Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2021 r.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – SSO Katarzyna Bryś- Dywan

Protokolant: p.o. sekr. sąd. Sylwia Kacprzak

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2021 r. w Tarnobrzegu

na rozprawie

sprawy M. Z.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w R.

o prawo do emerytury rolniczej

na skutek M. Z.

od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w R.

z dnia 24 sierpnia 2020 r. nr(...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni M. Z. prawo do emerytury rolniczej od dnia 30 czerwca 2020 r.

Sygn. akt III U 606/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.08.2020r. znak: (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego po rozpoznaniu wniosku M. Z. z dnia 30.06.2020r. powołując się na przepisy ustawy z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2020r. poz. 174 z późn. zm.) odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury rolniczej. W uzasadnieniu przytoczył treść przepisu art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 20 ust. 1 oraz 2 w/w ustawy i wskazał, że odwołująca nie udokumentowała co najmniej 25 letniego okresu ubezpieczenia. Organ rentowy przyjął za udowodniony okres podlegania ubezpieczeniu w wymiarze 24 lat, 4 miesięcy i 26 dni, na który składają się okresy:

-od 26.04.1969r. do 31.08.1972r., od 21.06.1973r. do 01.09.1974r., od 21.06.1975r. do 30.10.1975r., od 01.06.1976r. do 30.06.1977r., od 01.07.1977r. do 26.10.1978r., tj. okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców,

-od 27.10.1978r. do 31.12.1980r., tj. okres pracy w gospodarstwie rolnym własnym,

-od 01.01.1981r. do 31.12.1982r., tj. praca we własnym gospodarstwie rolnym – ubezpieczenie F.,

-od 01.01.1983r. do 30.11.1990r., tj. praca we własnym gospodarstwie rolnym – ubezpieczenie (...),

-01.01.1991r. do 31.12.1991r. oraz od 01.01.1997r. do 31.12.2000r., tj. okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła wnioskodawczyni M. Z.. Przedmiotowej decyzji zarzuciła naruszenie przepisów ustawy z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2020r., poz. 174 z późń. zm.) poprzez błędne ustalenie okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Podnosząc powyższy zarzut, wniosła o zaliczenie do stażu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców całego okresu pobierania nauki w szkole policealnej od 01.09.1972r. do 20.06.1973r. i od 02.09.1974r. do 20.06.1975r., a w przypadku nieuwzględnienia tego okresu o zaliczenie do stażu rolniczego przerw świątecznych, ferii zimowych, weekendów oraz wykopków z okresu pobierania nauki w w/w szkole. Uzasadniała, że w okresie od 01.09.1972r. do 20.06.1973r. oraz od 02.09.1974r. do 20.06.1975r. jednocześnie uczyła się w Policealnym Studium Zawodowym w J. i pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców. Wskazała, że zajęcia w w/w szkole zaczynały się po południu, a dojazd w obie strony był dogodny i zajmował jej około 2,5 godziny. Argumentowała, że do południa pomagała rodzicom w pracach gospodarskich, szczególnie przy obrządku zwierząt. Wszystkie czynności wykonywała ręcznie, gdyż gospodarstwo nie było zmechanizowane. Podniosła, że rodzice posiadali gospodarstwo o powierzchni 3,39 ha, w którym hodowali zwierzęta (np. konie, króliki, świnie, kury czy kaczki) i uprawiali ziemniaki, buraki, zboże oraz warzywa. Wskazała, że praca w gospodarstwie zajmowała jej przeważnie ok. 4-5 godzin dziennie z uwagi na szkołę, ale w dni wolne od zajęć szkolnych lub w okresie intensywnych prac na roli (np. sianokosy, żniwa, wykopki) nawet do kilkunastu godzin dziennie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy KRUS Oddział w R. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że podane przez wnioskodawczynię pojedyncze dni nie mogą zostać uwzględnione do stażu emerytalnego. Praca domownika powinna mieć bowiem charakter stały, a zbyt duża odległość Policealnego Studium Zawodowego od miejsca zamieszkania powoduje, że ewentualna praca ubezpieczonej w gospodarstwie rodziców takiego charakteru nie miała. Podniósł, że do okresów, od których zależy prawo do świadczenia zostały zaliczone okresy wakacji.

Na rozprawie w dniu 22.12.2020r. wnioskodawczyni sprecyzowała żądanie zawarte w odwołaniu w ten sposób, że wniosła o przyznanie jej prawa do emerytury rolniczej.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił i zważył, co następuje:

Wnioskodawczyni M. Z. (nazwisko rodowe O.), urodziła się (...), ukończyła wiek 60 lat w dniu 25.04.2013r. Posiada udowodniony przez organ rentowy okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w wymiarze 24 lat, 4 miesięcy i 26 dni.

W dniu 30.06.2020r. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury rolniczej.

Rozpoznając ten wniosek organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

/dowód: dokumenty zalegające w aktach organu rentowego dot. wnioskodawczyni/

M. Z. po ukończeniu 16 roku życia, w dniu 25.04.1969r. mieszkała w domu rodziców i pracowała w ich gospodarstwie rolnym położonym w miejscowości P.. W dniu 01.09.1972r. rozpoczęła naukę w Policealnym Studium Zawodowym przy Technikum Budowlanym w J., która trwała jeden rok szkolny, tj. do dnia 20.06.1973r. Była to szkoła 2 letnia, a nauka odbywała się w systemie dziennym. W latach 1973/1974 nie kontynuowała edukacji z powodu choroby matki, naukę w drugiej klasie podjęła dopiero 02.09.1974r. Szkołę ukończyła w dniu 20.06.1975r. uzyskując tytuł technika budowlanego.

J. był oddalony od miejsca zamieszkania wnioskodawczyni o ok. 50 km. M. Z. nie mieszkała jednak w internacie. Przez cały sporny okres nauki mieszkała z rodzicami (oraz bratem) i pracowała w ich gospodarstwie rolnym. Do szkoły dojeżdżała codziennie komunikacją publiczną - autobusem, natomiast do domu wracała autobusem lub pociągiem. W omawianym okresie sieć komunikacyjna była rozwinięta, a połączenia autobusowe były dobre i bezpośrednie. Z uwagi na powyższe dojazd w obie strony zajmował ubezpieczonej ok. 2,5 godziny. Zajęcia w Policealnym Studium Zawodowym rozpoczynała w godzinach popołudniowych o godz. 13.05, a kończyła o godz. 20.00. Pracę w gospodarstwie rolnym rodziców wykonywała natomiast rano przed wyjazdem do szkoły oraz w dni wolne od zajęć lekcyjnych. Rodzice wnioskodawczyni byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,39 ha. Hodowali w nim żywy inwentarz – konie (zazwyczaj do 2 sztuk), krowy (2-3 sztuki), świnie (5-6 sztuk), barany (do 10 sztuk), kury, indyki, kaczki, gęsi (do 100 sztuk ptactwa) oraz króliki (do 20 sztuk). Uprawiali również zboże (żyto, pszenicę), buraki, ziemniaki i inne warzywa. Gospodarstwo nie było zmechanizowane wszystkie prace wykonywano ręcznie lub przy pomocy podstawowego sprzętu rolniczego – pługu, kosiarki, przewracarki do siana czy konia. Ciągnik zakupiono ok. 1975r. lub 1976r. Ubezpieczona przez cały sporny okres nauki pracowała głownie przy obrządku i karmieniu zwierząt, sprzątaniu pomieszczeń gospodarskich, dojeniu krów. Dodatkowo w sezonie wiosenno-letnim pracowała przy sianokosach, żniwach, sadzeniu ziemniaków, pieleniu chwastów, pracach polowych oraz zbieraniu owoców w sadzie. Praca w gospodarstwie rolnym rodziców zajmowała ubezpieczonej ponad 4 godziny dziennie, a w dni wolne od zajęć nawet do kilkunastu godzin dziennie.

Ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców do momentu zawarcia związku małżeńskiego w dniu 16.04.1979r., od tej daty rozpoczęła prowadzenie własnego gospodarstwa rolnego.

Razem z wnioskodawczynią do Policealnego Studium Zawodowego w J. uczęszczali świadkowie: M. K. oraz H. W., natomiast świadek W. O. jest bratem wnioskodawczyni. W/w świadkowie potwierdzili jednoznacznie, że M. Z. w okresie nauki Policealnym Studium Zawodowym w J. codziennie dojeżdżała do w/w szkoły i stale pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców.

/ dowód : dokumenty znajdujące się w aktach organu rentowego dot. wnioskodawczyni, zeznania świadka W. O. z dnia 18.02.2021r. złożone na piśmie k. 51-53v., zeznania świadka H. W. z dnia 27.02.2021r. złożone na piśmie k. 55-57v., zeznania świadka M. K. z dnia 25.02.2021r. złożone na piśmie k. 59-61v., pismo z dnia 07.01.2021r. wystawione przez Zespół Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących im. (...) Wielkiego w J. (k. 38), pismo z dnia 25.01.2021r. wystawione przez Zespół Szkół Budowlanych i Ogólnokształcących im. (...) Wielkiego w J. (k. 46), zeznania wnioskodawczyni złożone na rozprawie w dniu 22.12.2020r. w trybie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 304 k.p.c./

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, gdyż są spójne, logiczne, wyczerpujące, wzajemnie się uzupełniają oraz korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w przedmiotowej sprawie w tym z zeznaniami wnioskodawczyni.

Zgodnie z treścią art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2021r., poz. 266 t.j.) emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny; wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

W myśl art. 20 ust. 1 w/w ustawy do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów ( ust. 2). Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. ( ust. 3).

W świetle art. 6 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o
domowniku - rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a) ukończyła 16 lat,

b) pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c) stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy;

Odwołanie M. Z. zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawczyni M. Z. spełnia warunki do przyznania emerytury na podstawie ustawy z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Sąd za wiarygodne przyjął zeznania świadków M. K., H. W. i W. O. złożone na piśmie oraz zeznania wnioskodawczyni złożone w trybie art. 299 k.p.c. w zw. z 304 k.p.c. w niniejszej sprawie. Zeznania te były bowiem spójne i wzajemnie się uzupełniały tworząc logiczną całość. Wymienieni świadkowie jednoznacznie potwierdzili, że ubezpieczona w okresie nauki w Policealnym Studium Zawodowym w J. codziennie dojeżdżała do w/w szkoły i stale pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców. Zarówno zeznania jak i treść dokumentów nie budziła zastrzeżeń i wątpliwości uczestników postępowania, tym samym Sąd uznał je za autentyczne i wiarygodne.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że okresy pracy domownika w gospodarstwie rolnym przed dniem 1 stycznia 1983 r. uwzględnia się przy ustalaniu uprawnień emerytalno-rentowych, gdy była wykonywana w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. co najmniej 4 godziny dziennie (m.in. wyrok Sądu Najwyższego: z dnia 19.12.2000r., II UKN 155/00 - OSNP 2002/16/394 oraz z dnia 08.03.2011r., II UK 305/10, LEX nr 852557, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 marca 2014 r. III AUa 739/13).

Nadmienić należy, że zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 14.12.1982r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin za domownika (osobę, co do której od 1 października 1983 r. istniał obowiązek ubezpieczenia rolniczego) uważano członka rodziny rolnika i inną osobę pracującą w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostała we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyła 16 lat i nie podlegała obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowiła główne źródło jej utrzymania.

Sąd zważył, że w aktualnym orzecznictwie przy ocenie podstaw do ustalenia, że praca była wykonywana w charakterze domownika nacisk kładziony jest na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę, w pełni podziela stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie wyrażonym w wyroku z dnia 12.08.2014r. (sygn. akt I OSK 1008/13, LEX nr 1779009), że wykonywanie stałej pracy w gospodarstwie rolnym nie wyklucza co do zasady innych form aktywności domownika, w tym np. pobierania nauki. Pojęcia "stałej pracy" nie należy utożsamiać z koniecznością ciągłego jej wykonywania i nie zawsze praca ta musi polegać na nieustannym podejmowaniu czynności rolniczych. Jeśli bowiem prawodawca wprowadza zarówno pojęcie "rolnika", jak i "domownika", to zapewne czyni to po to, aby odróżnić charakter świadczonej przez każdego z nich pracy w gospodarstwie rolnym. Nie można z góry zakładać, że fakt uczęszczania do szkoły ponadpodstawowej poza miejscem zamieszkania oraz związane z tym obowiązki szkolne zawsze wykluczają możliwość uznania, iż osoba taka wykonuje stałą prace w gospodarstwie rolnym. Ocena, czy okres pracy świadczonej przez ucznia szkoły ponadpodstawowej na rzecz rodziców prowadzących gospodarstwo rolne kwalifikuje się do zaliczenia jej do stażu pracowniczego możliwa jest dopiero po dokładnym ustaleniu stanu faktycznego, uwzględnieniu wielkości, struktury i rodzaju gospodarstwa rolnego, liczby pracujących w nim osób oraz rzeczywistych technicznych uwarunkowań konieczności pracy tej osoby w gospodarstwie. Nawet codzienne przeznaczanie kilku godzin na zajęcia lekcyjne i naukę oraz konieczność dojazdów do szkoły nie wyklucza kilkugodzinnej pracy w gospodarstwie rolnym. Domownik nie prowadzi zawodowej działalności rolniczej na własny rachunek, lecz pracuje na rzecz rolnika. Pracy domownika nie można zatem oceniać taką samą miarą jak pracy samego rolnika (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29.01.2016r., sygn. akt I OSK 1616/14, LEX nr 2032726),

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że pomimo nauki w Policealnym Studium Zawodowym w J. w okresie od 01.09.1972r. do 20.06.1973r. oraz od 02.09.1974r. do 20.06.1975r. wnioskodawczyni w sposób regularny (stały) wykonywała standardowe czynności związane z pracą w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez jej rodziców. Ze spójnych zeznań świadków i wnioskodawczyni wynika, że dojazd do szkoły zajmował ubezpieczonej ok. 2,5 godziny dziennie, natomiast przed rozpoczęciem zajęć do jej codziennych obowiązków należało wykonywanie czynności związanych z porannym obrządkiem zwierząt. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę wielkość gospodarstwa (3,39 ha) i czas potrzebny do codziennego przygotowania karmy, karmienia zwierząt (w ilości do 150 sztuk), sprzątania pomieszczeń gospodarskich, prac polowych oraz to, że większość tych prac trzeba było wykonywać ręcznie, ponieważ gospodarstwo nie było zmechanizowane to niewątpliwie wnioskodawczyni pracowała ponad 4 godziny dziennie. Z kolei w dni wolne od zajęć lekcyjnych oraz w okresie wakacyjnym powyższe obowiązki wykonywała w zasadzie cały dzień nawet do kilkunastu godzin dziennie. Mając na względzie powyższe, nie budzi wątpliwości, że ubezpieczona po ukończeniu przez nią 16 roku życia pozostawała w pełnej gotowości do świadczenia pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Sąd zważył, że przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej ubezpieczonej należy uwzględnić cały sporny okres od 01.09.1972r. do 20.06.1973r. oraz od 02.09.1974r. do 20.06.1975r. jako okres podlania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Tym samym łącznie z niekwestionowanym w sprawie okresem ubezpieczenia wynoszącym 24 lata, 4 miesiące i 26 dni, skarżąca legitymuje się okresem ubezpieczenia w wymiarze przekraczającym 25 lat.

Reasumując, skoro wnioskodawczyni udowodniła okres pracy w gospodarstwie rolnym wynoszący 25-lat, należało zatem uznać, że zostały spełnione wszystkie przesłanki wymagane do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20.12.1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Mając powyższe na względzie Sąd, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni M. Z. prawo do emerytury rolniczej począwszy od dnia 30.06.2020r., tj. od daty złożenia wniosku.