Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Formularz UK 2

Sygnatura akt

III Ka 388/25

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 17 grudnia 2024 r. w sprawie o sygn. akt II K 1174/21 przeciwko A. G. o czyny z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

A. G.

Uprzednia niekaralność

Informacja z K.

k. 1027

A. G.

Pozytywna opinia środowiskowa

Wywiad kuratorski

k.1051-1052

A. G.

Stan zadłużenia z tytułu alimentów na rzecz córki od ojca dziecka

Zaświadczenie komornika

k. 1058

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Dotychczasowa niekaralność oskarżonej pozytywna opinia środowiskowa

Informacja z K.

Dowód w postaci informacji z K., wywiadu kuratora, zaświadczenia komornika w odniesieniu do oskarżonej A. G. nie budzi wątpliwości, ani w zakresie formy, ani treści. Zostały one sporządzone przez uprawnione do tego podmioty w formie przewidzianej dla tych czynności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała ich autentyczności i rzetelności.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut oskarżyciela posiłkowego

1)

2)

Ad 1)

Ad 2)

3)

Ad 3)

4)

Ad 4)

Bez sformułowania zarzutów w zakresie obowiązku naprawienia szkody oraz zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego na rzecz oskarżyciela posiłkowego.

Skoro zostało udowodnione, że A. G. działała w pełni świadomie to powinna również zostać zobowiązana do naprawienia powstałych szkód, bowiem działała w celu osiągnięcia korzyści majątkowej polegającej na wyegzekwowaniu w ramach postępowania komorniczego środków pieniężnych, które w istocie nie stanowiły niespłaconego długu.

Różnica między wynagrodzeniem zasądzonym dla obrońcy oskarżonej a wysokością przyznanego zwrotu wynagrodzenia za udział pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Brak udowodnienia świadomości i działania z zamiarem doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem dłużnika alimentacyjnego legł u podstaw uniewinnienia oskarżonej od zarzutu popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk, to zaś sprawia, że nie ma podstaw do rozważania zarzutu zaniechania przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku nałożenia na oskarżoną zobowiązania do naprawienia szkody. Należy także zwrócić uwagę, że przestępstwo stypizowane w art. 286 § 1 kk jest przestępstwem skutkowym (niekorzystne rozporządzenie mieniem przez osobę wprowadzoną przez sprawcę czynu w błąd, lub której pozostawanie w błędzie zostało wyzyskane), jednak znamieniem tego typu przestępstwa nie jest szkoda. W realiach niniejszej sprawy nie doszło do rozporządzenia mieniem, nie było też działania oskarżonej zmierzającego do wprowadzenia w błąd komornika sądowego, by wyegzekwował środki pieniężne, które nie stanowiłyby niespłaconego długu. Reakcja oskarżonej na informację o zgłoszonych przez dłużnika alimentacyjnego (oskarżyciela posiłkowego) zastrzeżeniach co do wysokości dochodzonego długu alimentacyjnego (dokonanie wpłat na poczet alimentów, które zostały objęte wnioskiem A. G. skierowanym do komornika o wszczęcie egzekucji), powodująca sprawdzenie dokonanych wpłat na jej konto także pod innymi hasłami wpłat (tytułami). Przeprowadzenie dodatkowego sprawdzenia dokumentów przedłożonych przez H. D. komornikowi pozwoliło na odnalezienie 10 dokonanych wpłat oznaczonych innym tytułem niż „alimenty” (wyjaśnienia k. 967-968) w konsekwencji po znalezieniu potwierdzeń dokonanych wpłat, oskarżona sporządziła pismo o ograniczeniu egzekucji. To potwierdza brak zamiaru bezpośredniego (kierunkowego) celowego działania zmierzającego do wprowadzenia komornika w błąd celem osiągnięcia nienależnej korzyści majątkowej. Zarzut bezprzedmiotowy wobec rozstrzygnięcia Sądu odwoławczego o uniewinnieniu oskarżonej od zarzutu popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk.

Rzeczywiście w toku dotychczasowego postępowania karnego strony były reprezentowane przez adwokatów: G. D. świadczącego oskarżonej pomoc prawną z urzędu oraz B. G. świadczącej oskarżycielowi posiłkowemu H. D. pomoc prawną z wyboru. Również trafnie zauważa Skarżący, że Sąd Rejonowy na podstawie art. 627 kpk zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 1.680 zł, zaś od Skarbu Państwa zasądził na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. G. D. wynagrodzenie w kwocie 2.066,40 zł za występowanie jako obrońca z urzędu oskarżonej A. G.. Porównanie zasądzonych kwot potwierdza podkreślaną w zarzucie rozbieżność. Jednak różnicę między kwotą 2.066,40 zł zasądzoną w związku z pomocą prawną udzieloną przez adwokata działającego z urzędu a kwotą 1.680 zł zasądzoną w związku z zastępstwem przez adwokata działającego z wyboru stanowi kwota 386,40 zł (jest to 23% z kwoty 1.680 zł). Różnica między wynagrodzeniem zasądzonym dla obrońcy oskarżonej i wysokości zwrotu oskarżonemu wynagrodzenia jego pełnomocnika wynikała z obowiązujących przepisów regulujących zasady wypłaty wynagrodzeń za czynności podejmowane przez adwokata w postępowaniu karnym. Stawki zasadnicze (wysokość opłat minimalnych) są jednakowe tak w przypadku adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu, jak i reprezentujących strony z wyboru. Podobnie jest w wynagrodzeniem należnym obrońcy i pełnomocnikowi oskarżyciela posiłkowego. Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował je tak do wyliczenia wynagrodzenia pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, jak i obrońcy oskarżonej. Wskazywaną przez Skarżącego różnicę między kwotami zasądzonymi przez Sąd Rejonowy stanowi kwota podatku VAT wyliczona według stawki podatku obowiązującego dla tych czynności według przepisów o podatku od towarów i usług (23%). Zgodnie bowiem z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2024 r., poz. 763 ze zm.) opłatę minimalną za obronę oskarżonej przewidzianą w § 17 ust. 1 i 2 cytowanego rozporządzenia podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług. Takiej regulacji o podwyższeniu opłaty za reprezentowanie przez adwokata ustanowionego przez oskarżyciela posiłkowego z wyboru nie przewiduje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.), które wprawdzie przewiduje stawki minimalne opłat za czynności adwokackie w postępowaniu karnym świadczone z wyboru takie same tak dla obrońcy, jak i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego (zgodnie z § 11 ust. 1 i 2 w zw. z ust. 7 tego rozporządzenia) i w tożsamych wysokościach, jak koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, jednak nie przewiduje prawnej podstawy podwyższenia ich o kwotę podatku od towarów i usług (brak odpowiednika § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. cytowanego powyżej). Zarzut zatem nie jest zasadny, zaś z uwagi na orzeczenie Sądu Okręgowego o uniewinnieniu oskarżonej jako orzeczenie akcesoryjne wobec zasadniczego utraciło podstawę prawną (art. 632 pkt 2 kpk) stąd też zostało zastąpione orzeczeniem Sądu Okręgowego o obciążeniu kosztami procesu za obie instancje Skarbu Państwa i oskarżyciela posiłkowego.

Wniosek

o ponowne przeanalizowanie dokumentów w sprawie i ustalenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz oskarżyciela posiłkowego z uwzględnieniem kosztów związanych z postępowaniem przygotowawczym oraz o zobowiązanie oskarżonej do naprawienia powstałych szkód.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd Rejonowy uznając oskarżoną A. G. za winną popełnienia zarzucanych jej aktem oskarżenia czynów z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk, orzeczone kary jednostkowe połączył i wymierzył karę łączną 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby jednego roku zobowiązując do informowania sądu o przebiegu okresu próby na piśmie co 3 miesiące. Nie orzekł o obowiązku naprawienia szkody. Sąd Rejonowy dysponował obszernym materiałem dowodowym zgromadzonym tak w toku postępowania sądowego, jak i przede wszystkim w postępowaniu przygotowawczym, ale i dodatkowo postępowaniach komorniczym i sądowym. Ponowna zaś analiza wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów, w tym dokumentacji oraz zeznań pokrzywdzonego i wyjaśnień oskarżonej doprowadziła Sąd odwoławczy do odmiennych wniosków niż wnioski wyeksponowane w zaskarżonym wyroku. Wobec zmiany orzeczenia – po przeanalizowaniu wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie Sąd odwoławczy z przyczyn szczegółowo omówionych poniżej uznał, iż oskarżona swoim zachowaniem nie wyczerpała znamion zarzucanych jej czynów zabronionych z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk, uniewinnienie oskarżonej w szczególności od zarzutu popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk sprawia, że wniosek apelacji o zobowiązanie A. G. do naprawienia szkody stał się bezprzedmiotowy.

Wobec niezasadności zarzutów odnośnie różnic w zasądzonych kwotach dotyczących wynagrodzenia adwokatów reprezentujących strony w postepowaniu, brak podstaw do dokonania korekty, a z uwagi na wydanie wyroku zmieniającego i uniewinnienie oskarżonej także orzeczenie Sądu Rejonowego utraciło rację bytu (art. 632 pkt 2 kpk). Wniosek o ustalenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz oskarżyciela posiłkowego nie znajduje prawnego uzasadnienia.

Zarzut obrońcy oskarżonej

obrazy przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia:

art. 4 kpk, art. 7 kpk i art 410 kpk polegającej na przekroczeniu przez Sąd Rejonowy granic dopuszczalnej swobody przy ocenie dowodów, określonych przez zasady prawidłowego rozumowania oraz wskazania wiedzy i doświadczenia życiowego, dokonaniu rozważenia i oceny jedynie części materiału dowodowego przy zignorowaniu innych istotnych dowodów, lub też części informacji wynikających z poszczególnych dowodów, braku rozważenia i wyjaśnienia sprzeczności istniejących w zakresie części dowodów, jednostronne potraktowanie materiału dowodowego i uznanie winy oskarżonej tylko w oparciu o dowody przemawiające na jego niekorzyść, bez dostatecznego zbadania okoliczności przemawiających na korzyść oskarżonej,

- nie danie wiary wyjaśnieniom oskarżonej A. G. w tej części, w której nie przyznaje się do zarzucanych jej aktem oskarżenia czynów, w szczególności w której oskarżona wyjaśniła, że składając zeznania w sprawie cywilnej o podwyższenie alimentów zeznała odpowiadając na pytanie pełnomocnika, że wniosła o zaległe 26 rat, bo w dacie, kiedy składała wniosek była przekonana, że taka jest zaległość, a podanie nieprawdy nie miałoby przecież sensu, gdyż nie zatajała tego, że wnioskiem z dnia 01.08.2016r. ograniczyła egzekucję o 4.000,00 zł czyli 10 rat;

- nie danie wiary wyjaśnieniom oskarżonej A. G. w tej części, w której nie przyznaje się do zarzucanych jej aktem oskarżenia czynów, w szczególności w której oskarżona wyjaśniła, że nie miała zamiaru przywłaszczenia rat alimentacyjnych za miesiące październik 2014, grudzień 2014, czerwiec 2015, listopad 2015 roku;

art. 5 § 2 kpk poprzez nie rozstrzygnięcie na dających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonej,

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Kontrola instancyjna oceny dowodów nie obejmuje sfery przekonania sędziowskiego, jaka wiąże się z bezpośredniością przesłuchania, sprowadza się natomiast do sprawdzenia, czy ocena ta nie wykazuje błędów natury faktycznej (niezgodności z treścią dowodu, pominięcia pewnych dowodów) lub logicznej (błędności rozumowania i wnioskowania) albo czy nie jest sprzeczna z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy. Tak więc dokonanie przez sąd odwoławczy nowej, odmiennej oceny dowodów jest uzasadnione tylko wówczas, gdy w wyniku kontroli odwoławczej stwierdzona zostanie dowolność oceny poczynionej przez Sąd I instancji (pomijając kwestię nowych dowodów).

Zgodzić należy się ze Skarżącym, że dokonana ocena poszczególnych dowodów, którym Sąd Rejonowy daje wiarę i czyni podstawą swoich ustaleń, nie wytrzymuje krytyki. Wydaje się bowiem, że innymi kryteriami Sąd się kierował odmawiając wiary wyjaśnieniom oskarżonej A. G. i zeznaniom wspierających ją świadków, zaś innymi obdarzając wiarą zeznania H. D.. Pomijając już rozbieżności w zakresie czasu realizacji wpłat alimentacyjnych, które miały powodować utwierdzenie w przekonaniu, że wszczęcie przez oskarżoną egzekucji komorniczej nie było zasadne, wręcz niepotrzebnie spowodowało zwiększenie kosztów – zdaniem oskarżyciela posiłkowego – wpłacanych przez niego na rzecz córki, przy jednoczesnej akceptacji ich wysokości na poziomie 400 zł miesięcznie. Wskazując w zeznaniach, jako przyczyny brakujących wpłat, dość ogólnie, zasłaniając się także niepamięcią, że wykonywał przelewy z różnych rachunków bankowych w zależności od tego, na którym miał dostępne środki, nie zawsze wpisywał, że wpłata jest za alimenty, jednak zawsze wpisywał A. imię córki (zeznania k. 218-219). Tymczasem z przedłożonych w postępowaniu egzekucyjnym wydruków dokonanych wpłat wynika, że zazwyczaj wpłaty kwot 400 zł były dokonywane z adnotacją „alimenty”, sporadycznie (...). Oskarżyciel posiłkowy też wskazywał, że nie miał zaległości z tytułu alimentów, wolał dokonać nadpłaty. Jednakże wpłaty wyższych kwot (dwukrotnie – 1050 zł i 1100 zł) nie mają wyjaśnienia tytułu dokonanej wpłaty (pierwsza z kwot ma dopisek (...), druga zaś jedynie „wpłata”). Natomiast oskarżona wskazywała, czemu nie zaprzeczał oskarżyciel posiłkowy, że otrzymywała na swoje konto także wpłaty za świadczoną na rzecz prowadzonej przez H. D. firmy pracę, bądź żądane przez nią wpłaty związane z córką, której bieżącym życiem pokrzywdzony się nie interesował a korzystał np. z ulgi podatkowej na dziecko. Wpłat dokonywał w transzach, co tłumaczył brakiem środków. Wyjaśniając przyczyny braku dokumentów potwierdzających wpłaty udzielał odpowiedzi, że nie pamięta, nie umiał też powiedzieć czy otrzymał zwrot wpłaconej na nieczynne już konto kwoty i czy wpłacił ją ponownie. Sąd Rejonowy opierając się w znacznej mierze na zeznaniach H. D. a odrzucając wyjaśnienia oskarżonej w pisemnym uzasadnieniu przywołał okoliczności, których zaniechał wyjaśnienia, a które pozostają w sprzeczności z poczynionymi ustaleniami, którymi Sąd umotywował przypisanie sprawstwa czynów zarzucanych oskarżonej. Zestawienie tych dowodów, które Sąd Rejonowy odrzucił odmawiając wyjaśnieniom oskarżonej przyznania atrybutu wiarygodności, z faktami potwierdzonymi w materiale dowodowym zwłaszcza konflikcie między stronami, roszczeniową postawę H. D. – zwłaszcza wobec komornika („komornik wszczął egzekucję, zablokował mi wszystkie konta (…) to spowodowało że nie mogłem płacić innych należności (…) i firma padła”, przy czym przyznaje, że egzekucja zakończyła się w lipcu 2016 r., a komornik zwolnił konta w listopadzie 2016 r.) oraz olbrzymie poczucie skrzywdzenia ze strony oskarżonej (podkreślanie, że została z dzieckiem sama, mogła liczyć na pomoc swoich rodziców przy ich niewielkich możliwościach, brak zrozumienia ze strony ojca dziecka, zwłaszcza gdy córka zachorowała i wymagała drogiego leczenia i rehabilitacji, co przy jej niepełnosprawności i konieczności podjęcia osobistej opieki nad córką, sprawiało, że nie dysponowała wystarczającymi środkami na utrzymanie siebie i córki, a H. D. oczekiwał od niej niewystępowania o podwyższenie alimentów, a dokonanie jednorazowych wpłat za obiady w przedszkolu, czy zakup tortu wymieniał jako dodatkową pomoc, przy czym takie zachowania były sporadyczne), przy braku innych dowodów obciążających oskarżoną, pozwala uznać dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę zgromadzonego materiału dowodowego za dowolną, jednostronną i nie uwzględniającą zasad logiki i wskazań doświadczenia życiowego, w subiektywnym odbiorze strony nakierowanej na wydanie wyroku skazującego.

Podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy nie był wystarczający, przy zachowaniu dyspozycji art. 5 kpk, na poczynienie niewątpliwych ustaleń faktycznych pozwalających na przypisanie oskarżonej A. G. realizacji znamion czynów jej zarzucanych z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk, wręcz przeciwnie przedstawione w wyjaśnieniach oskarżonej okoliczności znajdowały odzwierciedlenie w całokształcie materiału dowodowego, przy uwzględnieniu doświadczenia życiowego i logiki pozwalały na uznanie ich za wiarygodne. Zauważyć bowiem należy, że oskarżona wskazała na podejmowane przez siebie czynności oraz warunki ich dokonania. Kategorycznie zaprzeczyła, by dokonała krzywoprzysięstwa w toku rozprawy o podwyższenie alimentów. To co zeznała było prawdą, jak utrzymywała, miało odzwierciedlenie w dokumentach, do których się odwoływała. Przed złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji alimentów – jak wyjaśnia (k. 433) sprawdziła konto osobiste i wynikało, że zobowiązany do alimentów ojciec dziecka zalega z 26 ratami. Ograniczenie egzekucji o 4.000 zł tłumaczyła przeglądnięciem dokumentów, które H. D. przedstawił komornikowi i po ich sprawdzeniu, czego dokonała w kancelarii komornika, odnalazła 10 wpłat, które były dokonane, ale pod innym tytułem niż „alimenty” (k. 967-968). W ocenie Sądu odwoławczego dla przypisania oskarżonej popełnienia zarzucanych jej czynów było niezbędne i konieczne wykazanie, że to właśnie ona miała świadomość i wolę realizacji znamion strony przedmiotowej tych czynów.

Takich okoliczności oskarżyciel publiczny w toku procesu nie wykazał, również Sąd Rejonowy w sposób przekonujący nie przedstawił dowodów, które pozwalałyby na niewątpliwe obalenie przysługującego oskarżonej w tej mierze domniemania niewinności. To zaś sprawia, że podniesiony w apelacji zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest zasadny (poniżej w zarzut z pkt 4), a spowodowany został naruszeniem przepisów postępowania przy gromadzeniu i ocenie materiału dowodowego (zarzut z pkt 3). Sąd Rejonowy poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i oparcie orzeczenia na okolicznościach niewykazanych dowodowo, zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego poczynił błędne ustalenia faktyczne. Brak bowiem w czynionych ustaleniach wykazania okoliczności pozwalających na wykazanie czynników stanowiących o realizacji zachowaniem oskarżonej znamion zarzucanych jej czynów. W realiach dowodowych sprawy na takie elementy w zachowaniu oskarżonej nawet nie próbowano wskazać, nie mówiąc już o dowodowym ich wykazaniu. Podczas gdy oskarżona przedstawiła w wyjaśnieniach elementy swojego zachowania, podjęte czynności, przyczyny postąpienia takiego a nie innego ze swojej strony oraz przewidywane przez nią powody obciążenia jej takimi zarzutami. Oskarżona wskazuje bowiem wyraźnie, że pełnomocnik pozwanego (H. D.) w sprawie, w której miała złożyć fałszywe zeznania pytał ją o jaką kwotę wniosła, ona zaś kierując się chronologią zdarzeń przyznała, że wniosła wniosek o 26 rat alimentacyjnych, jednak nie ukrywała, że ograniczyła to żądanie (wyjaśnienia k. 967-968). Z wyjaśnień oskarżonej – w zestawieniu z treścią zapisu protokołu jej zeznań poprzedzających i następujących po tej części jej wypowiedzi, którą potraktowano w ślad za zawiadamiającym o podejrzeniu popełnienia przestępstwa jako wyczerpujące dyspozycję art. 233 § 1 kk – wynika, iż w dniu składania zeznań w sprawie o podwyższenie alimentów miała świadomość, że wskazuje na 26 rat alimentacyjnych i że była to liczba wpłat nie odpowiadająca rzeczywistości, jednak wtedy jej zamiarem było udzielenie prawdziwej odpowiedzi na konkretne, zadane jej wówczas pytanie i chciała udzielić odpowiedzi zgodnej z chronologią zdarzeń – zatem skoro we wniosku o wszczęcie egzekucji wskazała 26 rat, to tak właśnie zeznała. Była przekonana, że właśnie tego wymaga się od niej. Wręcz gdyby powiedziała inaczej nie odpowiadałoby to treści wniosku, a zatem nie byłoby prawdą. Wyjaśnień oskarżonej nie obalono, także co do jej świadomości i woli wprowadzenia komornika w błąd co do wielkości zaległości alimentacyjnych H. D. i w ten sposób doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem dłużnika alimentacyjnego. Zauważyć bowiem należy, że oskarżona nie składała wniosku o egzekucję poszczególnych rat alimentacyjnych. Złożyła jeden wniosek o wszczęcie egzekucji w dniu 28 czerwca 2016 r. Nie zaprzeczyła też, że wymieniła miesiące – 26 – gdy nie miała wpłat. Jak się okazało wpisała na listę miesiące, których nie odnalazła w wykazie wpłat na jej konto kwot 400 zł z tytułu „alimentów”. Przedłożone dokumenty przez H. D. pozwoliły już w późniejszym czasie na stwierdzenie, że dokonana przez nią wówczas selekcja była nader uproszczona, bo wpłaty były dokonywane z różnych kont i z wpisem tytułu wpłaty nie tylko „alimenty”. Jednak zamiarem oskarżonej nie było uzyskanie wpłat alimentacyjnych, które zostały uiszczone przez H. D.. Od razu – jak okazało się, że pominęła wpłaty dokonane z inną adnotacją – ograniczyła egzekucję. Nadto zauważyć należy, że zeznania H. D., obciążające oskarżoną, są ogólne. Zasłania się niepamięcią odnośnie nawet numeru konta, z którego mógł dokonać wpłaty, gdy miał wyjaśnić brak jej dokonania, oczekując jednocześnie od oskarżonej dokładności i precyzji. Faktem jest, że wypowiedzi i dłużnika, i wierzyciela składane są po upływie dość znacznego okresu czasu, przy znacznie już zaognionym konflikcie (wyrok podwyższający znacznie wysokość alimentów, wyrok skazujący za czyn z art. 209 § 1 kk, wzrastające koszty utrzymania przy braku dochodów, a utrzymywanie się głównie z przyznawanych świadczeń, dodatkowo utrata płynności finansowej firmy (...) i jego wynikające z tej działalności zadłużenie i rosnące zadłużenie z tytułu wysokich alimentów, przy niepodejmowaniu pracy, „bo ma sprawy”), jednak Sąd Rejonowy zapomniał, że dla wykazania winy oskarżonej a zatem przypisania sprawstwa i zawinienia zarzucanych czynów niezbędne jest dysponowanie niewątpliwym i pewnym materiałem dowodowym, a przypisanie sprawstwa i zawinienia nie może wynikać z domniemań. Ze względu na to, że warunkiem sine qua non skazania oskarżonej jest udowodnienie popełnienia zarzucanych jej czynów ( argumentum ex art. 5 § 1 i 2 kpk), sprzeczności w sferze dowodów odciążających nigdy nie są „równoważne” ze sprzecznościami w zakresie dowodów obciążających. Jeżeli te ostatnie będą „wewnętrznie sprzeczne”, to zasadnicze i samoistne znaczenie ma to, czy in concreto zakres i charakter tych sprzeczności nie wyłącza w ogóle możliwości uznania owych dowodów za podstawę skazania (postanowienie SN z dnia 1 marca 2004 r., II KK 271/03). W ocenie Sądu odwoławczego, wbrew dyspozycji art. 4 kpk, art. 7 kpk i art. 410 kpk, nakazującego przeprowadzanie czynności zarówno na niekorzyść, jak i na korzyść oskarżonej, poddanie swobodnej ocenie całokształtu materiału dowodowego we wzajemnym powiązaniu, tymczasem w realiach niniejszej sprawy nie uwzględniając treści wyjaśnień oskarżonej, nie dokonano obiektywnej weryfikacji przedstawianej przez oskarżoną linii obrony, a właściwie jej wersji przebiegu zdarzeń. Zapomniał bowiem Sąd Rejonowy, że nie można – zważywszy na art. 5 kpk – traktować na równi niedostatków dowodu obciążającego oskarżoną z niedostatkami wyjaśnień oskarżonej nieprzyznającej się do winy. Stąd też zarzut naruszenia przywołanych przez Skarżącego przepisów postępowania uznać należało za zasadny.

Zarzut obrońcy oskarżonej

błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a wynikający z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów polegający na przyjęciu, że oskarżona działała umyślnie z zamiarem bezpośrednim podczas gdy prawidłowa analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym w szczególności wyjaśnienia oskarżonej, zeznania świadka D. J. (1) prowadzą do wniosku, że oskarżona nie działała umyślnie z zamiarem bezpośrednim

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Prawidłowość rozstrzygnięcia sprawy zależy od należytego wykonania przez sąd dwóch podstawowych obowiązków. Pierwszy z nich dotyczy postępowania dowodowego i sprowadza się do prawidłowego – zgodnego z przepisami postępowania karnego – przeprowadzenia dowodów, tak z urzędu, jak też na wniosek stron, niezbędnych do wyjaśnienia okoliczności sprawy i oceny zasadności stawianych zarzutów. Drugi obowiązek sprowadza się do prawidłowej oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, co oznacza, że sąd ma obowiązek badać i uwzględnić wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia w zakresie odpowiedzialności karnej osoby oskarżonej. Zatem podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Na sądzie orzekającym ciąży przy tym obowiązek badania oraz uwzględniania w toku procesu okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonej, a korzystając z prawa swobodnej oceny dowodów, przekonanie o winie w zakresie przypisanych oskarżonemu czynów, sąd powinien logicznie i przekonująco umotywować w uzasadnieniu wyroku. Udowodnienie jakiegoś faktu nie musi zawsze oznaczać, że dane ustalenie zawsze winno wynikać bezpośrednio z konkretnych dowodów. Może ono wypływać także z nieodpartej logiki sytuacji stwierdzonej konkretnymi dowodami, jeżeli stanowi ona oczywistą przesłankę, na podstawie której doświadczenie życiowe nasuwa jednoznaczny wniosek, iż dana okoliczność faktycznie istotnie wystąpiła (wyrok SN z dnia 11 stycznia 2021 r., V KK 342/20). W dochodzeniu do prawdy obiektywnej sąd może posługiwać się nie tylko dowodami bezpośrednimi, którymi aktualnie dysponuje, ale również prawidłowym logicznie rozumowaniem wspieranym przesłankami natury empirycznej. Pozwala to sądowi na uznanie za dowód logicznie poprawnej koncepcji myślowej, której wnioski (informacje) swoją konsekwencją eliminują inne, chociaż nie muszą całkowicie wyłączać rozumowania odmiennego. Sąd ma prawo oprzeć swoje rozstrzygnięcie na tego rodzaju dowodach pośrednich, jeżeli racjonalnie uznał je za czyniące zadość postulatowi dochodzenia do prawdy obiektywnej i wyprowadził z nich wnioski odpowiadające zasadom logicznego rozumowania, z jednoczesnym respektowaniem zasady in dubio pro reo (wyrok SA w Warszawie z dnia 3 marca 2017 r., II AKa 16/17). Wyjaśnienia oskarżonej mogą – w realiach niniejszej sprawy – stanowić podstawę do prowadzonego następnie wnioskowania odnośnie do jej psychicznego nastawienia w czasie, gdy była przesłuchiwana w charakterze świadka. Niewątpliwie jednak przestępstwo stypizowane w art. 233 § 1 kk należy do występków umyślnych popełnianych z zamiarem – a więc jak wskazuje w uzasadnieniu apelacji skarżący świadomej woli realizowania znamion czynu zabronionego. Tego zaś w toku postępowania nie wykazano, jak i z treści wypowiedzi oskarżonej nie można wnioskować, gdyż podnoszone przez nią okoliczności zawierają przekonujące wytłumaczenie, że starała się przedstawić chronologicznie przebieg zdarzeń. Jej wyjaśnienia znajdują potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji i zapisie czynności przesłuchania strony postępowania o podwyższenie alimentów (sygn. akt III RC 406/16 – kopie dokumentów z tych akt k. 229-249).

Również zeznania wskazanego świadka D. J. (2), potwierdzają nie tylko przebieg czynności egzekucyjnych w czasie, w tym zachowania wierzycielki, ale także jego spostrzeżenia i oceny odnośnie zachowań osób uczestniczących w postępowaniu komorniczym, w tym fakt, iż H. D. „nie był dłużnikiem współpracującym”. Treść zeznań H. D. nastawiona jest na podkreślenie dążenia do wstrzymania egzekucji, zwrotu kwot jego zdaniem zajętych w związku z bezzasadnym wszczęciem egzekucji. Sam zaś działając także przez pełnomocnika ograniczył się do przedłożenia wyciągów bankowych, składania skarg na czynności komornika. Natomiast gdy niezbędnym było odniesienie się do braku wpłat, czy informacji co do zwróconej wpłaty na jego konto przez bank, nie pamiętał numeru konta czy też nie umiał powiedzieć, czy środki wpłynęły i czy dokonał w związku ze zwrotem ponownej wpłaty na konto oskarżonej. Takie wypowiedzi świadka, chociaż ocenione jako wiarygodne, nie sposób uznać za dostateczną podstawę wydania wyroku skazującego obalającego domniemanie niewinności oskarżonej. Skarżący trafnie wskazał w końcowej części uzasadnienia apelacji, że na podstawie zgromadzonego materiału w sprawie ujawnionego w toku postępowania przygotowawczego i sądowego, nie jest uzasadnione przekonanie, że oskarżona dopuściła się zarzucanego jej czynu. W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy poczynił błędne ustalenia faktyczne przypisując oskarżonej A. G. popełnienie czynu z art. 233 § 1 kk oraz czynu z art. 286 § 1 kk. Zważywszy na zasadność zarzutów naruszenia przepisów postępowania w zakresie oceny dowodów, jak i wyciągania z nich wniosków zasadny jest również, mający swoje pierwotne źródło w tej ocenie, zarzut błędu w ustaleniach faktycznych.

Wniosek

o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonej

ewentualnie

o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,

o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów obrony z urzędu za postępowanie apelacyjne, które nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zasadny jest wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie od popełnienia zarzucanego jej czynu z art. 233 § 1 kk, jak również czynu z art.286 § 1 kk, gdyż zasadnie zwrócono uwagę podniesionymi w apelacji zarzutami zarówno obrazę przepisów postępowania w zakresie gromadzenia, ale przede wszystkim oceny dowodów oraz w konsekwencji poczynienia nieprawidłowych ustaleń faktycznych, stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku. Słuszność podniesionych zarzutów prowadziła do uwzględnienia wniosku o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzucanych jej czynów.

Nie jest zasadny, zważywszy na kompletność zgromadzonego materiału dowodowego, pozwalającą na jego ocenę i analizę, alternatywnie zgłoszony wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Koszty zastępstwa procesowego ponoszone przez Skarb Państwa nie są zależne od rezultatu postępowania karnego, w którym adwokat występuje świadcząc nieopłaconą pomoc prawną z urzędu, a wynika z samego faktu jego udziału w takim postępowaniu. Stąd wniosek jest zasadny.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Znamiona strony podmiotowej typu czynu zabronionego z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk

Wykazanie winy (w ujęciu procesowym z art. 5 § 1 kpk) oskarżonej wymaga udowodnienia w sposób niewątpliwy i pewny.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Oskarżona A. G. podejmując działania ukierunkowane na uzyskanie środków finansowych na zapewnienie małoletniej córce środków utrzymania, chociaż nie tylko, bo wtedy gdy składała wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego zaległych należności alimentacyjnych (28 czerwca 2016 r.), zwiększyły się koszty związane z leczeniem i rehabilitacją córki, u której zdiagnozowano w toku leczenia szpitalnego ciężką chorobę. Była rozczarowana zachowaniem zobowiązanego do świadczeń alimentacyjnych ojca dziecka – H. D., który nie uczestniczył w oczekiwany przez nią sposób w zwiększonych wydatkach na rehabilitację i leczenie córki, wręcz przeciwnie to wpłaty (ich brak) w roku poprzedzającym złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji następowały z widocznymi opóźnieniami (14.01., 18.02., 15.04., 11.05., 16.07., 19.08., 17.09., 10.12.2015 r., 20.01., 1.03., 21.04.2016 r.) od wyznaczonej w ugodzie sądowej daty wpłaty do dnia 10 każdego miesiąca (sygn. akt III RC 589/09). Jak wskazała A. G. nie wnosiła o podwyższenie alimentów, „była cierpliwa i wyrozumiała, myślała, że odezwie się u pozwanego instynkt rodzicielski. Jak dziecko nie było jeszcze niepełnosprawne i chore nie generowało takich kosztów. Były takie koszty, z którymi sobie nie radziła. Dlatego wystąpiła do komornika” – to część zeznań złożonych przez A. G. – poprzedzająca tę część jej zeznań, która została objęta zarzutem popełnienia czynu z art. 233 § 1 kk, po tym zaś tekście wskazywała przesłuchiwana jako powódka, na pomoc ze strony rodziców i zwiększone potrzeby dziecka. Oczywiście zeznania A. G. nie stanowią dowodu w sprawie karnej, jednakże treść wypowiedzi poprzedzająca i następująca po uznawanej przez oskarżyciela publicznego za fałszywe zeznania ma istotne znaczenie dla oceny realizacji znamion typu czynu zabronionego z art. 233 § 1 kk nie tylko z punktu widzenia oceny prawdziwości i fałszu, ale także świadomości i intencji składanych zeznań właśnie takiej treści. Konsekwencją bierności ze strony ojca dziecka było zawiadomienie o braku realizacji obowiązku alimentacji córki (28 czerwca 2016 r.), jak też wystąpienie do sądu rodzinnego o podwyższenie wysokości alimentów (pozew – sprawa o sygn. akt III RC 406/16 – 28 lipca 2016 r.). We wszystkich sprawach H. D. zaprzeczał zasadności oczekiwań A. G.. Podnosił okoliczności związane z jego możliwościami finansowymi i trudności, jakie wiązałyby się z większymi obciążeniami finansowymi. Oskarżona w przekonujący sposób wskazała, że zeznając w odpowiedzi na pytanie pełnomocnika była przekonana, że podaje okoliczności prawdziwe, skoro we wniosku o wszczęcie egzekucji podawała 26 zaległych rat. Jak wskazała jej zamiarem było przedstawienie chronologiczne przebiegu zdarzeń. Zatem nie było jej zamiarem złożenie w dniu 1 sierpnia 2018 r. fałszywych zeznań, ale odtworzenie tego co miało miejsce w związku ze złożonym przez nią wnioskiem w dniu 28 czerwca 2016 r. Swoimi zeznaniami potwierdzała jego treść. W tych okolicznościach – przy uwzględnieniu treści zeznań w całości wówczas składanych, przedmiotu procesu, w którym zostały złożone i przede wszystkim faktu, iż stanowiły one fragment odpowiedzi na zadawane pytania przez pełnomocnika pozwanego. Nie była to zatem spontaniczna wypowiedź świadka, a ukierunkowana na udzielenie odpowiedzi na kolejne pytanie pełnomocnika pozwanego, motywowane – jak wskazała oskarżona w wyjaśnieniach – wolą odtworzenia chronologicznie zdarzeń, przy braku zapisów zadawanych pytań, nie sposób podważyć wiarygodności wyjaśnień oskarżonej w tej mierze. Czym innym jest bowiem przekonanie, że podaje się prawdziwe okoliczności, a czym innym po upływie czasu i dokonaniu wielu czynności (uzyskanie wydruków, czynienie zestawień) wykazujących, że żądanie wszczęcia egzekucji nie było w takim zakresie jak złożyła wniosek zasadne (skargi na czynności komornika, wniosek o zabezpieczenie – sygn. akt III Co 86/16) rzeczywistość odbiegająca od tez zawartych we wniosku z 28 czerwca 2016 r. (już w lipcu 2016 r. wstrzymano egzekucję, w listopadzie dokonano zwrotu kwoty 4.000 zł, postanowieniem z dnia 21 września 2016 r. udzielono zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego w części dotyczącej egzekucji alimentów zaległych za okres od października 2009 r. do lipca 2016 r. w kwocie 6.871,57 zł – sygn. akt III Co 86/16). Występek z art. 233 § 1 kk może być popełniony z zamiarem bezpośrednim. Nieprawda w rozumieniu art. 233 § 1 kk oznacza nieprawdę w sensie subiektywnym, tzn. że jest nieprawdziwe podawane twierdzenie, gdy sprawca uświadamia sobie, że kłamie i chce podania tego nieprawdziwego faktu mając świadomość jego znaczenia dla prowadzonego postępowania w sprawie, w której jest przesłuchiwana. O takiej sytuacji w realiach niniejszej sprawy nie ma mowy. Nie wykazano, by oskarżona w sposób świadomy i zamierzony w dniu 1 marca 2018 r. podczas rozprawy w sprawie o podwyższenie alimentów zeznała nieprawdę. Wręcz przeciwnie nie obalono prawdziwości jej wyjaśnień, zgodnie z którymi właśnie inne podanie okoliczności – złożenie zeznań innej treści – w odpowiedzi na zadane wówczas pytanie – stanowiłoby w jej ocenie nieprawdę, gdyż we wniesionym wniosku o wszczęcie egzekucji wskazała na 26 zaległych rat alimentacyjnych, bo wówczas była przekonana, że taka zaległość występuje. Oskarżona odpowiadając na zadawane jej pytania podawała w swoim wewnętrznym przekonaniu okoliczności prawdziwe. Brak zapisu w protokole rozprawy treści zadawanych przez pełnomocnika pozwanego pytań uniemożliwia pełną ocenę wyjaśnień oskarżonej w tej mierze. Jednakże zapis przesłuchania A. G. w tym dniu, uwzględniając treść spontanicznej wypowiedzi a następnie odpowiedzi na zadawane pytania, nie pozwala na wykluczenie prawdziwości tych wyjaśnień, w szczególności jej motywacji podania – zakwestionowanej części wypowiedzi, a mającej stanowić czynność wykonawczą zarzucanego czynu z art. 233 § 1 kk. Tym samym brak jest przy w pełni wiarygodnym zapisie treści złożonych zeznań, w uwzględnieniu dokumentacji z postępowania egzekucyjnego (komorniczego) na odrzucenie tłumaczeń oskarżonej, te zaś w sposób przekonujący dowodzą braku jej woli złożenia zeznań nieprawdziwych i świadomości, że zeznaje nieprawdę. Jej zamiarem było podanie rzeczywistych okoliczności, co uczyniła. Nie była to okoliczność istotna – wskazanie zaległości alimentacyjnej w ilości 26 rat – skoro sprawa toczyła się o podwyższenie alimentów z 400 zł na wyższe. Zaszłości związane z płaceniem, bądź nieterminowym dokonywaniem wpłat, nie należało do istoty żądania powództwa. Oskarżona składając zeznania skupiała uwagę na okolicznościach świadczących o jej niewielkich dochodach przy wysokich kosztach utrzymania jej oraz jej córki, które w zestawieniu z otrzymywanymi alimentami na poziomie 400 zł, przestały być wystarczające dla zapewnienia ich normalnego funkcjonowania bez pomocy rodziców oraz korzystania ze świadczeń udzielanych przez instytucje pomocowe. Immanentną cechą typu czynu z art. 233 § 1 kk jest świadomość sprawcy, że zafałszuje obraz rzeczywistości. Przekonanie oskarżonej o prawdziwości jej zeznań wyklucza przypisanie jej sprawstwa tego czynu. Nie ma przy tym znaczenia przyczyna, dla której tkwiła ona w przekonaniu, że złożone zeznania właśnie w takiej treści są prawdziwe, bo rzeczywiści złożyła wniosek o egzekucję 26 rat alimentacyjnych. Podała zatem okoliczność prawdziwą. Nie zapytano w tym miejscu bezpośrednio, czy zainicjowaną egzekucję ograniczała. Treść zeznań pozwala na stwierdzenie, że wypowiedź procesowa jako taka była obszerna, niekoniecznie uporządkowana, zwłaszcza w odpowiedziach na pytania. To zaś sprawia, że nieuprawnione byłoby wyciąganie obciążających oskarżoną wniosków z zaniechania wskazania ograniczenia w dniu 1 sierpnia 2018 r. egzekucji o kwotę 4.000 zł. Byłoby to bowiem niedopuszczalne domniemanie ukrycia dodatkowej okoliczności, która miała miejsce w okresie późniejszym, następującym ponad miesiąc po złożeniu pierwotnego wniosku o wszczęcie egzekucji.

Czyn stypizowany jako przestępstwo z art. 286 § 1 kk jest przestępstwem umyślnym i kierunkowym, co oznacza że można popełnić takie przestępstwo wyłącznie z zamiarem bezpośrednim – w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Wszystkie elementy strony przedmiotowej oszustwa muszą mieścić się w świadomości sprawcy i muszą być objęte nie tylko jego świadomością, ale i wolą (kwalifikowaną w postaci chęci kwalifikowanej – wyczerpania znamion strony przedmiotowej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej). Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania (wyrok SA w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2019 r. II AKa 505/18). Opis czynu zarzuconego z art. 286 § 1 kk wskazuje datę 28 czerwca 2016 r., wówczas oskarżona żądała wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Wypełniła druk wniosku, w którym wskazała żądanie odnoszące się do liczby 26 zaległych wpłat. W sytuacji gdy H. D., korzystając z pomocy pełnomocnika wskazał, że zaległość alimentacyjna jest mniejsza, bo płacił alimenty a nawet nadpłacał w okresach, które wynikać by miały z wniosku. Oskarżona skorygowała swoje żądanie (oświadczenie złożone w dniu 1 sierpnia 2016 r.), zanim Sąd wydał na wniosek pełnomocnika postanowienie zabezpieczające w związku z jego zastrzeżeniami odnoszącymi się do zasadności wszczęcia i prowadzenia egzekucji (21 września 2016 r., sygn. akt III Co 86/16). Wniesione skargi na czynności komornika, także do Ministra Sprawiedliwości, potwierdzają że swoim zachowaniem H. D. wywołał kontrolę podjętych wobec niego jako dłużnika czynności egzekucyjnych.

Analiza przedłożonych przez niego dokumentów (wydruki wpłat) pozwala na stwierdzenie, że początkowo dokonywał wpłat najpierw dość regularnie ze wskazaniem tytułu wpłaty „alimenty”, w miarę upływu czasu wpłaty coraz częściej były dokonywane z innym tytułem wpłaty i z różnych kont, niejednokrotnie z przekroczeniem terminu płatności (do 10 dnia każdego miesiąca). Zawsze wpłaty opiewały na kwotę 400 zł bez względu na dzień jej dokonania. Nie następowało natomiast dokonanie samoobliczenia i wpłaty odsetek za opóźnienie (jak przewidziano w ugodzie). Do wniosku dołączyła oskarżona odręcznie sporządzony wykaz miesięcy, gdy nie otrzymała wpłat oraz wykaz miesięcy ze wskazaniem daty wpłaty po 10 dniu miesiąca. Wykazy zostały sporządzone na podstawie porównania okresów alimentacji i wpłat dokonanych w tym czasie przez H. D. na konto A. G. z adnotacją „alimenty”. W części 3.3 uzasadnienia wskazano już na pewne braki w takim postąpieniu i nie dość skrupulatną kontrolę wpłat na konto. Jak się później okazało należało bowiem dokonać „filtracji” dokonanych wpłat nie tylko przez hasło „alimenty” i jeden numer konta, ale inne numery konta oraz inne hasła np. (...). Dokonanie ograniczenia kwoty egzekucji przez A. G., potwierdza błąd z jej strony. Jednocześnie jednak jej sytuacja życiowa w tamtym czasie, własne problemy zdrowotne, ale przede wszystkim zdiagnozowanie córki w czasie jej pobytu w szpitalu, sprawiały, że nie sposób przypisać oskarżonej zamierzonego wprowadzenia w błąd co do zaległości alimentacyjnej. Temu towarzyszył, przyznawany przez H. D., konflikt wzajemne pretensje, żądania i oczekiwania niespełniane przez drugą stronę. Miesiąc później złożony pozew o podwyższenie kwoty alimentów spowodował, że od dnia 28 lipca 2016 r. zabezpieczono płatności rat alimentacyjnych po 800 zł. Zatem w kwocie dwukrotnie przewyższającej dotychczas płacone alimenty w kwocie ustalonej w ugodzie z 2009 r. (sygn. akt III RC 589/09). To zaś świadczy o znacznie niższym – chociażby w roku 2015 i 2016 partycypowaniu przez ojca w kosztach utrzymania małoletniej córki, gdyż ciągle to była kwota 400 zł miesięcznie, co przy zwiększonych wydatkach na leczenie i rehabilitację, uzasadniało zachowanie oskarżonej zabiegającej o wsparcie finansowe i rzeczywistą a nie iluzoryczną partycypację w kosztach utrzymania dziecka, podczas gdy ojciec nie interesował się w ogóle życiem córki, a oskarżona jako matka nie tylko świadczyła faktyczną opiekę nad chorym dzieckiem, ale także ponosiła znaczne obciążenie kosztami jej utrzymania. Przekonujące są wyjaśnienia oskarżonej, która usprawiedliwia złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji nieradzeniem sobie z utrzymaniem córki. Do wyczerpania znamion art. 286 § 1 kk niezbędne jest szczególne działanie sprawcy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej a nadto doprowadzenia podmiotu do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą fałszu – wprowadzenia w błąd, wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania – a sprawca musi obejmować swoim zamiarem także ten sposób i skutek działania (wyrok SA w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2023 r., II AKa 512/21). Oszustwo jest przestępstwem materialnym, jego skutkiem – niekorzystne rozporządzenie mieniem. Między zachowaniem sprawcy polegającym na wprowadzeniu w błąd, wyzyskaniu błędu lub wyzyskaniu niezdolności do nienależytego pojmowania przedsiębranego działania a niekorzystnym rozporządzeniem mieniem musi zachodzić związek przyczynowy. Istota korzyści majątkowej polega na polepszeniu sytuacji materialnej sprawcy i może to być nawet czasowe, przejściowe polepszenie tej sytuacji. Jest to termin znacznie szerszy niż zakres przywłaszczenia mienia, a więc w przypadku przestępstwa oszustwa wiąże się ona z jakąkolwiek poprawą sytuacji majątkowej sprawcy lub innej osoby, przejawiającej się choćby w krótkotrwałym lecz bezprawnym korzystaniu z cudzego mienia przejściowe polepszenie tej sytuacji. Znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk wymagają tożsamości osoby wprowadzanej w błąd oraz osoby rozporządzającej mieniem. Z odstępstwem od tej zasady mamy do czynienia, gdy wprowadzenie w błąd ma postać tzw. oszustwa procesowego, które zachodzi wówczas gdy na skutek fałszywych dowodów przedstawionych przez sprawcę dochodzi do rozporządzenia mieniem na podstawie wyroku sądowego zasądzającego roszczenie. Wprowadzenie w błąd nieprawdziwymi twierdzeniami zawartymi we wniosku popartymi jednocześnie fałszywymi dowodami stanowi działanie oszukańcze przez to, że zamiarem sprawcy jest skłonienie podmiotu (tu: komornika) do rozporządzenia cudzym mieniem, u podłoża którego leży błędne wyobrażenie o rzeczywistości wywołane przez sprawcę. Oszustwo jako przestępstwo celowościowe może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim, a celem sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. A. G. nie zamierzała osiągnąć korzyści majątkowej, jej zamiarem było odzyskanie należnych jej córce środków z alimentów, do płacenia których zobowiązany był H. D.. Sprawca nie tylko musi chcieć uzyskać korzyść majątkową, lecz musi także chcieć w tym celu użyć określonego sposobu działania. Jeżeli jeden z tych elementów nie jest objęty świadomością nie ma oszustwa, jeżeli któregoś z nich sprawca nie chce wprost zrealizować, lecz tylko się na nie godzi również nie ma oszustwa. Nie każde doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wyczerpuje znamiona tego przestępstwa, ale tylko takie, które następuje z powodu zachowań sprawcy prowadzących do błędnej oceny rzeczywistości. W konsekwencji przypisanie przestępstwa z art. 286 § 1 kk wiąże się z wykazaniem, że sprawca obejmował swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim kierunkowym wprowadzenie w błąd innej osoby oraz to, iż doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (wyrok SN z dnia 7 grudnia 2022 r., I KA 13/22). Takich cech zachowań oskarżonej nie wykazano w sposób niewątpliwy, pozwalający na obalenie domniemania niewinności, w rozumieniu art. 5 § 1 kpk.

Niekorzystność rozporządzenia należy oceniać tylko z punktu widzenia okoliczności istniejących w czasie rozporządzenia mieniem, a nie tych, które następują później (postanowienie SN z dnia 21 czerwca 2022 r., V KK 216/22). Nie może dojść do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, jeżeli wskutek wprowadzenia w błąd środki pieniężne przekazane zostały osobie, której powinny zostać zwrócone. W realiach sprawy zainicjowane postępowanie egzekucyjne wnioskiem z dnia 28 czerwca 2016 r. już w lipcu 2016 r. było wstrzymane wobec przedłożenia dokumentacji potwierdzającej wpłaty, a w dniu 1 sierpnia 1016 r. ograniczone o 4.000 zł przez oskarżoną, następnie zawieszone, a „zablokowane konta” w listopadzie 2016 r. zwolnione. Prowadzone czynności odnosiły się zawsze do całości zaległości alimentacyjnej a nie co do poszczególnych miesięcy. Przedmiotem przestępstwa stypizowanego w art. 286 § 1 kk nie może być przedsiębranie przewidzianych przez prawo czynności zmierzających do dochodzenia roszczeń cywilnych na drodze sądowej (postanowienie SN z dnia 18 maja 2022 r., III KK 191/22). Takie czynności zostały podjęte przez oskarżoną – zainicjowana wnioskiem A. G. egzekucja, która reprezentowała małoletnią i to na jej rzecz miały być przekazywane wyegzekwowane środki. Wszelkie wątpliwości i oceny, co do zasadności wszczęcia postępowania egzekucyjnego, były rozstrzygane w ramach postępowań sądowych (skargi na czynności komornika) i administracyjnych (wniosek do Ministra Sprawiedliwości o pociągnięcie komornika do odpowiedzialności dyscyplinarnej). Wyciągane wnioski w postaci zwłaszcza decyzji procesowych (zawieszenie postępowania, obciążenie kosztami egzekucyjnymi w części ograniczenia o kwotę 4.000 zł) są właściwą reakcją o charakterze cywilnoprawnym. Subsydiarność prawa karnego uzasadnia poprzestanie na konsekwencjach przewidzianych w ramach przepisów postępowania cywilnego.

Pojęcie rozporządzenia mieniem trzeba rozumieć na gruncie art. 286 § 1 kk autonomicznie. Pojęcie to co do znamion strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk ma tu bowiem znaczenie swoiste odpowiadające przedmiotowi ochrony i odnosi się do szeroko postrzeganego stanu majątkowego pokrzywdzonego (postanowienie SN z dnia 23 listopada 2021 r., II KK 326/21). Przestępstwo oszustwa musi być popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Taki bezpośredni kierunkowy zamiar musi towarzyszyć sprawcy w chwili dokonania zarzucanego mu przestępstwa. Nie zawsze jest on do odtworzenia na podstawie samych jego wyjaśnień. Nie zawsze należy też tylko na samych przeczących zapewnieniach w tym zakresie polegać. Zamiar towarzyszący sprawcy w chwili dokonania czynu rekonstruuje się na podstawie oceny jego zachowania w czasie czynu, ale i w okresach poprzedzających jego dokonanie, jak i zachowania sprawcy po jego dokonaniu. W sprawach jak niniejsza do ustalenia zamiaru oskarżonej pomocne jest ustalenie przyczyn wystąpienia do komornika z wnioskiem o egzekucję warunków ugody sądowej, na podstawie której H. D. świadczył środki finansowe na rzecz córki, ale na konto oskarżonej (wyrok SA w Krakowie z dnia 16 listopada 2021 r., II AKa 165/21). Wprowadzenie w błąd, jako znamię czynności wykonawczej oszustwa polega na doprowadzeniu do rozbieżności między obiektywną rzeczywistością a wyobrażeniem o niej lub jej odbiorem w świadomości pokrzywdzonego, a przy działaniu za pośrednictwem innego podmiotu w świadomości tego podmiotu. Chodzi tu o szeroki zakres zachowań kłamliwych jako źródła wprowadzenia w błąd, co do okoliczności istotnych, więc tych, które są przyczyną niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a sposób sprawcy na osiągnięcie takiego stanu rzeczy może być rozmaity. Nie muszą to być zabiegi spektakularne, czy przybierające jakieś wyrafinowane kształty, bo wystarczy każde zachowanie sprawcy, które może doprowadzić do powstania błędnego wyobrażenia o rzeczywistości u osoby rozporządzającej mieniem (wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 listopada 2021 r., II AKa 167/21). Przypisanie przestępstwa oszustwa możliwe jest jedynie przy ustaleniu, że sprawca działał z zamiarem bezpośrednim kierunkowym na szkodę pokrzywdzonego. Nie jest tu wystarczający zamiar ewentualny (wyrok SA w Warszawie z dnia 28 października 2021 r., II AKa 36/21). Pochód przestępstwa oszustwa kończy się w momencie realizacji jego znamion a zatem w chwili gdy w efekcie wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd lub też wyzyskania jego błędu, dochodzi do niekorzystnego rozporządzenia mieniem rozumianego szeroko, jako ogólne pogorszenie sytuacji majątkowej pokrzywdzonego przejawiające się, m.in. jako zmniejszenie szans na zaspokojenie jego roszczeń w przyszłości (wyrok SA w Katowicach z dnia 26 lutego 2021 r., II AKa 257/20). Składając wniosek o egzekucję – bo sama nie radziła już sobie z utrzymaniem córki – oskarżona nie miała świadomości, że wskazywane przez nią miesiące – 26 – nie są tymi, w których wpłaty rzeczywiście nie nastąpiły. Była przekonana, że skoro nie było w tych miesiącach wpłat z tytułem „alimenty” na jej konto, to jest to zaległość alimentacyjna. Jej skrupulatność w podawaniu dat wpłat spóźnionych pokazuje, że starała się zrobić wykazy dokładnie. Jednak jak się później okazało H. D. dokonywał wpłat nie tylko z dopiskiem „alimenty”, ale też np. (...), albo też oba te zwroty ujmował w tytule wpłaty. Dokonywał wpłat z różnych numerów kont. Nie wystarczyła zatem prosta operacja sprawdzenia dokonanych wpłat z tytułu „alimenty”. Jednak w dniu 28 czerwca 2016 r. składając wniosek i dołączony do niego wykaz miesięcy, oskarżona takiej wiedzy nie miała. W płaszczyźnie woluntatywnej zamiar oszustwa musi przyjmować postać chęci skierowanej na zachowanie prowadzące do wywołania błędu, wyzyskania błędu lub wyzyskania niezdolności osoby rozporządzającej mieniem do należytego pojmowania przedsiębranego działania, dalej chęci doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez osobę, w stosunku do której sprawca podejmuje działania wprowadzające w błąd, zaniechanie poinformowania o pozostawieniu przez tę osobę w błędnym przekonaniu lub zachowania polegającego na wyzyskaniu jej niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania oraz chęci osiągnięcia przy pomocy obu opisanych wyżej zachowań korzyści majątkowej (uch. SN z dnia 26 lutego 2021 r., II DIZ 19/21). Skoro oskarżona A. G. nie miała takiej wiedzy, to nie mogła działać także w celu wprowadzenia w błąd. Tym bardziej, że w sytuacji zgłoszenia przez H. D. zastrzeżeń, dokonała sprawdzeń przedłożonych komornikowi dokumentów pozwalających na sprawdzenie dokonywanych przez niego wpłat („scedował” to sprawdzenie – wyjaśnienia k. 967) i jak ujawniła „błędność” swoich pierwotnych ustaleń, ograniczyła dochodzoną kwotę o 4.000 zł. Tak też czyniła każdorazowo, gdy uzyskała jakąkolwiek nawet najdrobniejszą wpłatę (informacja o wpłacie 40 zł, 120 zł). W tych okolicznościach przy braku wykazania realizacji wszystkich znamion typu czynu zabronionego z art. 286 § 1 kk nie było podstaw do przypisania sprawstwa zarzucanego oskarżonej czynu, zwłaszcza że nie wykluczono prawdziwości wyjaśnień oskarżonej A. G..

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu Rejonowego z dnia 17 grudnia 2024 r. (sygn. akt II K 1174/21), którym Sąd ten skazał A. G. za zarzucone oskarżonej aktem oskarżenia czyny:

1)  z art. 233 § 1 kk, który miał polegać na tym, że oskarżona w dniu 1 marca 2018 r. w Sądzie Rejonowym w Rzeszowie, będąc prawidłowo pouczona o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy, złożyła fałszywe zeznania mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym o sygn. akt III RC 406/16, w ten sposób, że wiedząc, że zaległość alimentacyjna H. D. w dniu przesłuchania nie wynosiła 26 rat alimentacyjnych, gdyż wnioskiem z dnia 1 sierpnia 2016 r. złożonym Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Rzeszowie M. W. zostały one przez nią pomniejszone o kwotę 4.000 zł, co stanowi równowartość 10 rat alimentacyjnych, zeznała, że nie zawyżyła ilości zaległych rat alimentacyjnych,

2)  z art. 286 § 1 kk, który miał polegać na tym, że oskarżona w dniu 28 czerwca 2016 r. w R. na ul. (...), w Kancelarii (...) Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rzeszowie M. W. działając ze z góry powziętym zamiarem w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła H. D. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieniędzy w kwocie 1.600 zł, w ten sposób, że skierowała żądanie wszczęcia postępowania egzekucyjnego, co do świadczeń alimentacyjnych na rzecz małoletniej A. D. za miesiące:



październik 2014 r. w kwocie 400 zł



grudzień 2014 r. w kwocie 400 zł



czerwiec 2015 r. w kwocie 400 zł



listopad 2015 r. w kwocie 400 zł

pomimo uiszczenia w/w rat alimentacyjnych poprzez wykonanie przelewów bankowych przez pokrzywdzonego z rachunku bankowego nr (...) na rachunek bankowy nr (...) tytułem (...) w dniach:



za październik 2014 r. w dniu 13 października 2014 r. w kwocie 400 zł



za grudzień 2014 r. w dniu 12 listopada 2014 r. w kwocie 400 zł



za czerwiec 2015 r. w dniu 16 czerwca 2015 r. w kwocie 400 zł



za listopad 2015 r. w dniu 18 listopada 2015 r. w kwocie 400 zł,

skutkiem czego wyżej wymieniona kwota została niesłusznie przekazana wyżej wymienionej,

w ten sposób, że uniewinnił oskarżoną A. G. od zarzutu popełnienia czynów z art. 233 § 1 kk (1) i z art. 286 § 1 kk (2), zaś kosztami procesu obciążył Skarb Państwa oraz oskarżyciela posiłkowego w zakresie wyłożonych przez niego wydatków związanych z ustanowieniem jego pełnomocnika.

Sąd odwoławczy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. G. D. kwotę 3.099,60 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonej A. G.. Zasądzona kwota stanowi sumę – zasądzonej przez Sąd Rejonowy, a której wysokości nie zakwestionowano – kwoty 2.066,40 zł z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej w postępowaniu przygotowawczym i w postępowaniu przez Sądem Rejonowym jako I instancją oraz kwoty 1.033,20 zł z tytułu niepłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej w postępowaniu odwoławczym.

Zwięźle o powodach zmiany

W polskim procesie karnym póki co obowiązuje art. 5 kpk, który reguluje dwie niezmiernie ważne i powiązane ze sobą zasady postępowania karnego – zasadę domniemania niewinności i zasadę in dubio pro reo. Meritum domniemania niewinności, jako jednego z elementów rzetelnego procesu karnego, sprowadza się zaś do tego, że oskarżona jest w procesie karnym niewinna, a wina musi jej być udowodniona. Z domniemaniem niewinności ściśle związana pozostaje zasada in dubio pro reo nakazująca rozstrzygać na korzyść oskarżonej niedające się usunąć wątpliwości. Oznacza to, ni mniej, ni więcej to, że udowodnienie winy oskarżonej musi być całkowite, pewne i wolne od wątpliwości (wyrok SA w Szczecinie z dnia 20 lutego 2017 r., II AKa 209/16). Oskarżona w procesie karnym nie ma obowiązku dowodzenia swojej niewinności (art. 74 § 1 kpk). W ramach przysługującego jej prawa do obrony może ona również odmówić (bez podania powodów) odpowiedzi na poszczególne pytania oraz odmówić składania wyjaśnień (art. 175 § 1 kpk) i sam fakt skorzystania z tego uprawnienia nie może dla niej powodować żadnych negatywnych następstw. Jeżeli jednak na składanie wyjaśnień (co również jest jej prawem) oskarżona się zdecydowała, to wyjaśnienia te podlegają takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Nie oznacza to wcale, że na oskarżoną przerzucony zostaje ciężar dowodzenia jej niewinności (postanowienie SN z dnia 4 lutego 2008, III KK 363/07). Wyrażona w art. 74 § 1 kpk reguła nemo se ipsum accusare tenetur, stanowiąca odzwierciedlenie zasady domniemania niewinności (art. 5 § 1 kpk), oznacza zarówno brak po stronie oskarżonej obowiązku dowodzenia swojej niewinności, jak i zakaz jej przymuszania do dostarczania dowodów przeciwko sobie. Konsekwencją tego rozwiązania jest m.in. prawo do odmowy złożenia wyjaśnień (art. 175 § 1 in fine kpk). Regulacje zawierające uprawnienia oskarżonej adresowane są do organów procesowych i oznaczają zakaz wymuszania na niej aktywnych form dostarczania oskarżeniu dowodów (wyrok SN z dnia 15 października 2015 r., III KK 206/15). Wprawdzie obowiązek dowodzenia nie spoczywa nigdy na oskarżonej, lecz w jego interesie leży wykazywanie nietrafności tezy, że jest winny czynu zarzuconego mu przez oskarżyciela (ciężar dowodu w sensie prakseologicznym). Ponosi ona zatem ciężar dowodu w znaczeniu materialnym, jeżeli decydując się na złożenie wyjaśnień, bądź przedstawienie innych dowodów (dokumentów) wykazuje okoliczności, których zaistnienie zależy od wykazania trafności (udowodnienia albo uprawdopodobnienia) określonej postawionej tezy (wyrok SA w Szczecinie z dnia 15 stycznia 2015 r., II AKa 219/14), zwykle przeciwnej do tez dowodowych stawianych przez oskarżycieli publicznego i posiłkowego. Rolą stron, a nie sądu jest inicjowanie postępowania dowodowego i dowodzenie faktów istotnych dla uzasadnienia ich racji procesowych. Pomimo, że ciężar dowodu i obowiązek dowodzenia obarcza oskarżycieli, którzy w realiach sprawy z obowiązku wykazania winy (w znaczeniu procesowym) oskarżonej A. G. w dostateczny sposób się nie wywiązali. Konsekwencją tego jest zmiana zaskarżonego wyroku. W realiach niniejszej sprawy wskazywane przez oskarżoną okoliczności, jak również przebieg wydarzeń, są logiczne i przekonująco przedstawione. Nie są odizolowane od innych dowodów, jak również nie są sprzeczne z tym materiałem dowodowym, którym dysponował Sąd Rejonowy. Logiczne i przekonujące są twierdzenia Skarżącego, że po stronie oskarżonej nie było zachowań, które można byłoby ocenić jako wyczerpujące znamiona zarzucanych jej czynów. Przy braku dowodu, który wykazywałby w sposób całkowicie obiektywny z góry powzięty zamiar realizacji znamion zarzucanych czynów, rozstrzygnięcie co do istoty sprawy wydane musi być z uwzględnieniem zasady domniemania niewinności (art. 5 § 1 kpk). Jej sedno sprowadza się, do tego, że oskarżona jest w procesie karnym niewinna, a „przeciwne” musi być udowodnione ponad wszelką wątpliwość. Udowodnienie winy powinno być pewne, wolne od jakichkolwiek nie usuniętych wątpliwości. Orzeczenie inne niż uniewinniające, mogło zapaść w niniejszej sprawie tylko po wykluczeniu wiarygodności wyjaśnień oskarżonej (postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2002 r., V KK 2/02). Istotą znamion typu czynu zabronionego jest przede wszystkim odróżnienie zachowań karalnych od tych, które karalne nie są. Wymóg dokładnego określenia czynu to nic innego jak wymóg oddania w jego opisie wszystkich ustawowych znamion typu czynu zabronionego oraz innych uszczegóławiających okoliczności faktycznych (takich jak chociażby czas i miejsce popełnienia czynu). Od wyroku skazującego wymagać należy nie tylko stwierdzenia, że zaistniało jakieś zdarzenie faktyczne, ale przede wszystkim, że „podpada” ono pod ustawę karną. Norma wywodzona z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP adresowana jest przede wszystkim do ustawodawcy, zaś norma kodeksowa art. 1 § 1 kk skierowana jest do organów stosujących prawo, w tym do sądów. Ustawowo wyrażona zasada nullum crimen sine lege nie tylko zakazuje sądom kreowania abstrakcyjno-generalnych typów czynów zabronionych zamiast ustawodawcy, ale również uznawania osoby oskarżonej winną zachowania, które – w myśl jego opisu zawartego w wyroku – nie odpowiada znamionom typu czynu zabronionego. To sąd karny kreuje i nazywa w treści wyroku pewien fragment rzeczywistości jako przestępstwo. Z tego właśnie względu, wobec obowiązywania zasady domniemania niewinności, nie było możliwe – z przyczyn szeroko wskazanych w pkt 3 i 4 uzasadnienia – wydanie wyroku skazującego za czyny, których znamion zachowaniem swoim oskarżona nie zrealizowała, bo nie wykazano ponad wszelką wątpliwość okoliczności stanowiących o bezprawności zarzucanych oskarżonej zachowań zakwalifikowanych z art. 233 § 1 kk i z art. 286 § 1 kk, przy jednoczesnym niewykluczeniu wiarygodności wyjaśnień oskarżonej, które stanowiły przede wszystkim dowód wykazania zwłaszcza braku wyczerpania znamion strony podmiotowej tych czynów, zaskarżony wyrok musiał zostać zmieniony na korzyść oskarżonej poprzez jej uniewinnienie. To uczynił Sąd Odwoławczy w niniejszej sprawie.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III

II

Wobec uniewinnienia oskarżonej A. G. od popełnienia zarzucanych jej czynów zgodnie z dyspozycją art. 632 pkt 2 kpk w zw. z art. 634 kpk koszty procesu obciążają Skarb Państwa. W razie uniewinnienia oskarżonego art. 632 pkt 2 kpk przewidując ponoszenie kosztów procesu w sprawach z oskarżenia publicznego przez Skarb Państwa wyłącza obciążenie go należnościami z tytułu udziału adwokata (radcy prawnego) w charakterze pełnomocnika posiłkowego (pokrzywdzonego albo innej osoby), stąd też brak jest podstawy do zwrotu wydatków poniesionych przez H. D. w związku z ustanowieniem przez niego pełnomocnika do prawnej reprezentacji w toku postępowania w niniejszej sprawie. Nieuwzględnienie apelacji wniesionej przez oskarżyciela posiłkowego rodzi zgodnie z art. 636 § 1 i § 3 kpk w zw. z art. 633 kpk udział oskarżyciela posiłkowego w obciążeniu kosztami procesu za postępowanie odwoławcze. Zgodnie zaś z art. 620 kpk wydatki związane z ustanowieniem pełnomocnika wykłada strona, która go ustanowiła.

W toku postępowania odwoławczego oskarżona A. G. korzystała z pomocy prawnej udzielanej przez obrońcę ustanowionego z urzędu. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokata ponosi Skarb Państwa. Dlatego też Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. G. D. kwotę 1.033,20 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym. Wysokość zasądzonej kwoty podyktowana jest § 17 ust. 2 pkt 4 w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2024 r. poz. 763 ze zm.) i obejmuje opłatę minimalną (840 zł) powiększoną o (23%) stawkę podatku od towarów i usług (193,20 zł). Zasądzona w pkt II wyroku kwota została powiększona o kwotę już zasądzoną w wyroku Sądu Rejonowego.

7.  PODPIS

SSO Mariusz Sztorc SSO Grażyna Artymiak SSO Wioletta Zawora

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Oskarżyciel posiłkowy H. D.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 17 grudnia 2024 r. (sygn. akt II K 1174/21)

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

1.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

2

Podmiot wnoszący apelację

Obrońca oskarżonej A. G.

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 17 grudnia 2024 r. (sygn. akt II K 1174/21)

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana