. 466-474).

Ustawą z dnia 7 grudnia 2012 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 35) zmieniony został przepis art. 43 ust. 1 pkt 17 ustawy o VAT z dniem 1 kwietnia 2013 roku, zgodnie z którym od podatku VAT zwolnione są powszechne usługi pocztowe świadczone przez operatora obowiązanego do świadczenia takich usług, oraz dostawę towarów ściśle z tymi usługami związaną (dowód: ustawa z dnia 7 grudnia 2012 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2013 r., poz. 35).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie okoliczności bezspornych pomiędzy stronami, okoliczności niekwestionowanych, na podstawie niekwestionowanych wymienionych wyżej dokumentów, oraz częściowych zeznań świadków J. J., T. W., M. S. (1), M. S. (2), A. W., I. T., M. D., W. S., D. B., K. T..

W ocenie Sądu zeznania świadków w zakresie w jakim zostały uwzględnione przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy są wiarygodne albowiem są spójne, logiczne, i wzajemnie się potwierdzają. Natomiast w pozostałym zakresie zeznania świadków, w szczególności dotyczące wyników finansowych (strat) powodowej spółki w związku z korzystaniem przez Pocztę Polską ze zwolnienia z podatku VAT, czy też przyczyn nie zawierania umów z powodową spółką przez wskazane w zeznaniach podmioty, stanowią jedynie ich subiektywną ocenę oraz ich przypuszczenia, a więc nie można było tym zeznaniom dać wiary. Ponadto zeznania te nie znalazły potwierdzenia w innych dowodach dopuszczonych w sprawie.

Na rozprawie w dniu 3 lutego 2014 roku Sąd oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z Raportu określenia wysokości szkody poniesionej przez spółkę (...) w związku z polskimi regulacjami VAT na rynku pocztowym na okoliczność wysokości szkody (k. 367) albowiem stanowi on dokument prywatny, a wobec tego, że został zakwestionowany przez pozowanego nie mógł stanowić dowodu w sprawie i zastępować dowodu z opinii biegłego sądowego, a jedynie ten raport może zostać potraktowany jako stanowisko (twierdzenia) strony w sprawie. Dopuszczenie przez Sąd dowodu z zakwestionowanego przez pozwanego raportu na okoliczność wysokości szkody poniesionej przez powoda doprowadziłoby do naruszenia art. 278 k.p.c. albowiem wyliczenie wysokości szkody wymagało przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego posiadającego wiadomości specjalne.

Na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2015 roku Sąd oddalił wniosek dowodowy strony powodowej o dopuszczenie dowodu z dokumentów złożonych przy piśmie z dnia 2 lipca 2014 roku oraz przy piśmie z dnia 4 lutego 2015 roku na podstawie art. 207 § 6 k.p.c. i art. 217 § 2 k.p.c.. Ponadto Sąd oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej A. M.. Przy czym szersze rozważania w przedmiocie wniosków dowodowych oddalonych w dniu 21 sierpnia 2015 roku zostaną przeprowadzanie w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu pozwanego w zakresie nieprawidłowego oznaczenia przez stronę powodową statio fisci Skarbu Państwa. Zdaniem Sądu rację ma strona powodowa, że właściwym podmiotem do reprezentacji Skarbu Państwa w sprawie o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną bezprawiem legislacyjnym jest Minister Skarbu Państwa, a wynika to przede wszystkim z tego, że Minister Skarbu Państwa w swoich kompetencjach ma ochronę interesów Skarbu Państwa zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (tekst jednolity Dz. U. z 2015, poz. 812 z późn. zm.). Powyższe znajduje potwierdzenie w poglądach doktryny zaprezentowanych przez stronę powodową (k. 329), a które to poglądy są podzielane przez Sąd orzekający. Ponadto jak słusznie podnosi strona powodowa za przyjęciem, że w niniejszej sprawie właściwym statio fisci Skarbu Państwa jest Minister Skarbu Państwa przemawia treść art. 1060 § 1 ¹ k.p.c. z którego wynika, że w sprawach o naprawienie szkody wyrządzonej bezprawiem legislacyjnym wierzyciel, wskazując na tytuł egzekucyjny, wzywa do spełnienia świadczenia bezpośrednio ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa. Wobec tego należy uznać, że strona powodowa prawidłowo określiła reprezentanta Skarbu Państwa. Niewątpliwie Minister Skarbu Państwa jest organem właściwym w rozumieniu art. 67 § 2 k.p.c. do reprezentowania Skarbu Państwa w niniejszej sprawie.

W tym miejscu należy przejść do rozważań dotyczących zasadności roszczenia powodowej spółki o odszkodowanie za szkodę wynikającą z bezprawia legislacyjnego. Powód wnosił o zasądzenie od pozwanego odszkodowania w wysokości 35 000 000 złotych z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie aktu normatywnego – ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm., dalej), która zdaniem strony powodowej w zakresie zwolnienia z VAT wszystkich usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego Pocztę Polską była niezgodna z przepisami dyrektyw Unii Europejskiej regulujących opodatkowanie podatkiem VAT. Niezgodność wskazywana przez powoda dotyczyła przepisów art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT w zw. z poz. 2 załącznika nr 4 do ustawy o VAT (o treści obowiązującej do dnia 31 grudnia 2010 roku) oraz art. 43 ust. 1 pkt 17 ustawy o VAT (o treści obowiązującej do dnia 31 marca 2013 roku), które zdaniem powoda były niezgodne z art. 13 część A ust. 1 lit a VI Dyrektywy Rady z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych — wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, Dz. U. L 145 str. 1 (do dnia 1 stycznia 2007 r.) oraz art. 132 ust. 1 lit. a Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r., w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, Dz. U. L 347, str. 1.

Powodowa spółka swoje roszczenie oparła na treści art. 417 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 417 § 1 k.c..

W zakresie określenia rozmiaru szkody i związku przyczynowego pomiędzy brakiem dostosowania prawa krajowego do norm prawa unijnego, a szkodą zastosowanie znajdą przepisy art. 361 – 363 k.c. Powyższe determinuje również zakres faktów, które obowiązana jest udowodnić strona domagająca się odszkodowania z tego tytułu.

Zgodnie z art. 417 ¹ § 1 k .c. jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Stosownie do treści art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Mając na uwadze wskazane wyżej przepisy należy stwierdzić, że przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa z tytułu bezprawia legislacyjnego są: - wyrządzenie szkody przez akt normatywny, - istnienie związku przyczynowego między szkodą a konkretnym aktem normatywnym; - stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (bezprawność normatywna).

Niewątpliwie podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa stanowi również naruszenie prawa Unii Europejskiej przez ustawodawcę polskiego bądź przez ustanowienie normy prawnej niezgodnej z tym prawem, bądź przez wadliwą implementację tzw. dyrektyw.

Z powyższego wynika, że jedną z przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa, które powinien udowodnić powód zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w niniejszym postepowaniu jest powstanie szkody oraz wysokość szkody.

Rozważając przesłankę zaistnienia szkody po stronie powodowej spółki należało odnieść się do podstawowej reguły określającej zakres indemnizacji szkody majątkowej określony w treści przepisu art. 361 § 2 k.c., zgodnie z którym naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Brak jest normatywnej definicji szkody. „Szkoda” jest pojęciem o charakterze doktrynalnym. Artykuł 361 § 2 k.c. wskazuje jedynie na zakres szkody podlegającej naprawieniu, nie będąc źródłem jurydycznej definicji samego pojęcia „szkoda" ( zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2007 r., V CSK 423/06, LEX nr 277311). Uszczerbek w majątku może polegać na:

a)  zmniejszeniu się aktywów majątku przez ubytek, utratę, zniszczenie poszczególnych składników, lub ich uszkodzenie lub obniżenie wartości,

b)  zwiększeniu pasywów – powstanie nowych zobowiązań lub zwiększenie się już istniejących,

c)  udaremnieniu powiększeniu się majątku – odpadnięcie korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z przepisu tego wynika, że szkoda polega albo na stracie, którą poniósł poszkodowany ( damnum emergens), albo pozbawieniu poszkodowanego korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono ( lucrum cessans). Strata rzeczywista ( damnum emergens) to każde pogorszenie się sytuacji majątkowej (zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów) poszkodowanego, w wyniku czego poszkodowany staje się uboższy, niż był przed doznaniem. Inaczej rzecz ujmując, stratą jest pomniejszenie majątku poszkodowanego, polegające na zmniejszeniu, uszczupleniu aktywów poprzez zniszczenie, utratę lub uszkodzenie określonych składników majątkowych albo obniżenie ich wartości. Stratą będzie również zwiększenie, przybycie pasywów poprzez np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie. Utracone korzyści ( lucrum cessans) obejmują zaś tę część majątku poszkodowanego, o którą się jego aktywa nie powiększyły lub pasywa nie zmniejszyły, a skutek ten nastąpiłby, gdyby nie owe zdarzenie sprawcze, za które odpowiedzialność została przypisana oznaczonemu podmiotowi (np. utrata zarobków). Z istoty swej szkoda w postaci utraconych korzyści ma zawsze charakter hipotetyczny i do końca nieweryfikowalny. Nie można bowiem mieć z reguły pewności, czy dana korzyść zostałaby osiągnięta przez poszkodowanego, gdyby nie zdarzenie szkodzące ( tak A.Olejniczak (w) Komentarz do art. 361 kodeksu cywilnego (Dz.U.64.16.93), A. Kidyba (red.), A. Olejniczak, A. Pyrzyńska, T. Sokołowski, Z. Gawlik, A. Janiak, G. Kozieł, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, LEX, 2010). Podkreślenia wymaga jednak, że szkoda taka musi być przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała ona w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w odniesieniu do zagadnienia szkody w postaci lucrum cessans zawiera pewne wytyczne dla strony, na której spoczywa obowiązek udowodnienia jej wystąpienia. W wyroku z dnia 18 października 2000 roku, sygn. akt V CKN 111/00 Sąd Najwyższy przyjął, że przepis art. 361 § 2 k.c. w części dotyczącej utraconych korzyści wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści. Ustawodawca nie wskazał bliższych kryteriów budowania tych hipotez, pozostawiając je wiedzy i doświadczeniu życiowemu składu orzekającego, stosowanym odpowiednio do okoliczności sprawy. Takie odwołanie się do rozsądnej oceny zawarł również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 stycznia 2005 roku V CK 426/04 wskazując, że wykazanie szkody w postaci lucrum cessans z natury rzeczy ma charakter hipotetyczny. Nie sprzeciwia się to przyjęciu, że szkoda rzeczywiście powstała, jeżeli zostanie udowodnione tak duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej przez poszkodowanego, że rozsądnie rzecz oceniając można stwierdzić, iż poszkodowany na pewno uzyskałby korzyść, gdyby nie wystąpiło zdarzenie, w związku, z którym ten skutek był niemożliwy.

Niewątpliwie powodowa spółka w niniejszym postępowaniu dochodziła od Skarbu Państwa naprawienia szkody w postaci utraconych korzyści w związku ze zwolnieniem Poczty Polskiej z podatku VAT, co zdaniem powoda spowodowało, że spółka (...) nie był w stanie uzyskać odpowiedniego dostępu do rynku podmiotów z sektora finansowego i sektora administracji publicznej dla których decydującym kryterium wyboru oferty na świadczenie usług pocztowych zdaniem powoda była cena brutto.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy oraz mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy, Sąd doszedł do przekonania, że spółka (...) nie wykazała z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, iż w związku z krajowymi regulacjami dotyczącymi zwolnienia usług świadczonych przez Pocztę Polską z podatku VAT, nie osiągnęła większego rynku w zakresie usług pocztowych świadczonych podmiotom z sektora finansowego (banki, ubezpieczyciele) oraz podmiotom z sektora administracji publicznej.

Jak wynika z akt sprawy strona powodowa przyjęła, że jedynym kryterium wyboru operatora przez podmioty świadczące usługi finansowe oraz organy administracji publicznej jest cena brutto. W oparciu o powyższe założenie powódka oszacowała wysokość hipotetycznej szkody. Jednakże w ocenie Sądu założenie to stanowiło zbyt duże uproszczenie. Przy wyborze każdej oferty cena stanowi jeden z elementów wpływających na jej wybór nie zaś wyłączny. Tak też jest i w przypadku wyboru ofert podmiotów świadczących usługi pocztowe. Natomiast w sytuacji kiedy oszacowanie szkody sprowadza się wyłącznie do ceny (w odniesieniu do usług finansowych) analizie powinny zostać pozostałe kryteria i ocena ich znaczenia dla wyboru oferty. Rację ma w swojej opinii biegła A. M., która wskazuje, iż w przypadku usług pocztowych nie bez znaczenia pozostają inne czynniki determinujące wybór danej oferty, takie jak: czas dotarcia przesyłki do klientów, dostępność i liczba placówek pocztowych oraz ich rozmieszczenie a także liczba zgłoszonych reklamacji. Nie bez znaczenia dla oceny istotności pozostałych czynników pozacenowych pozostają kryteria dostępności do placówek pocztowych i ich rozmieszczenie. W przypadku Poczty Polskiej jest ona jako operator publiczny zobowiązana do utrzymania dostępności do powszechnych usług pocztowych. Zdaniem biegłej A. M. analiza wyżej wymienionych czynników pozwoliłaby ocenić czy jedynym czynnikiem decydującym o wyborze usług powodowej spółki jest faktycznie cena, gdyż w przypadku instytucji innych niż administracja rządowa oprócz ceny elementarne znaczenie odgrywa jakość usług, szybkość i kompleksowość usługi. Biegła wskazała, że byłoby możliwe dokonanie analizy w oparciu o stosowną dokumentację, jednak strona powodowa we właściwym czasie nie złożyła takiej dokumentacji.

W ocenie Sądu na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów nie ma podstaw do przyjęcia, że powodowa spółka osiągnęłaby wyższy udział w rynku podmiotów z sektora finansowego lub z sektora administracji rządowej w sytuacji gdyby regulacje w zakresie zwolnienia usług pocztowych od podatku VAT były w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 31 grudnia 2012 roku, takiej jak po 1 kwietnia 2013 roku. Szczególnie, że powodowa spółka w tamtym czasie nie była jedynym podmiotem świadczącym usługi pocztowe, który mógłby konkurować z Pocztą Polską albowiem były również inne podmioty konkurencyjne. Ponadto udział powoda w rynku usług dla podmiotów dla których zdaniem powoda ważna jest cena netto, a więc regulacje podatku VAT nie miały znaczenia, zmniejszył się w 2012 roku w porównaniu z 2011 rokiem z 6,7% do 4,9%, a w rynku usług dla podmiotów dla których zdaniem powoda ważna jest cena brutto udział powodowej spółki zwiększył się w 2012 roku w porównaniu z 2011 rokiem z 1,2% do 2,2% pomimo zdaniem powoda niekorzystnych regulacji VAT. Po analizie przeprowadzonego materiału dowodowego, kierując się doświadczeniem życiowym i zasadami logicznego rozumowania, Sąd doszedł do przekonania, że brak jest podstaw do ustalenia, iż gdyby nie regulacje w zakresie zwolnienia Poczty Polskiej z VAT, to podmioty które w okresie od 1 stycznia 2010 roku do 31 grudnia 2012 roku wybrały usługi świadczone przez Pocztę Polską, wybrałyby właśnie usługi świadczone przez spółkę (...).

Tym samym powodowa spółka nie udowodniła, że oceniając rozsądnie okoliczności sprawy można stwierdzić, że spółka (...) na pewno powiększyłaby swoje aktywa lub zmniejszyła swoje pasywa poprzez zwiększenie swojego udziału na rynku usług pocztowych, gdyby nie zwolnienie usług pocztowych Poczty Polskiej z podatku VAT.

Mając na uwadze powyższe rozważania w ocenie Sądu należało odróżnić szkodę w postaci lucrum cessans od szkody ewentualnej, przez którą należy rozumieć utratę szansy uzyskania pewnej korzyści majątkowej. Różnica wyraża się w tym, że w przypadku utraconych korzyści hipoteza ich utraty graniczy z pewnością, a w przypadku szkody ewentualnej prawdopodobieństwo utraty korzyści jest zdecydowanie mniejsze. Przyjmuje się jednak zasadnie, że szkoda ewentualna nie podlega naprawieniu na podstawie przepisów prawa cywilnego (patrz wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 11 czerwca 2008 roku, V CSK 8/08, 27 stycznia 2011 roku, II PK 173/10, 10 kwietnia 1997 roku, II CKN 92/97, wyroki Sądów Apelacyjnych: w Poznaniu z dnia 8 marca 2007 roku, sygn. akt: I ACa 29/07 i w Katowicach z dnia 17 stycznia 2001 roku, I ACa 1094/00).

W takiej sytuacji Sąd doszedł ostatecznie do przekonania, że w niniejszym postepowaniu po stronie powodowej mamy do czynienia ze szkodą ewentualną, a nie szkodą w postaci utraconych korzyści.

Ponadto w ocenie Sądu strona powodowa w toku niniejszego postępowania nie udowodniła wysokości szkody.

Na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku Sąd wydał postanowienie dowodowe o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego o specjalności wycena i analiza przedsiębiorstw któremu zlecił sporządzenie opinii na okoliczność ustalenia czy w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy jest możliwe ustalenie, wyliczenie wysokości szkody, a jeżeli tak to do wskazania wysokości szkody (k. 547). Oczywiście zamiarem Sądu wydającego postanowienie o takiej treści było to aby biegły ustalił czy jest możliwe wykonanie opinii na wskazane okoliczności w oparciu o materiał dowodowy, który był zgromadzony w aktach sprawy w dniu 18 czerwca 2014 roku. Jednak w związku z tym, że powodowa spółka w dniu 2 lipca 2014 roku złożyła szereg dokumentów (k. 549 – 779), biegła powzięła wątpliwość na podstawie jakiego materiału ma sporządzać opinię, co skutkowało wydaniem przez sędziego referenta zarządzenia z dnia 30 października 2014 roku (k. 788) informującego jedynie biegłego jaki materiał może wziąć pod uwagę z uwagi na treść postanowienia z dnia 18 czerwca 2014 roku. W takiej sytuacji zupełnie bezzasadny był zarzut powoda jakoby zarządzeniem z dnia 30 października 2014 roku zostało zmodyfikowane postanowienie Sądu z dnia 18 czerwca 2014 roku. Oczywiście to bezzasadne stanowisko strony powodowej miało na celu doprowadzenie do uzyskania korzystnych rozstrzygnięć procesowych albowiem powodowa spółka reprezentowana przez profesjonalnych pełnomocników nie potrafiła we właściwym czasie wystąpić z inicjatywą dowodową, składając następnie już po dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego spóźnione dowody z dokumentów.

Z opinii biegłej A. M., jak również z jej wyjaśnień złożonych na rozprawie wynika, że w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy w dacie wydania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego tj. 18 czerwca 2014 roku wynika, że nie było możliwie wykonanie opinii na okoliczność ustalenia wysokości szkody, która miała zostać poniesiona przez powodową spółkę w postaci utraconych korzyści.

Zdaniem Sądu powód reprezentowany od początku procesu przez profesjonalnych pełnomocników powinien przedstawić we właściwym czasie stosowne dokumenty, w tym dane finansowe spółki, w szczególności strukturę przychodów oraz kosztów jego działalności, które to dokumenty umożliwiłyby biegłemu sądowemu oszacowanie wysokości szkody powoda w postaci utraconych korzyści. Jednak powód pomimo profesjonalnej reprezentacji nie wykazał stosownej inicjatywy dowodowej we właściwym czasie, a złożone dowody z dokumentów po 18 czerwca 2014 roku zdaniem Sądu były spóźnione i należało je oddalić, co też Sąd uczynił na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2014 roku. Powodowa spółka dopiero po dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego podjęła działania mające na celu powołanie nowych dowodów z dokumentów zmierzających do wykazania jego szkody. Działania te były jednak spóźnione i podlegały oddaleniu na podstawie art. 217 § 2 k.p.c. oraz art. 207 § 6 k.p.c.. W ocenie Sądu strona powodowa reprezentowana przez profesjonalnych pełnomocników powinna złożyć wnioski dowodowe pozwalające na wykazanie wysokości szkody najpóźniej w piśmie przygotowawczym z dnia 6 września 2013 roku stanowiącym ustosunkowanie się do odpowiedzi na pozew Skarbu Państwa. Wynika to z tego, że pozwany już w treści odpowiedzi na pozew kwestionując złożony przez powodową spółkę raport wskazał, że zaprezentowane w treści raportu założenia i wnioski nie zostały w szczególności oparte o żadne dostępne i potwierdzone dane finansowe dotyczące działalności powoda. Ponadto już na rozprawie w dniu 3 lutego 2014 roku Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z przedmiotowego raportu na okoliczność wysokości szkody, a powodowa spółka czekała z podjęciem stosownej inicjatywy dowodowej do dnia 2 lipca 2014 roku.

Mając na uwadze treść przepisów art. 217 § 2 k.p.c. i art. 207 § 6 k.p.c. należy stwierdzić, że Sąd jest zobowiązany do oddalenia spóźnionych wniosków dowodowych.

Oczywiście powyższe przepisy regulują również przesłanki, których spełnienie powoduje, że Sąd powinien dopuścić spóźnione dowody. Twierdzenia i dowody przedstawione po czasie właściwym nie będą pominięte, jeżeli strona uprawdopodobni, że zgłasza je później bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo, że występują inne wyjątkowe okoliczności (art. 217 § 2 k.p.c.). Dotyczy to także twierdzeń i dowodów, które powinny być zgłoszone w pozwie, w odpowiedzi na pozew, w dalszych pismach przygotowawczych.

Zdaniem Sądu strona powodowa nie uprawdopodobniła, że spóźnione złożenie wniosków dowodowych przez powodową spółkę nie było zawinione. Powód był reprezentowany przez profesjonalnych pełnomocników i jak już wyżej wskazano dowody z dokumentów oddalone na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2015 roku powinien zgłosić najpóźniej w piśmie stanowiącym ustosunkowanie się powoda do odpowiedzi na pozew. Strona powodowa twierdziła, że nie złożyła wcześniej dtosownych dokumentów z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa, jednak jak słusznie zauważyła strona pozwana nic nie stało na przeszkodzie aby złożyć te dowody i domagać się rozpoznania sprawy przy drzwiach zamkniętych z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa (art. 153 k.p.c.), jednak taki wniosek przez powoda nie został złożony. Ponadto strona powodowa mogła w taki sposób sformułować wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, z którego wynikałoby, że strona powodowa będzie chciała przedstawić biegłemu stosowną dokumentację w siedzibie powodowej spółki. Jednak powodowa spółka takiego wniosku nie sformułowała, a dopiero na rozprawie w dniu 18 czerwca 2014 roku zasygnalizowała Sądowi, że chce złożyć dowody z dokumentów. Strona powodowa w stosownym czasie nie wykazała prawidłowej inicjatywy dowodowej we wskazanym zakresie, a dokumenty bez zezwolenia Sądu złożyła już po dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego.

Nie została również spełniona druga z przesłanek umożliwiających dopuszczenie spóźnionych dowodów. Sąd powinien uwzględnić spóźnione twierdzenia i dowody także wówczas, jeżeli nie spowoduje to zwłoki w rozpoznaniu sprawy. Jednak w ocenie Sądu jeżeli postępowanie prowadzone po uwzględnieniu spóźnionego materiału procesowego trwałoby dłużej niż postępowanie, w którym materiał ten zostałby pominięty, to sąd takich dowodów uwzględnić nie może. W niniejszym przypadku bez wątpienia przeprowadzenie zawnioskowanych przez stronę powodową dowodów na etapie postępowania, na którym zostały one zgłoszone doprowadziłoby do przedłużenia postępowania. Wynika to z tego, że Sąd musiałby udzielić stronie pozwanej czasu na ustosunkowanie się do obszernego materiału dowodowego w postaci dokumentacji złożonej przez stronę powodową dopiero po dniu 18 czerwca 2014 roku. Następnie Sąd powinien formalnie na rozprawie dopuścić dowód z tych dokumentów pomimo, że były spóźnione, tak aby umożliwić stronie pozwanej złożenie ewentualnego zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c., następnie zmienić postanowienie dowodowe z dnia 18 czerwca 2014 roku oraz należałoby przeprowadzić kolejną opinię biegłego sądowego z uwzględnieniem spóźnionych dowodów. W takiej sytuacji należy jednoznacznie stwierdzić, że dopuszczenie spóźnionych dowodów doprowadziłoby do zwłoki w rozpoznaniu niniejszej sprawy.

Ponadto w ocenie Sądu nie wystąpiły inne wyjątkowe okoliczności, które pozwoliłyby na przeprowadzenie spóźnionych dowodów.

Mając na uwadze powyższe konstatacje Sąd uznał, że powód w toku procesu nie wykazał aby w związku z działaniem pozwanego po jego stronie zaistniała szkoda oraz ewentualnie w jakiej była ona wysokości. Roszczenie powoda można co najwyżej zakwalifikować (jeśli można mówić o szkodzie) jako szkodę ewentualną która nie podlega naprawieniu na gruncie obowiązujących przepisów prawa.

Wobec braku udowodnienia przez powoda szkody oraz jej wysokości zbędne było rozważanie zaistnienia pozostałych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa wynikających z art. 417 i 417 ¹ k.c. a powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 11 § 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461 j.t. ze zm.). Na rzecz pozwanego Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa należało zasądzić kwotę w wysokości 7 200 zł tytułem kosztów wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.