Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Warszawa, dnia 9 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Marcin Polit

Protokolant sekretarz sądowy Zuzanna Kurek

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2024 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W.

przeciwko (...) S.A. w G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kwotę 448 150,50 zł (czterysta czterdzieści osiem tysięcy sto pięćdziesiąt złotych i pięćdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 października 2017 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz powoda Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. kwotę 70 170 (siedemdziesiąt tysięcy sto siedemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 18 900 (osiemnaście tysięcy dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nakazuje pobranie od pozwanego (...) S.A. w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty 1 607,05 zł (tysiąc sześćset siedem złotych i pięć groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 462/22

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tut. Sądu w dniu 25 października 2018 r. (data prezentaty – k. 5) powód Zakład Ubezpieczeń Społecznych w W. (dalej: ZUS) wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) z siedzibą w G. kwoty 448 150,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 października 2017 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 31 maja 2012 roku, w wyniku postępowania o zamówienia publiczne, prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego, strony zawarły umowę nr (...) ((...)), której przedmiotem było wykonanie projektu implementacji oraz przeprowadzenie migracji Centrum (...) w Zakładzie wydającego certyfikaty klucza publicznego na potrzeby wewnętrzne ZUS oraz (...) do systemu zarządzania tożsamością, którego zakres został określony w Załączniku nr 1 do umowy wraz z przeniesieniem majątkowych praw autorskich do dokumentacji i wykonanego na potrzeby realizacji umowy oprogramowania lub udzieleniem licencji na gotowe oprogramowanie na czas nieokreślony. W umowie pozwany udzielił powodowi 44-miesięcznej gwarancji i rękojmi na oprogramowanie, liczonej od podpisania protokołu odbioru systemu zarządzania, tzn. od 31 lipca 2013 roku. Podniósł, że pierwsze problemy z oprogramowaniem powód zgłaszał już w 2015 roku, jednak pozwany błędów nie naprawił, w konsekwencji czego w dniu 22 marca 2017 roku zostało przyjęte do realizacji przez pozwanego zgłoszenie błędu o numerze (...). Powód podniósł, że 5 października 2017 roku wystawił pozwanemu notę księgową nr (...) na kwotę 448 150,50 zł tytułem opóźnienia czasu naprawy zgłoszenia (...) i naliczonej na podstawie przepisów umowy kary umownej. Powód wskazał też, że jego roszczenia „wynikają z gwarancji” (pozew – kk. 5-11).

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów postępowania wg norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu pozwany wskazał, że argumentacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ udzielenie gwarancji następuje wyłącznie na skutek złożenia przez gwaranta oświadczenia gwarancyjnego w treści umowy. Ponadto, pozwany wskazał, że zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy w lit. D gwarancja udzielona jest na 36 miesięcy, wobec czego znajduje się w kolizji z postanowieniami umowy. Pozwany podniósł, że to jednak załącznik nr 1 lit. D zawiera szczegółowe zasady świadczenia gwarancji, zatem to one są nadrzędne względem postanowień umownych, zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali oraz na podstawie §4 ust. 3 umowy, który wskazuje, że to załącznik nr 1 do umowy zawiera zakres i warunki świadczenia gwarancji. W konsekwencji pozwany podniósł, że uwzględniając 36-miesięczny okres gwarancji i podpisanie protokołu odbioru 31 lipca 2013 r. gwarancja wygasła 31 lipca 2016 r. Ponadto, pozwany oświadczył, że problemy powoda z oprogramowaniem nie leżą po stronie pozwanego tylko firm trzecich, które dostarczają oprogramowanie powodowi. Pozwany wskazał również, że powód zwrócił mu oryginał gwarancji bankowej dotyczącej zabezpieczenia należytego wykonania umowy, która była ważna do 31 grudnia 2017 r. wobec czego powód uznał umowę za zrealizowaną zgodnie z art. 151 ust. 2 i 3 ustawy Prawo zamówień publicznych (odpowiedź na pozew – k. 231-239).

Wyrokiem z dnia 8 października 2021 roku tut. Sąd w składzie rozpoznającym sprawę pod poprz. sygn. I C 210/21 oddalił powództwo w całości oraz orzekł o kosztach procesu (wyrok z 8.10.2021 – k. 382).

Na skutek apelacji złożonej przez powoda wyrokiem z dnia 21 września 2022 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. I ACa 1052/21 uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (wyrok z uzasadnieniem – kk. 437-448).

Strony podtrzymały swoje dalsze stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w W. 31 maja 2012 roku zawarł z (...) S.A. (poprzednikiem prawnym pozwanego – bezsporne) umowę nr (...) ((...)) w wyniku postępowania o zamówienia publiczne, prowadzone w trybie przetargu nieograniczonego, na podstawie ustawy z 29 stycznia 2004 roku – prawo zamówień publicznych.

Umowę zawarto w celu wykonania projektu implementacji oraz przeprowadzenia migracji Centrum (...) w Zakładzie wydającego certyfikaty klucza publicznego na potrzeby wewnętrzne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz (...) do systemu zarządzania tożsamością, którego zakres został określony w załączniku nr 1 do umowy wraz z przeniesieniem majątkowych praw autorskich do dokumentacji i wykonanego na potrzeby realizacji umowy oprogramowania lub udzieleniem licencji na gotowe oprogramowanie na czas nieokreślony (§1 ust. 1 umowy).

Za datę odbioru uzgodnionego Projektu wdrożenia systemu zarządzenia tożsamością uznano datę podpisania bez zastrzeżeń przez wykonawcę i zamawiającego protokołu odbioru projektu stanowiącego załącznik nr 2 do umowy, w nieprzekraczalnym terminie 120 dni (§2 ust. 8 umowy).

Za datę odbioru systemu zarządzenia tożsamością przyjęto dzień podpisania przez upoważnionych przedstawicieli Zamawiającego i Wykonawcy bez zastrzeżeń protokołu odbioru systemu stanowiącego załącznik nr 3 do umowy, poprzedzony pozytywnym zakończeniem testów przeprowadzonych przez Zamawiającego (§2 ust. 9 umowy).

Zgodnie z §4 ust. 2 umowy: Wykonawca udziela Zamawiającemu na oprogramowanie oraz sprzęt dostarczony dla systemu zarządzania tożsamością 44 miesięcznej gwarancji i rękojmi, liczonej od dnia podpisania bez zastrzeżeń protokołu odbioru systemu zarządzania tożsamością, stanowiącego Załącznik nr 3 do umowy.

Zgodnie z §4 ust. 3 i 6 umowy: Wykonawca zobowiązał się do świadczenia gwarancji, o której mowa w ust. 2 w zakresie i na warunkach określonych w Załączniku nr 1 do niniejszej umowy. Maksymalny czas napraw dla poszczególnych typów awarii określał Załącznik nr 1 do umowy.

W §5 ust. 1 umowy ustalono, że łączna cena przedmiotu umowy z podatkiem VAT wynosić miała 12 804 300,00 zł.

W §6 umowy opisane zostały kary umowne. W §6 ust. 1 wskazano, że w przypadku opóźnienia terminów, o których mowa w §2 ust. 1 lit. A) i lit. B) Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,05 % łącznej ceny umowy z podatkiem VAT za każdy rozpoczęty dzień roboczy opóźnienia. W przypadku opóźnienia terminu uzgodnionego z Zamawiającym, o którym mowa w § 2 ust. 13 umowy Wykonawca zapłacić miał Zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,05 % łącznej ceny umowy z podatkiem VAT za każdy rozpoczęty dzień roboczy opóźnienia (§6 ust. 2). W przypadku opóźnienia czasów napraw awarii S1, S2, S3, O3, określonych w Załączniku nr 1, Wykonawca miał zapłacić Zamawiającemu karę umowną w wysokości 0,05 % łącznej ceny umowy z podatkiem VAT za każdy rozpoczęty dzień roboczy opóźnienia (§6 ust. 4).

Wykonawca udzielił zamawiającemu zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości 5 % łącznej ceny umownej z VAT, określonej w §5 ust. 1, tj. 640 215,00 zł, w formie gwarancji bankowej, ważnego od dnia zawarcia umowy do upływu okresu rękojmi, tj. 44 m-ce liczone od daty podpisania bez zastrzeżeń przez obie strony protokołu odbioru systemu, stanowiącego Załącznik nr 3 do umowy, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 (§7 ust. 1). Zgodnie z ust. 4, kwota stanowiąca 30% zabezpieczenia należytego wykonania umowy zostanie zwrócona Wykonawcy w terminie 15 dni po upływie okresu rękojmi, wskazanego w ust. 1.

W §10 ust. 2 wskazano, że w sprawach nieunormowanych umową znajdują zastosowanie przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych, Kodeksu cywilnego, Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz inne przepisy prawa mające związek z przedmiotem umowy. Ust. 5 stanowił, że Załączniki do umowy stanowią jej integralną część.

(umowa nr (...) z 31 maja 2012 roku – kk. 12-19).

W załączniku nr 1 do umowy w pkt D (k. 42) ustalono świadczenie w ramach gwarancji przez okres minimum 36 miesięcy usługi serwisu gwarancyjnego oprogramowania i sprzętu dostarczonego dla systemu (...), Centrum (...) w zakresie określonym w pkt 1 i na warunkach określonych w pkt 2 (załącznik nr 1 do umowy – kk. 20-43). W ramach warunków świadczenia usługi gwarancyjnej określono klasyfikację typów usług gwarancyjnych oraz maksymalne czasy napraw. I tak m.in.:

­

dla usługi (...) – częściowa awaria systemu (...), Centrum (...) lub (...) dla grupy użytkowników, która powoduje znaczne ograniczenie realizacji procesów biznesowych, ale awarię można obejść – jako czas naprawy wpisano: „8 godzin roboczych”

­

dla usługi (...) – awaria spowodowana błędami w oprogramowaniu wymagającymi prac programistycznych, którą można czasowo obejść, aby zapewnić ciągłość eksploatacji systemu (...), Centrum (...) lub (...) – jako czas naprawy wpisano: „Uzgodniony z Zamawiającym nie dłużej jednak niż 30 dni roboczych” (k. 43).

Ww. załącznik nr 1, w tym w brzmieniu określonym w lit. D regulującym „zakres usługi gwarancyjnej oprogramowania i sprzętu”, podobnie jak inne istotne elementy umowy, został ujęty wcześniej w ramach (...) w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym w trybie przetargu na wykonanie opisanego projektu ((...) – kk. 170-213; Załącznik nr 1 w ramach (...) – kk. 197v.-209).

W dniu 15 kwietnia 2013 r. zawarto Aneks nr (...) do umowy, który zmieniał brzmienie postanowienia w ust. 1 lit. b) umowy (aneks nr (...) z 15 kwietnia 2013 r. – k. 48).

Protokół odbioru systemu zarządzania tożsamością został podpisany i odebrany 31 lipca 2013 roku. Stwierdzono w nim, że System (...) spełnia postanowienia umowy nr (...) z 31 maja 2012 roku. Protokół został podpisany przez Dyrektora sprzedaży z Sektora Publicznego J. W. oraz P. W. (protokół odbioru systemu zarządzania tożsamością z 31.07.2013 – k. 49).

ZUS zgłosił problem z funkcjonowaniem systemu (...). Problem dotyczył nieprawidłowego przetwarzania zleceń – błędnego nadawania uprawnień pracownikom w systemie, przez co zlecenia nie mogły być prawidłowo realizowane. Polegało to na tym, że pracownik składał w systemie wniosek, który wymagał akceptacji przez innego pracownika, jednak część wniosków (np. o zmianę, nadanie uprawnień) trafiała do „użytkownika systemowego”, zamiast do użytkowników, którzy powinni zaakceptować dany wniosek, a sam wniosek nie był przetwarzany dalej i „utykał” w systemie, był w nim niewidoczny, przez co pracownik musiał złożyć wniosek ponownie. Awarię zgłoszono w dniu 23 marca 2017 roku i została ona objęta zgłoszeniem nr (...). Zakwalifikowano ją ostatecznie na poziomie (...) (pierwotnie na poziomie (...)) – jako czas na rozwiązanie ustalono 2 dni robocze. Awarię zgłoszono na stosownym formularzu, stanowiącym załącznik do ww. Umowy (nota księgowa – k. 148v.; wzór formularza – k. 47; formularz usunięcia awarii – k. 269; raport zgłoszeń – k. 85; zeznania świadka T. S. – protokół k. 316; zeznania świadek D. Ł. – protokół k. 316v.; zeznania świadka J. H. – protokół k. 332v.-333). Błędy w systemie polegające na złym przypisaniu grupy akceptujących zlecenie pojawiały się już od 2015 roku, było to zgłaszane i były podejmowane czynności celem ich naprawienia, pojawiały się także inne problemy z funkcjonowaniem systemu (korespondencja mailowa – kk. 50-75; notatka służbowa – kk. 76-83; zeznania w charakterze strony pozwanej L. S. – k. 371v.).

W wiadomości mailowej z dnia 25 marca 2017 roku pracownik (...) S.A. A. P. zwrócił się z prośbą o wydłużenie terminu do maksymalnie możliwego. Następnie były podejmowane techniczne czynności celem usunięcia awarii, były przekazywane propozycje jej usunięcia, była też prowadzona korespondencja między pracownikami ZUS oraz (...) S.A. dotycząca naprawy awarii. Wskazano w niej, że problemy ze zleceniami, które trafiają do błędnej akceptacji (do nieodpowiedniej grupy akceptantów), zgłaszane były już od 2015 roku, zaś skala przypadków od początku 2017 roku to 73 wnioski. W dniu 12 kwietnia 2017 roku termin rozwiązania zgłoszenia przedłużono do maksymalnej ilości 30 dni roboczych, tj. do dnia 9 maja 2017 roku. W dniu 2 czerwca 2017 roku przygotowano i dostarczono rozwiązanie zastępcze. Jednak po jego przetestowaniu dniu 8 czerwca 2017 roku poinformowano mailowo, że rozwiązanie nie działało prawidłowo (gdyż kiedy już wydawało się, że opisywana usterka została wyeliminowana, to pojawiał się szereg innych błędów uniemożliwiających użytkowanie systemu), w związku z czym zmiana została wycofana z systemu (raport zgłoszeń – k. 86; korespondencja mailowa – kk. 87-88, kk. 89-140; pismo(...) z 23.10.2017 – k. 150; formularz usunięcia awarii – k. 269; zeznania świadka T. S. – protokół k. 316v.; zeznania świadka J. H. – protokół k. 332v.).

Pismem z dni 20 kwietnia 2017 roku ZUS poinformował, że gwarancja bankowa nr (...) wygasa w dniu 31 grudnia 2017 roku i do dnia dzisiejszego nie rozwiązano zgłoszonych incydentów awarii oprogramowania, w związku z czym kwestia zwrotu 30% zabezpieczenia należytego wykonania umowy pozostaje otwarta. ZUS zaproponował spotkanie w siedzibie (...)ZUS celem omówienia tej kwestii (pismo z 20.04.2017 – k. 141).

W dniu 24 kwietnia 2017 roku odbyło się spotkanie z udziałem przedstawicieli obu stron umowy, którego celem było omówienie działań wykonawcy związanych z pracami nad zakończeniem zgłoszeń w ramach umowy oraz poinformowanie wykonawcy o ryzyku związanym z możliwością kar umownych, a także o wstrzymaniu zwrotu 30% zabezpieczenia należytego wykonania umowy, co ma na celu zabezpieczenie możliwości potrącenia z gwarancji ewentualnych kar umownych. Z kolei pismem z dnia 28 kwietnia 2017 roku (...) S.A. poinformowało Dyrektora (...) ZUS, iż gwarancja wygasła z dniem 31 marca 2017 roku, dlatego tez wykonawca oczekuje niezwłocznego zwrotu wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania umowy, poprzez przesłanie oryginału gwarancji bankowej nr (...). Ponadto wykonawca podniósł, że brak jest podstaw do naliczenia kar umownych związanych z opóźnieniem czasu naprawy zgłoszonego błędu, które zaistniało po wygaśnięciu umowy, a więc po dniu 31 marca 2017 roku (notatka ze spotkania z 24.04.2017 – kk. 144-144v.; pismo (...) S.A. z 28.04.2017 – kk. 145-145v.).

W piśmie z 12 czerwca 2017 roku ZUS zawiadomił wykonawcę, że dokonał zwrotu 30% zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jednak podtrzymuje dotychczasowe stanowisko w przedmiocie naliczenia kar umownych (pismo ZUS z 12.06.2017 – k. 146).

W wiadomości mailowej z dnia 25 września 2017 roku D. Ł. (pracownik ZUS) poinformowała, iż „poprawka częściowo naprawiła procesowanie zleceń w zakresie 3 z 4 zgłoszonych zasobów”, zaś zgłoszenie do dnia wysłania wiadomości „nie zostało w całości rozwiązane”. Wskazano, że „z uwagi na długi okres oczekiwania na rozwiązanie zgłoszonego błędu i nadal nie otrzymania poprawki uwzględniającej kompleksowe rozwiązanie, prawdopodobnym jest nieusunięcie błędu, wobec czego Zakład informuje o zamknięciu zgłoszenia”. Następnie tego samego dnia zgłoszenie serwisowe (...) zostało zamknięte przez informatyka ZUS (korespondencja mailowa – k. 135).

W związku z opóźnieniem czasu naprawy zgłoszenia (...), ZUS wystawił notę księgową nr (...) z dnia 5 października 2017 roku, w której jako wymagany czas naprawy wpisano dzień 9 maja 2017 roku. Skoro zamknięto zgłoszenie w dniu 25 września 2017 roku, uznano, że przekroczono czas naprawy o 70 dni roboczych, w związku z czym naliczono karę umowną, zgodnie z §6 ust. 4 Umowy – 0,05% łącznej ceny umowy z podatkiem VAT za każdy rozpoczęty dzień roboczy opóźnienia:

0,05% z 12 804 300,00 = 6 402,15 za 1 dzień roboczy opóźnienia

Wysokość kary: 70 x 6 402,15 zł = 448 150,50 zł.

W związku z powyższym pismem z dnia 12 października 2017 roku ZUS wezwał (...) S.A. do zapłaty kwoty 448 150,50 zł w terminie do dnia 25 października 2017 roku. Pismo zostało doręczone w dniu 16 października 2017 roku (nota księgowa – k. 148v.; pismo z 12.10.2017 – k. 148; potwierdzenie odbioru – k. 149v.).

Pismem z dnia 23 października 2017 roku (...) S.A. odmówiło zapłaty kary umownej, albowiem w ocenie wykonawcy brak jest podstaw do naliczenia kar umownych związanych z opóźnieniem czasu naprawy zgłoszonego błędu, które zaistniało po wygaśnięciu umowy, a więc po dniu 31 marca 2017 roku (pismo z 23.10.2017 – kk. 150-150v.).

Następnie ZUS pismem z dnia 23 listopada 2017 roku, a doręczonym w dniu 30 listopada 2017 roku, wezwał ponownie (...) S.A. do zapłaty kwoty 448 150,50 zł w terminie 5 dni od daty otrzymania pisma (pismo z 23.11.2017 – kk. 151-152v.; potwierdzenie odbioru – k. 153v.).

(...) S.A. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko pismem z dnia 4 grudnia 2017 roku. Wskazano, że wykonawca nie kwestionuje okoliczności zgłoszenia zleceń usunięcia błędów przed terminem wygaśnięcia umowy oraz że przyczyna usterki nie leżała po wyłącznej stronie wykonawcy, a po stronie producenta oprogramowania (pismo z 4.12.2017 – k. 154-155).

Pismem z dnia 17 stycznia 2018 roku ZUS wezwał do uregulowania kwoty z tytułu noty księgowej nr (...) z dnia 5 października 2017 roku w terminie 2 dni, zaś brak zapłaty skutkować miał skierowaniem sprawy na drogę sądową (wezwanie do zapłaty – k. 157 v.). Następnie podtrzymał swoje stanowisko dotyczące naliczenia kary umownej pismem z dnia 24 stycznia 2018 roku i ponownie odesłał zwrócony oryginał noty księgowej nr (...) z dnia 5 października 2017 roku, podkreślając, że nota księgowa nie może podlegać zwrotowi jako dokument potwierdzający zaistnienie określonej zaszłości gospodarczej, jej wystawienie jest wprowadzeniem jej do obrotu prawnego i winna ona być ujęta w księgach rachunkowych (...) S.A. do czasu rozliczenia obciążenia w drodze zapłaty, wyroku sądowego czy zawarcia ugody lub wystawienia noty uznaniowej (pismo z 24.01.2018 – k. 156). W odpowiedzi na oba pisma, które doręczono w dniu 2 lutego 2018 roku, pismem z dnia 5 lutego 2018 roku (...) S.A. oświadczyło, że w dalszym ciągu nie uznaje naliczenia kary umownej w kwocie 448 150,50 zł i ponownie odesłał oryginał noty księgowej (pismo z 5.02.2018 – k. 159; pismo z 6.02.2018 – k. 160).

Strony próbowały jeszcze rozwiązać problem polubownie, jednak rozmowy i wymiany pism zakończyły się niepowodzeniem (pismo ZUS z 7.03.2018 wraz z potwierdzeniem odbioru – kk. 161-162; pisma (...) S.A.: z 19.03.2018 – k. 163, z 18.04.2018 – k. 164; pisma ZUS: z 27.04.2018 z potwierdzeniem odbioru – k. 165-166, z 29.05.2018 z potwierdzeniem odbioru – kk. 167-169; zeznania w charakterze strony pozwanej L. S. – k. 371).

Sam projekt będący przedmiotem umowy był obszerny i skomplikowany, system był bardzo rozbudowany, współpracował z wieloma innymi programami, dlatego też wymagał wsparcia ze strony firm podwykonawczych, co było zgodne z zapisami umowy, w tym w zakresie naprawiania zgłoszeń serwisowych (zeznania świadka M. D. – protokół k. 335; zeznania świadka A. P. – protokół k. 366v.). Przyczyną problemu była usterka w kastomizacji (dostosowaniu) standardowego systemu (...) (opinia biegłego – k. 490). Problem leżał po stronie komponentu, który został dostarczony przez wykonawcę (uzupełniająca opinia biegłego – k. 520; zeznania świadka T. S. – protokół k. 316v.). Co do zasady za kastomizację systemu odpowiada wykonawca, a zatem usterka była najprawdopodobniej wynikiem błędów pracy wykonawcy, który to był właścicielem samego kodu, oprogramowania zaoferowanego zamawiającemu (ustna opinia uzupełniająca – protokół k. 551v.; zeznania świadka M. D. – protokół k. 335). Był to błąd bardzo trudny do zdiagnozowania (ustna opinia uzupełniająca – protokół k. 551v.), znacznie utrudniający działalność ZUS, uniemożliwiający pracę jego pracowników (zeznania świadka T. S. – protokół k. 316v.). Okazał się bardzo trudny, a wręcz niemożliwy do całkowitego naprawienia przez wykonawcę (zeznania świadka J. H. – protokół k. 332v.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy ww. dokumenty, które nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności oraz miały kluczowe znaczenie dla sprawy ze względu na podstawę rozstrzygnięcia sporu. Zeznania wymienionych świadków częściowo stanowiły uzupełnienie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów. Świadek G. L. jedynie potwierdził, że błąd w funkcjonowaniu systemu występował, był istotny, było opóźnienie w jego naprawie oraz że błąd ten nie został naprawiony całkowicie (protokół – k. 365v.). Świadek H. A. miała niewielką wiedzę w przedmiocie szczegółów sprawy i jej zeznania nie wniosły istotnego wkładu w ustalenie stanu faktycznego, podobnie jak zeznania świadków A. K. i J. S.. Również świadek M. D. nie pamiętał konkretnej usterki, o której mowa w zgłoszeniu nr (...), a jego zeznania dotyczyły ogólnie działalności firmy, której był pracownikiem, jako podwykonawcy firmy (...) S.A. Świadek K. M. (pracownik firmy będącej podwykonawcą pozwanego) również nie miał wiedzy i nie pamiętał okoliczności dotyczących tego konkretnego zgłoszenia, a jego zeznania dotyczyły ogólnego funkcjonowania i wdrażania oprogramowania stanowiącego przedmiot umowy między stronami. Świadek m.in. zwrócił uwagę, że jeżeli występuje błąd, którego informatycy, programiści podwykonawcy nie są w stanie naprawić, należy to zgłosić do producenta oprogramowania, który jako jedyny może dostarczyć rozwiązanie (protokół – k. 336). Świadek A. P. (pracownik pozwanego) potwierdził, że był to błąd, którego naprawa wymagała ingerencji producenta, zaś z poziomu administratora można było jedynie „minimalizować” błąd. W tym kontekście z kolei świadek J. H. zeznał, iż błąd ten rzeczywiście został zgłoszony producentowi, który to z kolei zarekomendował podniesienie wersji oprogramowania, na co wykonawca stwierdził, że jest to niewykonalne, gdyż musiałby on zakupić nowe licencje i wdrożyć zupełnie nowe oprogramowanie (protokół – k. 332v.).

Ww. okoliczności były jednak w świetle sprawy wtórne i drugorzędne – jak ustalił bowiem biegły w ramach wydanej opinii oraz opinii uzupełniającej (które należało uznać za prawidłowe i rzetelne), nie ulegało bowiem wątpliwości, że awaria leżała po stronie pozwanego, gdyż dotyczyła kastomizacji systemu, za którą odpowiadał pozwany, jako właściciel oprogramowania (co podkreślił też świadek M. D. – protokół k. 335). Kluczową okolicznością faktyczną w świetle okoliczności sprawy było samo występowanie usterki oraz fakt jej jedynie częściowego naprawienia i to z uchybieniem terminu przewidzianego zapisami umownymi, co zostało udowodnione w sposób niebudzący wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało w całości na uwzględnienie.

W myśl art. 386§6 k.p.c., zgodnie z którym ocena prawna wyrażona w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiąże sąd, któremu sprawa została przekazana, oczywistym jest przyjęcie przez Sąd jako podstawy prawnej żądania pozwu przepisu art. 577§3 k.c. w zw. z art. 638§2 k.c., a zatem przepisy o gwarancji przy umowie o dzieło, odsyłające do przepisów o gwarancji przy umowie sprzedaży. Należy w tym miejscu zauważyć, że mimo w pewien sposób nieprecyzyjnego sformułowania tej podstawy w treści pozwu (albowiem powód wskazywał, że jego roszczenia „wynikają z gwarancji”), powód niewątpliwie domagał się kary umownej (art. 484§1 k.c.) w związku z opóźnieniem opisanych w umowie napraw. Łącząca strony umowa była natomiast umową o dzieło (art. 627 i nast. k.c.) – odpowiada temu określenie jej stron (zamawiający oraz wykonawca) i przedmiot umowy, którym było wykonanie określonego projektu („implementacji oraz przeprowadzenia migracji Centrum (...) w Zakładzie wydającego certyfikaty klucza publicznego na potrzeby wewnętrzne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz (...) do systemu zarządzania tożsamością”), w zamian za wynagrodzenie. Zgodnie z treścią umowy, poprzednik prawny pozwanego, jako wykonawca, miał dostarczyć projekt implementacji systemu zarządzania tożsamością, dokonać migracji i uruchomić system. Wykonawca miał zapewnić sprzęt wolny od wad i udzielił zamawiającemu gwarancji na oprogramowanie i sprzęt na okres 44 miesięcy, w ramach której zamawiający mógł zgłaszać, w sposób określony w umowie, ew. awarie oprogramowania i sprzętu, które miały być naprawiane w czasie określonym w Załączniku nr 1, zaś w przypadku opóźnienia napraw awarii, wykonawca miał zapłacić zamawiającemu karę umowną.

Powód podnosił, że awaria objęta zgłoszeniem nr (...) została naprawiona (choć też nie całkowicie) z opóźnieniem, z uchybieniem terminu określonego w Załączniku 1 do umowy, w związku z czym domagał się kary umownej. Pozwany wnosił jednak o oddalenie powództwa.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do argumentacji pozwanego dotyczącej tego, jakoby Załącznik nr 1 do umowy w lit. D wskazywał, iż gwarancja udzielona jest na 36 miesięcy, co pozostaje w sprzeczności z zapisem §4 ust. 2 umowy, zgodnie z którym wykonawca udziela zamawiającemu na oprogramowanie oraz sprzęt 44-miesięcznej gwarancji i rękojmi. Pozwany jednak wywodził, że skoro §4 ust. 3 odsyła do Załącznika nr 1, który określa zakres i warunki świadczenia gwarancji, to w jego ocenie zapis o 36-miesięcznej gwarancji znajdujący się w Załączniku nr 1 jest normą szczegółową, która powinna uchylać normę generalną (w myśl zasady lex specialis derogat legi generali). Takie stanowisko jest całkowicie błędne. W treści Załącznika nr 1, w lit. D wyraźnie wskazano, iż ustalono świadczenie w ramach gwarancji przez okres „minimum” 36 miesięcy. Opis przedmiotu zamówienia, w tym warunki gwarancji, były elementem dokumentacji przetargowej, w ramach (...), co zresztą stanowi realizację wymogów określonych przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych (wyrok KIO z 20.01.2014 r., KIO 2969/13, LEX nr 1427899). Uregulowania dotyczące gwarancji zawarte w tym załączniku zostały zatem przejęte wprost z (...), sformułowanej w ramach postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, jako element finalnie zawartej umowy. Ponadto z tak sformułowanego zapisu wynika kierowane w stronę oferentów oczekiwanie, by gwarancja była wykonywana przez „minimum” 36 miesięcy. Skoro zaś w ramach zawartej między stronami umowy okres gwarancji oznaczono jako 44 miesięcy, należy uznać, że taka była oferta poprzednika prawnego pozwanego i taki okres gwarancji uregulowano w umowie. Oceniając zatem stosunek umowny po myśli 65§2 k.c. nie można dojść do innego wniosku niż taki, że gwarancji udzielono na 44 miesiące, a nie 36 miesięcy, jak błędnie podnosi pozwany.

Skoro zaś protokół odbioru systemu podpisano w dniu 31 lipca 2013 roku, to od tego dnia należy liczyć okres trwania gwarancji w myśl §4 ust. 2 umowy. Tym samym ostatni dzień trwania tej gwarancji przypada na dzień 31 marca 2017 roku, a nie w dniu 31 lipca 2016 roku, jak błędnie przyjmuje pozwany w odpowiedzi na pozew (mimo że jeszcze w korespondencji w ramach przedsądowych rozmów pozwany wyraźnie przyjmował, że gwarancja wygasła po 44 miesiącach, w dniu 31 marca 2017 roku, jak pisał np. w piśmie z 28.04.2017 – k. 145, czy w piśmie z 23 października 2017 roku – k. 150). Awarię, której dotyczy podstawa faktyczna pozwu, zgłoszono zaś w dniu 23 marca 2017 roku, a zatem niewątpliwie przed upływem okresu gwarancji. Przepis art. 577§3 k.c. stanowi natomiast: „Jeżeli została udzielona gwarancja co do jakości rzeczy sprzedanej, poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest obowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy lub do dostarczenia rzeczy wolnej od wad, o ile wady te ujawnią się w ciągu terminu określonego w oświadczeniu gwarancyjnym.” Z tego przepisu wynika wprost, że mimo iż czynności zmierzające do usunięcia awarii rzeczywiście były później podejmowane już po upływie okresu gwarancji, to istotny jest czas samego ujawnienia się wady. Jak bezsprzecznie przyjmuje się w doktrynie i orzecznictwie, obowiązki gwarancyjne istnieją, dopóki cel gwarancji nie zostanie osiągnięty, a w przypadku dochodzenia uprawnień z tytułu gwarancji po upływie terminu gwarancyjnego, uprawniony obowiązany jest udowodnić, że wady rzeczy ujawniły się przed jego upływem (wyrok SA w Warszawie z 24.09.2012 r., I ACa 206/12, LEX nr 1281088; wyrok SA w Białymstoku z 28.03.2014 r., I ACa 830/13, LEX nr 1444721). Skoro wada niewątpliwie ujawniła się w okresie gwarancji (a jak wynika z korespondencji prowadzonej między pracownikami stron, tego typu awarie zgłaszane były już od 2015 roku, a zatem problem z oprogramowaniem istniał już wcześniej i wciąż nie został rozwiązany) i została ona zgłoszona przed upływem terminu gwarancji, to pozwany miał obowiązek je usunąć (w tym celu też w dalszym ciągu podejmował czynności, aż do września 2017 roku) i na podstawie zapisów dotyczących kary umownej narażał się na odpowiedzialność za uczynienie tego w niewłaściwym czasie. W świetle powyższego bez znaczenia pozostawał również podnoszony przez pozwanego fakt zwrócenia przez powoda gwarancji zabezpieczenia należytego wykonania umowy pozwanemu – w żadnym wypadku nie może to świadczyć o tym, że skoro powód zwrócił gwarancję bankową, to umowę należy uznać za zrealizowaną, a jednocześnie przepisy umowy dotyczące kary umownej po dacie 31 grudnia 2017 roku przestają obowiązywać. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny – co nie tylko Sąd Okręgowy obowiązany jest przyjąć na mocy art. 386§6 k.p.c., ale też z czym się Sąd Okręgowy w pełni zgadza – powód nie dochodził w tej sprawie roszczeń z dodatkowego zabezpieczenia w postaci gwarancji bankowej, ale na podstawie zapisów umowy dotyczących kary umownej, w związku z udzieloną gwarancją, a zatem także na mocy odpowiednich przepisów ustawowych (Kodeksu cywilnego), w myśl §10 ust. 2 umowy, a w myśl art. 577§3 k.c., powód może dochodzić swoich uprawnień z tytułu gwarancji, jeżeli wada rzeczy ujawniła się przed jej upływem.

Zgłoszenie serwisowe (...) zostało natomiast zamknięte dopiero w dniu 25 września 2017 roku, przy czym należy też zauważyć, że i tak nie zostało ono w całości rozwiązane, jednak powód przyjął tę datę jako datę końcową przy wyliczeniu kary umownej. Zgłoszenie zakwalifikowano ostatecznie na poziomie (...), a zgodnie z Załącznikiem nr 1, termin na rozwiązanie takiego zgłoszenia to termin „uzgodniony z Zamawiającym nie dłużej jednak niż 30 dni roboczych”. Jak wynika z dokumentacji, powód przedłużył termin rozwiązania zgłoszenia do 30 dni roboczych, tj. do dnia 9 maja 2017 roku, i to od tego dnia powód rozpoczął naliczanie kary umownej. Tym samym należy uznać, że był to termin przyjęty przez obie strony na usunięcie awarii, które niewątpliwie w tym terminie nie nastąpiło. W konsekwencji od dnia 9 maja 2017 roku do dnia 25 września 2017 roku zostało naliczone 70 dni roboczych opóźnienia. Jak stanowi §6 ust. 4 umowy, kara umowna w przypadku opóźnienia czasu naprawy awarii (...) wynosiła 0,05% łącznej ceny umowy z podatkiem VAT za każdy rozpoczęty dzień roboczy opóźnienia, a zatem wyliczono ją w następujący:

0,05% z 12 804 300,00 = 6 402,15 za 1 dzień roboczy opóźnienia

Wysokość kary: 70 x 6 402,15 zł = 448 150,50 zł.

Wyliczenie to było prawidłowe, w konsekwencji powództwo dotyczące roszczenia głównego było w całości zasadne. Niezasadna była też argumentacja pozwanego, który próbował wywodzić, że nie może odpowiadać za przedmiotową wadę, gdyż błąd leżał raczej po stronie producenta oprogramowania. Postępowanie dowodowe dobitnie wykazało, że awaria leżała po stronie pozwanego, gdyż dotyczyła kastomizacji systemu, za którą odpowiadał pozwany, jako właściciel oprogramowania, a zatem takie twierdzenia nie mogą znaleźć aprobaty.

Roszczenie odsetkowe również podlegało uwzględnieniu. Odsetki ustawowe za opóźnienie należą się powodowi od dnia 26 października 2017 roku zgodnie z żądaniem pozwu, albowiem pismo z dnia 12 października 2017 roku stanowiące wezwanie do zapłaty kwoty 448 150,50 zł zostało doręczone w dniu 16 października 2017 roku, w jego treści zakreślono termin do dnia 25 października 2017 roku, a zatem w dniu następnym roszczenie było już wymagalne.

Zgodnie z powyższymi rozważaniami, należało orzec jak w punkcie I sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu orzeczono jak w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 98§1 i §3 k.p.c. Na koszty poniesione przez powoda w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym złożyły się: opłata od pozwu w wysokości 22 408 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 10 800 zł (na podstawie §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych), uiszczone zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego w wysokościach 2 000 zł i 4 437 zł (kwity – k. 276, k. 500), opłata od apelacji w wysokości 22 408 zł, a także wynagrodzenie pełnomocnika procesowego za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 8 100 zł (na podstawie §10 ust. 1 pkt 2 w zw. z §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

W przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych należało orzec jak w punkcie III sentencji wyroku na podstawie art. 98§1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s.c. Koszty te stanowiło wynagrodzenie biegłego za sporządzenie opinii w niniejszej sprawie pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa w łącznej kwocie 1607,05 zł (postanowienia – k. 524, k. 555).