Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

Protokolant: sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa I. T. i M. T. (1)

przeciwko (...) W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

I.  oddala powództwo,

II.  odstępuje od obciążania powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony pozwanej,

III.  koszty sądowe nieuiszczone w toku postępowania przejmuje na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sędzia Agnieszka Nakwaska - Szczepkowska

Sygn. akt I C 101/24

UZASADNIENIE

Powodowie I. T. i M. T. (1) pozwem z dnia 22 czerwca 2021 r., złożonym do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, skierowanym przeciwko (...) W., wnieśli o pozbawienie w całości wykonalności wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 16 października 2012 r. w sprawie o sygn. akt III C 1215/05 oraz utrzymującego go w mocy wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie II z dnia 16 września 2018 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 305/13, które to zostały zaopatrzone w klauzulę wykonalności w dniu 28 lutego 2019 r., nakazujących I. T. i M. T. (1) wydanie (...) W. nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), o pow. 1161 m ^{( 2)}, stanowiącą działkę gruntu oznaczoną w ewidencji gruntów nr. (...) w obrębie (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powodowie wnieśli nadto o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że M. T. (1) w dniu 1 sierpnia 2019 r. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia opisanej wyżej nieruchomości przez swoich poprzedników prawnych. Ocena wystąpienia zasiedzenia winna być dokonywana w oparciu o przepisy, które obowiązywały w czasie rozpoczęcia posiadania oraz w okresie przewidzianym do nabycia własności nieruchomości – w odniesieniu do okoliczności tej sprawy – od 1937 r., a więc w oparciu o przepisy Kodeksu Napoleona oraz Prawa rzeczowego. Przyjmując 10-letni termin zasiedzenia, poprzednicy prawni powoda nabyli nieruchomość przez zasiedzenie z dniem 29 listopada 1947 r. Powodowie zaznaczyli, że podstawą prawną ich powództwa w tej sprawie jest art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

(pozew – k. 1-4)

Postanowieniem z dnia 1 lipca 2021 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

(postanowienie z 01.07.2021 r. – k. 42)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego nie może być zarzut zasiedzenia nieruchomości przez poprzedników prawnych powodów na datę sprzed wyroku w sprawie o wydanie nieruchomości. Nadto, pozwany wskazał, że w sprawie o wydanie nieruchomości, w której zapadły wyroki wskazane w petitum pozwu, został zgłoszony zarzut zasiedzenia nieruchomości. Co więcej, uprzednio toczyły się już postępowania o zasiedzenie tej nieruchomości z wniosku powoda oraz z wniosku powódki, które zostały prawomocnie oddalone. Niezależnie od tego, pozwany zaprzeczył, aby istniały podstawy do stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości przez poprzedników prawnych powoda.

(odpowiedź na pozew – k. 107-121)

Na rozprawie w dniu 7 maja 2025 r. pełnomocnik powodów sprecyzował, że tytułem wykonawczym, którego dotyczy żądanie, jest wyrok Sądu Okręgowego z 16 października 2012 r. w zakresie pkt. 1 nakazującego wydanie nieruchomości. Apelacja od tego wyroku została oddalona przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 26 września 2018 r.

(protokół rozprawy z 07.05.2025 r. – k. 237-238 /protokół skrócony/)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość oznaczona nr. ewidencyjnym (...) z obrębu (...), o powierzchni 1161 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie - VII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) położona jest w W. przy ul. (...). Właścicielem nieruchomości wedle treści księgi wieczystej jest (...) W.. Przedmiotowa nieruchomość jest w posiadaniu I. i M. T. (1).

(okoliczności bezsporne)

Wyrokiem z dnia 16 października 2012 r., w sprawie o sygn. akt III C 1215/05, Sąd Okręgowy w Warszawie nakazał M. T. (1) i I. T., aby wydali (...) W. opisaną wyżej nieruchomość – pkt 1. Wyrokiem z 26 września 2018 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w sprawie o sygn. akt VI ACa 305/13, oddalił apelację M. T. (1) i I. T.. Opisanemu wyżej wyrokowi Sądu Okręgowego w Warszawie nadano klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 lutego 2019 r.

(okoliczności bezsporne, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie, sygn. akt III C 1215/05 z 16.10.2012 r. – k. 20, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, sygn. akt VI ACa 305/13 z 26.09.2018 r. – k. 19, klauzula wykonalności – k. 20v)

W troku postępowania o wydanie nieruchomości pozwani – M. T. (1) i I. T. podnosili zarzut zasiedzenia nieruchomości, który nie został uwzględniony przez Sąd I instancji, ani przez Sąd II instancji. Toczyły się również postępowania z wniosków M. T. (2) i I. T. o stwierdzenie zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości, zakończone oddaleniem wniosków (postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 4 stycznia 2010 r., sygn. akt I Ns 1160/08, postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 16 sierpnia 2010 r., sygn. akt V Ca 1242/10, postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie z 22 marca 2016 r., sygn. akt XVI Ns 297/15, postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 maja 2017 r., sygn. akt V Ca 2150/16).

(okoliczności bezsporne, postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie i Sądu Okręgowego w Warszawie, nadto postanowienia Sądu Najwyższego – k. 141-175)

W dniu 1 sierpnia 2019 r. M. T. (1) ponownie wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia spornej nieruchomości. Sprawa zawisła przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie pod sygn. akt II Ns 708/19. Postępowanie zostało zawieszone postanowieniem z 15 września 2021 r. między innymi z uwagi na śmierć uczestnika postępowania.

(okoliczności bezsporne, postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie II Ns 708/19 – k. 200)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie twierdzeń stron i złożonych do akt odpisów dokumentów. Stan faktyczny w zakresie potrzebnym do rozstrzygnięcia o zasadności powództwa nie był między stronami sporny. Sąd nie badał, czy nastąpiło nabycie przez poprzedników prawnych powoda własności przedmiotowej w sprawie nieruchomości przez zasiedzenie, a wnioski dowodowe zmierzające do wykazania przesłanek zasiedzenia podlegały pominięciu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 840 § 1 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli:

1) przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia;

3) małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

W niniejszej sprawie powodowie dążyli do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 16 października 2012 r., sygn. akt III C 1215/05, w zakresie pkt. 1 nakazującego I. T. i M. T. (1) wydanie na rzecz (...) W. przedmiotowej w sprawie nieruchomości, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 28 lutego 2019 r. Jako podstawę prawną swojego żądania procesowego powodowie podali art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Uzasadniając powództwo, powodowie wskazywali na zainicjowanie przez powoda w 2019 r. postępowania o zasiedzenie nieruchomości, a także podnosili sam fakt nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie przez poprzedników prawnych powoda.

Wskazać jednak należy, że powództwo opozycyjne skierowane przeciwko prawomocnemu orzeczeniu sądu nie może naruszać powagi rzeczy osądzonej, w związku z czym co do zasady może być ono oparte jedynie na zdarzeniach, które nastąpiły po powstaniu tytułu egzekucyjnego (zamknięciu rozprawy), wskutek których zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane. Prekluzyjny skutek prawomocności orzeczenia i powagi rzeczy osądzonej obejmuje okoliczności i zarzuty, które istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona skutecznie ich nie przytoczyła. Nie ma przy tym znaczenia, czy ponosiła winę w zaniechaniu skutecznego podniesienia właściwych zarzutów i okoliczności. Przedmiotem rozpoznania w sprawie zainicjowanej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, prowadziłoby to bowiem do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń. Ograniczony wyłom od tej zasady dotyczy zarzutu spełnienia świadczenia oraz – w obecnym brzmieniu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. – zarzutu potrącenia (…). Co do zasady zaś powództwo opozycyjne nie może prowadzić do ponownego merytorycznego rozpoznania prawomocnie rozstrzygniętej sprawy ani służyć sanowaniu uchybień strony, która we właściwym czasie nie wystąpiła ze stosownym zarzutem, lub korygowaniu błędów sądu orzekającego, który zarzut taki przeoczył (postanowienie Sądu Najwyższego z 20 maja 2022 r., I CSK 610/22, Legalis).

Powyższe stanowisko było jednolicie prezentowane także we wcześniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego. I tak, w uchwale z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie III CZP 16/12 (LEX nr 1227607) Sąd Najwyższy wskazał, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku dochodzi do prekluzji materiału faktycznego sprawy, w której został on wydany. Oznacza to, że jeżeli określone okoliczności i oparte na nich zarzuty lub wypływające z nich wnioski istniały i dały się sformułować w chwili zamknięcia rozprawy, lecz strona skutecznie ich nie podniosła lub nie przytoczyła, w związku z czym nie zostały spożytkowane przez sąd przy wydawaniu wyroku, podlegają prekluzji, czyli - jak to określono w orzecznictwie – „wykluczającemu działaniu prawomocności”. Jednocześnie podniesiono, że prekluzyjny skutek prawomocności oraz powagi rzeczy osądzonej jest niezależny od tego, czy strona ponosi winę w zaniechaniu przytoczenia określonych okoliczności lub podniesienia właściwych zarzutów. Z kolei w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2011 r., III CZP 128/10 (LEX nr 687005) podkreślono, że w postępowaniu wywołanym powództwem przeciwegzekucyjnym nie zapada odmienne rozstrzygnięcie odnośnie roszczenia procesowego istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, lecz tylko co do tego, czy roszczenie to po tej chwili ekspirowało.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej, należy zauważyć, że bezspornym jest, że postępowanie w sprawie III C 1215/05 zostało prawomocnie zakończone. Apelacja wniesiona przez M. T. (1) i I. T. od przedmiotowego wyroku została oddalona. Niedopuszczalnym byłoby badanie w sprawie z powództwa opozycyjnego, czy faktycznie (...) W. przysługiwał na datę zamknięcia rozprawy tytuł własności przedmiotowej nieruchomości, czy też własność nabyli poprzednicy prawni powoda, a następnie powód. Nawet gdyby w powyższym postępowaniu nie był zgłoszony zarzut zasiedzenia, Sąd w sprawie niniejszej okoliczności tych nie mógłby badać.

Jedynie zatem na marginesie wypada zauważyć, że w sprawie o wydanie nieruchomości kwestia zasiedzenia była przez sądy badana, a nadto toczyły się dwa postępowania nieprocesowe z wniosku M. T. (1) i I. T. o stwierdzenie zasiedzenia, oba zakończone oddaleniem wniosku. Powodowie nie przeczyli powyższemu, usiłowali natomiast wykazać, że nie była wcześniej analizowana kwestia potencjalnego nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie przez poprzedników prawnych powoda, a badano jedynie zasiedzenie nieruchomości przez powoda i przez powódkę. Na tym etapie postępowania nie ma to jednak znaczenia. Jeżeli M. T. (1) w postępowaniu II Ns 708/19 toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie zdoła wykazać swoje racje i uzyska prawomocne postanowienie uwzględniające wniosek o zasiedzenie, taka okoliczność mogłaby zostać zakwalifikowana jako podstawa do pozbawienia wykonalności kwestionowanego w sprawie tytułu wykonawczego. Natomiast według stanu na dzień zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.) takim orzeczeniem powodowie nie dysponują. Nie zachodziły też żadne inne okoliczności, które w świetle brzmienia art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. mogłyby stanowić podstawę pozbawienia wskazanego tytułu wykonawczego wykonalności.

Wobec powyższego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. a contrario orzeczono jak w punkcie I wyroku, uznając powództwo za bezzasadne.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd uznał, że w przedmiotowej sprawie zachodzi szczególny wypadek, uzasadniający nieobciążanie strony, która przegrała postępowanie, obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony przeciwnej. W ocenie Sądu, powodowie, występując z przedmiotowym roszczeniem, mogli pozostawać w przeświadczeniu zasadności wyprowadzanych żądań. Powodowie nieprzerwanie zamieszkują nieruchomość przy ul. (...) w W., powód mieszka tam całe życie i od wielu lat walczy o uzyskanie tytułu prawnego do nieruchomości, którą zamieszkiwali również jego poprzednicy prawni. Sąd wziął przy tym pod uwagę fakt, że spór zawisł pomiędzy osobami fizycznymi a jednostką samorządu terytorialnego – zatem podmiotem publicznym. Za odstąpieniem od obciążenia powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu poniesionych przez stronę przeciwną przemawia również sytuacja majątkowa i osobista powodów – co również stanowiło podstawę do zwolnienia ich od ponoszenia kosztów sądowych w zakresie opłaty od pozwu. Koszty procesu po stronie pozwanego to przy tym wyłącznie koszty zastępstwa procesowego, pozwany nie poniósł kosztów sądowych ani wydatków w tej sprawie.

Nieuiszczone koszty sądowe w postaci opłaty od pozwu Sąd w punkcie III wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 u.k.s.c. a contrario, przejął na rachunek Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska