Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2024r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia (del.) Andrzej Bogucki

Protokolant: st. sekr. sądowy Barbara Serżysko

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lipca 2024r. w Z.

sprawy z powództwa B. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 27.02.2024r. sygn.akt IV P 172/22

I.  oddala apelację,

II.  nie obciąża powódki kosztami procesu za postępowanie odwoławcze.

sędzia (del.) Andrzej Bogucki

Sygn. akt IV Pa 102/24

UZASADNIENIE

Powódka B. P. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego w Z. wniósł o:

– zasądzenie od pozwanego różnicy dodatku służbowego stanowiącego część niewypłaconego uposażenia z podwyżki uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej (SW) za okres od stycznia do sierpnia 2022 r. w kwocie 2.824 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wymagalności do dnia zapłaty,

– wypłatę od 1.09.2022 r. części dodatku służbowego w kwocie 416 zł ustalonego w oparciu o przepis § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej - jako kwoty stanowiącej składnik realizacji podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej od 1.01.2022 r.;

– zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powódka wywodziła, że od 1.01.2022 r. zaniżana jest o 353 zł wysokość przysługującego jej dodatku służbowego, wynikającego z realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej w 2022 r., która łącznie miała wynieść 624 zł.

Odnosząc się do poszczególnych przepisów regulujących uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej, powódka stwierdziła, że dodatek służbowy wynikający z § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości powinien być jej przyznany od 1.01.2022 r. w maksymalnej wysokości, tj. 416 zł. Zmiana sposobu obliczania dodatku za wysługę lat nie ma bowiem żadnego związku z realizacją podwyżki uposażeń.

Ponadto powódka przedstawiła swoje zastrzeżenia co do ww. regulacji, uznając je za dyskryminujące i obarczone błędami legislacyjnymi.

Pozwany Areszt Śledczy w Z. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wyjaśnił, dlaczego zaprzecza zasadności roszczenia powoda jako niezgodnego z przepisami prawa materialnego. Ponadto wskazał na brak po swojej stronie legitymacji biernej w niniejszym postępowaniu.

W dalszym toku postępowania powódka w piśmie z dnia 30.12.2022 r. wskazała, że w związku z realizacją podwyżki funkcjonariuszy SW w 2022 r. doszło do dyskryminacji w zatrudnieniu i w związku z tym dodatkowo wniosła o przyznanie odszkodowania w kwocie 4.236 (12 m-cy x 353 zł). tj. rzeczywistej, aktualnie poniesionej szkody w wyniku działania pracodawcy.

W odpowiedzi na rozszerzenie powództwa, pozwany wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 27.02.2024 r., sygn. akt IV P upr 172/22, Sąd Rejonowy (...)IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwo (pkt I), nie obciążając powódki kosztami procesu (pkt II).

Sąd Rejonowy ustalił, iż powódka jest funkcjonariuszem Służby Więziennej pełniącym służbę w Areszcie Śledczym w Z., obecnie na stanowisku młodszego wychowawcy w dziale penitencjarnym. Posiada stopień młodszego chorążego. W trakcie służby od 01.08.2017r. powódce przyznano dodatek służbowy w kwocie 300 zł, który w późniejszym czasie był podwyższany.

We wspólnym komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Związków Zawodowych z 10.02.2022 r. podano, że każdy funkcjonariusz Służby Więziennej otrzyma, ze skutkiem od 1.01.2022 r., podwyżkę uposażenia nie niższą niż 624,00 zł brutto (z nagrodą roczną nie niższą niż 677,00 zł brutto). Średnio podwyżka uposażenia wynieść miała 637,00 zł brutto, a wraz z nagrodą roczną średnio na etat funkcjonariusza ok. 690,00 zł brutto. Wskazano ponadto, że strony pozostają w rozbieżności co do składników uposażenia (dodatek za stopień, dodatek służbowy i wysługa lat), które zrealizują podwyżkę (pkt 1).

Podwyżki dla funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej miały zostać zrealizowane ze środków zagwarantowanych ustawą z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw oraz ustawą budżetową na 2022 r. (pkt 2).

Szczegółowy sposób realizacji podwyżek dla funkcjonariuszy Służby Więziennej, o których mowa w punkcie 1, miał zostać określony w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości wydanym na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej, zmieniającym rozporządzenie w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, uwzględniającym:

a) rozróżnienie części składkowych dodatku służbowego na dwie części:

a. „motywacyjną” – realizowaną na dotychczasowych zasadach,

b. „modernizacyjną” – ustaloną zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 01.01.2022 r. (pkt 3).

W przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń (pkt 3 lit. e).

Pod komunikatem podpisali się przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej i (...), natomiast nie sygnował nikt za (...).

Pismem z 28.03.2022 r. Dyrektor Aresztu Śledczego w Z. ustalił powódce uposażenie od 01.01.2022 r., jako podstawę prawną wskazując art. 57, art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 09.04.2010 r. o Służbie Więziennej, § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 29.11.2018 r. w sprawie uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz § 1, § 2 ust. 1, § 3, § 4 ust. 1, § 6, § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Uposażenie zostało ustalone na następujących zasadach:

1. zasadnicze według 11 grupy zaszeregowania w kwocie 3 528 zł miesięcznie;

2. dodatek za wysługę lat w wysokości 20% uposażenia zasadniczego, tj. w kwocie 706 zł miesięcznie, z czego kwota 353 zł wynika z dokumentów potwierdzających wysługę lat zaliczoną od 01.01.2022 r.;

3. dodatek za stopień w kwocie 1 475 zł miesięcznie, z czego kwota 208 zł wynika z ww. rozporządzenia;

4. dodatek służbowy:

a. ustalony w zw. z § 6 pkt 1 rozporządzenia w kwocie 500 zł,

b. ustalony w zw. z § 6 pkt 2 rozporządzenia w kwocie 63 zł zgodnie z zasadami realizacji podwyżki od 01.01.2022 r.,

łącznie w wysokości 563 zł miesięcznie.

W piśmie podano, że łączny wzrost dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, stanowiący realizację podwyżki uposażenia z dniem 01.01.2022 r., wyniósł 624 zł.

W przypadku powódki okresy pracy dotychczas nieuwzględnione zaliczono od 01.01.2022 r. z urzędu.

Realizacja podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej odbyła się w całym kraju wg jednakowych zasad. Dyrektorzy aresztów śledczych i funkcjonariusze odpowiedzialni za jej wdrożenie otrzymywali informacje dotyczące jej przeprowadzenia w formie wiadomości e-mail oraz w czasie wideokonferencji. W dniu 24.03.2022 r. odbyła się w tym celu odprawa służb kadrowych w Okręgowym Inspektoracie Służby Więziennej w P..

Dyrektor Centralnego Zarządu Służby Więziennej nie wydał pisemnego komunikatu.

Dyrektorzy Okręgowej Służby Więziennej zostali zobowiązani do przygotowania formy pisemnej dotyczącej należnych na dzień 1.04.2022 r. uposażeń funkcjonariuszy, przekazania przedmiotowych informacji służbom finansowym oraz wprowadzania danych do systemu kadrowo-płacowego (...) w terminie do 29.03.2022 r. Zobowiązano ich również do wypłaty podwyżki uposażeń ze skutkiem od dnia 1.01.2022 r. z dniem 7.04.2022 r.

W przypadku funkcjonariuszy, u których od dnia 1.01.2022 r. nastąpiła zmiana wysokości dodatku za wysługę lat (na skutek doliczenia „stażu cywilnego” i okresu odbywania studiów wyższych) odpowiednio zmniejszano przyznany dodatek służbowy, tak by suma podwyżki z tych dwóch składników uposażenia oraz dodatku za stopień nie przekraczała 624,00 zł.

Jak ustalił Sąd Rejonowy, w Areszcie Śledczym w Z. były osoby, u których nie dochodziło do zmiany dodatku za wysługę lat i im przyznano maksymalną kwotę dodatku służbowego w części modernizacyjnej, czyli 416 zł (np. D. P., G. W., M. Ż.). Były też takie osoby, które nie otrzymały w ogóle podwyżki dodatku służbowego, ponieważ cała kwota podwyżki została przeznaczona na dodatek za wysługę lat; łączny wzrost uposażenia mógł wówczas przekraczać pułap 624 zł (np. J. K., D. D., P. W.).

Obecnie funkcjonariusz przyjęty do służby, nawet bez przeszkolenia, otrzymuje dodatek służbowy w części modernizacyjnej w kwocie 416 zł. Wysokość dodatku służbowego w części motywacyjnej zależy od spełnienia kryteriów przewidzianych w ustawie oraz oceny danego funkcjonariusza.

Dyrektor Aresztu Śledczego w Z. nie miał żadnego wpływu na rozdział środków pieniężnych przyznanych jednostce, celem zrealizowania podwyżki uposażenia oraz wzrostu dodatku stażowego dla funkcjonariuszy Służby Więziennej. Pracownicy kadr pozwanego otrzymali dokładne wytyczne w jaki sposób mają naliczyć uposażenia wraz z dodatkami dla funkcjonariuszy.

W powyższym stanie faktycznym Sąd I instancji ocenił, iż roszczenie powoda okazało się niezasadne.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy przytoczył brzmienie art. 57 ust. 1 oraz art. 58 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej i wskazał, iż od dnia 1.01.2022 r. ustawodawca zmodyfikował treść przepisu ust. 2 powołanego art. 58, dodając postanowienia, zgodnie z którymi do wysługi lat uwzględnianej przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat funkcjonariuszy zalicza się okresy wymienione w ust. 2 pkt 1-6. Jak podał Sąd, do czasu wprowadzenia tej zmiany, do wysługi lat nie były zaliczane okresy tzw. cywilnego stażu pracy, czy okres odbywania studiów. Było to przedmiotem protestów f-szy Służby Więziennej, którzy wskazywali na uregulowania różnicujące ich sytuację w stosunku do innych służb mundurowych.

Jak wskazał Sąd I instancji, powyższa zmiana była konsekwencją wejścia w życie ustawy z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021r., poz. 2448), która w przepisie art. 19 pkt 1 b nadała nowe brzmienie przepisowi art. 58 ust. 2 ustawy o Służbie Więziennej.

Jednocześnie na mocy tejże ustawy modernizacyjnej (art. 19 pkt 1 d), nadano nowe brzmienie przepisowi art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej nadano nowe brzmienie przepisowi art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej, zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości otrzymał kompetencję do wydania rozporządzenia określającego warunki i tryb przyznawania dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, w szczególności wysokość tych dodatków, sposób ich obliczania, a w przypadku dodatku służbowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, także warunki jego obniżania, uwzględniając zakres obowiązków służbowych i ich specyfikę.

Sąd wskazał także, iż ustawodawca realizując postanowienia art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej przewidział więc podwyżkę uposażenia funkcjonariuszy Służby Więziennej w części obejmującej również pozostałe dodatki, o których mowa w ustawie o Służbie Więziennej tj. dodatek za stopień i dodatek służbowy, ale w tym zakresie (w przeciwieństwie do zasad ustalania dodatku za wysługę lat), zasady ich przyznawania zostały określone w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz.U. z 2022 r., poz. 663).

Sąd Rejonowy w dalszej kolejności przytoczył stanowisko powódki, zgodnie z którym realizacja podwyżki uposażenia funkcjonariuszy została przeprowadzona w sposób nieprawidłowy, gdyż wzrost dodatku za wysługę lat (wynikający ze zmiany przepisów ustawy o Służbie Więziennej) nie powinien mieć wpływu na wysokość podwyżki wynikającej z wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. W ocenie powódki, „gwarantowana” kwota podwyżki tj. 624 zł nie powinna obejmować wzrostu dodatku stażowego, a zatem winien mieć przyznaną kwotę 416 zł zamiast 63 zł i różnicy tej domagała się w pozwie. W toku postępowania powódka rozszerzyła powództwo i poza zgłoszonym w pozwie żądaniem wyrównania uposażenia i ustalenia jego wysokości na prawidłowym poziomie, domagała się również zapłaty odszkodowania z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu.

Sąd Rejonowy podał, iż z ustalonego stanu faktycznego wynika, że zmiana przepisów ustawy o Służbie Więziennej miała wpływ na uposażenie powódki, gdyż od 1.01.2022 r. jej dodatek za wysługę lat wzrósł o 353,00 zł, co jest kwotą prawidłową w zakresie tego konkretnego składnika. Wysokości tej powódka nie kwestionowała. Kwota dodatku za stopień wynika zaś wprost z tabeli stanowiącej załącznik do rozporządzenia. Wobec tej zmiany dodatek za stopień, w przypadku powódki wzrósł o 208 zł. Ta kwota również nie była kwestionowana.

W dalszej kolejności Sąd I instancji zaznaczył, że w świetle powołanego rozporządzenia, dodatek służbowy (którego dotyczy spór), składa się z dwóch części:

- motywacyjnej (przewidzianej w § 6 pkt 1 rozporządzenia, a ustalonej na podstawie § 5),

- modernizacyjnej (o której mowa w § 6 pkt 2 rozporządzenia).

Ten ostatni przepis stanowi, że dodatek służbowy może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 zł.
W przypadku powódki, podwyższenie dodatku na podstawie § 6 pkt 2 wyniosło 63 zł i tę część powódka kwestionowała (nie podważając jednocześnie wysokości dodatku służbowego w części motywacyjnej wynoszącej 450 zł).

Zatem na skutek realizacji podwyżki przewidzianej w powołanych powyżej przepisach, w przypadku powódki doszło do wzrostu uposażenia o łączną kwotę 624 zł. Zdaniem powódki było to nieprawidłowe, gdyż podwyżka winna być liczona niezależnie od wzrostu dodatku za wysługę lat, a kwota wzrostu uposażenia (obejmująca tylko dodatek za stopień i dodatek służbowy) winna wynosić 624 zł, czyli tyle, ile obiecano funkcjonariuszom na etapie poprzedzającym wejście w życie w/w aktów prawnych.

W ocenie Sądu Rejonowego, nie ma podstaw do uwzględnienia żądania o zapłatę wyrównania uposażenia (i ustalenia jego prawidłowej wysokości) w oparciu o powołane powyżej regulacje, tj. ustawę o Służbie Więziennej, ustawę o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw oraz rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Z żadnego przepisu ustawy modernizacyjnej ani cytowanego wyżej rozporządzenia wykonawczego do art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej nie wynika bowiem, że powódka miał otrzymać kwotę 624 zł z jakiegokolwiek tytułu, albo jaka miałaby być relacja tej kwoty do podwyższanych dodatków.

Natomiast przepis § 9 rozporządzenia stanowi wprost, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2, dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Nie jest więc tak, że z żadnego przepisu prawa nie wynika, że dodatek za wysługę lat wchodzi w część składową realizacji podwyżki uposażeń od 01.01.2022 r. Wprawdzie przepis § 2 ust. 2 wymaga pisemnego wniosku funkcjonariusza (którego powódka nie złożył), lecz nawet przyznanie tej okoliczności nie daje podstawy do znalezienia w obowiązujących przepisach podstawy do przyjęcia, że należny powódce dodatek służbowy (w części modernizacyjnej) powinien wynosić 416 zł.

Rozporządzenie w sprawie dodatków stałych ani żaden inny przepis prawa nie określają zasad realizacji podwyżki.

Jedyny przepis, który konkretyzuje te zasady, to § 6 pkt 2 rozporządzenia. Stanowi on wyraźnie, że dodatek służbowy „może” (nie „musi”) składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 01.01.2022 r. Ponadto przepis ten określa jedynie próg maksymalny (416 zł), nie podając progu minimalnego.

Sąd podkreślił również, że nie może upatrywać podstawy prawnej roszczeń powódki w źródłach pozaprawnych, czyli m.in. w komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Związków Zawodowych z 10.02.2022 r. Nie można też posiłkować się tym komunikatem w procesie wykładni ww. rozporządzenia. Nie stanowi ono przecież źródła prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p.

Do odmiennych konkluzji nie prowadzi fraza użyta w § 6 pkt 2 rozporządzenia, gdzie mowa o części ustalonej „zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r.”. Jest to odesłanie niejasne, niekonkretne, wskazujące na bliżej nieokreślone ustalenia i zasady, a poza tym – jak już wspomniano – nieobligatoryjne („może”). Nie przyznaje więc powódce żadnych konkretnych roszczeń.

Zresztą nawet gdyby dopuścić interpretowanie przepisów rozporządzenia w oparciu o treść komunikatu z 10.02.2022 r., to trzeba zauważyć, że wysokość poszczególnych dodatków w praktyce ukształtowano powodowi tak, że łączna kwota ich podwyższenia (624 zł) pokrywa się z kwotą zagwarantowaną w komunikacie. Innymi słowy – na podstawie rozporządzenia zrealizowano wymóg dotyczący kwoty podwyżki, zawarty w komunikacie. Istotny jest tu zwłaszcza pkt 3 lit. e, który stanowi odpowiednik § 9 rozporządzenia i który należy rozumieć tak, że podwyżka dodatku za wysługę lat powinna „konsumować” część dodatku służbowego. Zapisano w nim wprost, że: „w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat z uwzględnieniem okresów dotychczas nieuwzględnionych lub nieudokumentowanych, dodatek służbowy będzie podlegał odpowiedniej modyfikacji w części modernizacyjnej, ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń”.

Wskazał, że słuszne są uwagi formułowane przez Rządowe Centrum Legislacji i Ministra Finansów, w których wskazano na braki w zakresie § 2 i 6 rozporządzenia, w tym niezrozumiałe brzmienie ostatniego z powołanych przepisów - w żaden sposób nie uzupełniają podstawy prawnej obliczenia części modernizacyjnej dodatku służbowego.

Cytowane przez Sąd I instancji przepisy, w tym § 6, są jedyną podstawą prawną, w oparciu o którą można ocenić istnienie roszczenia zgłoszonego w pkt 1 i 2 pozwu. Tymczasem kwota spornego świadczenia mieści się w granicach przez te przepisy wyznaczonych.

W ocenie Sądu Rejonowego, za zasadnością żądania powódki nie mogło wiec przemawiać to, że funkcjonariuszom Służby Więziennej obiecano, czy gwarantowano podwyżkę uposażenia (niezależnie od wzrostu dodatku za wysługę lat) na poziomie 624 zł. To, że ustawodawca kwestie te uregulował w sposób odmienny niż pierwotnie zakładano, a jednocześnie dopuścił się legislacyjnej niestaranności, nie może stanowić źródła roszczenia powódki. Powódka nie ma bowiem prawa do abstrakcyjnie rozumianej „podwyżki”, a jedynie do takich składników uposażenia i w takiej wysokości, jaką przewidują obowiązujące przepisy prawa.

W tym kontekście kwestie podnoszone przez powódkę, dotyczące wad legislacyjnych, pozostają bez znaczenia dla tego roszczenia.

Sąd I instancji w tym miejscu wskazał, iż jego rolą była wyłącznie ocena, czy po stronie powódki, w oparciu o powołane powyżej przepisy, istnieje roszczenie o zapłatę konkretnych kwot. Skoro odpowiedź na to pytanie jest negatywna – powództwo sformułowane w pkt 1 i 2 pozwu należało oddalić.

Powyższe rozważania Sąd Rejonowy odniósł również do podstawy prawnej kształtującej uposażenie powódki, jaką stanowi jej akt mianowania oraz tzw. pragmatyki służbowe (tj. ustawa o Służbie Więziennej i rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r.). Sąd pracy co do zasady nie może bowiem ukształtować wynagrodzenia za pracę, jeżeli jest ono wypłacane w wysokości mieszczącej się w granicach określonych w przepisach prawa pracy i umowie o pracę. Jedyny wyjątek dotyczy sytuacji naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu (niedyskryminowania z przyczyn określonych w art. 18 ^{3 a} § 1 k.p.), bowiem znajduje tutaj zastosowanie norma z art. 18 § 3 k.p., zgodnie z którą postanowienia umów o pracę i innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne (por. K.W. Baran – red., Kodeks pracy. Komentarz, t. I, wyd. VI.) Wobec tego, że powódka zgłosił również roszczenie o zapłatę odszkodowania z tytułu dyskryminacji w zatrudnieniu, kwestia ta zostanie omówiona w dalszej części uzasadnienia.

Kodeks pracy jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy przewiduje zasadę równego traktowania w zatrudnieniu. Zgodnie z art. 11 ² k.p., pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.

Z kolei przepis art. 11 ³ k.p. statuuje zasadę zakazu dyskryminacji stanowiąc, że jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna.

Przepisy te są potwierdzeniem na gruncie prawa pracy konstytucyjnych: zasady równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) i zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji RP).

Przepisy rozdziału IIa Kodeksu Pracy rozwijają owe zasady.

W dotychczasowym stanie prawnym wyróżniane były dwa przypadki nierównego traktowania. Tak zwane „zwykłe” nierówne traktowanie oraz jego kwalifikowana forma, czyli dyskryminacja. W zależności od tego, czy w danym przypadku pracodawca dopuścił się „zwykłego” nierównego traktowania, czy dyskryminacji, inny był katalog uprawnień pracownika z tym związanych.

Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 07.09.2019 r. miała na celu zatarcie tych różnic (na co wskazuje m.in. uzasadnienie projektu nowelizacji w którym podano, że „każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników będzie uznawane za dyskryminację”).

Jednakże pomimo zmiany przepisu art. 11 ³ k.p. i deklarowanej woli ustawodawcy, nie ujednolicono pojęciowo przepisów Kodeksu Pracy dotyczących nierówności i dyskryminacji w zatrudnieniu; w dalszym ciągu bowiem zachowano przepisy dotyczące równych praw (art. 11 ² k.p.), co pozwala utrzymać rozróżnienie na zwykłą nierówność i kwalifikowaną jaką jest dyskryminacja. O tym, że są co do tego wątpliwości, świadczy chociażby pytanie prawne do Sądu Najwyższego skierowane przez Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 23.02.2023 r., sygn. akt VII Pa 156/22. Sąd ten powołał się na wyrok Sądu Najwyższego wydany już po omawianej nowelizacji (z 19.11.2020 r. II PK 239/18), gdzie mowa jest o zachowanej odrębności pojęciowej. Sąd Okręgowy zwrócił się więc o rozstrzygnięcie, czy do odszkodowania dochodzonego z tytułu naruszenia zasady równego traktowania (art.11 ² k.p.) znajdują zastosowanie przepisy Rozdziału IIa Działu I Kodeksu pracy (w szczególności art.18 ^{3 d} k.p.) wskazując jednocześnie, że w jego ocenie, w przypadku odszkodowania dochodzonego w oparciu o naruszenia zasady z art.11 ² k.p. przepisy Rozdziału IIa Dział I Kodeksu pracy nie znajdą zastosowania.

Kwestia ta jest o tyle istotna, że w poprzednim stanie prawnym przyjmowano, że inny jest katalog roszczeń pracownika, w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze „zwykłą nierównością”, czy dyskryminacją. Inne są również reguły postępowania dowodowego.

Niewątpliwe jest, że powódka skutecznie wykazała, że na skutek realizacji podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej oraz równolegle wprowadzonych zasad naliczania dodatku za wysługę lat – znalazła się w gorszej sytuacji niż funkcjonariusze z porównywalnym, a nawet mniejszym zakresem zadań, samodzielności i odpowiedzialności. Niesporne w sprawie było bowiem to, że podwyżka uposażeń dla Służby Więziennej, która nastąpiła od 01.01.2022 r., została zrealizowana w ten sposób, że funkcjonariusze, których dodatek za wysługę lat miał wzrosnąć wskutek doliczenia „stażu cywilnego” mieli odpowiednio zmniejszony dodatek służbowy w tzw. części modernizacyjnej. To w efekcie doprowadziło do sytuacji, że suma dodatku służbowego (składającego się z tzw. części motywacyjnej i modernizacyjnej) takich osób jest niższa niż funkcjonariuszy, u których nie doszło do wzrostu dodatku za wysługę lat.

Bezspornie ponadto praca powódki jest dobrze oceniana, o czym świadczy jej dokumentacja służbowa. Ten czynnik powinien mieć – zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. – wpływ na wysokość pobieranego przez funkcjonariusza dodatku służbowego (który w ocenie sądu postrzegać należy jako jeden składnik uposażenia, niezależnie od wadliwej konstrukcji rozporządzenia dzielącego go na część motywacyjną i modernizacyjną).

Na marginesie dodać należy na inne efekty procesu podwyżki, jak np. to, że część funkcjonariuszy, których dodatek za wysługę lat znacząco wzrósł na skutek doliczenia stażu cywilnego, nie tylko nie otrzymali w ogóle dodatku służbowego w części modernizacyjnej, ale łącznie podwyżka uposażenia znacznie przekroczyła deklarowaną kwotę 624 zł. Jednocześnie przypomnieć należy, że kwota 624 zł, która pojawiła się w powołanym powyżej wspólnym komunikacie Ministerstwa Sprawiedliwości, Centralnego Zarządu Służby Więziennej oraz Związków Zawodowych z 10.02.2022 r. oraz w mediach – nie miała odzwierciedlenia w znowelizowanych przepisach. Jedyna kwota, którą ustawodawca wprost powołał, to 416 jako górny pułap dodatku stażowego w części modernizacyjnej.

Wykazane przez powódkę konsekwencje w postaci różnicowania uposażeń, w oderwaniu od dotychczasowych zasad, zostały spowodowane poprzez zastosowanie działania arytmetycznego polegającego na tym, że najpierw przydzielano odpowiednią podwyżkę dodatku za wysługę lat z tytułu ustalonego na nowo stażu pracy – jeśli zaistniały do tego przesłanki. Następnie przyznawano podwyżkę dodatku za stopień, a w dalszej kolejności podwyżkę dodatku służbowego – w części „modernizacyjnej” (która stanowiła wyliczoną różnicę pomiędzy wzrostem dodatku za stopień i dodatku stażowego). Łącznie przyznawano kwotę podwyżki nie większą, niż 624 zł, chyba że z podwyżki dodatku za wysługę lat wynikała kwota wyższa. Wówczas nie przydzielano żadnej kwoty do dodatku służbowego. Pracodawca, ustalając wysokość części „modernizacyjnej” dodatku, nie stosował żadnych kryteriów związanych z osobą pracownika lub wykonywaną przez niego pracą. Stosował wyłącznie wyliczenia matematyczne według powyższej metody.

Abstrahując od podstaw takiego ukształtowania uposażenia można więc postawić tezę, że w Areszcie Śledczym w Z. doszło do zróżnicowanie uposażeń, które cechowała co najmniej nierówność w zakresie wynagrodzenia. Możliwe jest nawet przyjęcie, że doszło do tego na skutek zastosowania niedozwolonego kryterium (tj. takiego, który uznane jest za naganne i społecznie nieakceptowalne dla ustawodawcy krajowego i unijnego), którym był nie tyle staż pracy, co staż pracy „w cywilu”, bowiem te osoby zostały potraktowane gorzej w zakresie składnika, jakim jest dodatek służbowy.

Pomimo dokonania takich ustaleń, tj. przyjęcia, że doszło do zróżnicowania uposażeń funkcjonariusz wykonujących podobną pracę lub pracę o podobnej wartości, sąd orzekający w sprawie nie znalazł podstaw do zasądzenia odszkodowania, o którym mowa w przepisie art. 18 ^{3 d} k.p. Okolicznością bezsporną było to, że kierujący Aresztem Śledczym w Z. dyrektor nie miał żadnej swobody w rozdysponowaniu środków przeznaczonych na podwyżki, a pochodzących z budżetu państwa.

Jak natomiast stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 07.04.2011 r. (I PK 232/10), zgodnie z art. 18 ^{3 b} § 1 in fine k.p., nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania sytuacja, w której pracodawca wykaże, że kierował się obiektywnymi powodami. W sprawie rozpoznawanej przez Sąd Najwyższy chodziło o sytuację, gdy problemem stało się porównanie zatrudnionego lekarza specjalisty z lekarzem rezydentem. Sedno leżało w tym, że ustalenie stawki wynagradzania zasadniczego lekarza rezydenta było poza uprawnieniami pracodawcy, a ponadto zostało regulowane ustawowo przez właściwego ministra. W ocenie sądu jest to analogiczne do niniejszego stanu faktycznego. Przyczyną ustalenia powodowi dodatku służbowego w kwocie niższej niż funkcjonariuszom na podobnych stanowiskach było to, że wolą ustawodawcy, w tym samym czasie, doszło do wzrostu jego dodatku za wysługę lat. Akty prawne stanowiące podstawę naliczania uposażeń dla kadr Służby Więziennej oraz wytyczne kierowane przez przełożonych nakazywały modyfikację dodatku służbowego w części modernizacyjnej w zależności od naliczenia wysługi lat „na nowo”. Zmiana w zakresie zasad naliczania dodatku za staż pracy była zaś efektem nowelizacji ustawy o Służbie Więziennej, co z kolei stanowiło realizację dawno podnoszonego postulatu zrównania sytuacji służby więziennej z innymi służbami mundurowymi (por. m.in. pismo (...) z 19.06.2022 r., k. 7 akt).

Innymi słowy, pracodawca powódki, tj. Areszt Śledczy w Z., nie miał żadnego wpływu nie tylko na sumę środków pieniężnych, ale również zasad, według których nastąpić miało ich wydatkowanie. Jak wynikało z wiadomości e-mailowych oraz zeznań świadków, proces ten odbył się we wszystkich jednostkach w ten sam sposób, a odpowiedzialne służby kadrowe otrzymały szczegółowe wytyczne jak go przeprowadzić (łącznie z przykładowym sposobem wyliczania należnych składników uposażenia). W ocenie sądu, brak możliwości innego podziału środków skutkuje przyjęciem tezy, że pozwany nie odpowiada za skutek w postaci ukształtowania uposażenia powoda (zwłaszcza w części stanowiącej jego dodatek służbowy) w sposób niekorzystny wobec funkcjonariuszy wykonujących podobną pracę lub pracę o podobnej wartości.

To zaś uznać należało za względy obiektywne, o których mowa w powołanym przepisie art. 18 ^{3 b} § 1 k.p. Jest to swoisty kontratyp wyłączający bezprawność.

Przesądzenie tej kwestii miało więc wpływ również na brak podstawy prawnej do zasądzenia wynagrodzenia w oparciu o przepis art. 18 § 3 k.p.

Żądanie pozwu podlegało również ocenie w kontekście przepisów Kodeku cywilnego, bowiem powódka wnosiła o ewentualne zasądzenie odszkodowania za rzeczywistą stratę, jaką poniosła na skutek podwyżki. Warto w tym miejscu podkreślić, że w ocenie sądu orzekającego, ta podstawa prawna powinna być stosowana również w przypadku dochodzenia roszczeń związanych z tzw. zwykłą nierównością w zatrudnieniu, tj. gdy brak kryterium dyskryminującego (tak: powołany powyżej wyrok Sądu Najwyższego z 19.11.2020 r., II PK 239/18).

Jak stanowi zaś przepis art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Jak wskazano powyżej, pozwany Areszt Śledczy w Z. nie miał wpływu na ukształtowanie uposażenia powoda, bowiem zasady jego naliczenia oraz przyznane środki pieniężne wynikały z decyzji ustawodawcy. Z tej przyczyny nie może ponosić odpowiedzialności za powstałą niewątpliwie szkodę.

Sąd Rejonowy nie ma wątpliwości co do istnienia po stronie pozwanej legitymacji biernej w niniejszej sprawie, bowiem w sprawach tego rodzaju zdolność sądowa przysługuje, zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej (por. uchwała Sądu Najwyższego z 13.08.2013 r., sygn. akt III PZP 5/13). Jednocześnie sąd podziela powołany w odpowiedzi na pozew argument, że realizacja podwyżki uposażenia powoda od 01.01.2022 r. nastąpiła na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych, w tym w szczególności rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. oraz uzasadnienia do ww. rozporządzenia, które przewidywało (wbrew oczekiwaniu powódki i innych funkcjonariuszy w podobnej sytuacji), że podwyżka ta obejmie trzy komponenty, tj. dodatek za wysługę lat, dodatek za stopień oraz dodatek służbowy. Proces ten odbył się w jednakowy sposób we wszystkich jednostkach penitencjarnych w kraju wedle wytycznych przekazanych przez Centralny Zarząd Służby Więziennej i był monitorowany co do zgodności z nimi (co wynikało z załączonych wiadomości e-mail). Pozwany nie miał możliwości przeprowadzenia go w inny sposób. To zaś wyłącza odpowiedzialność pozwanego za powstałą szkodę.

Z tej przyczyny również roszczenia odszkodowawcze nie zasługiwały na uwzględnienie.

Ocenę o bezzasadności roszczeń funkcjonariusza w analogicznej sytuacji, w sprawie przeciwko pozwanemu Aresztowi, podzielił Sąd Okręgowy w Zielonej Górze, Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, rozpoznając apelację od wyroku tutejszego Sądu Rejonowego, w sprawie o sygn. akt IV Pa-upr 29/23.

Mając powyższe na względzie, Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

W punkcie 2 wyroku orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Orzekając w tym przedmiocie, Sąd Rejonowy miał na względzie przede wszystkim charakter roszczenia, opartego na zarzutach dotyczących niejasno sformułowanych przepisów oraz ukształtowania wysokości uposażenia funkcjonariuszy w sposób różnicujący, bez czytelnych kryteriów. Powódka wykazała, że rozwiązania legislacyjne, wpływające na jej uposażenie, są wadliwe, a ponadto że mechanizmy stosowane w wykonaniu ww. przepisów mogą rodzić przekonanie o stosowaniu praktyk dyskryminujących. Założenia te z pewnością mogły wywołać usprawiedliwione przekonanie o zasadności powództwa. Nie bez znaczenia był też precedensowy charakter niniejszej sprawy, w której tutejszy sąd analizował przepisy i zasady dotyczące realizacji podwyżki dla funkcjonariuszy Służby Więziennej, wprowadzonej od 01.01.2022 r. w kontekście zarzutu nierówności/dyskryminacji w zatrudnieniu.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego złożył powódka, zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

- art 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 18 ^3a § 1 i art. 18 ^3c § 1 Kodeksu Pracy, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu uprawnień powódki o charakterze majątkowym wynikających ze stosunku służbowego i przyznaniu w zaniżonej wysokości dodatku służbowego w części „modernizacyjnej”, w stosunku do funkcjonariuszy, którzy nie posiadają okresów zatrudnienia równorzędnych do okresów służby tzw. „okresów cywilnych” w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa;

- art 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu osobistych praw majątkowych powódki i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie – to jest nieproporcjonalnego naruszenia prawa powódki do uposażenia za pełnioną służbę spowodowanego pośrednią dyskryminacją płacową ze względu na „cywilny staż pracy”;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 178 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także art. 92 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, polegające na zlekceważeniu wniosku powódki o dokonanie kontroli zgodności przepisów rozporządzenia w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia funkcjonariuszy SW, a w szczególności § 6 i § 9 tegoż rozporządzenia zarówno z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Kodeksu Pracy i ustawy o ustanowieniu „Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022-2025”, o ustanowieniu „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025” oraz z przepisami prawa międzynarodowego – czym naruszono prawo powódki do rzetelnego i sprawiedliwego procesu, a także rzetelnej procedury sądowej;

3. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 18 ^3b Kodeksu Pracy poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego, dokonaną w sposób wybiórczy, a częściowo nawet nielogiczny i sprzeczny z doświadczeniem życiowym z negatywnymi konsekwencjami dla powódki poprzez:

a) pominięcie w szczególności treści zawartych w materiale dowodowym:

- Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.03.2022r. w sprawie wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej i uzasadnieniu tego aktu prawnego jako wykonującego zarówno ustawę budżetową, jak i modernizacyjną i przedstawionego jako dowód na okoliczność kwoty 624 zł, tj. należnej powódce comiesięcznej podwyżki uposażenia w roku 2022,

- uzasadnienia do projektów rozporządzeń w sprawie wielokrotności kwoty bazowej w innych służbach mundurowych, z których wynika, że właśnie w oparciu o zapisy ustawy budżetowej i ustawy modernizacyjnej we wszystkich służbach mundurowych realizacja podwyżki była możliwa w oparciu o zmianę wskaźnika wielokrotności bazowej i nie mogła być inna niż 624 zł,

- wywiedzenie oceny wyłącznie w oparciu o przepisy rozporządzenia w sprawie dodatków o charakterze stałym pomijając i nie dostrzegając zapisów ustawowych do których akt ten został wydany

4. błędną wykładnię prawa poprzez:

- uznanie, że podwyżka uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej została zrealizowana w oparciu o postanowienia art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej, albowiem ta wynikała z realizacji postanowień zawartych w art. 9 pkt 8 przywoływanej ustawy, zgodnie z którym wzmocnienie systemu motywacyjnego uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej jest realizowane przez podwyższenie wskaźnika wielokrotności kwoty bazowej, stanowiącej przeciętne uposażenie funkcjonariuszy Służby Więziennej– co ma kluczowe znaczenie dla wydanego wyroku i wskazuje z jakich przepisów ustawowych wynika gwarantowana kwota podwyżki i jaki cel miała osiągnąć podwyżka. Art. 9 pkt 9 ustawy modernizacyjnej dotyczy wyłącznie wzrostu wynagrodzeń pracowników cywilnych Służby Więziennej i nie ma zastosowania do uposażeń funkcjonariuszy,

- uznanie, iż pracodawcą powódki jest Areszt Śledczy w Z., co miało fundamentalne znaczenie dla wydanego wyroku i stanowiło podstawę dla wyłączenia odpowiedzialności Skarbu Państwa za ujawnione nieprawidłowości o dyskryminację. Powódka wskazywała, że pozostaje w stosunku służby, a nie w stosunku pracy.

5. błędne dokonanie ustaleń faktycznych poprzez:

- uznanie, iż pracodawcą powódki jest Areszt Śledczy w Z., podczas gdy faktycznie jest nim Skarb Państwa, z którym łączy powódkę stosunek administracyjnoprawny – co w światle wydanego uzasadnienia zasadniczo wpłynęło na treść wydanego wyroku. Dodatkowe określenie w pozwie (jako statio fisci) jednostki organizacyjnej Państwa nie wpływa na zmianę osoby pozwanego, którym zawsze pozostaje Skarb Państwa

- uznanie, że brak możliwości innego podziału środków finansowych przez pracodawcę skutkuje przyjęciem tezy, że pozwany nie odpowiada za skutek w postaci ukształtowania uposażenia powoda (zwłaszcza w części stanowiącej dodatek służbowy) w sposób niekorzystny wobec funkcjonariuszy wykonujących podobną pracę lub pracę o podobnej wartości, albowiem pozwany Skarb Państwa w oparciu o posiadane środki finansowe i obowiązujące przepisy nie był w stanie zrealizować podwyżki uposażeń w inny sposób. Zarówno w ocenie powódki, jak i ocenie Sądu Najwyższego, ograniczona ilość środków finansowych nie wyłącza odpowiedzialności pozwanego, albowiem gdyby się z tym zgodzić, to wypłata wszelkich świadczeń mogłaby nie zostać nigdy zrealizowana lub odsunięta na dowolnie długi czas, a podwyżkę w oparciu o treść obowiązujących przepisów i dostępne środki można było zrealizować bez powodowania dyskryminacji przynajmniej na 2 sposoby,

- uznanie, że podwyżka uposażeń została zrealizowana zgodnie z przepisami prawa bez zbadania kontekstu konstytucyjności przepisów rozporządzenia w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej, mimo iż taką potrzebę wyraźnie wskazywała powódka, dostrzegając fundamentalne znaczenie tego aspektu, a sam Sąd w wydanym wyroku dostrzegł, że realizując podwyżkę uposażenia powódki w oparciu o przepisy tegoż rozporządzenia zastosowano niedozwolone kryterium (staż pracy w cywilu) – kryterium społecznie nieakceptowalne dla ustawodawcy krajowego, jak i unijnego. Tym samym Sąd uznał za legalne naruszanie tych przepisów aktem prawnym hierarchicznie niższym (rozporządzeniem) i wydanym z przekroczeniem uprawnień ustawowych i stwierdził, iż może ono negatywnie kształtować uposażenie powódki wbrew postanowieniom zawartym w ustawie modernizacyjnej, budżetowej oraz ustawie o Służbie Więziennej, a także Konstytucji RP i przepisom międzynarodowym.

- uznanie, że dłużnikiem jest Areszt Śledczy w Z., podczas gdy faktycznie jest nim Skarb Państwa.

W oparciu o powyższe zarzuty, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez:

- wypłatę zaległej części dodatku służbowego w części modernizacyjnej za okres styczeń 2022 r. do luty 2024 r. w kwocie 9.178 zł tj. do dnia wydania wyroku Sądu I instancji oraz za miesiące do dnia wydania wyroku przez Sąd II Instancji

- zmianę decyzji Dyrektora Aresztu Śledczego w Z. i ustalenie powodowi od dnia 01.01.2022r. dodatku służbowego w punkcie 4b w comiesięcznej wysokości 416 zł

- przyznanie dodatku za wysługę lat pracy w SW, którą otrzymała z dniem 01.03.2022r., a następnie bezpodstawnie odebraną oraz przyznania dodatku za wysługę lat pracy poza SW, gdyż wolą ustawodawcy było traktowanie tych okresów jako równorzędnych do wszystkich służb mundurowych

lub:

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto, powódka wniosła o nieobciążanie jaj kosztami procesu (w szczególności zastępstwa procesowego pozwanego) w przypadku wydania niekorzystnego rozstrzygnięcia.

W uzasadnieniu apelacji znalazło się rozwinięcie powyższych zarzutów.

W odpowiedzi na apelację, strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postepowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana wywodziła, iż apelacja wniesiona przez powódkę nie zasługuje na uwzględnienie, wyjaśniając przy tym, dlaczego uznaje zarzuty apelacji za chybione. Powołała się również na prawomocne rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Zielonej Górze w analogicznych sprawach oraz wyrok Sądu Okręgowego w Opolu, którym zmieniono powoływany przez powoda wyrok Sądu Rejonowego w Opolu i oddalono powództwo.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest niezasadna.

W pierwszej kolejności należy podnieść, że w uzasadnieniu orzeczenia, Sąd I instancji dokonał prawidłowego ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz przeprowadził wywód wskazujący na motywy, którymi kierował się wydając zaskarżone orzeczenie. Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c. trafnie określił prawne konsekwencje poczynionych ustaleń.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy logicznie uzasadnił swoje stanowisko i nie naruszył przy tym przepisów prawa procesowego. W związku z tym, wobec pełnej aprobaty dla ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy i oddalenia apelacji na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie zachodzi potrzeba powtarzania tychże ustaleń (por. wyroki SN z 14.02.2013 r., sygn. II CSK 292/12, z 24.02.2021 r., sygn. akt III USKP 33/21).

Ocena prawna zawarta w rozstrzygnięciu Sądu I instancji obejmująca dokonaną przez ten Sąd wykładnię zastosowanych przepisów prawa materialnego nie budzi żadnych zastrzeżeń Sądu Okręgowego.

Biorąc nadto pod uwagę, iż kontrola instancyjna nie dała podstaw do stwierdzenia nieważności w sprawie, dalszy zakres kognicji sądu odwoławczego wyznaczała treść orzeczenia oraz zarzutów podniesionych w apelacji. W ocenie Sądu Okręgowego, zarzuty te okazały się bezzasadne, a tym samym niewątpliwie nie mogły stanowić podstawy do zmiany zaskarżonego orzeczenia. Podnieść w tym miejscu należy, iż w żaden sposób nie podważają one prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

W apelacji wniesionej przez stronę powodową zarzucono m.in. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając (wyrok SA w Krakowie z 29.12.2021 r., sygn. akt I ACa 494/20).

W ocenie Sądu Okręgowego, strona apelująca nie spełniła tych wymogów, a zarzuty błędnych ustaleń faktycznych stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji. Ponadto, w odniesieniu do zarzutu obrazy przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przyjmuje się, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logiczne, poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to jego ocena nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (tak: m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15.01.2015r., III AUa 529/14). Natomiast zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. strona winna wskazać na czym polegały błędy w logicznym rozumowaniu Sądu, względnie sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego, czy niespójności. Nie wystarczy natomiast przedstawienie własnej oceny dowodów i wniosków z nich wynikających, stanowiących alternatywną wersję stanu faktycznego (tak: wyrok SA w Warszawie z dnia 21.06.2022 r., VI ACa 281/21).

Dlatego też nie sposób zgodzić się z twierdzeniem powódki, jakoby uzasadnienie Sądu I instancji pominęło jakiekolwiek dowody. Sąd Rejonowy w swoim rozstrzygnięciu uwzględnił bowiem wszystkie z przeprowadzonych w toku postępowania dowodów, które to były zgłaszane przez strony. Ponadto, żadna ze stron nie kwestionowała wówczas jakichkolwiek z dowodów zgromadzonych w sprawie. Sąd nie miał możliwości oceny dowodów, których nie przeprowadził w toku postępowania w związku z brakiem właściwych wniosków dowodowych ze strony powódki. Zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Natomiast strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu co do tych okoliczności na niej spoczywał (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18.01.2012r. IACa 1320/2011).

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odzwierciedla motywy, którymi kierował się Sąd I instancji wydając zaskarżone orzeczenie. Przede wszystkim, Sąd I instancji zasadnie stwierdził, iż przepisy ustawy modernizacyjnej oraz rozporządzenia wykonawczego do art. 58 ust. 3 ustawy o Służbie Więziennej nie określają w żadnym razie, ażeby powódka miał otrzymać świadczenie w wysokości konkretnie 624 zł.

Przypomnieć trzeba, że przepis § 9 rozporządzenia z dnia 15.03.2022r. stanowi, iż w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Ponadto § 6 ww. rozporządzenia stanowi, że dodatek służbowy może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 zł.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem apelującej, jakoby Sąd błędnie ocenił materiał dowodowy poprzez uznanie, że podwyżka uposażeń nastąpiła na podstawie obowiązujących przepisów prawa w tym w szczególności Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r., nie wskazał przy tym konkretnie przepisów mających wpływ na ustalenie wysokości comiesięcznej podwyżki. Sąd I instancji bowiem szczegółowo wskazał i omówił wszystkie przepisy mające zastosowanie w niniejszej sprawie, w szczególności wskazał mechanizmy działania spornego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r. Zasadnie przy tym zaznaczył, iż zapis zawarty w § 6 nie przyznaje powodowi żadnych konkretnych roszczeń. Natomiast § 9 rozporządzenia należy zinterpretować w ten sposób, że podwyżka dodatku za wysługę lat winna „konsumować” część dodatku służbowego.

W tym miejscu konieczne jest szersze przedstawienie regulacji prawnych mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

W dniu 01.01.2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 17.12.2021 r. o ustanowieniu "Programu modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa w latach 2022 - 2025", o ustanowieniu "Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2022-2025" oraz o zmianie ustawy o Policji i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2448). W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że " kształtowanie i utrzymywanie przez państwo oczekiwanego przez społeczeństwo stanu bezpieczeństwa zobowiązuje do monitorowania współczesnych problemów zachodzących w świecie społecznym i podejmowanie adekwatnych działań w sferze funkcjonowania służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo kraju. Dopełnieniem powyższego jest zagwarantowanie samym funkcjonariuszom, zważywszy na charakter podejmowanych przez nich czynności - częstokroć realizowanych z narażeniem życia - mechanizmów mających na celu zwiększenie atrakcyjności, motywacji i wyszkolenia w służbie, przyczyniając się do wzmocnienia tych formacji. Realizacji tej misji ma służyć program "modernizacji służb mundurowych".

Kluczowym elementem programu modernizacji służb było wzmocnienie motywacyjnego systemu uposażeń funkcjonariuszy, co znalazło wyraz w art. 19 ustawy zmieniającej, który to nowelizował ustawę z dnia 09.04.2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2470), w zakresie dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym funkcjonariuszy Służby Więziennej. Dodane zostały zapisy rozszerzające katalog okresów uwzględnianych przy ustalaniu wysokości dodatku za wysługę lat m.in. o okresy ukończonych studiów wyższych, jak też okresy pracy w tzw. cywilu. Jednocześnie wskazano, iż dotychczasowe przepisy wykonawcze dot. dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych (art. 30 ust. 2 ustawy zmieniającej). Przepisy ustawy o Służbie Więziennej i rozporządzenia gwarantowały wszystkim funkcjonariuszom uzyskanie co najmniej minimalnej zakładanej kwoty podwyżki, która została określona na nie mniej niż 624 zł. W konsekwencji czego żaden funkcjonariusz Służby Więziennej, w tym również powódka, nie otrzymał podwyżki mniejszej niż 624 zł brutto.

Realizując zakładaną podwyżkę Minister Sprawiedliwości rozdzielił powyższą kwotę na trzy dodatki do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym (za wysługę lat, za stopień i służbowy), co znalazło swoje odzwierciedlenie w § 1 nowego rozporządzenia. W dniu 24.03.2022 r. weszło bowiem w życie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022 r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz. U. z 2022 r. poz. 663). Treść nowego rozporządzenia wskazuje przy tym wprost na dwie części dodatku służbowego, z których druga posiada charakter fakultatywny. Zgodnie z brzmieniem § 6 rozporządzenia dodatek służbowy:

1) składa się z części ustalonej na podstawie § 5 (tzw. część motywacyjna)

2) może składać się z części ustalonej zgodnie z zasadami realizacji podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 1 stycznia 2022 r., której wysokość nie może przekroczyć kwoty 416 zł (tzw. część modernizacyjna).

Z kolei w myśl § 9 ww. rozporządzenia w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 pkt 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2.

Rozporządzenie w sprawie dodatków stałych ani żaden inny przepis prawa nie określają zasad realizacji podwyżki. Jedyny przepis, który konkretyzuje te zasady to § 6 ust. 2 rozporządzenia, który stanowi, że dodatek służbowy może (a więc nie musi) składać się z części ustalonej zgodnie z realizacjami podwyżki uposażeń funkcjonariuszy od 01.01.2022 r. Powódka z tego tytułu nie ma więc przyznanych żadnych konkretnych roszczeń.

Ponadto kwota 416 zł na etat stanowi jedynie maksymalny próg wysokości części dodatku służbowego – przepis ten nie określa minimalnego pułapu.

W świetle powyższego podkreślić zatem należy, iż żaden przepis prawa powszechnie obowiązującego nie gwarantował przyznania powódce podwyżki dodatku służbowego w wysokości 416 zł. Inaczej mówiąc, przepisy te nie dawały żadnej podstawy do stwierdzenia, iż powódce należny jest dodatek służbowy w kwocie 416 zł.

Z opisanej regulacji § 6 i § 9, zgodnie z przyjętą koncepcją realizacji podwyższenia uposażeń funkcjonariuszy, składającej się z 3 komponentów (dodatku za wysługę lat, dodatku za stopień służbowy oraz dodatku służbowego), wynika wyłącznie możliwość wzrostu dodatku służbowego w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą podwyżki w wysokości 624 zł, a sumą dodatku za stopień i ustaloną wysokością dodatku za wysługę lat w związku z doliczeniem okresów służby i pracy cywilnej do wysługi lat, w sytuacji, gdy ta różnica będzie większa niż zero złotych.

Jak już wspomniano wyżej, Sąd Rejonowy precyzyjnie omówił w treści uzasadnienia do zaskarżonego wyroku, zasady realizacji przedmiotowej podwyżki uposażeń funkcjonariuszy. Sporny dodatek służbowy, jak określono w § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia z dnia 15.03.2022r. nie mógł przekroczyć 416 zł – ale jest to górna granica kwoty, określona przez ustawodawcę, co nie znaczy, iż właśnie taka kwota powinna zostać automatycznie przyznana powodowi.

Co istotne, jak słusznie wskazał Sąd I instancji, sąd pracy co do zasady nie może inaczej określić kwoty wynagrodzenia za pracę, w sytuacji gdy wynagrodzenie to mieści się w granicach określonych w przepisach prawa pracy, a przede wszystkim w umowie o pracę.

W tym miejscu podkreślić też trzeba, że jak wynika z przytoczonych przepisów, dodatek modernizacyjny miał charakter fakultatywny, co wynikało wprost z § 6 pkt 2 owego rozporządzenia. Nadto ustawodawca w § 9 rozporządzenia przewidział, że w przypadku ustalenia wysokości dodatku za wysługę lat w trybie określonym w § 2 ust. 2 dodatek służbowy ulega odpowiedniemu obniżeniu z części określonej w § 6 pkt 2. Podniesiono, że każdy funkcjonariusz miał otrzymać kwotę podwyżki w wysokości nie mniejszej niż 624 zł brutto. W przypadku powódki wzrost uposażenia łącznie wyniósł w/w kwotę.

Wobec okoliczności, iż powódce doliczono od 01.01.2022 r. cywilny staż pracy do wysługi lat, co skutkowało zwiększeniem dodatku stażowego o 353 zł, oraz zwiększono dodatek za stopień o 208 zł (zgodnie z przewidzianymi w rozporządzeniu kwotami) -przyznana mu kwota dodatku służbowego w części modernizacyjnej została ograniczona do kwoty 63 zł. Łączny wzrost dodatków do uposażenia zasadniczego o charakterze stałym, stanowiący realizację podwyżki uposażenia z dniem 01.01.2022 r. wyniósł zatem 624 zł (353 zł + 208 zł + 63 zł). Na marginesie zauważyć należy, że łączna kwota podwyższenia pokrywa się z kwotą, którą jak twierdzi powódka – miał obiecaną/zagwarantowaną w komunikacie.

Skarżąca zasadnie wskazała przy tym, iż działania Aresztu Śledczego jako jednostki budżetowej Skarbu Państwa zawsze muszą wynikać z przepisów prawa.
W ocenie Sądu Okręgowego właśnie tak w niniejszej sprawie było, albowiem kwota spornego świadczenia mieści się w granicach wyznaczonych przez powyższe przepisy, które stanowią jedyną podstawę prawną dla oceny zasadności roszczenia powoda. Wszystkie składniki uposażenia w konkretnych wysokościach zostały ustalone tak, jak przewidują to przepisy obowiązującego prawa. Realizacja podwyżki uposażenia powoda od dnia 01.01.2022 r. została dokonana na podstawie powszechnie obowiązujących aktów prawnych, w tym w szczególności na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.03.2022r. w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej.

Powódka zarzucała, iż jej uprawnienia o charakterze majątkowym ze stosunku służbowego uległy dyskryminującemu zróżnicowaniu, tj. pośredniej dyskryminacji płacowej ze względu na „staż cywilny”. Powoływała się przy tym na naruszenie przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz przepisów Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Wskazywała, że doszło do naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu w zakresie równego wynagrodzenia, jak i do dyskryminacji pośredniej. Zdaniem apelującej, skutkiem dyskryminacji miał być fakt, iż została pozbawiona dodatku w kwocie 416 zł (tzw. dodatku modernizacyjnego), określonego w § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie dodatków o charakterze stałym do uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Więziennej – przyznano jej w/w składnik wynagrodzenia w niższej kwocie.

Na tym tle zauważyć należy, iż stanowisko powódki sprowadzało się faktycznie do twierdzenia, że pomimo doliczenia jej zgodnie z nowymi regulacjami dodatkowego stażu pracy (z okresu poprzedzającego służbę), jego wynagrodzenie nie jest wyższe od wynagrodzenia funkcjonariuszy, którym takiego stażu nie doliczono, a realizowany cel - podniesienie wynagrodzeń co najmniej o zakładaną kwotę - osiągnięto w ich przypadku poprzez wprowadzenie dodatku służbowego.

Co prawda, podwyżka uposażeń dla funkcjonariuszy Służby Więziennej przyczyniła się do sytuacji, iż doliczenie „stażu cywilnego” spowodowało tym samym zmniejszenie wysokości dodatku służbowego w tzw. części modernizacyjnej oraz to, że funkcjonariusze, którym nie doliczono tego stażu otrzymali dodatek w większej kwocie, to jednak kierujący Aresztem Śledczym Dyrektor nie posiadał żadnej dowolności w zakresie rozdysponowaniu środków przeznaczonych na podwyżki, a które to środki pochodziły z budżetu państwa. Areszt Śledczy nie miał żadnej możliwości, aby wpłynąć na wydatkowanie środków pieniężnych przeznaczonych na podwyżki, a tym samym na ukształtowanie uposażenia powoda. Co więcej, we wszystkich pozostałych jednostkach na terenie kraju, proces ten odbywał się w dokładnie taki sam sposób. Sytuacja zróżnicowania uposażeń wynikła bowiem z obiektywnych przyczyn, na które Dyrektor Aresztu Śledczego nie miał żadnego wpływu, a wszystko przebiegało w granicach obowiązującego prawa. W myśl art. 6 ustawy z dnia 09.04.2010 r. r. o Służbie Więziennej, koszty związane z funkcjonowaniem Służby Więziennej są pokrywane z budżetu państwa. Areszt Śledczy stanowi jednostkę organizacyjną sektora finansów publicznych, nie posiada osobowości prawnej, pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadza na rachunek budżetu państwa. Z uwagi na zapisy ustawy o Służbie Więziennej, dyrektor jednostki nie posiada pełnej samodzielności w zakresie kształtowania stosunku służbowego funkcjonariuszy, a wszelkie jego działania muszą być podejmowane na podstawie i w granicach ww. ustawy oraz przepisów wykonawczych wydanych na jej podstawie.

Prawidłowo Sąd I instancji ocenił żądanie powódki w kontekście przepisów Kodeku cywilnego tj. art. 471 k.c., zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zasady naliczania uposażenia powoda oraz przyznane środki pieniężne wynikały z decyzji ustawodawcy (k. 212 akt sąd.).

Sąd Rejonowy szczegółowo wyjaśnił, na czym konkretnie polegało zastosowanie działania arytmetycznego, które stosowano przy przyznawaniu podwyżek. Opisany przez Sąd sposób działania był podyktowany brzmieniem przepisów mających zastosowanie w tejże kwestii, a nie indywidualną oceną, czy też innymi przesłankami pozaustawowymi.

Sąd Okręgowy podziela także przedstawione przez Sąd I instancji rozważania w zakresie wykładni przepisów art. 11 ² k.p, art. 11 ³ k.p., art. 18 ^{3 d} k.p., art. 18 ^{3 b} § 1 k.p., art. 18 § 3 k.p. i ich przełożenie na realia niniejszej sprawy (k. 208-209 akt sąd.).

Dodatkowo wskazać trzeba, że dyskryminacja w sferze zatrudnienia rozumiana jest jako bezprawne pozbawienie lub ograniczenie praw wynikających ze stosunku pracy albo nierównomierne traktowanie pracowników ze względu na wymienione w przepisie (art. 11 ³ k.p.) kryteria dyskryminacyjne, a także przyznawanie z tych względów niektórym pracownikom mniejszych praw niż te, z których korzystają inni pracownicy, znajdujący się w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej. Nie narusza jednak zasady równości usprawiedliwione i racjonalne zróżnicowanie (dyferencjacja) sytuacji prawnej podmiotów ze względu na różniącą je cechę istotną, relewantną. Dlatego nie stanowi dyskryminacji z art. 11 ³ k.p. nierówność niepodyktowana przyczynami uznanymi za dyskryminujące, nawet jeżeli pracodawcy, można przypisać naruszenie zasady równego traktowania (art. 11 ² k.p.) (por. wyrok SA w Łodzi z 28.08.2020 r., III APa 7/20).

Powódka nie negowała poprawności zastosowania obowiązujących płacowych uregulowań prawnych, ale swoje roszczenia wywodził z przepisów zakazujących nierównego traktowania, w tym dyskryminacji w zatrudnieniu.

Kwestia ta została uregulowana przede wszystkim w art. 18 ^3a § 1 k.p., zgodnie z dyspozycją którego pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Przepis ten stanowi przy tym realizację obowiązku implementacji do polskiego porządku prawnego stosownych regulacji prawa wspólnotowego.

Rozwinięciem dyspozycji ww. przepisu jest przepis art. 18 ^3c § 1 k.p., z którego wynika, że pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia nie tylko za pracę o "jednakowej wartości" (tj. za pracę taką samą pod względem faktycznych obowiązków i obciążenia nimi), lecz także za pracę "jednakową" (tj. za pracę tożsamą pod względem sposobu i obiektywnej jakości jej wykonania i tym samym przydatności dla pracodawcy). Jak wskazuje art. 18 ^3c § 3 k.p. pracami o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku. Prace jednakowe to z kolei prace takie same pod względem rodzaju, kwalifikacji koniecznych do ich wykonywania, warunków, w jakich są świadczone, a także ich ilości i jakości. Prace tożsame pod względem rodzaju i kwalifikacji wymaganych do ich wykonywania na tych samych stanowiskach pracy funkcjonujących u danego pracodawcy mogą różnić się co do ilości i jakości, a wówczas nie są pracami jednakowymi w rozumieniu art. 18 ^3c § 1 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 07.03.2012 r., II PK 161/11).

Zdaniem Sądu Okręgowego, wskazana regulacja ma zastosowanie również do funkcjonariuszy Służby Więziennej, wprowadza do polskiego porządku prawnego zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, co oznacza również prawo do takiego samego wynagrodzenia za jednakową pracę. Innymi słowy zasadą jest brak różnicowania wynagrodzeń pracowników zatrudnionych na tożsamych stanowiskach i wykonujących jednakową pracę. Oznacza to, iż pracodawca wypłacając identyczne wynagrodzenie pracownikom wykonującym taką samą (jednakową) pracę, na takich samych stanowiskach nie narusza co do zasady wskazanego w powołanym przepisie obowiązku zapewnienia równego traktowania w zatrudnieniu.

Sama zatem redakcja powołanego przepisu wskazuje, że istnieją dopuszczalne przyczyny dyferencjacji sytuacji płacowej pracowników - są nimi rodzaj wykonywanej pracy oraz jej jakość (wartość). Wykładnia przepisów o dyskryminacji płacowej powinna być dokonywana w kontekście art. 78 § 1 k.p., zgodnie z którym wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Także i ten przepis wskazuje szereg kryteriów umożliwiających zróżnicowanie płac w ramach jednego zakładu pracy. Możliwe jest odmienne potraktowanie pracowników w zakresie wynagrodzenia również z innych przyczyn, niż wskazane w przytoczonych przepisach, o ile wynika to z uzasadnionej potrzeby i jest motywowane obiektywnymi względami, niesprzecznymi z zasadami współżycia społecznego i przepisami prawa pracy.

Kryterium różnicowania płac zasadniczych poszczególnych pracowników na takich samych stanowiskach i wykonujących podobne prace może być także staż pracy, rozumiany jako doświadczenie zawodowe.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się przy tym, że posiadane doświadczenie zawodowe - stanowiące wyłącznie efekt dłuższego stażu pracy - nie tyle nawet, że nie musi przekładać się na wyższe zarobki, ale nie zawsze może być podstawą dozwolonej dyferencji w zakresie wysokości wynagrodzenia, a to w sytuacji, gdy efekt wykonywania takiej samej pracy przez porównywanych pracowników, mimo posiadania przez część z nich większego doświadczenia zawodowego, jest taki sam (por. wyrok z 14.03.2019 r., II PK 310/17). Podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z 07.02.2018 r. (II PK 22/17) wskazano, iż różnicowanie płacy zasadniczej tylko ze względu na staż pracy czy doświadczenie zawodowe może być uznane za nierówne traktowanie pracowników w sytuacji, gdy doświadczenie zawodowe nie jest elementem istotnym przy ocenie wykonywania zadań służbowych.

Oznacza to, iż brak zróżnicowania wynagrodzenia z uwagi na staż pracy nie może samoistnie świadczyć o nierównym traktowania lub dyskryminacji. Zasadą jest bowiem jednakowe wynagrodzenie za jednakową pracę. Dłuższy staż pracy może być natomiast w pewnych sytuacjach kryterium pozwalającym uzasadnić wyższe zarobki.

Ustawodawca z całego spectrum warunków pracy i płacy podlegających ochronie przed naruszeniem zasady równego traktowania wyróżnił wynagrodzenie za pracę. Temu elementowi treści stosunku pracy poświęcił bowiem w rozdziale II a) osobny przepis, w którym wyraźnie uregulował to, w jaki sposób w zakresie uprawnień płacowych pracownika winno się przestrzegać zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Zgodnie z przepisem art. 18 ^3c § 1 k.p. pracownicy mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna (art. 18 ^3c § 2 k.p.).

Zauważyć należy, iż Sąd Najwyższy na tle art. 18 ^3c § 2 k.p nie dopatrzył się dyskryminacji w sytuacji pracownika wyżej wynagradzanego od innych po uwzględnieniu wszystkich składników wynagrodzenia, o których stanowi art. 18 ^3c § 2 k.p. Powołując się na art. 18 ^3c § 2 k.p. Sąd Najwyższy przychylił się do stanowiska, iż porównywane wynagrodzenia powinny być ujęte całościowo (por. wyrok z 10.12.2019 r., II PK 126/18.)

Stanowisko to Sąd Okręgowy orzekający w rozpatrywanej sprawie w pełni podziela.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę na cel zmiany przepisów o dodatku stażowym poprzez wliczenie do jego wysokości okresów pracy poza służbą. Celem tym było wyrównanie sytuacji funkcjonariuszy służby więziennej poprzez ujednolicenie zasad przyznawania dodatku za wysługę lat poprzez wliczenie do niego okresów pracy „w cywilu”. Celem działania dyrektora realizującego obowiązujące go regulacje rozporządzenia było osiągnięcie zakładanego przez ustawodawcę efektu, tj. podniesienie poziomu wynagrodzeń wszystkich funkcjonariuszy co najmniej o 624 zł. W stosunku do powódki efekt ten osiągnięto wliczając jej przede wszystkim dodatkowy staż sprzed okresu służby, a co do funkcjonariuszy, którzy takiego stażu nie posiadali poprzez zastosowanie regulacji z § 6 pkt 2 ww. rozporządzenia z 15.03.2022 r.

W konsekwencji znajduje tu zastosowanie art. 18 § 3 kp, który stanowi, że nie stanowią naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu działania podejmowane przez określony czas, zmierzające do wyrównywania szans wszystkich lub znacznej liczby pracowników wyróżnionych z jednej lub kilku przyczyn określonych w art., 18(3a) § 1 przez zmniejszenie na korzyść takich pracowników faktycznych nierówności, w zakresie określonym w tym przepisie.

Można uznać, iż o ile w przypadku powódki i porównywanych z nią funkcjonariuszy ustawodawca zastosował trochę inną metodę dojścia do zakładanego minimalnego poziomu wzrostu wynagrodzenia, to metoda ta nie tylko nie zwiększyła, ale przeciwnie zmniejszyła dysproporcje płacowe pomiędzy funkcjonariuszami wykonującymi taką samą pracę (w okolicznościach rozpatrywanej sprawy powódka nie wykazała, aby jej praca w związku ze stażem pracy w okresie poprzedzającym służbę była bardziej przydatna, czy też jakościowo lub ilościowo odmienna od innych funkcjonariuszy). Oznacza to, iż rozpatrywane całościowo regulacje rozporządzenia w omawianym zakresie nie pozostają w sprzeczności z celem, który przyświecał ustawodawcy krajowemu przy implementowaniu rozwiązań prawa wspólnotowego, tj. zapewnienia jednakowego wynagrodzenia za taką samą pracę.

Istotne jest, iż w związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy zaliczono powódce na poczet dodatku stażowego okres pracy w cywilu, przy czym ww. rozporządzenie z dnia 15.03.2022 r. również w tym zakresie odzwierciedlało tę nowelizację. Nie można więc mówić, aby poprzez wyliczenie dodatkowego stażu jego wynagrodzenie było niższe od wynagrodzeń funkcjonariuszy, którzy takiego stażu nie posiadają. Przeciwnie, jak to już wyżej wskazano, o ile powódka, z uwagi na zastosowany powyżej opisany mechanizm, miała ograniczony dodatek służbowy w tzw. części modernizacyjnej - 63 zł, o tyle w jej przypadku dodatek stażowy wzrósł o 353 zł, a zatem łącznie ze wzrostem dodatku za stopień o 208 zł, łączna kwota podwyżki wyniosła gwarantowane 624 zł.

Ustawodawca wprowadzając tzw. dodatek modernizacyjny zmniejszył dysproporcje płacowe pomiędzy funkcjonariuszami posiadającymi staż pracy przed służbą i takiego stażu nieposiadającymi. Celem było to, żeby funkcjonariusze, którzy nie mieli wypracowanego takiego stażu, otrzymali z kolei wyższy dodatek modernizacyjny, czyli wyrównanie dysproporcji płacowych. Tego rodzaju cel jest niewątpliwe zgodny z zasadą prawa do jednakowego za jednakową pracę, czyli zasadą przyświecającą zarówno uregulowaniom prawa wspólnotowego, jak i uchwalonym w ich implementacji przepisom ujętym w rozdziale IIa Kodeksu pracy. Jednocześnie powódka nie wykazała, aby jej praca był więcej warta w związku z dłuższym stażem pracy poza służbą, niż praca funkcjonariuszy takiego stażu nieposiadającymi. Jak już wyżej wskazano, dłuższy staż nie musi się wiązać z wyższym wynagrodzeniem, a jest jedynie kryterium, które w pewnych okolicznościach pozwala uzasadnić wyższe zarobki dla pracownika o wyższym stażu, w porównaniu do tych z niższym stażem.

Podkreślić trzeba, iż pracodawca posługując się kryterium stażu pracy ma prawo usprawiedliwić różnicowanie wynagrodzenia za pracę pracowników wykonujących taką samą (jednakową) pracę, ale nie może być w żaden sposób (oczywiści poza wiążącymi go regulacjami płacowymi znajdującymi oparcie w przepisach prawa) do takiego różnicowania przymuszany. Innymi słowy kryterium stażu pracy (zakładowego i pozazakładowego) może w pewnych sytuacjach uzasadniać wypłacanie pracownikowi wyższego wynagrodzenia, ale samoistnie - bez oparcia w obowiązujących regulacjach płacowych - nie daje roszczenia o wypłatę wyższego wynagrodzenia w porównaniu do innych pracowników wykonujących jednakową pracę, lecz legitymujących się niższym stażem pracy. Generalnie brak zróżnicowania zarobków z uwagi na staż pracy nie jest bowiem samoistnie nierównym traktowaniem ani dyskryminacją w przypadku, gdy praca jest jednakowa i o jednakowej wartości.

Na koniec przywołać można przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 03.12.2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 970), który zawiera zamknięty katalog dyskryminujących kryteriów ujęty pierwotnie w art. 1 dyrektywy Rady 2000/78AVE z dnia 27.11.2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U.UE. L. z 2000 r. Nr 303, str. 16). W myśl orzecznictwa Trybunału nie można przez analogię rozszerzać zakresu zastosowania zakazów statuowanych dyrektywą Rady 2000/78AVE na dyskryminację z innych przyczyn niż te wymienione w sposób wyczerpujący w art. 1 tejże dyrektywy (np. wyrok z 18.12.2014 r. w spr. C-354/13 ECLI:EU:C:2014:2463; wyrok z 11.07.2006 r. w spr. C-13/05 EU:C:2006:456, pkt 56; wyrok z 17.07.2008 r. w spr. C-303/06 EU:C:2008:415, pkt 46. Na gruncie niniejszej sprawy nie chodzi o żadne z kryteriów wskazanych w ww. przepisach, ale o kryterium okresu wysługi lat (stażu pracy).

W apelacji strona powodowa ponosiła również, że Sąd I instancji błędnie uznał, iż pracodawcą apelującego jest Areszt Śledczy w Z., wskazując przy tym, iż faktycznie jest nim Skarb Państwa.

Sąd I instancji zasadnie wskazał, iż w sprawach tego rodzaju zdolność sądowa przysługuje, zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.08.2013 r., sygn. akt III PZP 5/13). Powyższe ma znaczenie dla przedmiotowej sprawy, ponieważ pracodawcą powoda nie jest stricte Skarb Państwa jako osoba prawna, ale jednostka organizacyjna, której obowiązujące przepisy przyznają zdolność zatrudniania pracowników we własnym imieniu. Dyrektor zaś pełni jedynie funkcję zarządzającą oraz reprezentatywną w tejże jednostce.

Tym samym, w świetle powyższego, zarzuty powódki dotyczące dokonania przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych są niezasadne.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 385 k.p.c., Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (pkt II) orzeczono na podstawie art., 102 k.p.c. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego w tym zakresie. Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ustawodawca nie precyzuje, co rozumieć należy przez "szczególnie uzasadniony" wypadek, pozostawiając to ocenie Sądu, który winien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, tak związane z jej przebiegiem, jak i treścią i charakterem żądania oraz sytuacją osobistą i majątkową stron. W orzecznictwie przyjmuje się, że "szczególnie uzasadniony wypadek" w rozumieniu art. 102 k.p.c. może zajść wówczas, gdy z uzasadnionych względów powód mógł być subiektywnie przekonany o zasadności swego roszczenia. Stopień skomplikowania zagadnienia wymagał oceny całokształtu zmieniających się uregulowań prawnych, które rozpatrywane bez szerszego kontekstu, mogły budzić uzasadnione wątpliwości, wobec tego powód mógł być przekonany o zasadności swojego roszczenia. W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu, zaistniał "szczególnie uzasadniony" wypadek, wobec czego należało odstąpić od obciążania powódki kosztami procesu.

Sędzia Andrzej Bogucki