Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Sędziowie: SA Anna Kubasiak

SO del. Anita Górecka (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 stycznia 2019 r. w W.

sprawy (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

z udziałem zainteresowanej M. B. (1)

o wydanie zaświadczenia na formularzu A1

na skutek apelacji (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 3 lutego 2017 r. sygn. akt XIV U 1613/16

1.  prostuje oczywistą omyłkę w komparycji zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce słowa (...) wpisuje słowo ”B.”;

2.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. w ten sposób, że nakazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. wydać „Zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej” na formularzu A1 dla M. B. (1) na okres od 17 lipca 2015 r. do 11 sierpnia 2015 r. i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w likwidacji w W. kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz (...) Spółki z o.o. Spółki komandytowej w likwidacji w W. kwotę 240 (dwieście czterdzieści ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Anna Kubasiak Ewa Stryczyńska Anita Górecka

Sygn. akt: III AUa 915/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 maja 2016 r. nr (...)-UE Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. na podstawie art. 219 k.p.a. w związku z art. 83b ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 12 ust. l rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w brzmieniu nadanym przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 465/2012 odmówił wydania „zaświadczenia o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej” na formularzu Al dla M. B. (1) na okres od 17 lipca 2015 r. do 11 sierpnia 2015 r. W uzasadnieniu wskazano, że osoba będąca studentem zatrudnionym na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia w celu wykonywania usług opieki i pomocy domowej na terenie Niemiec nie mieści się w pojęciu ani pracownika, ani osoby pracującej na własny rachunek.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył płatnik składek (...) Sp. z o.o. Sp. k., zarzucając naruszenie:

1)  przepisów postępowania, tj. art. 7, art. 10, art. 75, art. 77, art. 78, art. 80 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o syste­mie ubezpieczeń społecznych poprzez niedokładne wyjaśnienie stanu faktycznego oraz rozpatrzenie materiału dowodowego, w szczególności niezweryfikowanie, czy ubezpieczona podlega ubezpie­czeniu zdrowotnemu, co w konsekwencji spowodowało przyjęcie przez or­gan rentowy, że ubezpieczona nie jest osobą delegowaną, do której zasto­sowanie znajduje art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego Rady (WE) nr 883/2004 (dalej jako: „rozporządzenie podstawowe”);

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 11 ust. 1 rozporządzenia podsta­wowego poprzez doprowadzenie do sytuacji, w której ubezpieczona pod­legałaby ustawodawstwu dwóch państw: polskiemu w zakresie ubezpie­czenia zdrowotnego i niemieckiemu w zakresie ubezpieczeń społecz­nych;

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 12 rozporządzenia podstawowe­go poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że „podlega­nie określonemu systemowi prawnemu z zakresu zabezpieczenia społecz­nego” jest synonimem pojęcia „objęcie ubezpieczeniem”, podczas gdy znaczenia tych pojęć są różne, co doprowadziło do sytuacji niezastosowa­nia tego przepisu w stanie faktycznym, w którym ma on pełne zatasowanie;

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. doty­czącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koor­dynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że ubezpieczona nie podlega ustawodawstwu polskiemu z uwagi na zwolnienie z podlegania ubezpie­czeniom emerytalnemu i rentowym, podczas gdy ubezpieczona objęta jest ubezpieczeniem zdrowotnym (które jest wystarczające dla uznania, że dana osoba podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym takie ubezpieczenie posiada).

W oparciu o powyższe zarzuty odwołująca się spółka wniosła o:

1)  zamianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że w okresie od 17 lipca 2015 r. do 11 sierpnia 2015 r. do ubezpieczonej M. B. (1) za­stosowanie ma polskie ustawodawstwo w zakresie zabezpieczenia spo­łecznego na podstawie art. 12 rozporządzenia podstawowego i zobowią­zanie organu rentowego do wydania ubezpieczonej formularza A1 po­twierdzającego ten fakt;

1)  ewentualnie, jeżeli Sąd uzna, że organ rentowy nie przeanalizował innych przesłanek podlegania ustawodawstwu z zakresu zabezpieczania społecz­nego – o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie organowi rentowemu niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania, przy stanowczym wskazaniu, że po­siadanie statusu studenta nie jest przesłanką do odmowy wydania formula­rza A1.

W odpowiedzi na odwołanieorgan rentowy wniósł o jego oddalenie i wskazał, że zleceniobiorca, który posiada w Polsce status studenta i nie ukończył 26 roku życia, skierowany czasowo do pracy w innym państwie członkowskim, podlega w zakresie zabezpieczenia społecznego systemowi tego państwa, na terytorium którego w danym okresie faktycznie wykonuje pracę, zgodnie z art. 11 ust. 3 lit a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Nie może mieć do niego zastosowanie art. 12 ust. 1 powołanego rozporządzenia i w konsekwencji nie może otrzymać z ZUS zaświadczenia A1. Ponadto zleceniobiorcy, którzy posiadają status studenta i nie ukończyli 26 roku życia nie podlegają w Polsce obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. W przypadku takich osób zastosowanie przepisów o delegowaniu nie jest możliwe, gdyż grupa ta nie jest objęta w Polsce obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. W ocenie organu rentowego odwołanie nie wnosi do sprawy nowych okoliczności, które mogłyby skutkować uchyleniem lub zmianą zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 3 lutego 2017 r., Sąd Okręgowy w Warszawie, XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych, w pkt I sentencji oddalił odwołanie, zaś w pkt II zasądził od odwołującej się na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. zwrot kosztów postępowania pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sąd Okręgowy ustalił , że w dniu 10 czerwca 2015r. M. B. (1) zawarła umowę zlecenia z (...) Sp. z o.o. Sp.k. w celu wykonywania usług opieki i pomocy domowej na terenie Niemiec. Umowa została zawarta na okres od 23 czerwca 2015 r. do 16 października 2015 r. W okresie wykonywania ww. umowy M. B. (1), ur. (...), była studentką, i z tej przyczyny, odwołująca się spółka jako płatnik składek, nie zgłosiła M. B. (1) do ubezpieczeń społecznych z tytułu ww. umowy zlecenia. M. B. (1) 27 stycznia 1999 r. została zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu posiadania statusu członka rodziny uprawnionego do świadczeń zdrowotnych i z tego tytułu była uprawniona do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego także w okresie wykonywania ww. umowy zlecenia.

Dnia 11 kwietnia 2016 r. do organu rentowego wpłynął wniosek (...)Sp. z o.o. Sp.k w W. z 29 marca 2016 r. o ustalenie ustawodawstwa właściwego dla M. B. (1) jako pracownika delegowanego na terytorium innego Państwa Członkowskiego UE na podstawie art. 12.1 Rozporządzenia Parlamentu i Rady (WE) Nr 883/2004 oddelegowanej do pracy na terytorium Niemiec w okresie od 17 lipca 2015 r. do 11 sierpnia 2015 r. Organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił wydania zaświadczenia potwierdzającego polskie ustawodawstwo na formularzu Al dla M. B. (1) na podstawie art. 12.1. rozporządzenia Parlamentu i Rady (WE) Nr 883/2004.

Powyższe ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił w oparciu o znajdujące się w aktach sprawy dokumenty, które uznał za wiarygodne, wskazując, że nie były one kwestionowane przez żadną ze stron. Sąd I instancji podkreślił, że powyższy stan faktyczny był między stronami bezsporny, a istota sporu sprowadzała się do jego odmiennej oceny prawnej.

Sąd Okręgowy zważył , że zgodnie z art. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166/1 z 30.04.2004, str. 1, z późn. zm.) rozporządzenie stosuje się do obywateli Państwa Członkowskiego, bezpaństwowców i uchodźców mieszkających w Państwie Członkowskim, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu jednego lub kilku Państw Członkowskich oraz do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu.

Stosownie do treści art. 11 ust. 3 lit a) rozporządzenia nr 883/2004 pracownik najemny zatrudniony na terytorium jednego Państwa Członkowskiego podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. W myśl art. 1 pkt. a) określenie „praca najemna” oznacza wszelką pracę lub sytuację równoważną, traktowaną jako taką do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.

Sąd I instancji wskazał, że od zasady zawartej w art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia nr 883/2004 ustawodawca przewidział określone prawem wyjątki, z których najistotniejszym w tym przypadku jest art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004. Na mocy wskazanego artykułu pracodawca ma możliwość ubezpieczyć pracownika w kraju, z którego został wysłany do pracy za granicę pod warunkiem, że zarówno po jego stronie, jak i po stronie pracownika, zostaną spełnione warunki określone w Tytule II rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania Rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz. U. UE L 284 z 30.10.2009 r., str. 1, z późn. zm.) oraz w wydanej przez Komisję Administracyjną ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego Decyzji nr A2 z 12 czerwca 2009 r. (Dz. Urz. UE C 106 z 24.04.2010 r., str. 5).

Z kolei art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 stanowi, że osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę.

Stosownie zaś do art. 14 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonania ww. Rozporządzenia, do celów stosowana art. 12 ust. 1 rozporządzenia podstawowego „osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego”, oznacza także osobę zatrudnioną w celu delegowania jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że osoba ta bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca.

W myśl art. 19 ust. 2 rozporządzenia nr 987/2009 na wniosek zainteresowanego lub pracodawcy instytucja państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie zgodnie z przepisami tytułu II rozporządzenia podstawowego, poświadcza, że to ustawodawstwo ma zastosowanie, oraz w stosownych przypadkach wskazuje, jak długo i na jakich warunkach ma ono zastosowanie.

Sąd Okręgowy podniósł także, iż zgodnie z art. 6 ust. l pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U 2016 r. poz. 963) należy stwierdzić, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4 tego artykułu, który stanowi że osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że z punktu 1., doprecyzowującego art. 12 Rozporządzenia nr 883/2004, wydanego przez Komisję Administracyjną ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego decyzji nr A2 z 12 czerwca 2009 r. wynika, że przepisy art. 12 ust. 1 przywoływanego rozporządzenia stosuje się do pracownika podlegającego ustawodawstwu państwa członkowskiego (państwa wysyłającego) z tytułu wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, który zostaje wysłany przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego (państwa zatrudnienia) w celu wykonywania tam pracy na rzecz tego pracodawcy.

Sąd Okręgowy powołał się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazując iż w wyroku z 6 sierpnia 2013 r. wydanym w sprawie o sygn. akt II UK 116/13 Sąd Najwyższy stwierdził, że dla uznania, że konkretna osoba podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego w rozumieniu art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/04 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/09 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/04 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego wymagane jest podleganie przez tę osobę ubezpieczeniu społecznemu na podstawie ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Okręgowy zważył, iż osoby posiadające status studenta nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, bowiem nie spełniają przesłanki zawartej w art. 6 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ani też nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu, co wyklucza możliwość podlegania przez nich ustawodawstwu państwa wysyłającego w okresie czasowego wykonywania pracy za granicą. Skoro zatem M. B. (1) jako zleceniobiorca posiadająca status studenta była uprawniona do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego wyłącznie z tytułu posiadania statusu członka rodziny uprawnionego do świadczeń zdrowotnych przewidzianych na podstawie ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 1793), nie zaś z tytułu jakiejkolwiek innej wykonywanej działalności zawodowej, brak jest zdaniem Sądu I instancji możliwości zastosowania art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004. Nie można bowiem uznać, że uprawnienie do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, będący jednocześnie zleceniobiorcą studentem do ukończenia 26 roku życia, jest tytułem do ubezpieczenia w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ani też w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

W związku z powyższym stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji Sąd Okręgowy uznał za prawidłowe, i w związku z tym oddalił odwołanie na podstawie art. 477 § 1 k.p.c..

Od powyższego wyroku apelację wniósł odwołujący się (...) Sp. z o.o. Sp. k., zaskarżając go w całości i zarzucając mu obrazę przepisów prawa materialnego to jest:

1. art. 3 ust. 1 pkt. 1), art. 3 ust. 2 pkt. 1) i pkt. 5), art. 66 ust. 1 pkt. 20) w zw. z ust. 2, art. 67 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1793 ze zm.; dalej jako: "u.ś.o.z.f.p.") poprzez ich niezastosowanie i dowolne przyjęcie, że podleganie przez osobę posiadającą status studenta ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny nie jest w ogóle tytułem do ubezpieczenia, podczas gdy z powołanych przepisów wynika w sposób jednoznaczny że osoba taka jest ubezpieczonym w rozumieniu powołanej ustawy;

2. art. 2, art. 3 oraz art. 12 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego Rady (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. L 166, 30.4.2004, p.l; dalej jako: „rozporządzenie 883/2004") poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że posiadanie przez Ubezpieczoną M. B. (2) statusu studenta, który nie ukończył 26 roku życia i podlega jako członek rodziny ubezpieczeniu zdrowotnemu i podejmuje aktywność zawodową:

a) nie uprawnia do uznania jej za osobę delegowaną, do której zastosowanie znajduje art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004;

b) nie spełnia warunku podlegania na co najmniej miesiąc przed delegowaniem ustawodawstwu polskiemu oraz nie spełnia warunku podlegania ustawodawstwu polskiemu po rozpoczęciu aktywności zawodowej za granicą na podstawie umowy zlecenia zawartej z Odwołującym;

c) „podleganie określonemu systemowi prawnemu z zakresu zabezpieczenia społecznego", jest równoznaczne z „objęciem ubezpieczeniem i opłacaniem składek" na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie zabezpieczeń społecznego (Dz. U. z 2015 r. poz. 121, ze zm., dalej jako: „ustawa o s.u.s."), podczas gdy nie są to pojęcia tożsame;

- co doprowadziło do niezastosowania w stanie faktycznym sprawy art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 i odmówienia Ubezpieczonej wydania na jego podstawie formularza PD Al;

3. art. 11 ust.1 rozporządzenia 883/2004 poprzez doprowadzenie do sytuacji w której Ubezpieczona M. B. (2) miałaby podlegać ustawodawstwu dwóch Państw Członkowskich poprzez uznanie, że ubezpieczenie zdrowotne członka rodziny jest irrelewantne i nie stanowi tytułu do ubezpieczenia;

4. art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE z 30.10.2009, nr L 281/1 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie wykonawcze"), poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że Ubezpieczona nie podlega ustawodawstwu polskiemu z uwagi na niepodleganie ubezpieczeniom społecznym podczas gdy Ubezpieczona objęta jest ubezpieczeniem zdrowotnym, co jest wystarczające dla uznania, że dana osoba podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym takie ubezpieczenie posiada.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji poprzez ustalenie, że we wnioskowanym okresie do ubezpieczonej miało zastosowanie ustawodawstwo polskie w zakresie zabezpieczenia społecznego na podstawie art. 12 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 i zobowiązanie organu rentowego do wydania ubezpieczonej formularza PD Al, ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd, iż organ rentowy nie przeanalizował przesłanek podlegania ustawodawstwu z zakresu zabezpieczenia społecznego, o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji i przekazanie sprawy do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu z wyraźnym wskazaniem, że kwestia posiadania statusu studenta nie stanowi przesłanki uprawniającej do odmowy wydania formularza PD Al dla Ubezpieczonej.

Apelujący wniósł także o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania procesowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję.

W uzasadnieniu odwołujący przedstawił argumentację na poparcie powyższych zarzutów i wniosków.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie, oraz o zasądzenie od odwołującego się na rzecz organu rentowego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 14 stycznia 2019 r. apelujący przedstawił dodatkową argumentację na poparcie zawartego w apelacji stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja, jako zasadna, zasługiwała na uwzględnienie, co doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia dotyczące stanu faktycznego poczynione przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je, czyniąc podstawą własnego rozstrzygnięcia. Zbędne jest ich ponowne przedstawienie w tym miejscu, ponieważ orzekając na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, lecz wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2015 r., I CSK 654/14). Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż ustalony stan faktyczny zasługiwał na odmienną ocenę prawną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie zachodziły dwa podstawowe problemy natury prawnej. Po pierwsze, jak wskazał sam apelujący, była to kwestia ustalenia jaki wpływ na wydanie formularza PD Al miało posiadanie przez ubezpieczoną statusu studenta i nieukończenie przez nią 26 roku życia oraz posiadanie tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Po drugie zaś, należało, w kontekście niniejszej sprawy, poddać analizie przepisy Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazywał, że brak było podstaw do uznania, że uprawnienie do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego jakie posiadała M. B. (1) jako członek rodziny, będąc jednocześnie zleceniobiorcą studentem do ukończenia 26 roku życia, jest tytułem do ubezpieczenia w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ani też w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Sąd Apelacyjny nie podziela powyższego stanowiska. Należało przyznać rację odwołującemu się, że osoba mająca status studenta jest ubezpieczonym na gruncie ustawy z dnia z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1510). Taki wniosek wynika bowiem z analizy przepisów powołanej ustawy. Stosownie do treści art. 3 ust. 1. pkt. 1 u.ś.o.z.f.p., ubezpieczonymi są osoby posiadające obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), zamieszkujące na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA). Zgodnie natomiast z art. 3 ust. 2 pkt 1 ubezpieczonymi są także: studenci i doktoranci, którzy odbywają kształcenie w Rzeczypospolitej Polskiej, oraz absolwenci, którzy odbywają w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązkowy staż, nieposiadający obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i niebędący osobami, o których mowa w ust. 1 pkt 3.

Art. 66 ust. 1 pkt 20 ustawy wskazuje, iż obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają studenci i doktoranci niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1.

Stosownie zaś do treści art. 66 ust. 2 status członka rodziny osoby ubezpieczonej oraz status członka rodziny będącego osobą uprawnioną do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji zwalnia z obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego z powyższego tytułu.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 ubezpieczonymi są także członkowie rodzin osób, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, zamieszkujący na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, o których mowa w art. 66 ust. 1, z zastrzeżeniem art. 66 ust. 2 i 3, ani nie są osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji;

Członkowie rodziny to zgodnie z brzmieniem art. 3 pkt 5 a. jest dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole lub zakładzie kształcenia nauczycieli lub odbywa kształcenie w uczelni lub szkole doktorskiej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku.

Zważyć należało, że wbrew twierdzeniom zawartym zarówno w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jak i w odpowiedzi na apelację, w kontekście zastosowania przepisów unijnych dotyczących podleganiu ustawodawstwa państwa wysyłającego w okresie czasowego wykonywania pracy za granicą, bez znaczenia pozostaje, że osoby posiadające status studenta podlegają dobrowolnemu, nie zaś obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wysnucie wniosków przeciwnych doprowadziłoby bowiem do zawężenia literalnego brzmienia niżej przytoczonych przepisów prawa europejskiego i nieuzasadnionego ograniczenia praw osób posiadających status studentów przed 26 rokiem życia ubezpieczonych jako członkowie rodziny.

Przechodząc do analizy regulacji zawartych w przepisach prawa europejskiego, wskazać należy, iż zgodnie z art. 12 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swą działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy i że osoba ta nie jest wysłana, by zastąpić inną delegowaną osobę. (ust. 1) Osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w Państwie Członkowskim, a która udaje się, by wykonywać podobną działalność w innym Państwie Członkowskim, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy. (ust.2).

Powyższy przepis, w zakresie swego zastosowania, został doprecyzowany w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącym wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Stosownie do treści art. 14 ust. 1 Rozporządzenia nr 987/2009 do celów stosowania wyżej cytowanego art. 12 ust. 1 rozporządzenia podstawowego „osoba, która wykonuje działalność jako pracownik najemny w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie tam prowadzi swoją działalność, a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego”, oznacza także osobę zatrudnioną w celu oddelegowania jej do innego państwa członkowskiego, pod warunkiem że osoba ta bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca.

W tym kontekście należy pamiętać o Decyzji Komisji Europejskiej Nr A2 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącej wykładni art. 12 Rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym. Zgodnie z treścią wskazanej decyzji dla celów stosowania art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 987/2009, tytułem wskazówki, wymóg, do którego odnoszą się słowa „bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia”, można uważać za spełniony, jeśli dana osoba podlega przez co najmniej miesiąc ustawodawstwu państwa członkow­skiego, w którym pracodawca ma swoją siedzibę. Krótsze okresy wymagać będą indywidualnej oceny w konkretnych przypadkach, z uwzględnieniem wszelkich innych występu­jących czynników.

Istotą problemu w sytuacji ubezpieczonej jest zdefiniowanie pojęcia „podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego”. W doktrynie wskazuje się, iż istnieją dwie interpretacje powyższego pojęcia: węższa, odnosząca się do podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, oraz szersza, zgodnie z którą warunek o którym mowa w art. 12 Rozporządzenia, zostaje spełniony również w przypadku podlegania ubezpieczeniom od jakichkolwiek ryzyk społecznych, chociażby ubezpieczeniu zdrowotnemu. W ocenie Sądu Apelacyjnego słuszność znajduje szersza interpretacja co zostało potwierdzone w orzecznictwie. Zgodnie z poglądami prezentowanymi przez Sąd Najwyższy dla uznania, że konkretna osoba podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego konieczne jest podleganie przez tę osobę ubezpieczeniu, przy czym (…) nie chodzi tu tylko o podleganie ubezpieczeniu społecznemu na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (np. z tytułu pracy świadczonej na podstawie stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, czy też z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej), ale również o podleganie ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2013 r., sygn. akt: II UK 116/13, LEX nr 1460956).

Ponieważ w niniejszej sprawie kwestią sporną był fakt posiadania przez M. B. (1) statusu ubezpieczonego na gruncie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, wskazać należy iż niezależnie od rozstrzygnięcia powyższej kwestii, w sytuacji M. B. (1) i tak znajdą zastosowanie wyżej wskazane przepisy rozporządzeń, na co wskazują poglądy przedstawione orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Trybunał ten w wyroku z dnia 25 października 2018 r. w sprawie C-451/17 wskazał bowiem, iż art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009 w związku z art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że pracownika zatrudnionego w celu oddelegowania do innego państwa członkowskiego należy uznać za osobę, która „bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca” w rozumieniu art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009, nawet jeśli pracownik ten nie miał statusu osoby ubezpieczonej na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia, o ile w tym momencie pracownik miał miejsce zamieszkania we wspomnianym państwie członkowskim, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.

W powołanym orzeczeniu Trybunał zwrócił uwagę na cel Rozporządzenia nr 883/2004 jakim jest m.in. zapobieżenie pozbawieniu osób objętych zakresem stosowania tego rozporządzenia ochrony w dziedzinie zabezpieczenia społecznego – wobec braku ustawodawstwa, jakie miałoby do nich zastosowanie.

W tym kontekście należy podkreślić, iż Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację przedstawioną przez odwołującego się w apelacji, która odnosiła się do hipotetycznej sytuacji uznania przez organ rentowy państwa do którego oddelegowana została ubezpieczona, iż w tym państwie również nie podlega ona ubezpieczeniom społecznym. Apelujący słusznie wskazał, iż przepisy wspólnotowe nie przewidują sytuacji, w której dana osoba nie podlega żadnemu ustawodawstwu. W ocenie Sądu Apelacyjnego zaskarżony wyrok oraz poprzedzająca go decyzja organu rentowego w istocie doprowadza do takiej właśnie sytuacji, która jest nie do zaakceptowania w świetle obowiązujących przepisów unijnych.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i nakazał organowi rentowemu wydanie odwołującemu się zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej, dotyczące M. B. (1) .

Sąd Apelacyjny zmienił również rozstrzygnięcie o kosztach postępowania przed Sądem I instancji, zasądzając od organu rentowego jako strony przegrywającej spór (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.) na rzecz odwołującego się zwrot kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 360 zł, ustalonej w wysokości stawki minimalnej na podstawie § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym przed dniem 27 października 2016 r. O powyższym Sąd orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w pkt II sentencji wyroku.

Stosownie do treści art. 350 § 1. k.p.c. Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Zgodnie z § 3 wskazanego przepisu jeżeli sprawa toczy się przed sądem drugiej instancji, sąd ten może z urzędu sprostować wyrok pierwszej instancji. Biorąc pod uwagę błąd pisarski w komparycji zaskarżonego wyroku, polegający na niewłaściwej pisowni nazwiska ubezpieczonej ( (...) zamiast (...) ) Sąd Apelacyjny sprostował z urzędu powyższą omyłkę, o czym orzekł w pkt I sentencji.

W przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego Sąd orzekł w pkt III sentencji na podstawie art. 108 § 1 w związku z art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od organu rentowego jako strony przegrywającej sprawę na rzecz odwołującego się kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej, na podstawie § 9 ust. 2 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia apelacji.

Sędziowie: Przewodnicząca:

Anna Kubasiak Ewa Stryczyńska

Anita Górecka