Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Łańcucie

z dnia16.03.2018 r.

Wnioskiem z dnia 13.04.2017r. wnioskodawca Z. L. (1) wnosił o stwierdzenie nabycia spadku po W. L., zmarłym w dniu 14.10.1994 roku w M., na podstawie dziedziczenia ustawowego.

Uczestnicy postępowania – oprócz uczestniczki M. M. (1) – popierali żądanie wniosku. Z kolei uczestniczka M. M. (1) wnioskowała o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu szczególnego – ustnego na rzecz M. K. (1), c. J. i E..

Sąd ustalił, co następuje:

Spadkodawca W. L. zmarł w dniu 14.10.1994r. w miejscowości M., gdzie przed śmiercią zamieszkiwał. W dacie śmierci był bezdzietnym kawalerem. Miał 70 lat. Jego rodzice zmarli przed nim. W. L. miał czworo rodzeństwa: J. L., F. L., E. B., Z. S.. Wszyscy już nie żyją. J. L. i E. B. zmarli po spadkodawcy, a F. L. i Z. S. zmarli przed nim. J. L. pozostawił po sobie dwoje dzieci: Z. L. (1) i B. T.. F. L. miał dwoje dzieci: I. L. i Z. L. (2). E. B. miała dwoje dzieci: M. K. (1) i Z. B. (1). M. K. (1) zmarła po E. B.. Zostawiła czworo dzieci: M. K. (2) ( obecnie M. ), J. K. (1), K. K. (1) i P. K.. Z. S. miała dwoje dzieci: T. K. (1) i A. S..

Niegodność dziedziczenia nie zachodzi. Nikt nie składał oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Nikt nie zrzekał się dziedziczenia.

/ odpisy skrócone aktów zgonów – k. 7-13, zapewnienie spadkowe Z. L. (1) – k. 27, Z. L. (2) k. 27, B. T. k. 27, A. S. k. 27-28, T. K. (1) k.28, M. M. (1) (poprzednio K. ) k. 28/

W skład spadku po W. L. nie wchodzi gospodarstwo rolne.

/ wypis z rejestru gruntów – k. 14, zapewnienie spadkowe i zeznania Z. L. (1) – k. 27, zeznania uczestników : Z. L. (2) – k. 27, B. T. – k. 27, A. S. – k. 27-28, T. K. (1) – k. 28

M. M. (1) ( poprzednio K. )– k. 28)

Spadkodawca W. L. przed śmiercią był osobą schorowaną. Miał problemy z poruszaniem się ( poruszał się o kulach), miał schorzenia stawów, problemy ze wzrokiem. Leczył się na serce. Często zdarzały mu się omdlenia, utraty przytomności. W 1993 roku przebywał w szpitalu od 12 do 28 maja z rozpoznaniem : przemijające niedokrwienie mózgu. Nie mógł wówczas wstać samodzielnie z łóżka .Sąsiad T. K. (2) wszedł wówczas do jego domu przez okno. Jego żona M. K. (1) zadzwoniła wówczas po siostrzenicę spadkodawcy M. K. (1), która przygotowała go do szpitala i wezwała pogotowie, gdyż W. L. nie był w stanie samodzielnie chodzić. Po powrocie ze szpitala (...) nie czuł się dobrze często mdlał, zażywał cały czas tabletki na serce, czuł się z każdym dniem coraz słabiej. Obawiał się szybkiej śmierci. W niedzielę 11.10.1994r, na trzy dni przed śmiercią, czuł się słabo. Z powodu tego samopoczucia postanowił ustnie przekazać swoją ostatnią wolę przybyłym wówczas do niego w odwiedziny sąsiadom – M. K. (1) i T. K. (2). W czasie ogłaszania ostatniej woli była także obecna córka Państwa K. R. K. / obecnie G./, która przyszła po rodziców, powiadomić ich że ktoś do nich przyjechał z wizytą. W. L. powiedział wówczas, że czuje się słabo i że powie ustny testament . Oświadczył wówczas w ich obecności, że na wypadek swojej śmierci cały majątek ma otrzymać jego siostrzenica M. K. (1), którą jednocześnie zobowiązał do urządzenia mu pogrzebu i wykonania nagrobka.

M. K. (1) w obecności której spadkodawca oświadczył swoją ostatnią wolę o fakcie sporządzenia przez spadkodawcę testamentu ustnego poinformowała w tym samym dniu siostrzenicę W. L. T. K. (1), a później także spadkobierczynię M. K. (1), która była córką siostry W. E. B.. Przed śmiercią spadkodawcy siostrzenica M. K. (1) opiekowała się nim, pomagając mu w pracach domowych, zawoziła do lekarzy, przywoziła żywność.

Już w 1990 roku podczas sporządzania umowy notarialnej przekazania gospodarstwa rolnego przez W. L. na rzecz T. K. (1) i M. K. (1) spadkodawca nosił się z zamiarem przekazania swojej działki siedliskowej na rzecz M. K. (1), ale ostatecznie z tego zrezygnował po rozmowie z notariuszem, który pouczył go, że działkę z domem gdzie mieszka może zachować dla siebie i decyzję w tej kwestii podjąć później .

( informacja z Centrum Medycznego w Ł. – k. 61, zeznania świadków M. K. (1) – k. 50-51, T. K. (2) – k.92, R. G. – k. 51-52, J. K. (2) – k. 52-53 )

W. L. zmarł nagle, prawdopodobnie w związku z nagłym zatrzymaniem krążenia. Został znaleziony przez sąsiada martwy na podwórzu nieopodal swojego domu.

( zeznania świadków : M. K. (1) – k. 51, J. K. (2) – k. 52-53, Z. B. (2) – k. 7, W. I. – k. 75, F. C. – k. 75 )

Po śmierci W. L. w dniu 18.10.1994r. świadkowie M. K. (1), T. K. (2) i R. K. podpisali się pod oświadczeniem spadkodawcy na wypadek śmierci, które spisała świadek M. K. (1), opatrując go adnotacją wskazującą na miejsce i datę czynności ; „ Markowa 18.10.94 r.”.

( oświadczenie – k. 21, zeznania świadka M. K. (1) – k. 51 )

M. K. (1), wskazana jako spadkobierczyni zmarłego, wykonała nagrobek dla spadkodawcy.

( odpis fotografii – k. 22)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wiarygodne dowody w postaci odpisów skróconych aktów zgonów oraz zapewnienia spadkowego i przesłuchania wnioskodawcy i uczestników. Okoliczności dotyczące sporządzenia testamentu ustnego Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków M. K. (1), T. K. (2) i R. G.. Przedmiotowe zeznania są spójne, wzajemnie się uzupełniają, tworząc logiczną całość. W pełni korespondują z pisemnym oświadczeniem sporządzonym przez świadka M. K. (1) i podpisanym przez wszystkich świadków testamentu ustnego.

Z kolei fakty dotyczące kondycji zdrowotnej spadkodawcy w dacie testowania oraz okoliczności jego śmierci Sąd ustalił w oparciu o zeznania uczestników oraz świadków Z. B. (2), W. I., F. C..

Sąd zważył, co następuje:

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku Sąd bada z urzędu, kto jest spadkobiercą i czy spadkodawca pozostawił testament oraz czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.

Zgodnie z treścią art. 952 § 1 kc jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie ( art. 952§2 kc) .

W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków ( art. 952§3 kc).

Przewidziana w art. 952 k.c. forma testamentu jest formą testamentu szczególnego. Cechą charakterystyczną testamentów szczególnych jest odmienne - niż przy testamentach zwykłych - ukształtowanie formalnych wymogów ich sporządzenia, mogą one bowiem zostać sporządzone jedynie w szczególnych, ściśle określonych w ustawie, okolicznościach .Sporządzenie testamentu ustnego uzasadniają dwie - nawzajem wyłączające się - okoliczności. Po pierwsze, może on zostać sporządzony, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Po drugie, testament ustny może być sporządzony, jeżeli - wskutek szczególnych okoliczności - zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Każda z tych okoliczności stanowi samodzielną (odrębną) przesłankę sporządzenia testamentu ustnego. Istnienie obawy rychłej śmierci w sensie obiektywnym zawsze stanowić będzie dostateczne uzasadnienie do sporządzenia testamentu ustnego, przy czym obawa ta może wynikać z różnych przyczyn, np. podeszłego wieku testatora, nieszczęśliwego wypadku, nagłego pogorszenia stanu zdrowia czy nagłej, zagrażającej życiu choroby. Przyjmuje się, że w stanach chorobowych, które nieuchronnie prowadzą do zgonu chorego, ustawową przesłankę obawy rychłej śmierci (art. 952 § 1 k.c.) można uznać za spełnioną wówczas, gdy w stanie zdrowia następuje nagłe pogorszenie lub pojawiają się nowe rokowania wskazujące na nadzwyczajną bliskość czasową śmierci spadkodawcy (post. SN z dnia 25 lipca 2003 r., V CK 120/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 159; post. SN z dnia 15 kwietnia 2003 r., V CK 9/02, Lex nr 146432; post. SN z dnia 18 kwietnia 2002 r., II CKN 15/00, Lex nr 55102).

W świetle zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, iż zostały spełnione ustawowe przesłanki do sporządzenia przez W. L. testamentu ustnego. Spadkodawca w dacie sporządzenia testamentu był osobą w zaawansowanym wieku / ukończone 70 lat życia/, od dłuższego czasu leczył się na serce, a w ostatnich kilku miesiącach życia stan jego zdrowia stale się pogarszał. W. L. czuł się coraz słabiej. Wiele razy zasłabł tracąc przytomność. Miał więc uzasadnione podstawy ku temu, by obawiać się, że może niedługo nagle umrzeć.

Wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wskazują również w sposób nie budzący wątpliwości, iż zostały spełnione pozostałe warunki ważności testamentu ustnego, tj. spadkodawca złożył oświadczenie dotyczące rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci przy jednoczesnej obecności trzech świadków, spełniających wymagania z art. 956 i 957 §1 kc oraz spełnione zostały wymogi formalne dotyczące terminu utrwalenia treści testamentu ustnego i podpisania pisma stwierdzającego treść testamentu przez wszystkich świadków testowania ( art. 952 § 2 kc). Świadkowie obecni przy składaniu przez W. L. ustnego oświadczenia jego ostatniej woli mieli świadomość, że uczestniczą w akcie testowania.

Pismo stwierdzające treść testamentu ustnego W. L. zostało sporządzone prawidłowo zarówno od strony formalnej, tj. jeżeli chodzi o zachowanie terminu przed upływem roku od chwili złożenia oświadczenia przez testatora, z podaniem daty złożenia oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, złożeniem wszystkich wymaganych podpisów, oraz od strony materialnej, czyli z zachowaniem jasności przekazu treści, zgodności treści pisma z oświadczeniem woli testatora. W ocenie Sądu przedmiotowe pismo stwierdzające treść testamentu ustnego W. L. w powiązaniu z treścią zeznań osób podpisanych na tym piśmie stanowi dowód, że spadkodawca złożył ustne oświadczenie woli dotyczące rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci na rzecz swojej siostrzenicy M. K. (1) jako swojej jedynej spadkobierczyni. Zdaniem Sądu decyzja testamentowa spadkodawcy stanowiła wyraz jego rzeczywistej woli i wcześniej deklarowanego stanowiska oraz chęci rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Stanowi to wyrazisty i zdecydowany dowód na konsekwencję i sprawność funkcji woli oraz prawidłowe funkcjonowanie psychiczne testatorki w dacie sporządzenia testamentu. Materiał dowodowy nie dostarczył podstaw do stwierdzenia, by spadkodawca znajdował się w dacie składania oświadczenia w formie testamentu ustnego w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji lub wyrażenie woli.

Z wyżej przytoczonych względów Sąd stwierdził, iż spadek po W. L., synu M. i K., zmarłym dnia 14.10.1994 r. w M., ostatnio stale zamieszkałym w M., na podstawie testamentu szczególnego ustnego z dnia 11.10.1994r. nabyła jego siostrzenica M. K. (1), c. J. i E. w całości.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520§1 kpc, orzekając iż każda ze stron ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.