Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Stryczyńska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Beata Wachowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 października 2021 r. w W.

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

z udziałem M. B.

o składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne

na skutek apelacji A. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 marca 2018 r. sygn. akt XIII U 1175/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. kwotę 4050,00 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Stryczyńska

Sygn. akt III AUa 677/18

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 marca 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. stwierdził, że A. B. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wyniosło łącznie 76.375,42 zł, w tym: z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w ramach deklaracji nr 01-39 za okres od września 2006 r. do grudnia 2013 r. w kwocie 27.486,33 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 23.705 zł; z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne w ramach deklaracji nr 01-39 za okres od września 2006 r. do stycznia 2016 r. w kwocie 11.257,26 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 9.646 zł i z tytułu składek na Fundusz Pracy w ramach deklaracji nr 01-39 za okres od września 2009 r. do grudnia 2013 r. w kwocie 2.292,83 zł i odsetek za zwłokę w kwocie 1.988 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wyjaśnił, że zawiadomił A. B. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy, wzywając jednocześnie do złożenia pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek, pod rygorem wydania decyzji w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na podstawie dotychczas zgromadzonych dowodów. Jednakże, płatnik składek A. B. nie dopełnił obowiązku określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z tym organ rentowy, działając na podstawie art. 83 ust. 1 ww. ustawy, określił wysokość zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy w ww. decyzji.

A. B. złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości. Organowi rentowemu zarzucił naruszenie art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011 r., nr 232 poz. 1378 ze zm.) przez ich pominięcie, a w konsekwencji uznanie na mocy ww. decyzji, że odwołujący się jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy w sytuacji gdy należności z tytułu składek wymienionych w decyzji w zdecydowanej części się przedawniły, tj. przez nieuwzględnienie przedawnienia należności z tytułu: składek na ubezpieczenie społeczne wraz z odsetkami za okres od września 2006r. do marca 2012r., składek na ubezpieczenie zdrowotne wraz z odsetkami za okres od września 2006r. do marca 2012r. oraz składek na Fundusz Pracy wraz z odsetkami za okres od września 2009r. do marca 2012r.

Mając powyższe na uwadze, w przypadku uznania przez organ rentowy niniejszego odwołania za słuszne, na podstawie art. 83 ust. 6 ustawy systemowej wniósł o uchylenie przedmiotowej decyzji, ewentualnie o jej zmianę przez uwzględnienie przedawnienia, zgodnie z przepisami powszechnie obowiązującymi, należności z tytułu składek oraz zmianę okresów, za które nie zostały opłacone składki przez uwzględnienie wyłącznie tych, za które należności z tytułu składek się nie przedawniły, a w konsekwencji o zmianę - obniżenie - kwoty zaległości do wysokości odpowiadającej wartości nieprzedawnionym, na dzień wydania wyroku, należnościom z tytułu składek.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację tożsamą, jak w zaskarżonej decyzji. Odnosząc się natomiast do podniesionego w odwołaniu zarzutu przedawnienia należności z tytułu składek, organ rentowy podniósł, że od 1 stycznia 2012r. ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym bardzo istotnym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty ich wymagalności, tak jak stanowi art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, ale od dnia 1 stycznia 2012r. Niezależnie od powyższego, organ wskazał, że każda czynność zmierzająca do wyegzekwowania zaległych składek, zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy systemowej powoduje zawieszenie biegu przedawnienia. W przedmiotowej sprawie, za taką czynność należy, zdaniem organu uznać zawiadomienie o wszczęciu postępowania w przedmiocie ustalania wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy z 20 czerwca 2016r., odebrane przez odwołującego się 23 czerwca 2016r.

Zainteresowana M. B., przyłączyła się do stanowiska odwołującego się.

Wyrokiem z 22 marca 2018r. Sad Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie oraz zasądził od A. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. kwotę 5400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że A. B. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Odwołujący się nie wywiązywał się z obowiązku terminowego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w związku z czym, na jego koncie powstały zaległości.

W związku ze stwierdzeniem istnienia zaległości składkowych, pismem z 20 czerwca 2016r. odwołujący się oraz jego małżonka M. B., zostali poinformowani o wszczęciu postępowania w sprawie określenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy.

W piśmie tym, organ rentowy przedstawił szczegółowe wyliczenie zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy, które oparte zostało na stanowiącym załącznik wydruku komputerowym, zawierającym szczegółowe zestawienie należności za poszczególne miesiące okresu od czerwca 2006 r. do stycznia 2016 r.

W zawiadomieniu o wszczęciu postępowania, organ rentowy wezwał płatnika składek do złożenia stosownych wyjaśnień w terminie 7 dni pod rygorem wydania decyzji w sprawie określenia wysokości należności z tytułu zaległości składkowych.

Płatnik składek został poinformowany, że w przypadku opłacenia zaległych składek postępowanie zostanie umorzone.

Odwołujący się nie ustosunkował się do powyższego zawiadomienia i w konsekwencji zaskarżoną decyzją z 7 marca 2017r. organ rentowy stwierdził wysokość istniejącego zadłużenia zgodnie ze sporządzonym wcześniej zestawieniem.

Odwołujący się nie kwestionował faktu nieopłacenia w terminie wskazanych w zaskarżonej decyzji składek, a jedyny jego zarzut sprowadzał się do twierdzenia, że organ rentowy błędnie zastosował art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie do stwierdzonych zaległości składkowych dziesięcioletniego, a nie pięcioletniego okresu przedawnienia.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach rentowych płatnika. Dokumenty nie były przez strony kwestionowane, Sąd również nie znalazł podstaw by podważać wiarygodność tych dokumentów.

Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie A. B. nie zasługiwało na uwzględnienie i wskazał, że zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm., zwanej dalej „ustawą systemową”), płatnik składek jest obowiązany wg zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za dany miesiąc kalendarzowy. Obowiązek ten istnieje od dnia rozpoczęcia działalności aż do jej zaprzestania.

Stosownie do art. 23 ust. 1 powyższej ustawy, od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Zgodnie z art. 32 ustawy systemowej, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Na podstawie art. 83 ust. 1 powyższej ustawy, zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności:

1. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;

2. przebiegu ubezpieczeń;

3. ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek;

3a. ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek;

4. ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5. wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Ponadto, zgodnie z odpowiednio stosowanym art. 29 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2017r. poz. 201 ze zm.), w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26 (podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki), obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Z tego względu, z uwagi na istnienie wspólności majątkowej pomiędzy płatnikiem, a jego małżonkiem, odpowiedzialność za zobowiązania płatnika z tytułu nieopłaconych składek ponosi z majątku wspólnego, także małżonek płatnika.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji, istniały zaległości składkowe płatnika składek, które wynikały z zestawienia zawartego w Raporcie rozliczeń płatnika w Systemie Ewidencji Kont i Funduszy.

W toku niniejszego postępowania, odwołujący się co do zasady nie kwestionował istnienia zaległości składkowych ani ich wysokości, a jedynie podstawy ich wyliczenia, dlatego też Sąd Okręgowy uznał wysokość wskazanego w zaskarżonej decyzji zadłużenia za prawidłową.

Sąd Okręgowy wskazał, odnosząc się do zarzutów odwołującego się, że żądanie w zakresie uregulowania zaległych składek nie uległo przedawnieniu.

Zgodnie z art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. Przepis powyższy obowiązuje od 1 stycznia 2012 roku, przed tą datą należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Zgodnie z art. 27 powołanej ustawy, do przedawnienia należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012r. stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od 1 stycznia 2012r. Jeśli jednak przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012r. nastąpiłoby wcześniej na podstawie przepisów dotychczasowych, to następuje ono z upływem tego wcześniejszego terminu. Oznacza to, że w przypadku, gdy upływ 10 lat przedawnienia, liczonego według starych przepisów nastąpi szybciej niż upływ nowego 5-letniego przedawnienia liczonego od 1 stycznia 2012r., to należność z tytułu składek przedawnia się z upływem pierwszego terminu.

Zgodnie z art. 24 ust. 5b ww. ustawy, bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Sąd Okręgowy stwierdził, że na gruncie niniejszej sprawy, za taką czynność należy uznać zawiadomienie o wszczęciu postępowania w przedmiocie ustalania wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy z 20 czerwca 2016r., odebrane przez odwołującego się 23 czerwca 2016r., bowiem czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony itp., z których treści czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia należności (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 19 lipca 2016r., sygn. I SA/Sz 637/16).

Sąd Okręgowy stwierdził zatem, że z powyższego wynika, że od 23 czerwca 2016r. bieg terminu przedawnienia należności z tytułu nieopłaconych składek był zawieszony i cały czas trwa.

Natomiast ustawą z 16 września 201 lr. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011 r. Nr 232, poz. 1378), w art. 11, znowelizowano przepis art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez wskazanie, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. Zawarty w art. 27 ust. 1 ustawy przepis przejściowy wskazuje, że do przedawnienia należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym nową ustawą, z tym, że bieg przedawnienia rozpoczyna się od 1 stycznia 2012r. Art. 27 ust. 2 stanowi nadto, że jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed 1 stycznia 2012r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Pięcioletni okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne obliczony zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378) - stosowany do składek nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012r. - nie może upłynąć wcześniej niż z dniem 1 stycznia 2017r. Natomiast okres przedawnienia, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), jest liczony od dnia wymagalności należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne do dnia wydania decyzji zobowiązującej do zapłaty tej należności; nie są natomiast liczone okresy przypadające po wydaniu decyzji (vide wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2013r., sygn. I UK 613/12).

Zaskarżona decyzja została wydana 7 marca 2017r., a wskazane w tej decyzji zaległości składkowe obejmują: okres od września 2006r. do grudnia 2013r. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, okres od września 2006r. do stycznia 2016r. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz okres od września 2009r. do grudnia 2013r. z tytułu składek na Fundusz Pracy.

Z powyższego wynika, że przy uwzględnieniu okresu zawieszenia przedawnienia, w dniu wydania zaskarżonej decyzji żadne składki nie uległy jeszcze dziesięcioletniemu przedawnieniu.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania. O kosztach zastępstwa prawnego Sąd pierwszej instancji orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym od 27 października 2016r.

Od powyższego wyroku apelację wniósł odwołujący się A. B. zaskarżając go w całości i zarzucając Sądowi Okręgowemu:

1. naruszenie prawa materialnego, tj.:

a. art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 24 ust. 5b ustawy przez jego błędną wykładnię a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu wydanego przez organ zawiadomienia o wszczęciu postępowania z 20 czerwca 2016r. za czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, w sytuacji, gdy literalna treść zawiadomienia wskazuje na to, że nie może ono stanowić pierwszej czynności zmierzającej do egzekucji należności z tytułu składek, gdyż organ dopiero ustala wysokość składek, co doprowadziło do nieuwzględnienia przedawnienia należności z tytułu składek.

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: .

a. art. 328 § 2 k.p.c. przez faktyczny brak wyjaśnienia podstawy faktycznej i prawnej wyroku — brak wyjaśnienia przez Sąd Okręgowy, z jakich przyczyn uznał, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania stanowiło pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek z pominięciem jego literalnej treści, a w konsekwencji stanowiło zdarzenie zawieszające bieg terminu przedawnienia;

b. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu przez Sąd Okręgowy granic swobodnej oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przez wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków niepoprawnych pod względem logicznym i sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego, tj. wniosków w żaden sposób nie wynikających z materiału dowodowego, co spowodowało błędną ocenę stanu faktycznego niniejszej sprawy. Powyższy zarzut polega na uznaniu, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia wysokości należności z tytułu składek stanowiło czynność zmierzającą do wyegzekwowania tych należności, a nie, jak wynika z jego literalnej treści, czynność zmierzającą do ustalenia wysokości należności z tytułu składek.

Wobec powyższych zarzutów odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania i zmianę zaskarżonej decyzji w całości przez stwierdzenie, że ubezpieczony nie jest dłużnikiem ZUS z tytułu składek za okres od września 2006r. do stycznia 2013r., oraz że zadłużenie z tytułu należności z tytułu składek wynosi łącznie 1578,48 zł, w tym:

a. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od lutego do grudnia 2013r. w kwocie 844,93 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 243,00 zł;

b. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od lutego 2013 do stycznia 2016 w kwocie 353,73 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 70,00 zł;

c. z tytułu składek na Fundusz Pracy za grudzień 2013 r w kwocie 52,82 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 14,00 zł;

Odwołujący się wniósł również o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Odwołujący się sformułował także wniosek ewentualny o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie odwołania i zmianę decyzji przez stwierdzenie, że ubezpieczony nie jest dłużnikiem organu z tytułu składek za okres od września 2006 do marca 2012r., oraz że zadłużenie z tytułu należności z tytułu składek wynosi łącznie 2 266,55 zł, w tym:

a. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od kwietnia 2012r. do grudnia 2013r. w kwocie 1 341,22 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 421,00 zł;

b. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2012r. do stycznia 2016r. w kwocie 367,73 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 70,00 zł;

c. z tytułu składek na Fundusz Pracy za grudzień 2013r. w kwocie 52,82 zł, oraz odsetek za zwłokę w kwocie 14,00 zł.

Ewentualnie, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Zainteresowana M. B. w piśmie procesowym z 3 lipca 2020r. wniosła o uwzględnienie apelacji odwołującego się, oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz zainteresowanej kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy nie ustosunkował się do zarzutów i wniosków apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Wobec zawarcia w apelacji zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności poddał ten zarzut ocenie pod kątem zasadności, bowiem dopiero skontrolowanie poprawności ustalenia stanu faktycznego pozwala ocenić prawidłowość zastosowania prawa materialnego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dochodzi wówczas, gdy strona apelująca wykaże Sądowi pierwszej instancji uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca, gdyż w apelacji zaprezentowana została jedynie odmienna, subiektywna ocena stanu faktycznego sprawy. W judykaturze za utrwalony należy uznać pogląd, że zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń faktycznych, a tym samym korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002r., sygn. II CKN 572/99, LEX nr 53136).

W orzeczeniu z 10 czerwca 1999r. (sygn. II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655), Sąd Najwyższy stwierdził, że normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Swobodna ocena dowodów nie może być dowolna jednak postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może być uzasadnione wyłącznie odmienną interpretacją strony co do dowodów zebranych w sprawie, jeśli jednocześnie nie wykaże się, że ocena przyjęta przez Sąd pierwszej instancji za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów (por. wyrok SN z 10 kwietnia 2000r., sygn. V CKN 17/00, LEX nr 40424).

Zdaniem odwołującego się naruszenie powyższego przepisu sprowadzało się do błędnego uznania przez Sąd pierwszej instancji, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia wysokości należności z tytułu składek stanowiło czynność zmierzającą do wyegzekwowania tych należności, a nie, jak wynika z jego literalnej treści, czynność zmierzającą do ustalenia wysokości należności z tytułu składek. Tak sformułowany zarzut nie odnosi się jednak do wady ustaleń faktycznych Sądu, lecz dotyczy w istocie prawnej interpretacji prawidłowo podanych faktów, nie zaś samej oceny materiału dowodowego przez Sąd pierwszej instancji. Odwołujący się stawiając omawiany zarzut zaprezentował bowiem odmienną ocenę charakteru prawnego dokumentu jakim było zawiadomienie ZUS z 20 czerwca 2016r. o wszczęciu postępowania, nie zgadzając się w tej kwestii z interpretacją dokonaną przez Sąd Okręgowy. Chodzi zatem nie o wadliwe ustalenie faktu jakim było zawiadomienie organu rentowego skierowane do odwołującego się o wszczęciu postępowania w przedmiocie ustalenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy z 20 czerwca 2016r., odebrane przez odwołującego się 29 czerwca 2016r., lecz o wadliwą kwalifikację tego faktu jako czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek oraz określenie skutków jakie ów fakt, w ocenie Sądu, wywołał dla odwołującego się. Sąd Okręgowy uznał bowiem, że konsekwencją doręczenia tego zawiadomienia było zawieszenie biegu terminu przedawnienia, gdyż powyższa czynność organu rentowego stanowiła pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek w rozumieniu art. 24 ust. 5b ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 202 lr. poz. 423 ze zm., zwanej „ustawą systemową”). Powyższe zatem nie zawiera się w sferze faktów, a podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Co do tej oceny prawnej odwołujący się ma rację, gdyż w istocie w świetle najnowszego i utrwalonego już orzecznictwa sądów (w tym administracyjnych) zawiadomienia odwołującego się o wszczęciu postępowania w przedmiocie ustalenia wysokości należności z tytułu składek nie można uznać jako pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek.

Przez pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, należy rozumieć czynność związaną z postępowaniem egzekucyjnym, zmierzającą bezpośrednio do egzekucji, jaką może być np. wystawienie tytułów wykonawczych, zajęcie wynagrodzenia, czyli czynności sensu stricte egzekucyjne. Należy więc przyjąć, że wystosowanie zawiadomienia o wszczęciu postępowania w przedmiocie ustalenia wysokości należności z tytułu składek nie może zostać uznane za pierwszą czynność egzekucyjną zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej (zob.m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 9 lipca 2020r., sygn. V SA/Wa 964/20). Co do takiej kwalifikacji zawiadomienia z 20 czerwca 2016r. nie można zatem przyznać racji Sądowi Okręgowemu, co jednak nie oznacza jednocześnie, że apelacja okazała się skuteczna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy (wyłączając kwalifikację faktów) i poczynił co do zasady właściwe ustalenia w zakresie istotnym dla jej przedmiotu. Sąd pierwszej instancji w sposób wyczerpujący przeprowadził postępowanie dowodowe, które w głównej mierze opiera się na dokumentach i co do zasady poprawnie ustalił stan faktyczny w sprawie, choć dokonał błędnej interpretacji prawnej. Ustalenia poczynione przez Sąd należy jedynie nieznacznie zmodyfikować w zakresie określenia daty odebrania przez odwołującego się zawiadomienia organu rentowego o wszczęciu postępowania z 20 czerwca 2016r., gdyż analiza akt rentowych pozwala stwierdzić, że było to 29 czerwca 2016r. nie zaś 23 czerwca 2016r. (k. 8 ar.), co jednak nie ma wpływu na treść rozstrzygnięcia. Poza wskazaną powyżej kwestią, Sąd drugiej instancji w pełni aprobuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. uznać należy go za niezasadny, albowiem uzasadnienie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie pozwala na dokonanie kontroli instancyjnej. Zgodnie z powołanym przepisem, uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Dla uznania, że uzasadnienie wyroku spełnia powyższe wymagania Sąd musi tak wytłumaczyć motywy rozstrzygnięcia, by w wyższej instancji mogła zostać oceniona jego prawidłowość. Powszechnie w orzecznictwie przyjmuje się, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w wyjątkowych okolicznościach, tj. jedynie wtedy, gdy treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego, jak również braku wskazania podstawy prawnej oraz motywów, którymi kierował się sąd.

Wobec powyższego w ocenie Sądu Apelacyjnego, sformułowany w apelacji rozpoznawanej sprawy zarzut nie jest trafny. Sąd odwoławczy w pełni podziela bowiem w tej kwestii stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 7 stycznia 2010r. (wydanym w sprawie o sygn. II UK 148/09, publ. w LEX nr 577847), zgodnie z którym zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może znaleźć zastosowanie w tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia. A to dlatego, że sposób sporządzenia uzasadnienia orzeczenia z natury rzeczy nie ma wpływu na wynik sprawy, jako że uzasadnienie wyraża jedynie motywy wcześniej podjętego rozstrzygnięcia. Taka sytuacja w realiach niniejszej sprawy nie ma zaś miejsca. Pisemne motywy zaskarżonego orzeczenia przedłożone przez Sąd Okręgowy spełniają funkcję przypisaną przez ustawę uzasadnieniu orzeczenia, umożliwiając odtworzenie rozumowania sądu orzekającego, które znalazło wyraz w sentencji zapadłego orzeczenia. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku posiada wszystkie niezbędne elementy konstrukcyjne, co umożliwia dokonanie jego kontroli instancyjnej w pełnym merytorycznym zakresie.

Przechodząc do materialnoprawnej analizy podstaw rozstrzygnięcia wskazać należy, że kwestię przedawnienia należności z tytułu składek reguluje art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, który stanowi, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. Takie brzmienie przepis ten uzyskał od 1 stycznia 2012r. na

podstawie art. 11 pkt 1 ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378). Zgodnie z art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. W świetle orzecznictwa sądowego czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ. Za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności jak np. orzeczenia, pisma kierowane do strony, z których treści czy uzasadnienia wynika jednoznacznie i bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia zaległości. Nie jest zatem tak, jak stwierdził Sąd pierwszej instancji i organ rentowy, że zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości zadłużenia z tytułu składek ma właśnie taki charakter i zmierza bezpośrednio „do wyegzekwowania wyliczonej przez Zakład należności i że jednocześnie jest to pierwsza czynność zmierzająca do wyegzekwowania należności”. Wbrew temu stanowisku, zawiadomienie o wszczęciu postępowania nie spełnia przesłanki z art. 24 ust. 5b, tym samym jego wystosowanie do dłużnika nie skutkuje zawieszeniem biegu przedawnienia składek. Przez pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej rozumie się czynność bezpośrednio związaną z postępowaniem egzekucyjnym, a takiego charakteru nie ma pismo organu rentowego stanowiące zawiadomienie ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, a więc w fazie wstępnej, jaką jest postępowanie w sprawie ustalenia wymiaru zadłużenia składkowego, a nie jego dochodzenia. Dopiero decyzja wydana w takim postępowaniu wywołuje skutek prawny w postaci zawieszenia biegu przedawnienia w kontekście art. 24 ust. 5b ustawy. W jej następstwie, po jej uprawomocnieniu się, organ rentowy jest uprawniony do wystawienia na jej podstawie tytułu wykonawczego bez uprzedniego doręczenia upomnienia. Takie uprawnienie dla organu rentowego wynika z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (Dz.U. z 20l7r. poz. 131). W myśl tego przepisu egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia w przypadku, gdy dotyczy należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu.

Decyzja wymiarowa zaś dotycząca składek na ubezpieczenia społeczne obejmuje należności, których obowiązek zapłaty powstaje z mocy prawa. Nie oznacza to, że powyższy przepis nie znalazłby zastosowania w sprawie ze względu na to, że zaczął obowiązywać po dacie wymagalności przedmiotowych składek. Jest to przepis proceduralny, który stosuje się do toczących się w czasie jego obowiązywania postępowań. W powyższym zatem znaczeniu zarzut zastosowania, jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, okazał się zasadny, bowiem w ustalonych przez Sąd Okręgowy okolicznościach sprawy nie mogło dojść do zawieszenia biegu przedawnienia na podstawie tego przepisu. Nie oznacza to jednak, że apelacja jest zasadna i skuteczna. Podkreślić należy, że Sąd odwoławczy nie jest związany materialnoprawną podstawą rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji, podobnie jak nie wiążą go zarzuty apelacji w tym zakresie.

Nie ma natomiast racji skarżący twierdząc, że zawieszenie biegu przedawnienia należności z tytułu nieopłaconych składek rozpoczyna się dopiero z momentem wydania decyzji stwierdzającej to zadłużenie.

Sąd Okręgowy rozważając zastosowanie materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia nie wziął pod uwagę art. 24 ust. 5f ustawy systemowej, z którego wynika, że bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez organ rentowy postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Z dyspozycji tego przepisu wynika wyraźnie, że w przypadku wydania przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania (mającego na celu wydanie takiej decyzji) do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. W pojęciu decyzji ustalającej obowiązek opłacania składek mieści się decyzja, której przedmiotem jest stwierdzenie wymiaru zadłużenia składkowego, jak w rozpoznawanej sprawie, równoznaczne ze stwierdzeniem obowiązku opłacenia składek w określonej kwocie.

W niniejszym sporze zawiadomienie organu rentowego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek z 20 czerwca 2016r. z załączeniem szczegółowego zestawienia należności na wszystkie rodzaje ubezpieczeń, zostało odebrane przez odwołującego się 29 czerwca 2016r. W piśmie tym organ rentowy wezwał płatnika do złożenia w terminie 7 dni pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacania składek we wskazanym w tym piśmie okresie. Odwołujący się nie zajął żadnego stanowiska w sprawie, nie zakwestionował przedłożonych wyliczeń należności, nie złożył żadnych wyjaśnień co do przyczyn ich powstania. Nie jest przy tym sporne, że należności te wynikają z nieuiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy w okresie prowadzenia przez odwołującego się pozarolniczej działalności gospodarczej. Wobec powyższego w piśmie z 27 stycznia 2017r. organ rentowy zawiadomił odwołującego się i jego małżonkę o zakończeniu postępowania dowodowego, po czym 7 marca 2017r. wydał decyzję określającą stan zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy, która jest przedmiotem niniejszego postępowania.

Zaskarżona decyzja swym zakresem obejmuje należności za okres od września 2006r. do grudnia 2013 r. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, za okres od września 2009r. do stycznia 2016r. z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne i za okres od września 2009r. do stycznia 2016r. z tytułu składek na Fundusz Pracy wraz z odsetkami za zwłokę.

Mając na uwadze jasno sformułowaną dyspozycję przepisu art. 24 ust. 5f („w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek (...) opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania...”), wobec przytoczonych powyżej faktów należy uznać, że stan zawieszenia biegu przedawnienia wywołuje wszczęcie postępowania administracyjnego przed organem rentowym. Organ rentowy w przesłanym odwołującemu się zawiadomieniu o wszczęciu postępowania z 20 czerwca 2016 r. jako podstawę swojego działania wskazał art. 61 § 4 k.p.a. w zw. z 83 ust. 1 stawy systemowej. W związku z tym należy podnieść, że zgodnie z art. 123 ustawy systemowej w sprawach uregulowanych tą ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.), chyba że ustawa ta stanowi inaczej. Również z art. 180 § 1 k.p.a. wynika, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy k.p.a., chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach.

Wobec tego, że w postępowaniu przed organem rentowym stosuje się przepisy procedury administracyjnej, organ ten, wykonujący zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą i wyposażony w kompetencje do wydawania decyzji w sprawach indywidulanych dotyczących, między innymi, ustalania wymiaru składek i ich poboru, zobowiązany jest do realizacji zasady czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10 k.p.a.). W tym celu na organie rentowym spoczywa w myśl art. 61 § 4 k.p.a. obowiązek zawiadomienia stron o wszczęciu postępowania z urzędu. Art. 61 § 3 k.p.a., jak i art. 61 § 3 (a) k.p.a. (dodany z dniem 21 listopada 2005r.), nie określają daty wszczęcia postępowania z urzędu. Art. 61 § 3 k.p.a. stanowi bowiem, że datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Wszczęcie postępowania administracyjnego nie jest zasadniczo związane z wydaniem odrębnego aktu administracyjnego (dotyczy to zarówno wszczęcia postępowania na wniosek strony, jak i z urzędu).

Zawiadomienie strony o wszczęciu postępowania z urzędu, przewidziane przez art. 61 § 4 k.p.a., ma formę pisemną, nie jest jednak postanowieniem czy decyzją, o których mowa w k.p.a. W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego przyjęto, że za datę wszczęcia postępowania z urzędu należy przyjąć pierwszą czynność urzędową wobec strony lub czynność podjętą w sprawie przez organ administracji publicznej z urzędu. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że za datę wszczęcia postępowania z urzędu należy przyjąć pierwszą czynność wobec strony podjętą przez organ administracji z urzędu. Chodzi przy tym o czynność podjętą w tej sprawie, której następnie dotyczy decyzja (zob. m.in. wyroki NSA: z 13 października 1999r., sygn. IV SA 1364/97, Lex. 47892, a także z 20 stycznia 2010r., sygn. II GSK 321/09, Legalis). W orzecznictwie zwraca się przy tym uwagę, że z faktem podjęcia takiej czynności powiązane musi być powiadomienie o niej strony (wyrok z 26 października 1999r., sygn. III SA 7955/98, Legalis).

W rozpoznawanej sprawie w zawiadomieniu o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy organ rentowy wskazał, że ustalone zostały stany należności składkowych według stanu na dzień 20 czerwca 2016 r. i wezwał odwołującego się do złożenia w terminie 7 dni pisemnych wyjaśnień w sprawie przyczyn nieopłacenia składek, pod rygorem wydania decyzji w tym przedmiocie. Organ rentowy wskazał też, że w przypadku uregulowania całej należności w terminie przewidzianym do złożenia wyjaśnień, postępowanie w sprawie zostanie umorzone jako bezprzedmiotowe, zaś w przypadku spłaty organ zobligował odwołującego się do przedstawienia na tę okoliczność dowodów wpłat w celu ich identyfikacji i zakończenia postępowania.

W opisanych okolicznościach, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie jest wątpliwe, że postępowanie w sprawie zostało wszczęte z urzędu w dacie doręczenia zawiadomienia o jego wszczęciu odwołującemu się, co nastąpiło 29 czerwca 2016r. 

W takim stanie rzeczy nastąpiło więc zawieszenie biegu przedawnienia składek, które do tej daty nie uległy przedawnieniu. Skutek bowiem w postaci zawieszenia biegu przedawnienia w świetle unormowania zawartego w art. 24 ust. 5f ustawy systemowej wywołało już samo doręczenie zawiadomienia o wszczęciu postępowania, a nie dopiero wydanie decyzji.

Powyższe nie ma wpływu na zasadność rozważań Sądu Okręgowego, dotyczących sposobu liczenia biegu terminu przedawnienia z uwagi na konieczność zastosowania przepisów intertemporalnych przewidzianych w przepisach ustawy z 16 września 2011r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378).

Mając na uwadze powyższe rozważania, stwierdzić należy w konkluzji, że choć zasadnym okazał się zarzut apelacji niewłaściwego zastosowania przez Sąd pierwszej instancji w niniejszej sprawie art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, to jednak podniesione w apelacji zarzuty nie dały uzasadnionych podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego, gdyż w istocie doszło do zawieszenia biegu przedawnienia, choć nie jak przyjął Sąd Okręgowy na podstawie art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, lecz przy zastosowaniu art. 24 ust. 5f tej ustawy.

W tym stanie rzeczy apelacja odwołującego się podlegała oddaleniu, o czym Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c., przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności strony za wynik procesu, zasądzając od odwołującego się jako strony przegrywającej spór na rzecz organu rentowego, kwotę 4050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej, ustalając tę kwotę zgodnie z §2 pkt 6 w zw. z §10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r. poz. 265), z uwzględnieniem stanu prawnego obowiązującego w dniu wniesienia apelacji.

Ewa Stryczyńska