Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Romana Górecka

Sędzia SA Przemysław Kurzawa

Sędzia SO (del.) Barbara Budzianowska (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Joanna Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko M. Ż.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 marca 2013 r.

sygn. akt II C 313/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od E. S. na rzecz M. Ż. kwotę 150 (sto pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję;

3.  przyznaje radcy prawnemu P. T. od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Warszawie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 900 (dziewięćset) złotych podwyższoną o należną stawkę podatku od towarów i usług.

I ACa 959/13

UZASADNIENIE

Powódka E. S. pozwem z dnia 05 kwietnia 2012 r. wniosła przeciwko M. Ż. pozew, domagając się zasadzenia od pozwanej kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną działaniem pozwanej, związaną z oddaleniem przez Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w sprawie o sygn. akt XXI P 439/07 roszczenia powódki. W uzasadnieniu wywiedzionego powództwa powódka wskazała, iż wskutek zaniedbań procesowych pozwanej, ustanowionej jako pełnomocnik z urzędu powódki w sprawie, w której dochodziła zapłaty zadośćuczynienia od Hoteli (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., dotyczącym odszkodowania za doznane szkody, straty finansowe i zdrowotne w związku z niedochowanie formalności sądowych i procesowych takich jak: niezłożenie pisma na żądanie Sądu, niezłożenie do Sądu potrzebnych dokumentów otrzymanych od powódki i nie sporządzenie pisma do komornika, słuszne żądanie powódki zostało oddalone przez Sąd.

W odpowiedzi na pozew z dnia 13 września 2012 r. pozwana M. Ż. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwana wskazała, iż prawidłowo reprezentowała powódkę, składała wszystkie niezbędne pisma procesowe w terminie, informowała powódkę wyczerpująco o istocie postępowania, obowiązkach dowodowych, o przebiegu sprawy oraz, że w sprawie zachodzi powaga rzeczy osądzonej i, że roszczenia są przedawnione. Pozwana podniosła także, iż powódka nie doznała szkody (art. 361 k.c.) oraz, że brak jest związku przyczynowego między ewentualną szkodą, a działaniem pozwanej, zaś ona sama dochowała wszelkiej staranności, działając jako pełnomocnik powódki.

Wyrokiem z dnia 20 marca 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

1.  oddalił powództwo

2.  zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 217 zł, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

3.  przyznał radcy prawnemu P. T. kwotę 3.600 zł, powiększoną o należny podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu,

4.  koszty opłaty sądowej od pozwu przejął na rachunek Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną:

Pozwana M. Ż. reprezentowała powódkę E. S. jako jej pełnomocnik z urzędu w I i II instancji w sprawie toczącej się z powództwa E. S. przeciwko Hotelom (...) Sp. z o.o. w W.. Sąd I instancji - Sąd Okręgowy w Warszawie sygn. akt XXI P 439/07 odrzucił pozew w zakresie żądania odszkodowania – odprawy pieniężnej w wysokości 29.588,86 zł i oddalił powództwo w zakresie żądania zapłaty zadośćuczynienia za naruszenie zdrowia wskutek utraty pracy w wysokości 345.529,55 zł. Sąd II instancji - Sąd Apelacyjny w Warszawie – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, sygn. akt III APa 78/08 oddalił apelację.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że adwokat M. Ż. spotykała się wielokrotnie z E. S.. Pozwana tłumaczyła klientce, że w związku z wcześniejszym oddaleniem powództwa w poprzedniej sprawie (sygn. akt III APa 226/01), zachodzi powaga rzeczy osądzonej i Sąd nie może ponownie orzekać o tych samych roszczeniach, jest zaś obowiązany do odrzucenia pozwu w sprawie, w której został wcześniej wydany wyrok. Powódka podpisała oświadczenie, że została poinformowana o tych kwestiach. Wobec powyższego pozwana zmieniła żądanie pozwu na żądanie zapłaty zadośćuczynienia. Pozwana, jako pełnomocnik powódki stawiała się na rozprawy, pisała pisma procesowe w sprawie, złożyła w terminie wniosek o sporządzenie wyroku Sądu I i II instancji, wniosła w terminie apelację od wyroku Sądu I instancji. W związku z niemożnością skontaktowania się telefonicznie z powódką, pozwana wysłała do powódki pismo z dnia 08 października 2009 r. z zawiadomieniem, że jej pełnomocnictwo wygasło. Pismem z dnia 24 listopada 2009 r. powódka wezwała pozwaną do przekazania jej wszystkich teczek dokumentów. W dniu 30 listopada 2009 r. E. S. pokwitowała odbiór kopii dokumentów z kancelarii pozwanej.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że powództwo jest niezasadne i nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd definiując stosunek prawny łączący powódkę z pozwaną uznał, że strony łączyła umowa o świadczenie obsługi prawnej przed Sądem Pracy w procesie o zapłatę odszkodowania, zmienionym na żądanie zapłaty zadośćuczynienia, zaś umowa pomiędzy adwokatem a klientem ma charakter umowy starannego działania, nie jest natomiast umową rezultatu. Sąd Okręgowy wskazał, że jeśli pomimo starannego działania adwokata, zapada niekorzystne rozstrzygnięcie dla klienta, adwokat nie jest odpowiedzialny za powstałą po stronie klienta szkodę. Jeśli jednak klient ponosi szkodę w wyniku niedołożenia przez adwokata należytej staranności w reprezentowaniu klienta w sprawie sądowej, adwokat ponosi odpowiedzialność za tak powstałą szkodę i jest zobowiązany do jej naprawienia. Sąd zaznaczył, że do przyjęcia odpowiedzialności adwokata niezbędne jest wykazanie działania bądź zaniechania adwokata powstania szkody u klienta i jej wysokości oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem bądź zaniechaniem, a tak powstałą szkodą. Za podstawę odpowiedzialności Sąd przyjął art. 471 k.c. w zw. z art. 361 k.c. W ocenie Sądu I instancji, szkodą w przegraniu procesu w sprawie XXI P 439/07 może być wysokość dochodzonej, a nie zasądzonej w tamtym postępowaniu kwoty, zaś powódka musiałaby wykazać, że gdyby nie konkretne zaniedbania pozwanej przed Sądem I i/lub II instancji, wygrałaby sprawę XXI P 439/07 i tylko w wyniku zaniedbań pozwanej nastąpiło oddalenie powództwa. Sąd Okręgowy stwierdził, że powódka nie udowodniła, a nawet nie wskazała konkretnych zaniedbań pozwanej w sprawie XXI P 439/07, powołała się ogólnie na nie złożenie przez pozwaną dokumentów, nie wskazała jednak, o jakie dokumenty chodzi, ani nie wykazała, że gdyby dokumenty te zostały złożone sprawa zostałaby rozstrzygnięta na korzyść powódki. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana wykazała, że przy pełnieniu zastępstwa procesowego powódki dochowała należytej staranności. W szczególności wykazała, że w terminie składała pisma procesowe. Sąd Okręgowy wskazał przy tym, że pozwana miała rację, że powódka nie mogła występować ponownie z tymi samymi żądaniami (art. 199 § 1 pkt. 2 k.p.c.), dlatego też powództwo z inicjatywy pozwanej zostało zmienione na żądanie zapłaty zadośćuczynienia za utratę zdrowia spowodowaną utratą pracy i niemożliwością leczenia się z powodu nie otrzymania odprawy.

Sąd Okręgowy podkreślił, że w przeprowadzonym postępowaniu wobec nie złożenia żadnych wniosków dowodowych zmierzających do wykazania zasadności powództwa o zadośćuczynienie przeciwko pracodawcy, Sąd nie miał żadnych podstaw, by negować zasadność zapadłego w sprawie XXI P 439/07 wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest w szczególności art. 212 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. poprzez wydanie wyroku pomimo nieprzesłuchania powódki, a w konsekwencji niedostatecznie dokładne zebranie materiału dowodowego niezbędnego do wydania rozstrzygnięcia oraz nie dość wszechstronne rozważenie materiału zebranego w sprawie i będące jego oczywistą konsekwencją pochopne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy na niekorzyść powódki.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku, a na wypadek nieuwzględnienia powyższego – o uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temu sądowi do ponownego jej rozpoznania, wniosła także o orzeczenie o kosztach postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Okręgowy w sposób wszechstronny rozważył zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i poczynił prawidłowe, znajdujące należyte odzwierciedlenie w tym materiale ustalenia faktyczne, które Sąd Odwoławczy w całości podziela i przyjmuje za własne. Na aprobatę zasługują też wyprowadzone na podstawie tych ustaleń wnioski i ocena prawna.

Sformułowane w apelacji zarzuty wadliwych ustaleń faktycznych oraz naruszenia art. 212 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. są chybione.

Wskazać trzeba, że przedmiot niniejszej sprawy zawężał postępowanie dowodowe do ustalenia sposobu działania pozwanej jako pełnomocnika powódki. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji są szczegółowe i znajdują odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, który stanowią przede wszystkim obiektywne dowody z dokumentów.

Naruszenie art. 212 k.p.c. w zw. z 233 k.p.c. powódka w uzasadnieniu swej apelacji powiązała z nieprzesłuchaniem powódki mimo, że o przesłuchanie takie wnosił pełnomocnik powódki, a w konsekwencji niedostatecznie dokładne zebranie materiału dowodowego niezbędnego do wydania rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu Apelacyjnego naruszenie art. 212 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. jest zarzutem niezasadnym. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że powódka nie tylko nie usprawiedliwiła przyczyn niestawiennictwa na rozprawie w dniu 6 marca 2013 r. w sposób przewidziany w art. 214 ¹ k.p.c., ale także nie zrobiła tego w żaden inny sposób. Wskazać także należy, że skoro jak sam wskazuje pełnomocnik powódki z uwagi na zły stan zdrowia nie mógł on porozumieć się z powódką to tym bardziej Sąd nie ma większych kompetencji w tym zakresie. Wreszcie podkreślenia wymaga, że dowód z przesłuchania stron ma charakter posiłkowy co bezpośrednio wynika z treści art. 299 k.p.c. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym w szczególności dokumenty z akt sprawy XIII P 496/99, w zupełności wystarczał zaś do oceny zasadności roszczenia zgłoszonego w niniejszej sprawie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego również pozostałe ustalenia faktyczne i rozważania prawne poczynione przez Sąd Okręgowy są prawidłowe. W uzasadnieniu zaś zarzutów apelacji nie powołano się na pominięcie innych niż nieprzesłuchanie strony, konkretnych dowodów, albo nieprawidłową ich ocenę, wyciągnięcie w oparciu o nie wniosków nielogicznych, czy niezgodnych z zasadami doświadczenia życiowego.

Sąd Apelacyjny dokonując we własnym zakresie oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w pełni zgadza się z Sądem pierwszej instancji, iż nie dawał on podstaw do skutecznego postawienia pozwanej zarzutu niedochowania należytej staranności jako pełnomocnikowi powódki w toku procesu przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie XXI P 439/07.

Wskazać należy, że do zastępstwa prawnego, którego źródłem może być umowa lub też, jak w przedmiotowej sprawie, postanowienie Sądu o ustanowieniu pełnomocnika z urzędu, należy stosować przepisy kodeksu cywilnego o zleceniu, gdyż celem działania pełnomocnika nie jest uzyskanie oczekiwanego przez stronę rezultatu, lecz działanie z zachowaniem należytej staranności. Niedochowanie tej staranności stanowi podstawę odpowiedzialności kontraktowej za nienależyte wykonanie zobowiązania w rozumieniu art. 471 k.c. Dlatego też prawidłowo Sąd pierwszej instancji zgłoszone przez powódkę roszczenie analizował poprzez pryzmat tego przepisu.

W myśl art. 471 k.c. w razie nienależytego wykonania zobowiązania dłużnik jest zobowiązany do naprawienia wynikłej z niego szkody, chyba, że nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi. Treść tego przepisu stanowi o domniemaniu odpowiedzialności zobowiązanego ex contractu, którego obalenie polega na niemożności przypisania mu winy umyślnej lub nieumyślnej. Odpowiedzialność dłużnika uzależniona jest od wystąpienia przesłanek odpowiedzialności, tj. szkody, nienależytego wykonania zobowiązania, na skutek okoliczności, za które dłużnik z mocy umowy lub ustawy ponosi odpowiedzialność, oraz związku przyczynowego między faktem nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania a szkodą. Wzorzec należytej staranności zawodowej adwokata obejmuje jego profesjonalizm w sprawach, których prowadzenia się podejmuje. Staranność zawodowa adwokata może być uznana za niemieszczącą się tym wzorcu tylko wtedy, gdy sporządzona przez niego opinia lub sposób postępowania w sprawie są oczywiście sprzeczne z przepisami mającymi zastosowanie albo z powszechnie aprobowanymi poglądami doktryny lub ustalonym orzecznictwem znanym przed podjęciem czynności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2012 r., I CKS 330/11). W wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r., II CSK 219/12 Sąd Najwyższy wskazał, że adwokat odpowiada za szkody wyrządzone mocodawcy wskutek własnych zaniedbań i błędów prowadzących do przegrania sprawy, której wynik byłby korzystny dla strony, gdyby pełnomocnik zachował należytą staranność, ocenioną przy uwzględnieniu profesjonalnego charakteru ich działalności. Pełnomocnik nie może zatem ponosić odpowiedzialności odszkodowawczej w każdej sytuacji, w której negatywnie zostały ocenione podjęte przez niego decyzje. Pełnomocnik strony nie ponosi bowiem wobec mocodawcy odpowiedzialności za przegranie sprawy sądowej. Postępowanie pełnomocnika należy oceniać według stanu orzecznictwa i nauki prawa w czasie podejmowanych przez niego czynności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2013 r., sygn. akt I ACa 231/13).

Mając powyższe na uwadze, trzeba stwierdzić, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy brak jest przesłanek do przypisania pozwanej winy umyślnej. Nie można też skutecznie zarzucić jej żadnej postaci winy nieumyślnej tj. lekkomyślności czy też niedbalstwa. Pozwana reprezentując powódkę w sprawie XXI P 439/07 wykazała się niezbędnymi kompetencjami zawodowymi oraz przejawiała się w sprawie konieczną aktywność procesową, składała w terminie pisma procesowe, złożyła w terminie wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu I i II instancji, wniosła w terminie apelację od wyroku Sądu I instancji. Zapewniła także powódce należytą i fachową reprezentację na rozprawie udzielając pełnomocnictwa substytucyjnego, co jest dopuszczalną i zgodną z przepisami prawa praktyką. Wszystkie podejmowane przez nią czynności cechowała należyta staranność i w żadnym zakresie nie pozostawały one w sprzeczności z przyjętymi standardami reprezentacji strony w procesie.

Adwokat M. Ż. zmieniła żądanie pozwu na żądanie zapłaty zadośćuczynienia, bowiem jak wytłumaczyła powódce związku z oddaleniem powództwa we wcześniejszej sprawie, zachodzi powaga rzeczy osądzonej i Sąd nie może ponownie orzekać o tych samych roszczeniach, pozwana prawidłowo wskazała, że poprzednia sprawa o sygn. akt XII P 496/99 zakończyła się oddaleniem powództwa przez Sądy I i II instancji. W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwana dochowała należytej staranności, że zmieniła powództwo na żądanie zapłaty zadośćuczynienia, gdyż powódka nie mogła występować ponownie z tymi samymi żądaniami (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.). Sądy obu instancji w sprawie XXI P 439/07 podniosły, że roszczenia powódki opierają się pośrednim lub bezpośrednim kwestionowaniu wyroku wydanego w poprzedniej sprawie XII P 469/99, co jest niedopuszczalne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, mimo nie uwzględnienia powództwa przez obie instancje w sprawie XXI P 439/07, pozwana bez wątpienia działała zgodnie z zasadami etyki zawodowej. Sąd Apelacyjny aprobuje w pełni stanowisko pozwanej, że zasady etyki zawodowej uniemożliwiały jej podnoszenie jakiejkolwiek okoliczności osłabiającej żądanie powódki, a działanie w interesie powódki zmuszało pozwaną do wskazywania takich podstaw prawnych roszczenia, które byłyby nowe w stosunku do objętych wyrokiem w sprawie XII P 496/99 i uniemożliwiłyby odrzucenie pozwu z powodu powagi rzeczy osądzonej. Dodatkowo należy zauważyć, że w dniu 17 stycznia 2008 r. powódka złożyła oświadczenie na piśmie, że została poinformowana przez pozwaną o braku podstawy prawnej dochodzonego przez nią pierwotnie roszczenia.

Analizując przedmiotową sprawę warto wyeksponować, iż powódka w toku postępowania w sprawie XXI P 439/07 nie podnosiła żadnych zastrzeżeń do pracy swojego pełnomocnika, nie wnioskowała także o jego zmianę. Świadczy to o tym, iż zaaprobowała działanie pozwanej i przyjętą przez nią koncepcję prowadzenia sprawy.

Ocena postępowania pozwanej w porównaniu z ustalonym wzorcem staranności zawodowej nakazuje przyjąć za trafne wnioski Sądu pierwszej instancji, o dochowaniu przez nią należytej staranności w rozumieniu art. 355 § 2 k.c. i w tej sytuacji braku podstaw przypisania jej odpowiedzialności przewidzianej na podstawie art. 471 k.c. Już tylko na marginesie podnieść wypada, iż powódka w przedmiotowej sprawie nie wykazała także pozostałych przesłanek odpowiedzialności z art. 471 k.c., tj. szkody, jak też adekwatnego związku przyczynowego między szkodą, a podnoszonym przez nią brakiem należytej staranności pełnomocnika.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów, lub nie obciążać jej kosztami w ogóle. Mimo powyższego należy wskazać, że zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398), zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi.

Trudna sytuacja finansowa powódki przemawiała, w ocenie Sądu za zasądzeniem na rzecz pozwanej tylko części kosztów procesu na rzecz pozwanej, na które składały się jedynie koszty zastępstwa procesowego, które Sąd ustalił na podstawie § 13 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r., w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielnej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) tj. w niniejszej sprawie 2.700 zł. Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd zasądził jedynie cześć tych kosztów, to jest kwotę 150 zł.

Sąd przyznał pełnomocnikowi powódki z urzędu radcy prawnemu P. T. wynagrodzenie ze środków Skarbu Państwa w wysokości 900 zł podwyższoną o należną stawkę podatku od towarów i usług na podstawie § 12 ust 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr. 163, poz. 1349 ze zm.) oraz mając na uwadze nieznaczny udział pełnomocnika powódki w postępowaniu apelacyjnym.