Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 stycznia 2015r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R.

przeciwko (...)S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Rzeszowie

z dnia 10 lutego 2014 r. sygn. akt I C 1146/13

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa radcowskiego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn.aktV Ca 874/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2014 r. sygn. akt I C 1146/13 Sąd Rejonowy w Rzeszowie w sprawie z powództwa A. R. przeciwko (...) S.A. w W. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lutego 2013 r. do dnia zapłaty oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o motywy wskazanego w jego uzasadnieniu (k. 210-214).

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył apelacją pozwany ubezpieczyciel w całości. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił obrazę prawa materialnego tj. art. 819 § 1 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uznaniem, że trzyletni okres przedawnienia roszczenia powoda nie upłynął na dzień wniesienia pozwu, obrazę art. 819 § 4 kc polegające na błędnej wykładni tego przepisu poprzez przyjęcie przez Sąd, że każde kolejne, a nie tylko pierwsze zgłoszenie roszczenia ubezpieczycielowi z tego samego tytułu przerywa bieg przedawnienia roszczenia ubezpieczonego, polegające na przyjęciu przez Sąd, że datą od której zaczął biec termin przedawnienia roszczenia powoda jest data doręczenia powodowi decyzji z dnia 30 kwietnia 2010 r. W oparciu o powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł również zarzut z art. 5 kc.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i jako taka na uwzględnienie nie zasługuje.

Sąd I instancji poczynił w przedmiotowej sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne. Na tej podstawie Sąd Rejonowy sformułował jednak wadliwe wnioski, uznając za nieskuteczne twierdzenia pozwanego dotyczące przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powoda. Pomimo tego zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy z uwagi na uznanie przez tut. Sąd, że skorzystanie przez powoda z przysługującego mu zarzutu przedawnienia stanowi nadużycie prawa i pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z przepisem art. 819 § 1 kc roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się z upływem lat trzech. Stosownie zaś do jego § 4 bieg przedawnienia roszczenia o świadczenie do ubezpieczyciela przerywa się także przez zgłoszenie ubezpieczycielowi tego roszczenia lub przez zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia. Przepisy o przedawnieniu roszczeń mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Jednocześnie podkreślenia wymaga, że jak wynika z § 4 art. 819 kc bieg terminu przedawnienia uzależniony jest od zaistnienia określonych zdarzeń przy czym przepis ten różnicuje materialną czynność, jaką jest zgłoszenie zakładowi ubezpieczeń roszczenia od czynności faktycznej, jaką jest zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem, gdy dokonanie tej drugiej czynności przerywa bieg przedawnienia roszczeń wynikających ze zgłoszonego zdarzenia.

Zarzut naruszenia przez Sąd meriti art. 819 § 4 kc jest słuszny. Treść przepisu art. 818 § 4 kc gdy ustawodawca używa liczby pojedynczej co do „odmowy świadczenia” wskazuje na to, że przy początku biegu przedawnienia na nowo należało uwzględniać datę otrzymania pierwszego pisma ubezpieczyciela tj. dzień 6.11.2008 r. Powołana wyżej regulacja stanowi równocześnie regulację szczególną w stosunku do określonej w § 1 art. 124 kc co nakazuje jej wykładnię ścisłą również w tym aspekcie, że regulacja § 4 art. 819 kc dotyczy tylko pierwszego oświadczenia na piśmie ubezpieczyciela doręczonego zgłaszającemu roszczenie lub zdarzenie, co do zasadności zgłoszonego roszczenia.

Mimo istotnej funkcji jaką pełni przedawnienie, to jest funkcji stabilizującej stosunki społeczne, funkcja ta nie przedstawia się jako nadrzędna, musi ona w pewnych sytuacjach ustąpić przed inną wartością, jaką jest prawo strony do uzyskania orzeczenia zgodnego z poczuciem sprawiedliwości. Zastosowanie art. 5 kc w odniesieniu do zarzutu przedawnienia zakłada rozważenie, na tle całokształtu okoliczności sprawy, interesów i postaw obu stron roszczenia, tj. zarówno uprawnionego, jak i zobowiązanego (tak też słusznie SN w wyroku z dnia 27 listopada 2013 r., V CSK 516/2012). W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd aprobowany przez tut. Sąd zgodnie z którym sąd może wyjątkowo nie uwzględnić upływu przedawnienia dochodzonego roszczenia, jeżeli podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia nosi znamiona nadużycia prawa podmiotowego (vide: m.in. uchwały SN: z dnia 10 marca 1993 r. III CZP 8/93 OSNCP 1993, nr 9 poz. 153 i z dnia 11 października 1996 r. III CZP 76/96 OSNC 1997, nr 2 poz. 16 oraz wyrok z dnia 9 lutego 2000 r. III CKN 594/98). Podkreśla się, że oceny skuteczności tego zarzutu przez pryzmat zasad współżycia społecznego należy dokonywać z uwzględnieniem okoliczności rozpoznawanej sprawy, istotnymi z tego punktu widzenia mogą być między innymi takie okoliczności, jak: przyczyna opóźnienia w dochodzeniu roszczenia i czas jego trwania, wpływ zachowania dłużnika na upływ przedawnienia, czy też charakter uszczerbku doznanego przez poszkodowanego (vide: wyroki SN: z dnia 2 lutego 2000 r. II CKN 468/99 nie publ.; z dnia 7 czerwca 2000 r. III CKN 522/99 nie publ.; z dnia 27 czerwca 2001 r. II CKN 604/2000 OSNC 2002, nr 3 poz. 32; z dnia 16 listopada 2005 r. V CSK 349/2005 nie publ. oraz uchwałę z dnia 17 lutego 2006 r. III CZP 84/2005 OSNC 2006, nr 7-8 poz. 114).

Klauzula zasad współżycia społecznego ma charakter uniwersalny, dotyczy wykonywania wszelkich praw podmiotowych, w tym też zarzutów. Sąd Okręgowy władny był więc do dokonania oceny zarzutu podniesionego przez powoda z ostrożności procesowej nadużycia prawa przez podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia a więc w płaszczyźnie art. 5 kc. Znaczny rozmiar i charakter doznanego przez powoda uszczerbku na zdrowiu, intensywność doznanych cierpień, działania pozwanego skłaniające powoda do powstrzymania się z wytoczeniem powództwa oraz niewielkie opóźnienie w dochodzeniu zgłoszonych roszczeń, stanowią wyjątkowe, szczególne okoliczności usprawiedliwiające nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia przez wzgląd na zasady współżycia społecznego.

Podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia jako realizacji prawa podmiotowego godzi w zasady współżycia społecznego - zasady etycznego i uczciwego postępowania, w zasadę zapewnienia poszkodowanemu należytej ochrony prawnej, w reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych. Podnosząc zarzut przedawnienia ubezpieczyciel czyni z przysługującego mu prawa użytek niezasługujący na ochronę prawną.

Pozwany swoim zachowaniem jeśli zważy się na treść decyzji odmawiających przyznania poszkodowanemu odszkodowania i argumentację w nich powołaną nie wykluczał dobrowolnego spełnienia świadczenia pieniężnego z tytułu umowy ubezpieczenia w sytuacji ustalenia całkowitej niezdolności do pracy poszkodowanego, prowadząc zaś z nim przedprocesową korespondencję aż do 2013 r. przy braku powoływania się na okoliczność przedawnienia takiego roszczenia doprowadził w ten sposób do uśpienia czujności poszkodowanego wierzyciela. Podniesienie przez pozwanego w takiej sytuacji zarzutu przedawnienia musi być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyby bowiem zarzut ten okazał się skuteczny, ww. uzyskałby korzyść majątkową w istocie w wyniku swego niewłaściwego postępowania.

Nie bez znaczenia jest również trafnie wychwycona przez Sąd I instancji nieprzystająca do obowiązujących przepisów prawa treść § 5 OWU i własna definicja niezdolności ubezpieczonego do pracy zarobkowej, a także powołanie warunków wypłaty świadczenia, które w istocie nie mogą być przez ubezpieczonego zrealizowane. Argumentacja pozwanego prowadziłaby do sytuacji, w której doszłoby do przedawnienia roszczenia zanim jeszcze uprawniony mógłby zgłosić przysługujące mu roszczenie.

Nie bez znaczenia jest również niewielki czas opóźnienia w dochodzeniu tego roszczenia. W sprawie nadmierności opóźnienia SN wypowiedział się w wyroku z dnia 17 czerwca 1969 r. II CR 168/69. Stwierdził w nim słusznie, że dla oceny czy opóźnienie w dochodzeniu roszczenia nie jest nadmierne nie wystarcza jedynie porównanie czasu tego opóźnienia z terminem przedawnienia. Jeżeli przyczyną opóźnienia jest choroba, to w zależności od jej rodzaju, ciężaru i czasu trwania, opóźnienia może być uznane za nadmierne lub nie. Nie ulega wątpliwości dolegliwy charakter następstw wypadku komunikacyjnego na zdrowiu powoda, które skutkowały koniecznością wielomiesięcznej rehabilitacji a także wykonanymi operacjami.

Powód ma prawo oczekiwać w świetle wskazanych wyżej okoliczności, że Sąd rozważy w należyty sposób jego krzywdę i podejmie decyzję prowadzącą do realizacji zasady sprawiedliwości społecznej.

Opóźnienie w dochodzeniu ochrony sądowej nie jest efektem opieszałości, czy niedbałości powoda, a jest wynikiem czynników obiektywnych. Nie można było tracić z pola widzenia wszystkich środków jakie powód podejmował celem uzyskania zgodnego z prawem orzeczenia o przyznaniu mu prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres 26.03.2010 r. - 31.1.0.2010 r.

Pozwany ubezpieczyciel jest profesjonalistą, winien więc tak zredagować zapisy OWU, aby nie niweczyły celu ochrony ubezpieczeniowej wyrażającej się przecież w wypłacie świadczenia w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego. Nieprzystająca do obowiązujących przepisów prawa treść OWU winna zostać uznana za naruszającą właściwość (naturę) stosunku ubezpieczenia, a w realiach niniejszej sprawy także zasady współżycia społecznego.

Obronę opartą wyłącznie na zarzucie przedawnienia - w kontekście przedstawionych powyżej okoliczności - uznać należy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, a zawarty w odpowiedzi na apelację zarzut naruszenia prawa materialnego w postaci art. 5 kc za usprawiedliwiony. Nie można jednocześnie czynić zarzutu powodowi z wyboru sposobu dochodzenia swoich praw.

Mając powyższe na uwadze, apelację jako niezasadną należało na podstawie art. 385 kpc oddalić. W pkt II sentencji wyroku Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym obliczoną zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013, poz. 490 tj.)