Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSO Bożena Chłopecka
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Ostasiuk

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa M. H.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

orzeka:

I.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz M. H. kwotę 23.665,88 zł. (dwadzieścia trzy tysiące sześćset sześćdziesiąt pięć złotych i osiemdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2006r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016r. do dnia zapłaty,

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala,

III.  ustala, że powód ponosi koszty postępowania w 76,34%, zaś pozwany w 23,66%, pozostawiając ich rozliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygn. akt: IC 376/12

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 18 kwietnia 2012 roku powód M. H. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) S.A. w W. na swoją rzecz kwoty 100.000 zł tytułem świadczenia wyrównawczego przysługującego mu w oparciu o art. 764 ³ § 1 kpc w zw. art. 4 § 1 Załącznika I do umowy o współpracy zawartej z pozwaną wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 października 2006 roku do dnia zapłaty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu. Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, iż zawarł z pozwaną w dniu 1 stycznia 2004 roku umowę agencyjną. W dniu 12 września 2006 roku umowa agencyjna została rozwiązana za porozumieniem. W czasie trwania umowy agencyjnej powód pozyskał dla pozwanej nowych klientów i zawarł z nimi umowy ubezpieczenia, z których pozwana czerpie nadal znaczne korzyści. Z chwilą rozwiązania umowy agencyjnej powód utracił prowizje od zawartych z klientami umów ubezpieczenia oraz bezpowrotnie utracił możliwość dalszej współpracy z klientami, których pozyskał własnym staraniem przez okres działalności agencyjnej /pozew k. 2-7/.

W odpowiedzi na pozew z dnia 10 sierpnia 2012 r. pozwana (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu podkreśliła, że świadczenie wyrównawcze nie ma charakteru powszechnego i nie należy się w każdym wypadku, w jakim rozwiązano z agentem umowę. Suma zaś składek wpłacanych przez klientów nie stanowi korzyści i nie może być rozumiana jako „korzyść” pozwanej. Ponadto pozwana zarzuciła, że powód nie wykazał spełnienia przesłanek warunkujących nabycie prawa do świadczenia wyrównawczego, nie wskazał konkretnie ile umów zostało zawartych za jego pośrednictwem, nie wykazał wysokości swojej średniej prowizji z okresu 5 lat współpracy stron przy zawieraniu umów. Ponadto zdaniem pozwanej powód nie wykazał także, w jaki sposób obliczył wysokość dochodzonego roszczenia, wskazując, iż w ocenie pozwanego jest to kwota zupełnie dowolna /odpowiedź na pozew k. 34-37/.

W trakcie postępowania pozwana Spółka w wyniku przekształcenia zmieniła nazwę na (...) Spółkę Akcyjną /KRS k. 865/.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie /protokół rozprawy k. 913/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód M. H. pośredniczył przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz pozwanego od ok. 1996 roku, kiedy to pracował w Banku (...) w K. /okoliczności bezsporne/.

W dniu 1 stycznia 2004 r. pomiędzy (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. a M. H. zawarta została umowa o współpracy, mocą której M. H. zobowiązał się do wykonywania na terenie R. P. zleconych mu przez Spółkę czynności i usług, wymienionych w załącznikach do umowy, wyłącznie w imieniu Spółki (§ 2 ust. 1 umowy)

/ dowód: umowa o współpracy – k. 59-61/

Spółka udzieliła powodowi zezwolenia na prowadzenie działalności zarobkowej tylko na rzecz podmiotów Grupy (...) i co do produktów wskazanych przez Spółkę (§ 2 ust. 2 umowy). Powód mógł prowadzić działalność zarobkową inną niż opisana w ust. 2 jedynie za uprzednią zgodą Spółki (§ 2 ust. 3 umowy). Nadto w okresie dwóch lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy powód zobowiązał się do nie prowadzenia działalności konkurencyjnej w zakresie ubezpieczeń na życie, wykonywania czynności akwizycyjnych i innych usług finansowych objętych zakresem działania umowy. Zakaz ten odnosił się jedynie do wykonywania wyżej wskazanej działalności, jeżeli dotyczyła ona klientów, którzy za pośrednictwem powoda zawarli umowę ubezpieczenia z Towarzystwem, przystąpili do Funduszu lub skorzystali z innych usług finansowych objętych umową (§ 2 ust. 4 umowy). Umowa została zawarta na czas nieoznaczony (§ 6 umowy). Mogła ona być jednak wypowiedziana przez każdą ze stron na miesiąc naprzód w pierwszym roku, na dwa miesiące naprzód w drugim roku oraz na trzy miesiące naprzód w trzecim i następnych latach trwania umowy. Okres wypowiedzenia liczony miał być od daty doręczenia drugiej stronie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy (§ 7 ust. 1 umowy). Zasady wynagrodzenia, w tym rodzaje wynagrodzeń, ich wysokość zostały uregulowane w odpowiednich załącznikach do umowy stanowiących jej integralną część (§ 11 ust. 1 umowy). Niezależnie od wynagrodzenia Spółka przewidziała możliwość przyznania świadczeń o charakterze uznaniowym, których zasady przyznawania określały procedury wewnętrzne Spółki (§ 11 ust. 12 umowy).

Załącznikiem I do umowy współpracy z dnia 1 stycznia 2004 r. powód zobowiązał się m. in. do oferowania produktów ubezpieczeniowych Towarzystwa, sporządzania wniosków o ubezpieczenie, przekazywania Spółce dokumentów dostarczonych przez klientów, w celu dokonania oceny ryzyka ubezpieczeniowego oraz do niezwłocznego przekazania składki pobranej od klienta oraz obsługi zawartych umów ubezpieczenia, zgodnie z ustalonymi przez Spółkę lub Towarzystwo procedurami (§ 2 załącznika I) / dowód: załącznik I do umowy o współpracy k. 65-69/.

Powodowi z tytułu ubezpieczeń indywidualnych, ubezpieczeń biznesu grupowego oraz ubezpieczenia indywidualnego będącego kontynuacją ubezpieczenia grupowego przysługiwała prowizja początkowa, która składała się z dwóch części: 1/12 część prowizji początkowej wypłacana miała być za pośredniczenie przy zawieraniu umowy ubezpieczenia, zaś 11/12 części prowizji początkowej – tytułem wynagrodzenia za osiągnięcie rezultatu w postaci utrzymania w mocy umowy w drugim roku polisowym. Nadto prowizja odnowieniowa przysługiwała za obsługę umowy ubezpieczenia, w zawarciu której powód pośredniczył i nadal ją obsługiwał lub której obsługę przejął, o ile umowa ta pozostawała w mocy powyżej 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności (art. 1 § 1 załącznika I). Ponadto załącznik I do umowy o współpracy przewidywał prowizje wypłacane od umowy kapitałowego ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia młodzieżowego, ubezpieczenia stypendialnego, ubezpieczenia na całe życie, umów dodatkowych zawieranych w związku z w/w umowami, z wyjątkiem umowy dodatkowej dotyczącej poważnego zachorowania oraz umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji (art. 1 § 3 pkt 1 załącznika I); prowizję wypłacaną od umowy kapitałowego ubezpieczenia na życie i umów dodatkowych zawieranych razem z tą umową, z wyjątkiem umowy dodatkowej dotyczącej poważnego zachorowania oraz umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji (art. 1 § 3 pkt 2 załącznika I); prowizję wypłacaną od umowy terminowego ubezpieczenia na życie i umów dodatkowych zawieranych z tą umową, z wyjątkiem umowy dotyczącej poważnego zachorowania (art. 1 § 3 pkt 3 załącznika I); 5% jako prowizję początkową od składek jednorazowych (art. 1 § 3 pkt 4 załącznika I); prowizję wypłacaną od umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym oraz umów dodatkowych zawieranych z tą umową, z wyjątkiem umowy dodatkowej dotyczącej poważnego zachorowania oraz umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji (art. 1 § 3 pkt 5 i 6 załącznika I); prowizję wypłacaną od umowy indywidualnego ubezpieczenia emerytalnego (art. 1 § 3 pkt 7 załącznika I); prowizję wypłacaną od umowy dodatkowej dotyczącej poważnego zachorowania (art. 1 § 3 pkt 8 i 9 załącznika I); prowizję wypłacaną od umów ubezpieczenia z zakresu biznesu grupowego, czyli grupy co najmniej 11 polis, na których ubezpieczającym jest te sam przedsiębiorca (art. 1 § 3 pkt 10 załącznika I); prowizję z tytułu pośredniczenia w zawieraniu umów ubezpieczenia będących kontynuacją ochrony ubezpieczeniowej udzielanej w ramach ubezpieczenia grupowego (art. 1 § 3 pkt 11 załącznika I), w każdym przypadku określając ich wysokość i sposób obliczania. Z kolei z tytułu umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji powodowi przysługiwała prowizja pierwszoroczna, która składała się z dwóch części: część pierwsza prowizji pierwszorocznej miała być wypłacana tytułem wynagrodzenia za doprowadzenie do zawarcia umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji i za osiągnięcie rezultatu w postaci opłacenia należnej składki za pierwszy okres rozliczeniowy, zaś część druga prowizji pierwszorocznej miała być wypłacana z góry, łącznie z jej częścią pierwszą, tytułem zaliczki na poczet wynagrodzenia za utrzymanie w mocy umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji w kolejnych okresach rozliczeniowych przypadających w ciągu roku od pierwszego dnia pierwszego okresu rozliczeniowego. Natomiast prowizja odnowieniowa – miała być wypłacana powodowi tytułem wynagrodzenia za obsługę umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji i osiągnięcie rezultatu w postaci utrzymania w mocy umowy dodatkowej dotyczącej pobytu w szpitalu lub operacji w każdym kolejnym okresie rozliczeniowym umowy dodatkowej przypadającym po upływie roku od pierwszego dnia pierwszego okresu rozliczeniowego umowy dodatkowej i opłacenia należnej składki za każdy kolejny okres rozliczeniowy (art. 2 § 1 załącznika I). Ponadto załącznik I przewidywał premię od prowizji odnowieniowej, która naliczana miała być na koniec danego miesiąca rozliczeniowego (art. 3 załącznika I).

Po rozwiązaniu umowy o współpracy powód mógł żądać od Spółki świadczenia wyrównawczego, jeżeli w czasie trwania umowy o współpracy pozyskał dla Towarzystwa nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a Towarzystwo czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Roszczenie to przysługiwało powodowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez powoda prowizji od umów zawartych przez Towarzystwo z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności (art. 4 § 1 ust. 1 załącznika I). Świadczenie wyrównawcze nie mogło przekroczyć wysokości wynagrodzenia powoda za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa o współpracy trwała krócej niż pięć lat, wynagrodzenie to obliczać się miało z uwzględnieniem średniej z całego okresu jej trwania (art. 4 § 1 ust. 2 załącznika I). Uzyskanie świadczenia wyrównawczego nie pozbawiało jednak powoda możności dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 4 § 1 ust. 3 załącznika I). W razie zaś śmierci powoda, świadczenia wyrównawczego mogli żądać jego spadkobiercy (art. 4 § 1 ust. 4 załącznika I). Nadto możliwość dochodzenia roszczenia o świadczenie wyrównawcze zależała od zgłoszenia przez powoda lub jego spadkobierców odpowiedniego żądania wobec Spółki przed upływem roku od rozwiązania umowy o współpracy (art. 4 § 1 ust. 5 załącznika I).

Świadczenie wyrównawcze zaś miało nie przysługiwać powodowi, jeżeli:

1.  Spółka wypowiedziała umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi powód, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia,

2.  Powód wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada Spółka, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą powoda, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agencyjnych,

3.  Powód za zgodą Spółki przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy o współpracy (art. 4 § 2 załącznika I).

W dniu 12 września 2006 roku strony zgodnie postanowiły rozwiązać umowę o współpracy / dowód: rozwiązanie umowy o współpracy za porozumieniem stron k. 62, formularz rozwiązania umowy o współpracy k. 63, rozliczenie z pobranych materiałów k. 64/.

Pismem z dnia 28 września 2006 r. M. H. wezwał (...) S. A. do zapłaty na swoją rzecz świadczenia wyrównawczego w kwocie 200.000 zł / dowód: pismo k. 13-14/.

W odpowiedzi na wezwanie powoda w dniu 25 października 2006 roku pozwany poinformował powoda, iż nie ma podstaw do wypłaty świadczenia wyrównawczego. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, iż powód nie wykazał, ze zostały spełnione wszystkie przesłanki, z których spełnieniem ustawa wiąże prawo do dochodzenia przez niego świadczenia wyrównawczego / dowód: pismo k.15/.

W ramach dalszej korespondencji pomiędzy stronami pozwany (...) S.A. w W. podtrzymywał swoje odmowne stanowisko w przedmiocie wypłaty powodowi zgłoszonego żądania z tytuły świadczenia wyrównawczego / dowody: pismo powoda k.16, pismo pozwanego k. 17, pismo powoda k. 20/.

W dniu 08 maja 2009 roku powód wystąpił do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy, VIII Wydział Gospodarczy z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej z udziałem (...) S.A. w W.. Do zawarcia ugody pomiędzy stronami nie doszło / dowód: wniosek k. 21/.

Powód M. H. w okresie współpracy z pozwaną był jej długoletnim przedstawicielem, a potem Kierownikiem Zespołu (...) S.A. Jako kierownik zespołu prowadził szkolenia oraz dalszą działalność menadżersko –agencyjną. Był wielokrotnie laureatem konkursów sprzedażowych, w ramach których nagradzany był wyjazdami zagranicznymi. W okresie współpracy powoda z pozwaną powód pozyskał dla Towarzystwa 132 klientów. Dodatkowo powodowi zostało powierzone do obsługi przez pozwanego 627 umów ubezpieczenia zawartych za pośrednictwem innych przedstawicieli pozwanego. Według stanu na dzień 26 lutego 2013 roku z pośród 132 umów czynnych zostało 38 umów, zaś z pośród 627 umów powierzonych - czynnych zostało 167 umów na życie. W rankingu najlepszych przedstawicieli wg liczby polis własnych powód uplasował się na (...) pozycji / dowody: zeznania powoda M. H. k. 98-99, zestawienia k. 127-141, dyplomy i listy gratulacyjne k. 207-224, zestawienie k. 162/.

Łączna wartość należnych powodowi wynagrodzeń z wszelkich tytułów prawnych za okres od października 2001 roku do września 2006 roku wynosiła (...) zł ( za 5 lat współpracy). Zatem średnia roczna wysokość wynagrodzenia wypłaconego powodowi wynosiła (...) zł / dowód: zestawienie k. 163-164/.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów z dokumentów oraz zeznań powoda M. H. (k. 98-99) i zeznań świadków: W. O. ( k. 227-k. 228), Z. P. (k. 320-322), M. M. (k. 322-323), M. S. (k. 395-396) . Sąd uznał przedstawione przez strony dokumenty za wiarygodne, albowiem ich treść i forma nie budziły wątpliwości co do autentyczności. Podstawę ustaleń w zakresie liczby i rodzaju zawartych umów stanowiły zestawienia złożone przez pozwanego przy odpowiedzi na pozew. Dokumenty złożone przez strony nie były kwestionowane, zaś Sąd nie znalazł podstaw do ich zakwestionowania z urzędu.

Nadto Sąd dał wiarę zeznaniom powoda M. H. i zeznaniom świadków albowiem są one szczere, spójne oraz znajdują potwierdzenie w pozostałych dowodach zgromadzonych w aktach sprawy.

Sąd nie uwzględnił opinii sporządzonej przez (...) oraz biegłego A. T. uznając, iż nie były one przydatne do rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Roszczenie powoda o zasądzenie świadczenia wyrównawczego oparte jest na przepisie art. 764 ³ § 1 k.c., który stanowi, że po rozwiązaniu umowy agencyjnej agent może żądać od dającego zlecenie świadczenia wyrównawczego, jeżeli w czasie trwania umowy agencyjnej pozyskał nowych klientów lub doprowadził do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami, a dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Roszczenie to przysługuje agentowi, jeżeli, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, a zwłaszcza utratę przez agenta prowizji od umów zawartych przez dającego zlecenie z tymi klientami, przemawiają za tym względy słuszności. Zgodnie jednak z art. 764 ³ § 2 k.c., świadczenie wyrównawcze nie może przekroczyć wysokości wynagrodzenia agenta za jeden rok, obliczonego na podstawie średniego rocznego wynagrodzenia uzyskanego w okresie ostatnich pięciu lat. Jeżeli umowa agencyjna trwała krócej niż pięć lat, wynagrodzenie to oblicza się z uwzględnieniem średniej z całego okresu jej trwania. Możliwość dochodzenia roszczenia o wypłatę świadczenia wyrównawczego ograniczona została rocznym terminem prekluzyjnym, który rozpoczyna bieg w chwili rozwiązania umowy. Agent lub jego spadkobiercy obowiązani są bowiem zgłosić odpowiednie żądanie do dającego zlecenie przed upływem roku od rozwiązania umowy agencyjnej (art. 764 ³ § 5 k.c.). Istnienie roszczenia o wypłatę świadczenia wyrównawczego uzależnione jest także od ziszczenia się negatywnych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 764 ⁴ k.c., zgodnie z którym świadczenie wyrównawcze nie przysługuje agentowi, jeżeli:

1)  dający zlecenie wypowiedział umowę na skutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi agent, usprawiedliwiających wypowiedzenie umowy bez zachowania terminów wypowiedzenia,

2)  agent wypowiedział umowę, chyba że wypowiedzenie jest uzasadnione okolicznościami, za które odpowiada dający zlecenie, albo jest usprawiedliwione wiekiem, ułomnością lub chorobą agenta, a względy słuszności nie pozwalają domagać się od niego dalszego wykonywania czynności agenta,

3)  agent za zgodą dającego zlecenie przeniósł na inną osobę swoje prawa i obowiązki wynikające z umowy.

Oceniając zatem żądanie zapłaty świadczenia wyrównawczego, o którym mowa w powołanych wyżej przepisach, konieczna jest łączna analiza wystąpienia przesłanek pozytywnych i negatywnych w świetle okoliczności faktycznych danej sprawy. W ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w toku postępowania pozwala na uznanie powództwa jako usprawiedliwionego co do zasady. Nie budziło bowiem wątpliwości Sądu i nie było sporne między stronami, że rozwiązanie umowy o współpracy zawartej przez (...) S. A. z powodem nastąpiło w drodze porozumienia stron.Szczególnie istotną przesłanką warunkującą prawo do świadczenia wyrównawczego jest pozyskanie przez agenta nowych klientów lub doprowadzenie do istotnego zwiększenia obrotów z dotychczasowymi klientami, jeżeli dający zlecenie czerpie nadal znaczne korzyści z umów z tymi klientami. Zebrane w aktach sprawy dowody z dokumentów pozwoliły Sądowi na ustalenie, że powód pozyskał dla pozwanego nowych klientów. Spór między stronami koncentrował się nie tyle wokół kwestii pozyskania nowych klientów przez powoda, ile wokół przesłanki czerpania przez pozwanego w dalszym ciągu korzyści z zawartych za pośrednictwem powoda umów. Za pośrednictwem powoda pozwany bowiem zawarł 132 umów ubezpieczenia, z czego na dzień 26 lutego 2013 r. nadal trwały 32 umowy (k. 127-129). Ponadto powód obsługiwał 627 umów ubezpieczenia przejętych od innych agentów, z czego na dzień 26 lutego 2013 r. nadal trwało 167 umów (k. 130-141).

Zasadność zatem żądania wynagrodzenia wyrównawczego zależy nie tylko od zaistnienia przesłanek pozyskania przez agenta nowych klientów lub zwiększenia obrotów z dotychczasowymi oraz czerpania przez dającego zlecenie korzyści z umów zawartych za pośrednictwem agenta, lecz także od tego, czy za przyznaniem tego świadczenia przemawiają względy słuszności oceniane w świetle wszystkich okoliczności, w szczególności utraty przez agenta prowizji od zawartych za jego pośrednictwem umów.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzą wszystkie pozytywne przesłanki zasądzenia na rzecz powoda świadczenia wyrównawczego oraz nie zachodzi żadna z negatywnych przesłanek przyznania tego świadczenia. Pozwany nie kwestionował faktu współpracy z powodem. W konsekwencji roszczenie powoda znajduje podstawę prawną w przepisie art. 764 ³ k.c.

Świadczenie wyrównawcze przysługuje agentowi po rozwiązaniu umowy agencyjnej, jeżeli zostaną wykazane jego przesłanki w postaci rozwiązania umowy agencyjnej z przyczyn innych niż wymienione w art. 764 ⁴ pkt 2 i 3 k.c., pozyskania przez agenta nowych klientów lub doprowadzenia do istotnego wzrostu obrotów z dotychczasowymi klientami dającego zlecenie oraz dalszego czerpania przez dającego zlecenie znacznych korzyści z umów zawartych przez agenta oraz gdy żądanie zapłaty świadczenia zasługuje na aprobatę w świetle zasad słuszności. Postępowanie dowodowe wykazało, że powód pozyskał dla pozwanego nowych klientów, natomiast pozwany po rozwiązaniu umowy agencyjnej nadal czerpie z tych umów znaczne korzyści. Użyte przez ustawodawcę w treści przepisu pojęcie „znacznych korzyści” jest nieostre. O tym, czy rozmiary korzyści dającego zlecenie z umów zawartych dzięki działalności agenta, uzasadniają uznanie ich za znaczne w rozumieniu art. 764 ³ § 1 k.c., decyduje relacja wysokości średniego rocznego dochodu uzyskiwanego przez dającego zlecenie z tych umów do średniego rocznego wynagrodzenia agenta. Im większa różnica między tymi wartościami, tym bardziej oczywiste jest, że korzyści dającego zlecenie mają charakter znaczny w rozumieniu przepisu art. 764 ³ § 1 k.c. Nadto korzyści są znaczne, jeżeli z porównania wyników działań innych agentów, spełniających te same uwarunkowania jak powód w zakresie czasu trwania umowy, jak również doświadczenia zawodowego wynika, iż korzyści uzyskane przez pozwanego na skutek działań powoda, są wyższe niż przeciętnie uzyskiwane przez innych agentów. Zważywszy na to, że powód w całym okresie współpracy z pozwanym notował bardzo dobre wyniki sprzedaży i był nagradzany należy przyjąć, że generował dla pozwanego korzyści większe niż inni agenci. Wskazana przesłanka pozwala zatem uznać, że pozwany czerpał znaczne korzyści z umów zawartych przez powoda. W tym kontekście nie można także tracić z pola widzenia poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 listopada 2005 r. (sygn. akt I CK 207/05, OSNC 2006/9/150), że ocena omawianego pojęcia nie może nie uwzględniać charakteru przedsiębiorstwa dającego zlecenie, a zwłaszcza takiego przedsiębiorstwa, którego zyski opierają się na pracy wielu agentów, z których żaden nie jest w stanie wypracować korzyści wyższych niż normalnie osiąganych przez przedsiębiorstwo. Pozwana spółka ubezpieczeniowa zawiera umowy ubezpieczenia z tysiącami klientów, pozyskanych przez wielu agentów. W skali całego przedsiębiorstwa liczba 132 klientów pozyskanych przez powoda, z których częścią pozwany nadal pozostaje w stosunku zobowiązaniowym, nie może być postrzegana jako znaczna, jednak niewątpliwie baza tych klientów także tworzy wartość przedsiębiorstwa, a zyski czerpane z umów zawartych z nimi dają wymierną, długoletnią korzyść, co nie może pozostać bez znaczenia przy ocenie, czy spełnione zostały przesłanki określone w art. 764 ³ k.c.

Wątpliwości Sądu Okręgowego nie budziła także zasadność roszczenia powoda w świetle zasad słuszności. Z treści art. 764 ³ § 1 in fine k.c. wynika, że ocena ta winna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w szczególności utraty przez agenta prowizji. Ta okoliczność nie budzi wątpliwości, jest bowiem w zasadzie naturalną konsekwencją rozwiązania umowy o współpracy, która nie przewidywała żadnej formy wynagrodzenia dla powoda po ustaniu współpracy, nawet w związku z włożeniem na niego zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej przez okres aż dwóch lat od rozwiązania umowy. Za uznaniem, że powodowi należy się świadczenie wyrównawcze w świetle zasad słuszności, przemawiają pozostałe okoliczności charakteryzujące przebieg współpracy między stronami. Należy tu wskazać, że powód był agentem solidnie wykonującym swoje obowiązki oraz był nagradzany za wyniki sprzedaży. Liczba zaś zawartych umów wskazuje, że był on osobą bardzo aktywną jako agent oraz nagłe zakończenie współpracy z M. H., uzasadniają przyjęcie, że przedmiotowe świadczenie jest stronie powodowej należne.

Zgodnie z poglądami nauki prawa cywilnego nie budzi wątpliwości, że źródłem roszczenia o świadczenie wyrównawcze jest fakt korzystania przez dającego zlecenie z niematerialnego dobra w postaci tzw. goodwill, którego istotę stanowi pozyskana klientela, możliwość zawarcia dalszych umów, zwiększenie rozpoznawalności marki dającego zlecenie na rynku oferowanych przez niego dóbr. Fakt uczestnictwa agenta w procesie tworzenia tego dobra stanowi moralną podstawę dla jego roszczenia o zapłatę tego świadczenia. W ocenie Sądu powód swoimi działaniami i zaangażowaniem walnie przyczynił się do powstania korzyści odnoszonych przez pozwanego z prowadzonej działalności.

Ponadto przy rozważeniu zasad słuszności znaczenie ma wprowadzenie w umowie agencyjnej takich ograniczeń jak wyłączność i zakaz działalności konkurencyjnej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2010 r., sygn. akt I ACa 295/10, niepubl.). Takie ograniczenia dotyczyły zaś powoda bez wynagrodzenia z tego tytułu.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, że powód spełnił wszystkie przesłanki uzasadniające żądanie zasądzenia świadczenia wyrównawczego.

Sąd nie uwzględnił jednak żądania powoda w całości. Ustawowa regulacja wysokości świadczenia wyrównawczego na podstawie art. 764 ³ k.p.c. nie podaje sposobu ustalenia wysokości należnej agentowi sumy. W związku z tym konieczne jest skonstruowanie algorytmu służącego obliczaniu tego świadczenia z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy. Sąd uznał, że należy obliczyć przedmiotowe świadczenie, przyjmując za podstawę wartość średniego rocznego wynagrodzenia powoda wskazanego przez niego w pozwie oraz uwzględniając ilość umów zawartych łącznie przez powoda i umów, które trwały w okresie roku po rozwiązaniu umowy agencyjnej, przy czym w ocenie Sądu okres ten należało zawęzić do ostatnich pięciu lat przed rozwiązaniem umowy o współpracę. Skoro bowiem świadczenie wyrównawcze ma być maksymalnie średnią z ostatnich pięciu lat, to w ocenie Sądu również stosunek umów zawartych przez stronę powodową do umów pozostających jako czynne po roku od zakończenia umowy agencyjnej należało przyjąć także z tego okresu. Porównując już we wskazanym wyżej zakresie umowy, Sąd stwierdził, iż w ciągu ostatnich pięciu lat M. H. zawarł 132 umowy ubezpieczenia, z których 38 pozostają jako czynne (k. 127-129). Wysokość świadczenia należnego powodowi wyniosła zatem kwotę stanowiącą wynik pomnożenia kwoty średniego rocznego wynagrodzenia powoda przez iloraz liczby umów trwających przez liczbę umów zawartych ogółem, tj. (...) x 38/132 = 23.665,88 zł. Dlatego też, taką kwotę tytułem świadczenia wyrównawczego Sąd zasądził na rzecz powoda, w pozostałej części natomiast powództwo o to świadczenie oddalił.

Powyższy mechanizm ustalenia wysokości świadczenia wyrównawczego odzwierciedla bowiem trwałość stworzonej przez agenta bazy klientów, a w konsekwencji trwałość skutków, jakie dla dającego zlecenie przyniosła jego działalność (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 czerwca 2011 r., sygn. akt I ACa 80/11, niepubl). Niezaprzeczalnie bowiem wysokość świadczenia wyrównawczego, którego jedynie maksymalną granicę określił ustawodawca, winna pozostawać w relacji z przesłankami uzasadniającymi przyznanie świadczenia, a zastosowany sposób jego wyliczenia spełnia ten wymóg.

Sąd uwzględnił również w części powództwo o odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty świadczenia wyrównawczego. Zgodnie bowiem z art. 481 § 1 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd uwzględnił roszczenie za okres od wezwania pozwanego do zapłaty świadczenia wyrównawczego (k. 15) tj. od 25 października 2006 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. uznając, że koszty powinny być stosunkowo rozdzielone. Powód wygrał proces w 23,66 % , a przegrał w 76,34 %. Sąd szczegółowe wyliczenie kosztów pozostawił referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. (pkt III wyroku).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w oparciu o wskazane przepisy orzekł jak w sentencji orzeczenia.