Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Łańcucie z dnia 10 listopada 2022 r.

Wnioskiem sprecyzowanym na rozprawie w dniu 10 listopada 2022 r. wnioskodawcy H. N. i J. N. (1) wnieśli o stwierdzenie, że M. S. (1), córka A. i A., jako właścicielka działki nr (...) w K. nabyła przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1987 r., ewentualnie najpóźniej z dniem 4 listopada 2001 r. służebność gruntową przechodu, przejazdu, przegonu bydła północnym krajem działki (...) szlakiem opisanym jako wariant IV w opinii uzupełniającej nr 2 sporządzonej w dniu 31 maja 2022 r. przez biegłego geodetę M. B. (k 151-152).

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że pierwszy z terminów zasiedzenia (1 stycznia 1987 r.) wnioskodawcy liczą od bliżej nieznanego dnia i miesiąca roku 1967 r., przyjmując 20 letni okres zasiedzenia, z uwzględnieniem czasu posiadania służebności przez poprzednika. Z kolei drugi termin zasiedzenia (4 listopada 2001 r.) liczony jest od daty nabycia przez M. S. (1) prawa własności działki (...), tj. od 4 listopada 1971 r. (akt własności ziemi), przyjmując 30 letni okres zasiedzenia.

Nadto w uzasadnieniu wniosku naprowadzono, że ze szlaku w zakresie przejazdu, przechodu, przegonu bydła korzystali już dziadkowie wnioskodawczyni A. M. (1) i A. M. (2) dla komunikacji między obecną działką (...), a drogą gminną i na potrzeby prowadzonego przez nich gospodarstwa rolnego, przy czym utwardzali szlak pospolitym wówczas materiałem – arszą. Intensywniej z tego szlaku korzystali rodzice wnioskodawczyni M. S. (2) i M. S. (1), którzy zamieszkując w starym domu, rozpoczęli budowę nowego domu w 1967 r. Budowę nowego domu ukończyli wnioskodawcy w 1979 r. i zamieszkali w nim. Przez cały ten okres utwardzali szlak dodatkowo gruzem budowlanym, zarówno na potrzeby budowy nowego domu, jak i dojazdu do gruntów rolnych położonych za drogą gminną. Szlak miał szerokość 3,5-4 m. Rodzice wnioskodawczyni korzystali wówczas z ciągnika, ciągnika z przyczepą oraz dołączonych narzędzi rolniczych i maszyn.

Uczestniczka Z. S. (1) wniosła o oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawców na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa według norm przepisanych w oparciu o przepis art. 520 § 3 kpc, co uzasadniła tym, że nie są spełnione niezbędne przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia w postaci istnienia trwałego i widocznego urządzenia umożliwiającego wykonywanie służebności albowiem służebność gruntową drogi można nabyć przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez samoistnego posiadacza, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności. Uczestniczka powołała się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, iż urządzenie to musi być w zasadzie wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności, tylko bowiem wtedy stanowi ono widomy znak ostrzegający właściciela nieruchomości o korzystaniu z niej (wyrok SN z dnia 24 maja 1974 r., III CRN 94/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 94). Nie może to być urządzenie wykonane przez właściciela nieruchomości obciążonej, ale nie jest konieczne, aby wykonał je korzystający z tego urządzenia właściciel nieruchomości władnącej (postanowione SN z dnia 24 kwietnia 2002 r., VCKN 972/00, OSP 2003, z. 7-8, poz. 100).

W treści wniosku, sami wnioskodawcy przyznali, iż uczestniczka utwardzała szlak w części od strony drogi gminnej. W rzeczywistości uczestniczka i jej poprzednicy prawni utwardzali szlak, ponieważ był niezbędny do korzystania z szamba od strony działki wnioskodawców. Cały odcinek od drogi gminnej do granicy z działką wnioskodawców był utwardzany staraniem i kosztem uczestniczki. Faktem jest, że wnioskodawca za ustną zgodą uczestniczki korzystał sporadycznie z przejścia, a później przejazdu i dlatego sam utwardził tę część przejazdu z jakiej sam korzystał i miał interes w jego utwardzeniu.

Wobec powyższego, skoro uczestniczka własnym staraniem i kosztem utwardzała szlak drożny, to wnioskodawca nie spełnił podstawowej przesłanki wykonania trwałego i widocznego urządzenia, co miałoby manifestować korzystanie z cudzej własności. Nie zmienia tego okoliczność utwardzenia fragmentu szlaku przez wnioskodawcę, ponieważ z istoty służebności wynika, że musi ona dotyczyć całego przebiegu przejazdu, a nie tylko fragmentu. Innymi słowy nie da się zasiedzieć „kawałka” służebności.

Uczestniczka podniosła, iż dostrzega konieczność zapewnienia wnioskodawcom dostępu do drogi publicznej, ale nie zgadza się na pozbawienie jej wynagrodzenia za ograniczenie możliwości zagospodarowania szlaku. Zadeklarowała, iż wyrazi zgody na ustanowienie służebności drogi koniecznej za stosownym odszkodowaniem.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawcy H. N. i J. N. (1) od dnia 2 lutego 1978 r. tworzą związek małżeński. Są współwłaścicielami na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 0,17 ha, położonej w K., zabudowanej domem jednorodzinnym, objętej Księgą Wieczystą (...). Nieruchomość tę nabyli na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Łańcucie z dnia 14 czerwca 2010 r., sygn. akt I Ns 244/10, mocą którego stwierdzono, że spadek po M. S. (1), córce A. i A. zmarłej dnia 16 lutego 2010 r. w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w K., na podstawie testamentu notarialnego z dnia 17 maja 2007 r. nabyła córka H. N. i zięć J. N. (1) na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej.

Wnioskodawczyni H. S. od urodzenia mieszka na działce (...) w K.. Wcześniej działkę tę zajmowali jej dziadkowie macierzyści A. M. (2) i A. M. (1), a następnie jej rodzice M. S. (1), która zmarła 16 lutego 2010 r. i M. S. (2) zmarły 19 kwietnia 1988 r.

Matka wnioskodawczyni M. S. (1) była właścicielką działki (...) od dnia 4 listopada 1971 r. na podstawie Aktu Własności Ziemi z dnia 27 listopada 1974 r., Nr (...) (AWZ k 113).

Babka wnioskodawczyni A. M. (2) z domu G., która zajmowała nieruchomość - obecnie (...) - stanowiącą następnie własność jej córki M. S. (1), zmarła w dniu 9 października 1969 r.

dowód: - odpis zwykły Księgi Wieczystej nr (...) k 8

- uproszczony wypis z rejestru gruntów k 8

- postanowienie SR w Łańcucie z dnia 14 czerwca 2010 r. zalegające na karcie 26 akt I Ns 244/10 SR w Łańcucie

- Akt Własności Ziemi z dnia 27 listopada 1974 r., nr (...) k 113

- przesłuchanie H. N. w charakterze strony k 185

- przesłuchanie J. N. (1) w charakterze strony k 188

Dojazd do działki (...) biegnie szlakiem służebnym o długości 45 metrów od drogi gminnej (...) wzdłuż północnej granicy działki (...).

Działka (...) o powierzchni 0,1050 ha, położona w K., objęta Księgą Wieczystą (...) stanowi własność uczestniczki Z. S. (1). Nieruchomość tę uczestniczka nabyła na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Łańcucie z dnia 13 marca 2001 r., sygn. akt I Ns 87/01, mocą którego stwierdzono, że spadek po F. G., synu J. i A., zmarłym 13 lutego 1993 r. w J., na podstawie ustawy nabyły córki Z. S. (1) i M. W. po 1/2 części, z tym że wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w K. nabyła w całości córka Z. S. (1). Kolejnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Łańcucie z dnia 27 marca 2001 r., sygn. akt I Ns 105/01 ustalono, że przedmiotem działu spadku po F. G. jest gospodarstwo rolne położone w K., składające się między innymi z działki (...) z zabudowaniami i dokonano działu spadku w ten sposób, że całość majątku spadkowego, w tym działki (...) przydzielono na rzecz córki Z. S. (1).

Ojciec uczestniczki Z. F. G., jako jej poprzednik prawny był właścicielem działki (...) na podstawie Aktu Własności Ziemi z dnia 10 listopada 1974 r., nr (...)

dowód: - odpis zwykły Księgi Wieczystej nr (...) k 8

- uproszczony wypis z rejestru gruntów k 8

- postanowienie SR w Łańcucie z dnia 13 marca 2001 r. zalegające na karcie 8 akt I Ns 87/01 SR w Łańcucie

- postanowienie SR w Łańcucie z dnia 27 marca 2001 r. zalegające na karcie 12 akt I Ns 105/01 SR w Łańcucie

- przesłuchanie Z. S. (1) w charakterze strony k 190

Uczestniczka Z. S. (1) od urodzenia, czyli od 1953 r. do chwili obecnej mieszka na działce (...) w K.. Jej ojciec do chwili śmierci, tj. 13 lutego 1993 r. zajmował przedmiotową nieruchomość jako jej właściciel. Z. S. (1) mieszkała na tej działce ze swoim mężem E. S. od momentu zawarcia małżeństwa w dniu 13 września 1975 r. do chwili jego śmierci w dniu 26 listopada 2007 r.

dowód: - przesłuchanie Z. S. (1) w charakterze strony k 190

Decyzją Wójta Gminy C. z dnia 19 września 2002 r. zatwierdzono rozgraniczenie nieruchomości położonych w K. dotyczące przebiegu granicy pomiędzy gruntem oznaczonym jako działka (...) (własność Z. S. (1)) i nieruchomością oznaczoną jako działka (...) (własność M. S. (1)). W trakcie rozgraniczenia działki (...) z działkami sąsiednimi stwierdzono, że przejazd przez działkę (...) nie został uregulowany przez właściciela działki (...).

Zgodnie z zawiadomieniem Starostwa Powiatowego w Ł. z dnia 2 grudnia 2002 r., nr (...) działka (...) zmieniła oznaczenie na nowy nr (...).

Na skutek rozgraniczenia okazało się, że szlak drożny w całości leży na działce uczestniczki Z. S. (1) i z tego powodu postawiła ona bramę wjazdową prowadzącą na teren swojej posesji. Od tego momentu pomiędzy sąsiadami rozpoczęły się konflikty, które nasilały się przez kolejne lata. Uczestniczka mówiła wnioskodawcom, że powinni uregulować przejazd przez jej działkę.

W dniu 10 września 2018 r. Z. S. (1) wystosowała, za pośrednictwem swojego pełnomocnika, pismo do wnioskodawców H. N. i J. N. (1) wzywające do zaprzestania naruszeń na działce (...), wskazując że wnioskodawcy korzystają z tej działki w sposób bezprawny, samowolnie przejeżdżając i przechodząc przez jej działkę, otwierając i zamykając bramę, nie mając do tego żadnego uprawnienia. Postępując w ten sposób naruszają własność uczestniczki Z. S. (1), co rodzi po jej stronie uprawnienie do dochodzenia roszczeń na gruncie postępowania cywilnego, w drodze powództwa o ochronę własności.

dowód: - decyzja o zatwierdzeniu rozgraniczenia z dnia 19 września 2002 r. k 8

- mapa uzupełniająca geodety uprawnionego A. W. k 8

- zawiadomienie Starostwa Powiatowego w Ł. z dnia 2 grudnia 2002 r. k 18

- wezwanie do zaprzestania naruszeń z dnia 10 września 2018 r. k 23

- przesłuchanie J. N. (1) w charakterze strony k 188

- przesłuchanie Z. S. (1) w charakterze strony k 191

Na podstawie oględzin miejsca przedmiotu postepowania i opinii biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii M. B. z dnia 6 listopada 2020 r. ustalono, że obecnie stan na gruncie przedstawia się następująco – obciążana działka (...) jest nieruchomością zagrodową, znajduje się na niej budynek mieszkalny i budynek gospodarczy. Po działce (...) równolegle do jej północnej granicy biegnie jezdnia o szerokości od 4,5 m do 1,9 m składająca się z dwóch utwardzonych kolein. Przedmiotowa jezdnia zapewnia dostęp nieruchomości wnioskodawców o nr (...) do drogi gminnej (działka nr (...)). Działka (...) jest ogrodzona, a na początku (zjazd z drogi gminnej) i końcu (wjazd na działkę nr (...)) znajdują się bramy (oględziny k 62-66 i opinia k 73-74).

dowód: - protokół oględzin z dnia 28 września 2020 r. 62-66

- opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii z dnia 6 listopada 2020 r. k 73-78

- szkic – stan istniejący na gruncie k 94

Przedmiotem sporu jest szlak drożny o długości 45 m biegnący wzdłuż całej północnej granicy działki (...), w ten sposób, że od zachodu dochodzi do drogi gminnej (działka (...)), a od wschodu do działki wnioskodawców nr (...). Przedmiotowy szlak oznaczono na „mapie do zasiedzenia służebności drogi koniecznej – wariant IV” linią przerywaną koloru czerwonego oraz opisano literami i cyframi 29688-1072-16831-1071-A-B-C-D-E, których współrzędne wykazano w tabeli. Od punktu A do punktu D szerokość pasa służebnego wynosi 3,5 m, a następnie rozszerza się i przy styku z drogą gminną wynosi 4,0 m. Powierzchnia zajęta przez służebność wynosi 0,0156 ha.

dowód: - opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii z dnia 31 maja 2022 r. wraz z mapą k 151-152

Zgodnie z opinią uzupełniającą biegłego z zakresu geodezji i kartografii M. B. z dnia 30 października 2021 r. (k 123) ustalono, że nie ma geodezyjnej możliwości zbadania/ustalenia stanu utwardzenia szlaku i szerokości z okresu żądania zasiedzenia, tj. 1967-1987 oraz ustalenia, kiedy powstały utwardzenia o danej szerokości w obecnym kształcie na badanej nieruchomości ani dokonanie weryfikacji stanu trwałych i widocznych urządzeń w latach 1967-1987.

dowód: - opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu geodezji i kartografii z dnia 30 października 2021 r. k 123

Dziadkowie wnioskodawczyni H. N. - A. M. (2) i A.

M., następnie rodzice wnioskodawczyni M. S. (1) i M. S. (2) oraz wnioskodawcy H. N. i J. N. (1) korzystali ze szlaku o długości 45 m, wiodącego północnym krajem działki uczestniczki Z. S. (1), a wcześniej jej ojca F. G. w celu komunikacji z drogą gminną.

Rodzice wnioskodawczyni w 1967 r. rozpoczęli budowę domu na działce (...). Budowa została ukończona przez wnioskodawców H. N. i J. N. (1) w 1978 r. Wnioskodawcy przeprowadzili się do nowego domu w 1979 r. Stary dom został rozebrany w 2019 r. Szlakiem drożnym wozili materiał niezbędny do budowy domu.

Rodzice wnioskodawczyni posiadali pole orne, znajdujące się za drogą gminną. Uprawiali zboże, siano, buraki, ziemniaki. Hodowali dwie krowy. Płody rolne zwozili szlakiem drożnym wzdłuż działki uczestniczki Z. S. (1) i jej poprzedników prawnych. Płody te były zwożone od lat 60-tych do 2011 r. Matka i babka wnioskodawczyni nie posiadały prawa jazdy na jakikolwiek pojazd. Nie miały samochodu, ciągnika ani sprzętu rolniczego. Płody zwoził swoim sprzętem J. N. (2), który był drugim mężem M. S. (1) w latach 1990-2010, tj. do chwili śmierci matki wnioskodawczyni.

Poprzednicy prawni wnioskodawców i sami wnioskodawcy utrzymywali fragment szlaku w stanie zdatnym do przejazdu. Utwardzali go arszą, gruzem budowlanym, klińcem.

Znaczna część szlaku od drogi gminnej do wjazdu na posesję pomiędzy budynkiem mieszkalnym, a budynkiem gospodarczym znajdującym się na działce (...), była utwardzana i utrzymywana w stanie zdatnym do przejazdu przez właścicieli nieruchomości obciążonej, tj. ojca uczestniczki F. G. oraz samą uczestniczkę Z. S. (1), jej męża E. S. i syna T. S.. W okresie, gdy żył ojciec uczestniczki F. G., tj. do 1993 r. utwardzał on część szlaku drożnego od drogi gminnej do siebie na posesję o długości około 20 m. Pracował on w cegielni i stamtąd brał gruz na utwardzanie szlaku.

Na początku lat 80-tych ojciec wnioskodawcy S. N. przywiózł gruz z rozbiórki i gruzem tym został utwardzony cały szlak od drogi gminnej do posesji wnioskodawców o szerokości 3,5 na całej długości. Gruz został rozsypany przez S. N. i męża uczestniczki E. S.. Gruz był przywożony ciągnikami z przyczepami wynajętymi od Kółka Rolniczego (...). Wcześniej część szlaku była utwardzana gruzem i arszą przez rodziców i dziadków wnioskodawczyni.

W latach 70-tych, 80-tych ojciec wnioskodawczyni M. S. (2) utwardzał część szlaku drożnego, zaś pozostałą część szlaku od drogi gminnej o długości około 20 m utwardzał ojciec i mąż uczestniczki.

Z relacji uczestniczki Z. S. (1) wynika, że jej ojciec F. G. na szlaku o długości około 40 m od drogi gminnej do posesji wnioskodawców wsypywał gruz, łatał dziury szlaku. Miał konia, wóz. W ogrodzie na swojej posesji układał kopce buraków, ziemniaków, stogi słomy. Kopce mieściły się w środku ogrodu za domem, w odległości około 30 m od drogi gminnej. Na bieżąco utwardzał szlak bo przejeżdżał po nim koniem. Czynił to wielokrotnie w trakcie wiosny i jesieni. Patrząc od drogi gminnej najpierw znajdowała się stajnia, a następnie dom mieszkalny. F. G. jeździł wozem ciągniętym przez konia do piwnic znajdujących się pod domem mieszkalnym i przez okienka prowadzące do piwnic wrzucał buraki, ziemniaki, inne płody rolne.

F. G. był właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni około 4 ha. Uprawiał ziemniaki, buraki, fasolę, zboże. Na posesji F. G. znajdowało się szambo od końca lat 70-tych do 1994 lub 1995 r. Szambo było ulokowane z tyłu za domem mieszkalnym w odległości około 30 m od drogi gminnej. Początkowo szambo było wywożone przez Kółko Rolnicze w K., a po zlikwidowaniu kółka, jego wywózką zajmował się sąsiad J. S. (1) od 1984-1985 r.

Ojciec wnioskodawczyni pracował w cegielni zanim zaczął budować dom w latach 50-tych. Z cegielni przywoził materiał do utwardzania szlaku. Robił to regularnie na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Szlak na pewno był utwardzony przez F. G. przed 1969 r. albowiem w tym roku jego córka M. W. brała ślub.

Po śmierci F. G. utwardzaniem części szlaku zajmowała się uczestniczka Z. S. (1) i jej mąż E. S..

dowód: - zeznania świadka J. S. (2) k 44-45

- zeznania świadka Z. s. (1) k 45-46

- zeznania świadka S. T. k 46

- zeznania świadka J. S. (1) k 47-47

- zeznania świadka M. W. k 48-49

- zeznania świadka M. M. k 49-50

- zeznania świadka T. S. k 49-50

- zeznania świadka J. R. k 135-136

- przesłuchanie H. N. w charakterze strony k 185-188

- przesłuchanie J. N. (1) w charakterze strony k 188-190

- przesłuchanie Z. S. (1) w charakterze strony k 190-192

Konflikt między stronami H. N., J. N. (1) i Z. S. (1) trwa od 2002 r., tj. od czasu rozgraniczenia nieruchomości. Uczestniczka proponowała wnioskodawcom aby uregulowali przejazd przez jej działkę. Mąż uczestniczki na bramie wjazdowej na posesję zamieścił napis „teren prywatny, wjazd tylko dla mieszkańców”, po to, by klienci wnioskodawców nie wjeżdżali na posesję uczestniczki w okresie, kiedy prowadzili oni działalność gospodarczą.

dowód: - przesłuchanie J. N. (1) w charakterze strony k 188

- przesłuchanie Z. S. (1) w charakterze strony k 191

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o zgromadzone dowody w postaci dokumentów, wyniki oględzin przedmiotu sporu, opinie biegłego z zakresu geodezji i kartografii M. B., zeznania świadków: J. S. (2), Z. S. (2), S. T., J. S. (1), M. W., M. M., T. S., J. R. oraz przesłuchanie stron H. N., J. N. (1) i Z. S. (1).

Zgromadzone w toku postepowania dowody pozwalają na ustalenie w sposób nie budzący wątpliwości, iż fragment szlaku o długości kilkudziesięciu metrów przez kilkadziesiąt przez właścicieli nieruchomości obciążonej nr (...), w tym przez ojca uczestniczki F. G., który był właścicielem tej działki w okresie od 4 listopada 1971 r. na podstawie Aktu Własności Ziemi z dnia 10 listopada 1974 r., nr(...), a następnie przez uczestniczkę Z. S. (3), jej męża E. S. i syna T. S.. Szlak był utwardzany przez F. G. już w latach 50-tych, 60-tych, kiedy to pracował w cegielni i przywoził z niej materiał do utwardzania szlaku.

Sąd zważył, co następuje:

Działka (...) stanowiąca własność wnioskodawców H. N. i J. N. (1) nie ma dostępu do drogi gminnej. Przedmiotem sporu jest zasiedzenie służebności drogi koniecznej, tj. szlaku drożnego biegnącego od drogi gminnej oznaczonej jako działka (...) wzdłuż północnej granicy działki (...) stanowiącej własność Z. S. (1), do działki będącej własnością wnioskodawców H. N. i J. N. (1). Wedle twierdzeń wnioskodawców szlak winien przebiegać zgodnie z wariantem IV opinii uzupełniającej nr 2 sporządzonej w dniu 31 maja 2022 r. przez biegłego geodetę M. B. na potrzeby niniejszej sprawy (k 151-152).

Zgodnie z treścią art. 292 kc służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w przypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Według art. 292 zdanie drugie kc nabycie służebności gruntowej następuje przez odpowiednie zastosowanie przepisów o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie (art. 172 kc). Odpowiedniość zastosowania tych przepisów oznacza, że do zasiedzenia służebności gruntowej wymagane jest posiadanie odnoszące się do treści takiej służebności (art. 285 kc) i czas posiadania zależny od dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili rozpoczęcia stanu posiadania.

Wobec powyższego, nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie może nastąpić tylko przy spełnieniu trzech przesłanek: istnienie trwałego i widocznego urządzenia, nieprzerwane posiadanie służebności, upływ czasu. Posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności (art. 352 § 1 kc). Posiadane musi być ciągłe, nieprzerwane przez okres 20 lat, jeżeli zostało nabyte w dobrej wierze lub 30 lat, jeśli zostało nabyte w złej wierze.

Wnioskodawcy wnieśli o stwierdzenie, iż służebność gruntowa została nabyta przez zasiedzenie przez matkę wnioskodawczyni M. S. (1) z dniem 1 stycznia 1987 r. lub ewentualnie najpóźniej z dniem 4 listopada 2001 r. Należy przy tym wskazać, że zasiedzenie nieruchomości w latach 1965 – 1990 (przed nowelizacją, która weszła w życie 1 października 1990 r.) wynosiło 10 lat przy przyjęciu dobrej wiary i 20 lat przy przyjęciu złej wary. Jeżeli bieg zasiedzenia rozpoczął się przed 1 października 1990 r., a zakończył po 1 paźdzernika1990 r., zastosowanie będą miały terminy obecnie obowiązujące (20 i 30 lat).

Trwałym i widocznym urządzeniem jest obiekt będący wynikiem świadomej i celowej aktywności człowieka, uzewnętrznionej w trwałej postaci widocznych przedmiotów, wymagający do swego powstania pracy ludzkiej.

Samo tylko długoletnie przejeżdżanie przez czyjąś nieruchomość, bez urządzenia drogi nie spowoduje, że nastąpi zasiedzenie służebności drogi koniecznej ale już na przykład wysypanie kolein drogi samym tyko żwirem będzie uważane za istnienie trwałego i widocznego urządzenia i w efekcie będzie mogło doprowadzić do tego, iż sąd stwierdzi w takim wypadku zasiedzenie służebności gruntowej.

Służebność gruntowa stanowi istotne ograniczenie prawa własności i przy stwierdzeniu jej nabycia w drodze zasiedzenia niezbędne jest szczegółowe ustalenie, czy zostały spełnione ustawowe przesłanki nabycia tego prawa. Trwałym i widocznym urządzeniem w rozumieniu art. 292 kc jest tylko rezultat świadomego działania człowieka w celu przystosowania gruntu obciążonego jako drogi.

W przedmiotowej sprawie istotnym było rozważnie, czy urządzenie w postaci utwardzonej drogi służącej do jeżdżenia i chodzenia w celu dostania się z drogi publicznej do nieruchomości pozbawionej do niej dostępu, musi być zbudowane i utrzymane staraniem ubiegającego się o zasiedzenie posiadacza służebności, czy też jest to podmiotowo obojętne.

W wyniku dyskusji w orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważyło stanowisko, iż urządzenie powinno być wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 1974 r. stwierdził, że służebność gruntową można nabyć przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności (wyrok SN z dnia 24 maja 1974 r., III CRN 94/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 94).

Kolejno zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r. drogę konieczną może zasiedzieć samoistny posiadacz tylko wówczas, gdy we własnym zakresie wykona trwałe i widoczne urządzenia, o których mowa w art. 292 kc. Nie może natomiast służebności drogi koniecznej w ogóle zasiedzieć, gdy korzysta z drogi przebiegającej przez nieruchomość, która taką drogą ma być obciążona, urządzonej przez jej właściciela, względnie jego poprzedników prawnych (postanowienie SN z dnia 10 marca 1998 r., I CKN 543/97).

W myśl postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2000 r. przy roszczeniu o nabycie służebności gruntowej w drodze zasiedzenia posiadanie musi polegać na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia, które znajduje się na cudzej nieruchomości i które zostało wykonane przez samoistnego posiadacza, a nie przez właściciela nieruchomości, z której posiadacz korzysta w zakresie służebności. Tylko bowiem wykonanie takiego urządzenia przez posiadacza stanowi widoczną przestrogę dla właściciela, że istniejący na gruncie stan może doprowadzić do ograniczenia jego prawa.

Z uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2011 r., III CZP 10/11 (OSNC 2011, nr 12, poz. 129) wynika, że wykonanie trwałego i widocznego urządzenia przez posiadacza nieruchomości w zakresie służebności gruntowej drogi dojazdowej jest przesłanką zasiedzenia tej służebności (art. 292 kc).

Sąd w niniejszej sprawie uznał, że należy przychylić się do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w uchwale siedmiu sędziów z dnia 9 sierpnia 2011 r., według której tylko wtedy, gdy trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez posiadacza służebności spełniona jest przesłanka z art. 292 zdanie pierwsze kc. Pogląd ten wynika z troski o to, aby nie można było nabywać służebności gruntowej bez ekwiwalentu dla właściciela nieruchomości obciążonej, tylko na skutek długotrwałego, z różnych względów tolerowanego przez tego właściciela lub mającego charakter grzecznościowy korzystania z jego nieruchomości w określony sposób.

Wzniesienie trwałego i widocznego urządzenia pełni funkcję ostrzegawczą dla właściciela nieruchomości obciążonej. Urządzenie to bowiem stanowi zewnętrzną oznakę władania cudzą nieruchomością. Wobec tego trudno przyjąć za zrealizowaną przesłankę korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, gdy posiadacz korzysta z urządzenia wzniesionego przez właściciela. Dla właściciela ma powstać widoczny znak, że działania osób nieuprawnionych mogą prowadzić do ograniczenia jego prawa własności.

Funkcja ostrzegawcza widocznego i trwałego urządzenia jest zrealizowana także wtedy, gdy zostało ono wzniesione przez posiadacza służebności z udziałem osób trzecich działających wyłącznie we własnym interesie. Także w tym wypadku dla właściciela powstaje widoczny znak, że działania osób nieuprawnionych mogą prowadzić do ograniczenia jego prawa własności.

Mając na uwadze funkcję ostrzegawczą urządzenia należy uznać za słuszny pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dna 26 października 2016 r., III CSK 360/15, iż służebność gruntowa drogi dojazdowej może być nabyta przez zasiedzenie tylko wtedy, gdy trwałe i widoczne urządzenie zostało wykonane przez posiadacza nieruchomości w zakresie tej służebności oraz przez osoby trzecie niedziałające na zlecenie właściciela nieruchomości obciążonej.

Kierując się powyższymi rozważaniami i poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w licznym orzecznictwie, zdaniem sądu orzekającego w przedmiotowej sprawie z wniosku H. N. i J. N. (1) aktualna jest teza, iż zasiedzenie służebności możliwe jest zasadniczo tylko wówczas, gdy trwałe i widoczne urządzenie zbudowane zostało przez posiadacza służebności drogi dojazdowej, a nie przez właściciela nieruchomości potencjalnie służebnej lub przez jego poprzedników prawnych.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy należy jednoznacznie stwierdzić, że nie została spełniona przesłanka niezbędna do stwierdzenia zasiedzenia służebności drogi koniecznej w postaci korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.

Postępowanie dowodowe w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości wykazało, że znaczny odcinek szlaku drożnego o długości co najmniej 20-30 m, prowadzącego od drogi gminnej do granicy działki z wnioskodawcami był wielokrotnie, na bieżąco, na przestrzeni kilkudziesięciu lat, utwardzany przez właścicieli nieruchomości obciążonej - poprzedników prawnych uczestniczki Z. S. (1), tj. jej ojca F. G., a następnie przez uczestniczkę, jej męża E. S. i syna T. S.. Wnioskodawca nie spełnił podstawowej przesłanki wykonania trwałego i widocznego urządzenia, co miałoby manifestować korzystanie z cudzej nieruchomości.

Okoliczność dotyczącą utwardzania fragmentu szlaku o długości kilkudziesięciu metrów przez właścicieli nieruchomości obciążonej przyznali sami wnioskodawcy H. N. i J. N. (1) oraz potwierdziły to zeznania świadków i przesłuchanie uczestniczki Z. s. (1).

Mając na uwadze wyżej przytoczoną argumentację, na podstawie art. 292 kc oddalono wniosek H. N. i J. N. (1) o zasiedzenie służebności gruntowej po działce (...) stanowiącej własność uczestniczki Z. S. (1).

Bez wątpienia wnioskodawcy jako właściciele działki (...) muszą mieć zapewniony dostęp do drogi publicznej, co winni uregulować poprzez ustanowienie służebności drogi koniecznej.

O kosztach orzeczono, zgodnie z wynikiem postępowania, na podstawie art. 520 § 3 kc w związku z § 5 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając solidarnie od wnioskodawców H. N. i J. N. (1) na rzecz uczestniczki Z. S. (1) kwotę 480 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.