Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:Sędzia Joanna Wiśniewska-Sadomska (spr.)

Sędziowie: Marzanna Góral

Anna Strączyńska

Protokolant:Magdalena Turek

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. O.

przeciwko P. (...)

o ustalenie i zobowiązanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 21 kwietnia 2022 r., sygn. akt I C 1564/21

I.  oddala apelację;

II.  ustala, że powód ponosi w całości koszty postępowania odwoławczego, pozostawiając szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu w Sądzie Okręgowym w Warszawie.

Marzanna Góral Joanna Wiśniewska-Sadomska Anna Strączyńska

Sygn. akt I ACa 775/22

UZASADNIENIE

P. O. wniósł pozew przeciwko P. (...), domagając się stwierdzenia istnienia prawa powoda do wykonywania zawodu trenera piłki nożnej w Polsce w pełnym zakresie, tj. w każdej formie i na każdym szczeblu rozgrywek ligowych oraz zobowiązania pozwanego do wydania powodowi licencji (...) lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania zawodu trenera piłki nożnej w Polsce w pełnym zakresie, w szczególności licencji (...).

Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i zasądził od P. O. na rzecz P. (...) kwotę 1217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Nakazał ponadto ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 147,10 zł tytułem zwrotu wydatków.

Powyższy wyrok zapadł po dokonaniu przez sąd okręgowy następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

P. (...) jest organizacją korporacyjną typu stowarzyszeniowego (organizacją społeczną działającą na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, stosownie do art. 7 ust. 1 prawa o stowarzyszeniach), do której odpowiednio stosuje się przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie.

(...) jest jedynym związkiem uprawnionym do reprezentowania Polski w zakresie piłki nożnej w kraju i za granicą (mężczyzn i kobiet) w piłce jedenastoosobowej, halowej (futsal) i plażowej. Przy wykonywaniu swoich zadań (...) przestrzega postanowień statutów, przepisów, wytycznych i decyzji (...) oraz (...) (art. 5 ust. 2 statutu).

Zgodnie z art. 6 § 2 statutu Związku wszyscy członkowie (...), ligi piłkarskie, organy (...), zawodnicy, trenerzy, instruktorzy, pośrednicy transakcyjni, sędziowie, licencjonowani organizatorzy imprez piłkarskich, działacze piłkarscy i osoby zatrudnione w sporcie piłki nożnej zobowiązani są przestrzegać przy realizacji swoich funkcji postanowienia statutów, przepisów, wytycznych i decyzji (...), (...) oraz (...), a także przestrzegać postanowień Kodeksu Etycznego (...).

(...) realizuje swoje cele przez, między innymi:

a) opracowywanie planów i kierunków szkolenia oraz doszkalania trenerów (art. 12 § 1 pkt 7 statutu),

b) sprawowanie nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem przez trenerów statutu, regulaminów, uchwał, innych przepisów oraz postanowień i decyzji obowiązujących w (...) (art. 12 § 1 pkt 10 statutu),

c) stwarzanie warunków do udzielenia ochrony prawnej interesów trenerów (art. 12 § 1 pkt 11 statutu),

d) udzielanie licencji trenerom (art. 12 § 1 pkt 24 statutu),

e) ponoszenie kosztów szkolenia i doszkalania trenerów (art. 12 § 1 pkt 30 statutu).

Z racji członkostwa (...) w (...) wynika obowiązek realizacji postanowień Konwencji Trenerskiej, której (...) jest jednym z sygnatariuszy. W preambule Konwencji Trenerskiej (...) zwrócono uwagę m.in. na potrzebę promowania i propagowania kształcenia trenerów piłki nożnej na terytoriach federacji zrzeszonych w (...) oraz podczas wszystkich rozgrywek organizowanych przez (...) i jej związki członkowskie, zapewnienia, że kształcenie trenerów pozostaje pod wyłączną kontrolą (...) oraz jej związków członkowskich, jednolitego minimum standardów trenowania w celu zagwarantowania jakości wyników pracy trenerów działających na terytoriach federacji zrzeszonych w (...), ochrony piłkarzy przed współpracą z trenerami bez odpowiedniego wykształcenia, posiadania dobrze wykwalifikowanych trenerów na poziomach zawodowych i amatorskich, utrzymania i podwyższania poziomu trenowania w Europie poprzez szkolenia zawodowe, ustanowienia zawodu trenera piłki nożnej zawodem powszechnie uznawanym i regulowanym. Konwencja określa m.in. standardy dla wszystkich kursów organizowanych przez strony Konwencji, dyplomowe kursy trenerskie (...) organizowane przez strony Konwencji (w tym kryteria naboru, czas trwania i treści kształcenia) oraz wydawanie i ważność licencji trenerskich (...).

(...) prowadzi szkolenia trenerów od 1995 r. Związek wprowadził, stosownie do postanowień Konwencji, system licencjonowania trenerów na wszystkich szczeblach trenerskich. Od 2009 r. (...) wprowadził możliwość odbywania kursów wyrównawczych przez trenerów, którzy ukończyli studia na (...).

Trener, bez uzyskania licencji, nie może brać udziału w rozgrywkach, a w przeciwnym wypadku na klub nakładana jest kara finansowa.

W dniu 24 czerwca 2014 r. Zarząd Polskiego Związku Piłki Nożnej podjął uchwałę nr VI/115 w sprawie licencji trenerskich uprawniających do prowadzenia zespołów piłki nożnej Ekstraklasy, I, II i III ligi, Centralnej L. Juniorów, Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet. Uchwała określa zasady przyznawania, odmowy przyznania, przedłużania, zawieszania lub pozbawiania licencji uprawniających do prowadzenia przez trenerów zespołów (...), I, II i III ligi, Centralnej L. Juniorów ( (...)), Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet. Zgodnie z § 2 ust. 2 uchwały prowadzenie zespołu we wskazanych ligach bez posiadania ważnej licencji trenerskiej jest zabronione i stanowi naruszenie dyscypliny związkowej.

Licencją w rozumieniu Uchwały jest zezwolenie udzielone trenerowi na prowadzenie zespołu we wskazanych ligach, który uzyskał uprawnienia zgodnie ze strukturą licencjonowania trenerów w (...) stanowiącą załącznik nr 1 do uchwały przy uwzględnieniu Konwencji Trenerskiej (...) w sprawie wzajemnego uznawania kwalifikacji trenerskich oraz uchwały nr IV/74 Zarządu (...) z 23 kwietnia 2014 r. w sprawie organizacji kursów kształcenia trenerów piłki nożnej.

Licencja jest przyznawana lub przedłużana na okres od jednego do trzech lat, w trybie zwyczajnym przed rozpoczęciem rozgrywek ligowych, w wyznaczonych terminach w miesiącach czerwiec-lipiec i styczeń-luty każdego roku (§ 9 ust. 1 uchwały). Zgodnie z § 4 uchwały trenerem prowadzącym zespół (...), I, II i III ligi (...), Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet może być osoba, która łącznie spełnia następujące warunki:

a) posiada licencję trenera uprawniającą do prowadzenia zespołu (...), I, II, III ligi, (...), Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet wydaną przez (...) w trybie niniejszej Uchwały,

b) w przypadku zespołów (...) posiada licencje (...),

c) w przypadku zespołów (...) posiada licencję (...) lub (...) (z zaznaczeniem, że od dnia 1 lipca 2015 r. będzie obowiązywał w przypadku zespołów (...) wymóg posiadania wyłącznie licencji (...)),

d) w przypadku zespołów (...) ligi, (...) Ekstraligi (...) posiada licencję (...), (...) lub (...) (z zaznaczeniem, że od dnia 1 lipca 2015 r. będzie obowiązywał w przypadku zespołów (...) ligi, (...) i Ekstraligi (...) wymóg posiadania minimum licencji (...)),

e) w przypadku zespołów (...) mężczyzn posiada licencję (...), (...), (...) (z zaznaczeniem, że od dnia 1 września 2015 r. będzie obowiązywał wymóg posiadania wyłącznie licencji (...)),

f) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,

g) korzysta z pełni praw publicznych.

Zgodnie z Uchwałą w przypadku zespołów (...) trenerem prowadzącym od dnia 1 lipca 2016 r. mogła być wyłącznie osoba posiadająca licencję (...) lub (...) E. (...) (§ 4 ust. 2). Od dnia 1 lipca 2016 r. w przypadku zespołów (...) trenerem bramkarzy mogła być wyłącznie osoba posiadająca licencję (...), a w przypadku zespołów I Ligi wymóg obowiązywał od dnia 1 lipca 2017 r., natomiast w przypadku II L. od dnia 1 lipca 2019 r. (§ 4 ust. 3 uchwały).

W § 6-8 określono wymogi jakie spełniać muszą trenerzy, aby uzyskać licencje (...), (...) oraz (...) uzyskać licencję (...) uprawniającą do prowadzenia zespołu (...), I i II L. mogą zgodnie z Uchwałą uzyskać osoby:

a) trenerzy posiadający dyplom (...),

b) trenerzy będący słuchaczami kursu kształcenia trenerów (...), z zaznaczeniem, że licencja z tego tytułu może być wydana warunkowo na okres trwania kursu (...),

c) trenerzy spełniający warunki o których mowa w § 4 pkt 1 ust. f, g.

Warunkiem przedłużenia licencji trenera Ekstraklasy, I, II i III ligi, (...), Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet jest dokształcenie się na kursach i konferencjach (...), (...), (...) w wymiarze minimum 15 godzin (minimum 5 godzin w roku) w okresie trzyletniego posiadania licencji (§ 11 Uchwały).

W § 12 Uchwały ustalono opłaty za przyznanie lub przedłużenie licencji trenerskiej dla poszczególnych lig.

O przyznaniu, odmowie przyznania oraz przedłużeniu na dalszy okres licencji trenerskiej decyduje Zespół (...) działający w ramach Komisji (...) na podstawie jej regulaminu (§ 15 uchwały).

Uchwała weszła w życie z dniem podjęcia.

W dniu 24 czerwca 2014 r. Zarząd (...) podjął także uchwałę nr VI/116 w sprawie licencji trenerskich uprawniających do prowadzenia zespołów (...) ligi mężczyzn, I ligi kobiet, i ligi F. mężczyzn i kobiet oraz niższych lig i klas rozgrywkowych piłki nożnej seniorów, seniorek, młodzieżowych i dziecięcych.

W § 4 uchwały nr VI/116 wskazano, że trenerem prowadzącym zespoły (...) ligi mężczyzn, I ligi kobiet, I ligi F. mężczyzn i kobiet oraz niższych lig i klas rozgrywkowych piłki nożnej seniorów, seniorek, młodzieżowych i dziecięcych może być osoba, która łącznie spełnia następujące warunki:

a) posiada licencję trenera przyznaną w trybie niniejszej uchwały lub uchwały Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie licencji trenerskich uprawniających do prowadzenia zespołów piłki nożnej Ekstraklasy, I, II, III ligi, (...), Ekstraklasy F. mężczyzn i Ekstraligi kobiet,

b) posiada licencję trenera (...), (...), (...) w przypadku zespołów (...) ligi,

c) posiada licencję trenera (...), (...), (...), (...), (...) w przypadku zespołów (...), II ligi F. mężczyzn i kobiet, II ligi kobiet, L. Wojewódzkiej Juniorów Starszych i Młodszych, oraz niższych klas rozgrywkowych piłki nożnej męskiej, kobiecej, młodzieżowej i dziecięcej (z zaznaczeniem, że od dnia 1 lipca 2015 r. będzie obowiązywał w przypadku zespołów (...) wymóg posiadania minimum licencji (...)),

d) posiada licencję trenera (...)/ (...) w przypadku zespołów piłki nożnej dziecięcej do 12 lat i zespołów seniorów klasy A, B i C,

e) posiada pełną zdolność do czynności prawnych,

f) korzysta z pełni praw publicznych.

Uchwała w § 6-9 określa także wymogi jakie musi spełniać trener, aby uzyskać licencje: (...), (...), (...) oraz (...).

W dniu 20 kwietnia 2017 r. Zarząd (...) podjął uchwałę nr IV/63 w sprawie licencji trenerskich uprawniających do prowadzenia zespołów uczestniczących w rozgrywkach piłki nożnej w Polsce.

Uchwała w art. 5 określa uprawnienia przewidziane dla poszczególnych licencji. W art. 5 ust. 11 pkt 2 i 3 wskazano, że od dnia 1 stycznia 2020 r. trenerzy posiadający licencję (...) uprawniającą do prowadzenia jako pierwszy trener zespołów uczestniczących w rozgrywkach od ligi okręgowej do klas niższych oraz zespołów młodzieżowych, za wyjątkiem zespołów uczestniczących w rozgrywkach (...) U-19, (...) U-17 oraz (...) U-15 będą mogli uzyskać uprawnienia trenera G. C., a licencje (...) są ważne do dnia 31 grudnia 2019 r.

Z możliwości zdobycia uprawnień przez trenerów w trybie uproszczonym (w tym trenerów II klasy z dyplomami uzyskanymi w ramach (...)) skorzystało blisko 8.000 trenerów.

W dniu 25 maja 2017 r. Zarząd (...) podjął uchwałę nr V/75 w sprawie organizowania kursów kształcenia trenerów piłki nożnej zgodnie z wymogami Konwencji Trenerskiej (...) oraz Karty (...).

W dniu 25 maja 2021 r. Zarząd (...) podjął uchwałę nr V/89 w sprawie ustalenia zasad ubiegania się o uznanie kompetencji i przyznanie licencji trenerskich dla absolwentów wyższych uczelni posiadających mistrzowską, I lub II klasę trenerską w związku z wejściem w życie postanowień art. 7 Konwencji Trenerskiej (...) z 2020 r.

Zgodnie z art. 7 Konwencji osoby, które ukończyły kurs przeprowadzony przez niezależną instytucję mają prawo ubiegać się o uznanie ich kompetencji w ramach Konwencji Trenerskiej (...).

Konwencja Trenerska z 2015 r., w przeciwieństwie do Konwencji z 2020 r., nie przewidywała możliwości uznania równoważnych kwalifikacji uzyskanych przez osoby, które ukończyły kurs przeprowadzony przez niezależną instytucję, np. (...).

P. O. jest trenerem piłki nożnej, ukończył studia na A. (...) w 1996 r., na wydziale wychowania fizycznego na kierunku wychowanie fizyczne – specjalność nauczycielska. Ponadto uzyskał tytuł zawodowy trenera II klasy w piłce nożnej.

Jako trener współpracował z drużynami seniorów, od III poziomu ligi do VII poziomu rozgrywkowego (A klasa). W czasie wykonywania kariery trenera dokształcał się, brał udział w seminariach dla trenerów. W latach 2000-2018 uczestniczył w ośmiu kursokonferencjach trenerów oraz instruktorów, uzyskując stosowne certyfikaty i zaświadczenia.

Obecnie P. O. posiada licencję (...).

W tym stanie faktycznym sąd okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione. Zwrócił uwagę, że powód domagał się stwierdzenia, że przysługuje mu prawo do wykonywania zawodu trenera piłki nożnej w Polsce w pełnym zakresie, tj. w każdej formie i na każdym szczeblu rozgrywek ligowych, a w związku z tym zobowiązania pozwanego do wydania powodowi licencji (...) lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania zawodu trenera piłki nożnej w Polsce w pełnym zakresie, w szczególności licencji (...). Jako podstawę prawną żądania, powód wskazał art. 189 k.p.c.

W ocenie sądu okręgowego powód ma interes prawny warunkujący wytoczenie powództwa o ustalenie, że posiada licencję trenera piłki nożnej w pełnym zakresie. Roszczenie o ustalenie określone w art. 189 k.p.c. w warstwie językowej wprost dotyczy ustalenia kwestii tego rodzaju, która jest przedmiotem żądania pozwem w niniejszej sprawie – powód wszak domaga się ustalenia, że przysługuje mu określone uprawnienie trenerskie, a nie domaga się nadania mu uprawnień trenerskich (roszczenie o ukształtowanie).

W ocenie sądu art. 189 k.p.c. nie stanowi podstawy drugiego z roszczeń, tj. zobowiązania pozwanego do wydania powodowi licencji (...) lub innego dokumentu uprawniającego do wykonywania zawodu trenera piłki nożnej w Polsce w pełnym zakresie, w szczególności licencji (...). Z treści tego żądania wynika bowiem, że powód nie domaga się poczynienia ustalenia wiążącego dla obu stron, lecz wykonania określonego świadczenia.

Sąd okręgowy nie podzielił zarzutu braku legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa. Pozwany podnosił, że powód nie jest członkiem (...), zaś roszczenie prowadzące do zakwestionowania uchwał (...) może wytoczyć jedynie członek tego stowarzyszenia. W ocenie sądu, skoro pozwany jest jedynym związkiem sportowym uprawionym do organizowania w Polsce rozgrywek sportowych w piłce nożnej, zaś powód opiera swoje roszczenie na twierdzeniu, że uregulowania przyjęte przez pozwanego nie mogą zawężać ustawowych warunków do uzyskania uprawnień trenerskich, to niewątpliwie tak powodowi, jak i pozwanemu przysługuje legitymacja procesowa w niniejszym postępowaniu. Ponadto podstawą roszczenia było założenie, że pozwany poprzez swoje uchwały w ogóle nie może ograniczać prawa powoda do wykonywania zawodu trenera, a nie założenie, że taka regulacja jest dopuszczalna, lecz podjęte przez (...) uchwały były wadliwe.

Sąd okręgowy za niezasadne uznał żądanie ustalenia, że powodowi przysługują bezwarunkowo uprawnienia trenerskie w pełnym zakresie ( (...)) oraz że pozwany obowiązany jest wydać powodowi stosowny dokument potwierdzający posiadanie tych uprawnień.

Wskazał, że zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o sporcie w celu organizowania i prowadzenia współzawodnictwa w danym sporcie może być utworzony polski związek sportowy. W sprawach nieuregulowanych w stosuje się odpowiednio przepisy prawa o stowarzyszeniach.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o sporcie, polski związek sportowy ma wyłączne prawo do:

1) organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego o tytuł Mistrza Polski oraz o Puchar Polski w danym sporcie;

2) ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek, z wyjątkiem reguł dyscyplinarnych dotyczących dopingu w sporcie;

3) powołania kadry narodowej oraz przygotowania jej do igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich, igrzysk głuchych, mistrzostw świata lub mistrzostw Europy;

4) reprezentowania tego sportu w międzynarodowych organizacjach sportowych.

Stosownie do art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie w brzmieniu nadanym tzw. ustawą deregulacyjną (ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów) trenerem lub instruktorem sportu w sportach, w których działają polskie związki sportowe, może być osoba, która:

1) ukończyła 18 lat;

2) posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe;

3) posiada wiedzę, doświadczenie i umiejętności niezbędne do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu;

4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, o którym mowa w art. 46-50, lub określone w rozdziale XIX, XXIII, z wyjątkiem art. 192 i art. 193, rozdziale XXV i XXVI ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny.

Przywołany art. 41, zmieniony przez art. 25 pkt 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. we wcześniejszym brzmieniu określał ustalone stopnie trenerskie oraz wymagania dla każdego z nich. W uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów wskazano, że istotą deregulacji było, aby funkcję określania wymogów kwalifikacyjnych przejęły polskie związki sportowe poprzez ustanowienie systemów licencyjnych opartych na kluczu kompetencji i umiejętności niezbędnych do prowadzenia szkolenia w danym sporcie. Od sposobu ukształtowania systemów licencyjnych zależeć miała jakość szkolenia oraz rzeczywista dostępność zawodów trenera i instruktora sportu.

Sąd okręgowy stwierdził, że ustanawianie reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym (art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o sporcie) przez polski związek sportowy powoduje, że mają one charakter umowny, nie zaś ustawowy. Nadanie związkowi takich uprawnień wiąże się z podstawowym celem działalności polskiego związku sportowego wyrażonym w przywołanym art. 7 ust. 1 ustawy o sporcie. Ustanowione i realizowane przez polski związek sportowy reguły wiążą w ramach każdego współzawodnictwa organizowanego i prowadzonego przez ten związek dla wszystkich jego uczestników, co jak wskazano w uzasadnieniu projektu, było w tym zakresie także celem ustawy deregulacyjnej.

Sąd podkreślił, że na skutek zmian wprowadzonych ustawą deregulacyjną dotychczasową rolę ustawodawcy w określaniu reguł danej dyscypliny sportowej przejęły polskie związki sportowe, które stosowały własne systemy licencyjne, oparte na kluczu kompetencji i umiejętności niezbędnych do szkolenia zawodników. Systemy licencyjne pełnią niekiedy pomocniczą, niekiedy zaś zasadniczą rolę przy podejmowaniu decyzji przez kluby sportowe – potencjalnych pracodawców trenerów i instruktorów sportu. Na faktyczną dostępność zawodu trenera i instruktora sportu w konkretnym sporcie nie wpływają obecnie restrykcje ustawowe, wobec przywołanej nowelizacji art. 41 ustawy o sporcie, lecz sposób ukształtowania systemów licencyjnych w ramach polskich związków sportowych.

W ocenie sądu okręgowego fakt, że ustawa o sporcie nie definiuje wskazanego w art. 41 wymogu posiadania wiedzy, doświadczenia i umiejętności niezbędnych do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu w rozumieniu ustawy, nie oznacza, że w przypadku prowadzenia zajęć sportowych organizowanych przez polski związek sportowy lub klub sportowy uczestniczący we współzawodnictwie organizowanym przez polski związek sportowy trenerzy lub instruktorzy prowadzący te zajęcia nie są zobowiązani do przestrzegania zasad określonych przez ten związek. W myśl art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o sporcie polski związek sportowy ma wyłączne prawo do ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez ten związek, z wyjątkiem reguł dyscyplinarnych dotyczących dopingu w sporcie, to i uprawniony jest do określenia, jaką wiedzę, doświadczenie i umiejętności powinien posiadać trener lub instruktor sportu, oraz do weryfikowania, czy wiedzę, doświadczenie i umiejętności te posiada.

Odnosząc się do kwestii wolności wyboru zawodu i miejsca pracy przewidzianej przez art. 65 ust. 1 Konstytucji RP sąd okręgowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 grudnia 2021 r. (sygn. I CSKP 170/21). Wskazano w nim, że wolność wyboru zawodu i miejsca pracy nie jest nieograniczona. Konstytucja RP nie gwarantuje bowiem, że w wyuczonym zawodzie każdy zainteresowany znajdzie zatrudnienie, a wolność pracy może być ograniczona ustawowo (ograniczenie w rozumieniu abstrakcyjnym i instytucjonalnym). Tak rozumiane ograniczenie wprowadzone zostało ustawą o sporcie, która przewiduje w art. 41 ust. 3 określone ograniczenia wolności pracy, ujęte w formie konkretnych wymogów wobec trenerów i instruktorów sporu – zatem z mocy ustawy nie każdy może wykonywać przedmiotowy zawód.

Sąd Najwyższy podkreślił także, że przywołane uregulowanie dotyczy trenerów lub instruktorów sportu, ale tylko i wyłącznie w sportach, w których działają polskie związki sportowe, w rezultacie czego rozumieć to należy jako trenerów lub instruktorów sportu wykonujących swoją działalność w obszarze funkcjonowania polskich związków sportowych. Zgodnie zatem z art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie osoba, która chce zostać trenerem musi legitymować się wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami niezbędnymi do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu, ale nie jakiegokolwiek trenera lub instruktora sportu, lecz w sportach, w których działają polskie związki sportowe. W konsekwencji kompetencje takiej osoby muszą odpowiadać wymogom sportów, w których działają polskie związki sportowe. Kwalifikacje te powinny podlegać ocenie ze strony polskiego związku sportowego.

Sąd okręgowy podkreślił ponadto, że skoro treść art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie wprowadza stosowne wymagania, jakie spełniać musi trener lub instruktor sportu, w którym działa polski związek sportowy, a art. 13 ust. 1 ustawy o sporcie przyznaje polskiemu związkowi sportowemu wyłączne prawo do ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek, to stanowi to ustawowo nadaną autonomię polskiego związku sportowego. W jej ramach polski związek sportowy może ustalić sposób nadawania uprawnień trenerskich danego sportu, jakim ten związek się zajmuje przy uwzględnieniu wymogów tego sportu, a w tym określać sposób wydawania licencji.

Sąd okręgowy uznał zatem, że brak było podstaw do ustalenia, że powód uprawniony jest do wykonywania zawodu trenera w pełnym zakresie bez wynikających z reguł określonych przez (...) ograniczeń związanych wprowadzeniem licencji trenerskich różnego stopnia, kwalifikacji niezbędnych do uzyskania licencji określonego stopnia, obowiązku odbywania szkoleń itd., a w konsekwencji brak było podstaw (bez szczegółowego określania podstawy prawnej takiego rozstrzygnięcia) do nakazania pozwanemu wydania powodowi licencji (...).

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 98 k.p.c.

Od powyższego wyroku apelację wniósł powód, który zaskarżył wyrok w całości. Zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego: art. 233 § 1 k.p.c.; art. 41 ust. 3 pkt. 3 ustawy o sporcie; art. 13 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy o sporcie; art. 2 Konstytucji RP. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa oraz zasadzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, zgadza się także z przedstawionymi przez ten sąd rozważaniami prawnymi.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. sąd apelacyjny zaaprobował utrwalony w orzecznictwie pogląd, że do naruszenia tego przepisu może dojść wówczas, gdy zostanie wykazane uchybienie podstawowym kryteriom oceny, tj. zasadom doświadczenia życiowego, źródłom wiedzy, regułom poprawności logicznej, właściwemu kojarzeniu faktów i prawdopodobieństwu przedstawionej wersji (tak min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2005 r., III CK 314/05). Przeprowadzona ocena dowodów może być zatem podważona tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego nie uwzględnia oczywistych związków przyczynowo - skutkowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

W niniejszej sprawie powód podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w żaden sposób nie uzasadnił go na płaszczyźnie związanej z oceną dowodów. Zarzucał sądowi okręgowemu nie tyle wadliwą, sprzeczną z zasadami z art. 233 § 1 k.p.c. ocenę dowodów, ile błędną analizę obowiązujących przepisów. Zarzut błędnego przyjęcia, że dopiero Konwencja Trenerska (...) z 2020 r. dawała pozwanemu możliwość automatycznego przepisywania dotychczasowych uprawnień trenerskich według nowych kryteriów (...), podczas gdy również Konwencja (...) z 2015 r. w art. 6 ust. 1 pkt. c dawała pozwanemu prawo do „występowania w dowolnym momencie o dołączenie wszelkich dodatkowych dyplomów trenerskich do swojego narodowego programu kształcenia trenerów”, nie dotyczył – w ocenie sądu apelacyjnego - błędnej oceny materiału dowodowego, ani nieprawidłowych ustaleń faktycznych, lecz nieprawidłowej oceny obowiązujących przepisów, a tym samym powinien być podnoszony w ramach zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Wbrew zarzutom skarżącego sąd okręgowy dokonał prawidłowej analizy postanowień Konwencji Trenerskiej (...) z 2015 roku, stwierdzając, że jej postanowienia nie powodowały automatycznego przejścia dotychczasowych uprawnień trenerskich. Istniała wówczas jedynie możliwość zorganizowanie kursów wyrównawczych dla trenerów (także II klasy legitymującymi się dyplomami uzyskanymi w ramach akademii wychowania fizycznego). Świadczy o tym chociażby porównanie treści obu konwencji.

Dopiero wejście w życie postanowień art. 7 Konwencji Trenerskiej z 2020 r. dało uprawnienie osobom „które ukończyły kurs przeprowadzony przez niezależną instytucję” do ubiegania się o uznanie ich kompetencji. Co istotne - postanowienia Konwencji z 2020 r. nie zakładały automatycznego uznania zgłoszonych w tym trybie wniosków, nakładając na strony konwencji obowiązek przeprowadzenia weryfikacji wniosku „w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminujący”, przy zastosowaniu standardów określonych w konwencji w celu ustalenia, czy kompetencje osoby, która ukończyła kurs przeprowadzony przez niezależną instytucję, są równoważne z kompetencjami posiadacza dyplomu (...). Pozytywne rozpoznanie wniosku wymagało zatem wykazania, że wnioskujący spełnia standardy określone w Konwencji Trenerskiej (niewystarczające zatem było samo ukończenie kursu). Dodatkowo art. 7 uregulował tryb postępowania w razie negatywnej decyzji (odmowy uznania kompetencji), nakładając na strony konwencji obowiązek umożliwienia osobie ubiegającej się o uznanie kompetencji odwołania się od każdej takiej decyzji do niezależnego organu arbitrażowego lub sądowego. Konsekwencją wejścia w życie art. 7 Konwencji było podjęcie przez Zarząd (...) w dniu 25 maja 2021 r. uchwały nr V/89 w sprawie ustalenia zasad ubiegania się o uznanie kompetencji i przyznanie licencji trenerskich dla absolwentów wyższych uczelni posiadających mistrzowską, I lub II klasę trenerską (k. 513 – 514). Skonkretyzowała ona wymogi, jakie należało spełnić, aby uzyskać licencję (...) lub (...).

W niniejszej sprawie – z niekwestionowanych w tej części ustaleń sądu okręgowego wynika, że powód skorzystał z tych uprawnień i złożył wniosek w trybie art. 7 konwencji, uzyskując licencję (...) (k. 635 verte – zeznania powoda). Z jego zeznań nie wynika natomiast, aby domagał się w tym trybie uzyskania licencji (...).

Powyższe okoliczności stanowią dodatkową argumentację za oddaleniem powództwa. Poza sporem jest, że obecnie obowiązujące przepisy dają powodowi możliwość realizacji swojego żądania zgodnie z wprowadzonym w uchwale nr V/89 trybem postępowania.

Sąd apelacyjny nie podzielił także pozostałych zarzutów naruszenia prawa materialnego. Sąd okręgowy prawidłowo uznał za niezasadne żądanie ustalenia, że powodowi przysługują bezwarunkowo uprawnienia trenerskie w pełnym zakresie ( (...)) oraz że pozwany obowiązany jest wydać powodowi stosowny dokument potwierdzający posiadanie tych uprawnień.

W sprawie bezsporny był autonomiczny charakter polskich związków sportowych (w tym (...)) i będące jego konsekwencją uprawnienie związku sportowego do oceny kompetencji osób ubiegających się o status trenera. Ponadto sąd okręgowy trafnie ustalił, że (...) ma obowiązek przestrzegania przepisów, wytycznych i decyzji (...), a wśród nich obowiązek realizacji postanowień Konwencji Trenerskiej (z 2015 r., a następnie z 2020 r.). Zadaniem tej konwencji było m.in. ujednolicenie kształcenia trenerów, które powinno odbywać się pod kontrolą (...) w celu ujednolicenia standardów trenowania u wszystkich stron konwencji. Postanowienia konwencji nakładały zatem na krajowe związki sportowe obowiązek organizowania szkoleń w celu utrzymania i podwyższenia poziomu trenowania. W ocenie sądu apelacyjnego nie budzi wątpliwości, że postanowienia tej konwencji mają zastosowanie w niniejszej sprawie i stanowią istotny punkt odniesienia, określający zakres przysługujących powodowi uprawnień.

Wypełniając powyższe wymogi (...) wprowadził system licencjonowania trenerów na wszystkich szczeblach trenerskich, nakładając na nich dodatkowy obowiązek cyklicznego uzupełniania wiedzy. Postanowienia konwencji wielokrotnie akcentowały bowiem konieczność stałego kształcenia się trenerów w celu zwiększenia swojej wiedzy i umiejętności, co z kolei gwarantowało podniesienie poziomu sportu piłki nożnej i każdego trenera. Z powyższych względów licencje trenerskie (...) mają ograniczony, terminowy charakter, z czym powiązany jest obowiązek cyklicznego uzupełniania wiedzy (zgodnie z art. 32 Konwencji Trenerskiej z 2020 r. po upływie trzech lat licencja trenerska (...) wygasa, konsekwencją czego jest utrata prawa wykonywania zawodu i konieczność podjęcia szkolenia uzupełniającego). Podobna regulacja znalazła się w uprzednio obowiązującej Konwencji Trenerskiej z 2015 r. (art. 36). Żadna z tych konwencji nie przewidywała natomiast bezterminowego nabycia uprawnień trenerskich.

W ocenie sądu apelacyjnego na uwzględnienie nie zasługiwał zarzut naruszenia art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie. Trafnie wskazuje pozwany w odpowiedzi na apelację, że kwalifikacje powoda (wykształcenie wyższe ze specjalizacją trenerską) w połączeniu z jego dotychczasowym doświadczeniem trenerskim nie przesądzają automatycznie o możliwości uzyskania licencji trenerskiej (...), która uprawniała do prowadzenia klubów piłkarskich najwyższej klasy rozgrywkowej oraz klubów w rozgrywkach europejskich. Nie budzi także wątpliwości, że powód nigdy nie prowadził takich klubów.

Należy zwrócić uwagę, że w art. 41 ust 3 ustawy o sporcie – obok wymogów, które powód w sposób bezsporny wypełniał (ukończone18 lat; co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe; brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo wymienione we wskazanych przepisach kodeksu karnego), ustawodawca wprowadził dodatkową przesłankę ocenną – wymóg posiadania wiedzy, doświadczenia i umiejętności niezbędnych do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu. Oczywistym jest - i w tym zakresie zgodzić się należy z argumentami podniesionymi przez pozwanego w odpowiedzi na apelację – że sport i jego organizacja to kategorie dynamiczne (na przestrzeni lat zmianom ulegają reguły gry i jej zasady w związku chociażby z rozwojem nowych technologii – np. (...)). Tym samym spełnienie przesłanki z art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie powinno podlegać stałej weryfikacji. Stąd też wprowadzenie w postanowieniach Konwencji Trenerskiej, a w ślad za nią w uchwałach podejmowanych przez (...) czasowych licencji trenerskich i związanej z tym konieczności ich odnawiania, co pozwala zweryfikować kompetencje (wiedzę, doświadczenie i umiejętności) niezbędne do wykonywania zadań trenera.

Zgodzić się w tym miejscu należy z Sądem Najwyższym, że „jeżeli polski związek sportowy ma wyłączne prawo do ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek, a zgodnie z art. 41 ust. 3 pkt 3 ustawy o sporcie trenerem lub instruktorem sportu w tych sportach może być osoba, która posiada wiedzę, doświadczenie i umiejętności niezbędne do wykonywania zadań trenera lub instruktora sportu w tych właśnie sportach, to nie powinno być wątpliwości, że polski związek sportowy ma prawo zweryfikować kompetencje osoby ubiegającej się o status trenera lub instruktora sportu w obszarze objętym prawem wyłączności związku” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2021 r., I CSKP 170/21). Nie budzi natomiast wątpliwości, że w świetle art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o sporcie polski związek sportowy ma wyłączne prawo do ustanawiania i realizacji reguł sportowych, organizacyjnych i dyscyplinarnych we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek, z wyjątkiem reguł dyscyplinarnych dotyczących dopingu w sporcie. Tym samym uprawniony jest nie tylko do doprecyzowania przesłanki ocennej z art. 41 ust. 3 ustawy o sporcie poprzez określenie, jaką wiedzę, doświadczenie i umiejętności powinien posiadać trener, ale także weryfikować te kompetencje przez cały czas wykonywania przez niego zadań trenera. Obowiązek ten dodatkowo nałożony został na (...) przez postanowienia Konwencji Trenerskiej, które – jako jej sygnatariusz – powinien respektować.

W świetle powyższych uwag za niezasadny uznać także należy zarzut naruszenia art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o sporcie. Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, że pozwany poprzez swoje działanie odebrał powodowi tytuł zawodowy trenera, czy też ingerował w jego prawo do wykonywania zawodu. Wskazać w tym miejscu należy na różnice pomiędzy tytułem i uprawnieniami wynikającymi z faktu ukończenia przez powoda szkoły wyższej ze specjalizacją nauczycielską, a licencją trenerską przyznawaną przez (...) w oparciu o postanowienia Konwencji Trenerskiej. Poza sporem jest – i pozwany (...) nigdy tego faktu nie kwestionował - że powód uzyskał dyplom wyższej uczelni. Czym innym natomiast jest wykazanie spełnienia przesłanek do uzyskania licencji trenerskiej (...), która z założenia ma charakter czasowy i z posiadaniem której związane są konkretne uprawnienia (możliwość bycia trenerem w ramach współzawodnictwa sportowego organizowanego przez (...) pod nadzorem europejskich i światowych organizacji sportowych). Bezsporne jest też, na co sąd apelacyjny wskazywał w swoich wcześniejszych wywodach, że (...) jako sygnatariusz Konwencji Trenerskiej ma obowiązek weryfikacji trenerskich kwalifikacji osób, którym przyznał – w oparciu o wytyczne z konwencji – licencję trenerską (...). Nie bez znaczenia także jest, co wielokrotnie podkreślał pozwany w toku niniejszego postępowania, przyjęty powszechnie model organizacji sportu zawodowego w oparciu o jednolite i usystematyzowane kryteria, co znalazło wyraz w przekazaniu przez ustawodawcę polskim związkom sportowym wyłącznego prawa do organizowania i prowadzenia współzawodnictwa sportowego.

Wskazać ponadto należy, że w ocenie sądu apelacyjnego sala sądowa nie jest właściwym miejscem do oceny kompetencji zawodowych trenera, ani do weryfikacji, czy spełniał on przesłanki uzasadniające przyznanie mu licencji trenerskiej, a do tego de facto sprowadzało się żądanie pozwu. Takie rozstrzygnięcie w sposób rażący naruszałoby w określoną w art. 7 Konstytucji zasadę praworządności, ingerując w zakres uprawnień przyznanych innemu podmiotowi.

Wbrew zarzutom skarżącego na uwzględnienie nie zasługiwał także zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji RP, a określona w tym przepisie zasada demokratycznego państwa prawnego oraz przywołana przez skarżącego zasada ochrony praw nabytych nie zostały w niniejszej sprawie naruszone. W ocenie sądu apelacyjnego powyższe zasady nie miały zastosowania w relacjach pomiędzy pozwanym związkiem sportowym a powodem, co do zasady bowiem funkcjonują one w ramach relacji pomiędzy obywatelem i państwem. Nie sposób także przyjąć, aby działanie pozwanego pozbawiło powoda prawa do wykonywania zawodu i nie może być rozpatrywane w kategorii ochrony praw nabytych.

Z powyższych względów sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. Zważywszy, że apelacja strony powodowej została w całości oddalona, powód zobowiązany został do zwrotu pozwanemu poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego przed sądem apelacyjnym. Zgodnie bowiem z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, czyli koszty procesu. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalona została na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2012 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Marzanna Góral Joanna Wiśniewska – Sadomska Anna Strączyńska