Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2017 r.

Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu Wydział V Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Przemysław Funka

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Włodarz

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2017 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa E. K.

przeciwko (...) sp. z o.o. sp.k. (poprzednio: (...) sp. z o.o. sp.k.) z siedzibą w (...)

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.695,42 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSR Przemysław Funka

UZASADNIENIE

Powódka E. K. domagała się zasądzenia od pozwanej (...) sp. z o.o. sp.k. w (...) kwoty 2.337 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 1.168,50 zł od 9 listopada 2015 r. do dnia zapłaty i od kwoty 1.168,50 zł od 8 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty tytułem czynszu najmu za lokal użytkowy przy ul. (...) w P. o pow. 30 m ² za listopad i grudzień 2015 r. a to w oparciu o umowę najmu z 21 stycznia 2015 r.

Pozwana (...) sp. z o.o. sp.k. w (...) (poprzednio (...) sp. z o.o. sp.k.) wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Zarzuciła, że umowa najmu z 21 stycznia 2015 r. została wypowiedziana ustnie w dniu 20 lipca 2015 r. podczas rozmowy prezesa zarządu komplementariusza pozwanej W. B. z powódką a następnie dodatkowo - na życzenie powódki - wypowiedzenie zostało potwierdzone przez wysłanie zeskanowanego oświadczenia o wypowiedzeniu na adres e-mail powódki, dotychczas stale wykorzystywany do wzajemnych kontaktów stron. W konsekwencji umowa najmu uległa rozwiązaniu z dniem 31 października 2015 r. i za dalszy okres czynsz się powódce nie należy.

W reakcji na zarzut pozwanej powódka sprzeciwiła się przeprowadzeniu dowodu z wykazu połączeń telefonicznych na okoliczność ustnego wypowiedzenia najmu i przeprowadzeniu dowodu z zeznań świadka i przesłuchania stron na tę samą okoliczność a także zakwestionowała wydruki e-maili i zrzuty ekranu, przedłożone przez pozwaną dla wykazania dokonania wypowiedzenia umowy najmu w lipcu 2015 r. Wytknęła też dodatkowo, że wypowiedzenie e-mailem nie spełniało wymagania formy pisemnej, przewidzianej w umowie z 21 stycznia 2015 r. (k. 89-90).

Na rozprawie 23 listopada 2016 r. powódka dodatkowo zarzuciła, że nie zostało wykazane, by wypowiedzenie w formie e-maila zostało skierowane na właściwy adres, zostało odebrane a załącznik był możliwy do odczytania.

Sąd przyjął za udowodniony następujący stan faktyczny:

Powódka E. K. jest właścicielką nieruchomości przy ul. (...) w P., w której wynajmuje lokale użytkowe.

okoliczność bezsporna

W dniu 21 stycznia 2015 r. powódka jako wynajmująca zawarła z pozwaną (...) sp. z o.o. sp.k. (obecnie (...) sp. z o.o. sp.k.) jako najemcą umowę najmu lokalu na II piętrze budynku przy ul. (...) w P. o pow. 30 m ² na cele biurowe. Strony ustaliły czynsz w wysokości 800 zł netto + VAT miesięcznie oraz obowiązek najemcy uiszczania należności za ogrzewanie 100 zł netto miesięcznie i za sprzątanie części wspólnych 50 zł miesięcznie. Czynsz miał być płatny z góry do 7-go dnia każdego miesiąca. W § 5 ust. 1 pozwana oświadczyła, że stan techniczny lokalu jest jej znany. W § 7 strony uzgodniły, że umowa została zawarta na czas nieokreślony począwszy od 15 lutego 2015 r. a każdej z nich przysługuje prawo rozwiązania umowy za uprzednim 3-miesięcznym wypowiedzeniem ze skutkiem na koniec miesiąca. W § 10 strony zastrzegły, że wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności.

dowód: umowa najmu z 21 stycznia 2015 r. (k. 9-10)

W czasie trwania umowy z 21 stycznia 2015 r., jak i wcześniej, w okresie obowiązywania innych umów najmu między powódką a spółkami reprezentowanymi przez W. B. (prezesa zarządu komplementariusza (...) sp. z o.o. sp.k., reprezentującego również (...) sp. z o.o., z którą powódka zawarła umowę najmu z 11 lutego 2015 r. a wcześniej prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą), strony kontaktowały się za pośrednictwem e-maili. W tej formie powódka przesyłała pozwanej faktury VAT i ich korekty, aneksy do umów, rachunki za prąd, faktury za meble biurowe (biurka), informowała o swojej czasowej nieobecności i możliwym sposobie kontaktu w tym okresie. Powódka wykorzystywała do tych kontaktów konto pocztowe (...) Ten sposób komunikacji przebiegał bez zakłóceń; nie zdarzyło się, by e-mail od pozwanej został zablokowany przez filtr antyspamowy, bądź nie został dostarczony z uwagi na przepełnienie skrzynki odbiorczej powódki. Powódka nigdy nie informowała pozwanej, by występował jakikolwiek problem z komunikacją.

dowód: e-maile (k. 47-78), przesłuchanie prezesa zarządu komplementariusza (...) sp. z o.o. sp.k. W. B. (k. 116-118), częściowo przesłuchanie powódki E. K. (k. 113-115)

W dniu 20 lipca 2015 r. W. B. w rozmowie telefonicznej z powódką poinformował ją, że chce zakończyć umowę najmu. Przyczyną tej decyzji był hałas dobiegający z sąsiadujących z lokalem użytkowym torów kolejowych a jednocześnie brak klimatyzacji w najmowanych pomieszczeniach, który powodował, że latem praca w nich była uciążliwa. Powódka przyjęła to oświadczenie do wiadomości i poprosiła, by W. B. potwierdził je przesyłając jej dodatkowo wiadomość e-mail.

dowód: zeznania świadka A. M. (k. 100-102), przesłuchanie prezesa zarządu komplementariusza (...) sp. z o.o. sp.k. W. B. (k. 116-118)

W dniu 20 lipca 2015 r. pozwana sporządziła pismo obejmujące wypowiedzenie umowy najmu lokalu użytkowego przy ul. (...) w P. o pow. 30 m ² z 21 stycznia 2015 r. Wypowiedzenie zostało sporządzone w formie wydruku komputerowego a następnie podpisane i opatrzone pieczątką pozwanej. Oprócz niego zostało sporządzone również pismo z tej samej daty, obejmujące wypowiedzenie umowy najmu z 11 lutego 2015 r. lokalu użytkowego przy u. G. 115/5 przez spółkę (...) sp. z o.o. Oba wypowiedzenia zostały zeskanowane do pliku z rozszerzeniem „*.pdf”.

dowód: wypowiedzenia z 20 lipca 2015 r. (k. 45, 46)

W dniu 20 lipca 2015 r. o godz. 18:09 pozwana z adresu (...) wysłała e-maila, do którego dołączyła jako załącznik plik z rozszerzeniem „*.pdf” o nazwie „wypowiedzenie najmu.pdf”. Plik ten obejmował skan dokumentów w postaci wypowiedzeń z 20 lipca 2015 r. i liczył 4 strony a jego wielkość wynosiła 606 kB. M. ten został wysłany na adres e-mail (...) i dostarczony (zapisany na serwerze obsługującym konto pocztowe powódki) w dniu 20 lipca 2015 r. o godz. 18:22.

dowód: oględziny komputera z programem pocztowym M. T. ze skonfigurowaną skrzynką pocztową powiązaną z kontem e-mail (...) (k. 99-100), zrzut ekranu („printscreen”) ze skrzynką nadawczą konta e-mail (...) z podglądem e-maila z 20 lipca 2015 r. z godz. 18:09 (k. 42), wydruk e-maila z 20 lipca 2015 r. (k. 43-44), załączniki do ww. e-maila (k. 45-46), logi pocztowe z serwera (...) (k. 103-110)

Pismem z 31 sierpnia 2015 r., nadanym w placówce pocztowej 1 września 2015 r., pozwana wypowiedziała umowę najmu z 21 stycznia 2015 r. ze skutkiem natychmiastowym powołując się na wady lokalu, uniemożliwiające poprawne korzystanie z niego, tj. ujawniony w trakcie użytkowania nadmierny hałas z torowisk kolejowych i przejazdu kolejowego oraz brak klimatyzacji w lokalu, zmuszający do pracy przy otwartych oknach.

dowód: pismo z 31 sierpnia 2015 r. (k. 11) z kopertą ze stemplem pocztowym (k. 12)

W odpowiedzi, pismem z 4 września 2015 r., nadanym w placówce pocztowej tego samego dnia, pozwana potwierdziła otrzymanie wypowiedzenia. Wytknęła, że wypowiedzenie najmu ze skutkiem natychmiastowym było bezzasadne, gdyż położenie nieruchomości i jej stan techniczny a także wyposażenie były znane pozwanej i zaakceptowane przez podpisanie umowy najmu. Poinformowała, że wobec wysłania wypowiedzenia we wrześniu 2015 r. rozwiązanie umowy najmu nastąpi z dniem 31 grudnia 2015 r.

dowód: pismo z 4 września 2015 r. z pocztowym dowodem nadania (k. 13)

W. B. zdał powódce klucze do najmowanego lokalu w dniu 3 września 2015 r.

bezsporne, ponadto dowód: przesłuchanie powódki E. K. (k. 115)

Wobec kwestionowania przez powódkę wypowiedzenia z 20 lipca 2015 r., w dniu 12 października 2015 r. doszło do spotkania powódki i jej męża z W. B.. Podczas spotkania strony omówiły kwestię terminu rozwiązania umowy. W. B. utrzymywał, że wypowiedzenie z 31 sierpnia 2015 r. ze skutkiem natychmiastowym jest skuteczne, zaś powódka kwestionowała zasadność rozwiązania umowy najmu ze skutkiem natychmiastowym. Ostatecznie W. B. zaproponował, że pozwana zapłaci czynsz za okres wypowiedzenia rozpoczęty na skutek wypowiedzenia ustnego i e-mailowego z 20 lipca 2015 r., tj. do października 2015 r. włącznie. Powódka zażądała czynszu również za listopad i grudzień 2015 r. informując prezesa zarządu komplementariusza pozwanej, że w przyszłym procesie nie będzie on w stanie wykazać dowodowo, iż rzeczywiście wypowiedział umowę najmu 20 lipca 2015 r.

dowód: przesłuchanie prezesa zarządu komplementariusza (...) sp. z o.o. sp.k. W. B. (k. 116-118), częściowo przesłuchanie powódki E. K. (k. 113-115)

Po spotkaniu pozwana uiściła czynsz za wrzesień i październik 2015 r. oraz pismem z 19 października 2015 r., nadanym w placówce pocztowej 20 października 2015 r., poinformowała powódkę, że zapłata czynszu za okres wypowiedzenia rozpoczęty oświadczeniem telefonicznym i e-mailowym z 20 lipca 2015 r. jest spowodowana chęcią zachowania dobrych relacji partnerskich, zaś umowa najmu wygaśnie z dniem 31 października 2015 r.

dowód: pismo z 19 października 2015 r. z pocztowym dowodem nadania (k. 80, 81)

Powódka wystawiła pozwanej faktury: nr (...) z 2 listopada 2015 r., obejmującą czynsz najmu 800 zł netto (984 zł brutto) i koszty eksploatacji 150 zł netto (184,50 zł brutto) za listopad 2015 r. na łączną kwotę 1.168,50 zł, płatną do 8 listopada 2015 r. oraz nr 67 z 1 grudnia 2015 r., obejmującą czynsz najmu 800 zł netto (984 zł brutto) i koszty eksploatacji 150 zł netto (184,50 zł brutto) za grudzień 2015 r. na łączną kwotę 1.168,50 zł, płatną do 7 grudnia 2015 r.

dowód: faktury nr (...) z 2 listopada 2015 r. i 67 z 1 grudnia 2015 r. (k. 17, 18)

Pismem z 11 lutego 2016 r., doręczonym 23 lutego 2016 r., powódka za pośrednictwem pełnomocnika wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 2.337 zł tytułem czynszu i opłat eksploatacyjnych za listopad i grudzień 2015 r. Do pisma dołączyła kopie faktur nr (...) z 2 listopada 2015 r. i 67 z 1 grudnia 2015 r.

dowód: wezwanie do zapłaty z 11 lutego 2016 r. z z.p.o. (k. 14-16)

W odpowiedzi na wezwanie pozwana za pośrednictwem pełnomocnika poinformowała, że umowa najmu z 20 lipca 2015 r. została wypowiedziana pismem z 20 lipca 2015 r., którego skan został przesłany powódce tego samego dnia a ponadto została wypowiedziana tego samego dnia w rozmowie telefonicznej, podczas której powódka poprosiła o potwierdzenie wypowiedzenia w formie pisma skierowanego na jej adres e-mail.

dowód: pismo z 4 marca 2016 r. (k. 19)

Dokonując powyższych ustaleń Sąd kierował się następującą oceną zebranego materiału dowodowego:

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, które zostały wyżej wskazane jako podstawa ustaleń. Nie budziły one wątpliwości co do autentyczności i zgodności ich treści z prawdą. Większość dokumentów została wprawdzie złożona w kserokopiach, jednak żadna ze stron nie podważała zgodności kserokopii z odpowiadającymi im oryginałami dokumentów, przeto Sąd nie znalazł podstaw do wyłączenia ich spośród wiarygodnego materiału dowodowego. Szczególnie wartościowe były zapisy logów z serwera (...), które pozwoliły ustalić, że wiadomość e-mail z 20 lipca 2015 r. została doręczona powódce.

Sąd, wbrew zastrzeżeniom powódki, przeprowadził dowód z przesłuchania stron i zeznań świadka na okoliczność telefonicznego i e-mailowego wypowiedzenia umowy w dniu 20 lipca 2015 r. Zgodnie z art. 77 § 2 k.c., jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem. Umowa z 21 lipca 2015 r. została zawarta w formie pisemnej, przy czym strony zastrzegły rygor nieważności, ale tylko dla zmian umowy. Dla wypowiedzenia umowy wymagania co do formy określa więc art. 77 § 2 k.c. przewidując dla tej czynności wymaganie formy pisemnej ad probationem. Zgodnie z art. 74 § 1 k.c., zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Z uwagi na treść art. 77 § 2 k.c. i art. 74 § 1 k.c. w niniejszej sprawie znajdowały więc zastosowanie - co do zasady - ograniczenia dowodowe co do dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron na okoliczność telefonicznego i e-mailowego wypowiedzenia umowy najmu. Zgodnie jednak z art. 74 § 2 k.c., mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Tzw. początkiem dowodu na piśmie, czyli dokumentem wykazującym iż czynność została dokonana, może być każdy dokument, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. Nie jest konieczne, aby pismo to pochodziło od strony, przeciwko której taki dowód będzie prowadzony, ani też aby było podpisane przez jedną ze stron. Może to być dokument prywatny albo urzędowy, wystarczy list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, telefaksowy, telegram itp. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2004 r., II CK 527/03, Legalis nr 78262). W niniejszej sprawie na fakt dokonania wypowiedzenia wskazywały wydruki wypowiedzeń z 20 lipca 2015 r. wraz z wydrukami maila z 20 lipca 2015 r. i zrzutem ekranu, obejmującym skrzynkę pocztową pozwanej. W konsekwencji Sąd przeprowadził dowód z zeznań świadka A. M. i z przesłuchania stron na okoliczność telefonicznego i mailowego wypowiedzenia umowy, przy czym żadna ze stron nie wytknęła naruszenia przepisów postępowania w tym zakresie w trybie art. 162 k.p.c.

Sąd dał wiarę zeznaniom prezesa zarządu komplementariusza pozwanej W. B.. Były one wyważone, rzeczowe, logiczne i układały się w spójną całość oraz sprawiały wrażenie szczerych. Zeznania te były zgodne z dokumentami w postaci wypowiedzeń z 20 lipca 2015 r., wydrukami maila z 20 lipca 2015 r. i zrzutem ekranu, obejmującym skrzynkę pocztową pozwanej (...) a nadto oględzinami tejże skrzynki pocztowej a także zapisem logów z serwera nazwa.pl. (...) też spójne z zeznaniami świadka A. M.. Jakkolwiek W. B. będąc osobą uprawnioną do reprezentacji pozwanej mógł być zainteresowany wynikiem niniejszego postępowania, to jednak w takim samym stopniu spostrzeżenie to należy odnieść do powódki, która przecież także miała oczywisty interes majątkowy w rozstrzygnięciu niniejszej sprawy. Mało prawdopodobne jest jednak założenie, by W. B. dla stosunkowo niewielkiego zysku, jakim jest zwolnienie z zapłaty czynszu najmu za 2 miesiące na kwotę 2.337 zł, nie tylko zeznał nieprawdę, ale w dodatku włączył w mistyfikację świadka A. M., nakłaniając go również do zeznania nieprawdy, a ponadto zmanipulował dowody w postaci e-maili i - co więcej - skłonił podmiot trzeci, zupełnie obcy wobec stron (administratora serwera (...)) do dostarczenia nieprawdziwych logów z serwera i fałszywego poinformowania, iż e-mail z wypowiedzeniami z 20 lipca 2015 r. dotarł do pozwanej. Uwzględniając sygnalizowane na wstępie cechy zeznań W. B., jak również obserwację jego zachowań niewerbalnych na rozprawie, konfrontując te zeznania w dodatku z mało przekonującą wersją pozwanej, Sąd uznał zeznania W. B. za wiarygodne i przekonujące.

Za wiarygodne uznał też Sąd zeznania świadka A. M., które były spójne z dokumentami złożonymi do akt sprawy. Co istotne, świadek nie usiłował celowo tworzyć relacji o faktach, korzystnych dla pozwanej, lecz wprost przyznał, że nie był bezpośrednim świadkiem pewnych zdarzeń (np. nadania wypowiedzenia w placówce pocztowej), bądź znane mu są tylko częściowo (rozmowa telefoniczna z powódką tylko gdy chodzi o wypowiedzi W. B.). Zeznania te były spójne z zeznaniami W. B. i zebranymi w sprawie dokumentami, co dodatkowo przemawiało za ich pozytywną oceną.

Zeznania powódki E. K. zasługiwały na wiarę jedynie w części, w której znalazły odzwierciedlenie w przedstawionych wyżej ustaleniach faktycznych.

Sąd nie dał wiary powódce E. K., jakoby nie otrzymała maila pozwanej z 20 lipca 2015 r. z dołączonymi skanami wypowiedzeń.

Po pierwsze, przeczyły im wydruki maila z 20 lipca 2015 r. i zrzut ekranu, obejmujący skrzynkę pocztową pozwanej (...), oględziny skrzynki pocztowej pozwanej a także zapis logów z serwera (...), z którego wynika, że mail pozwanej z 20 lipca 2015 r. wysłany o godz. 18:09 zł został doręczony do powódki tego samego dnia o godz. 18:22.

Po drugie, tłumaczenie pozwanej, mające uwiarygadniać nieotrzymanie e-maila z 20 lipca 2015 r., było mało przekonujące i niespójne wewnętrznie. Powódka z jednej strony za pośrednictwem swego pełnomocnika wytykała brak pewności co do tego, czy wypowiedzenie zostało skierowane na właściwy adres, czy zostało odebrane i czy załącznik był możliwy do odczytania. Z kolei zeznając wskazywała początkowo na doręczanie na skrzynkę (...) od kilkudziesięciu do kilkuset niechcianych e-maili (spamu) w ciągu dnia i przepełnianie się skrzynki pocztowej (k. 113), by następnie na pytanie swego pełnomocnika wskazać, że korzystała z filtru antyspamowego na serwerze i dodatkowego filtru na komputerze, który przenosił niechciane maile do odrębnej skrzynki (k. 114). Innymi słowy, początkowo powoływała się na przepełnienie skrzynki a następnie na mylne zablokowanie wiadomości od pozwanej przez filtr antyspamowy. Wyjaśnienia te są niespójne. Zdziwienie musi budzić nieskuteczność i wybiórczość filtra antyspamowego (i to podwójnego – na serwerze i na komputerze docelowym), który miałby dopuszczać nawet kilkaset niechcianych maili w ciągu dnia, skutkując – jak zeznała powódka – „ciągłym przepełnianiem się skrzynki” (a zatem miałby być w istocie zupełnie nieskuteczny) a jednocześnie miałby zablokować właśnie ten konkretny e-mail od pozwanej z 20 lipca 2015 r.

Po trzecie, wersja powódki jest też niespójna z dotychczasowym przebiegiem korespondencji między stronami. Z e-maili z okresu od listopada 2014 r. do września 2015 r. (k. 47-78) jasno wynika, że w trakcie obowiązywania umowy najmu z 21 stycznia 2015 r. i innych umów najmu między powódką z spółkami reprezentowanymi przez prezesa zarządu komplementariusza pozwanej powódka posługiwała się adresem e-mail (...) i korespondencja ta (zarówno gdy chodzi o korespondencję wychodzącą, jak i przychodzącą) przebiegała bez jakichkolwiek zakłóceń. Ponadto zauważyć wypada, że maile, w tym również te zawierające załączniki (skany faktur VAT), dochodziły do adresatów i nie było przypadku, w którym musiałyby zostać wysłane powtórnie z uwagi na ich potraktowanie przez serwer lub program antywirusowy zamontowany na komputerze powódki (o ile w ogóle taki program w ogóle rzeczywiście był zainstalowany) jako niechcianą wiadomość (tzw. spam). Pozwana, mimo deklarowanego przepełniania się skrzynki cały czas z niej korzystała wysyłając i odbierając korespondencję od pozwanej bez żadnych przeszkód, co przeczy temu, że skrzynka się przepełniała. Mało prawdopodobne jest też, by nagle tak dalece zawodny filtr antyspamowy (który przepuszczał nawet kilkaset niechcianych wiadomości dziennie) zmienił działanie w sposób nader niespodziewany i zablokował akurat wiadomość e-mail od pozwanej, tym bardziej, że przecież wcześniej od wielu miesięcy powódka otrzymywała od pozwanej i wysłała jej e-maile z i na adres (...), w tym również maile z dołączonymi załącznikami. Doświadczenie wskazuje, że filtry antyspamowe wychwytują taką powtarzalność i nie blokują maili od osób, z którymi adresat prowadzi częstą, bądź regularną korespondencję a filtry na komputerze nie blokują e-maili od osób z listy kontaktów bądź e-maili z kont, na które adresat sam w przeszłości wysyłał wiadomości.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Strony łączyła umowa najmu lokalu użytkowego. Zgodnie z art. 659 § 1 k.c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nie oznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Powódka domagała się od pozwanej zapłaty czynszu za listopad i grudzień 2015 r. Istota sporu sprowadzała się do oceny, czy w tym okresie strony nadal były związane umową najmu, czy też została ona wcześniej skutecznie wypowiedziana przez pozwaną telefonicznie i e-mailem z 20 lipca 2015 r. Rozstrzygnięcie sprawy uzależnione było więc od oceny dwóch kwestii: po pierwsze, czy wypowiedzenie z 20 lipca 2015 r. (ustne a następnie e-mailowe) w ogóle miało miejsce; po drugie, czy spełniało ono wymagania co do formy oraz po trzecie, czy dotarło do powódki w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią, co pozwala je uznać za złożone.

Powódce E. K. nie przysługiwało roszczenie wobec pozwanej (...) sp. z o.o. sp.k. o zapłatę czynszu i opłat eksploatacyjnych za listopad i grudzień 2015 r. za lokal użytkowy przy ul. (...) w P. o pow. 30 m ², gdyż umowa najmu z 21 stycznia 2015 r. została skutecznie wypowiedziana ze skutkiem na dzień 31 października 2015 r.

Wypowiedzenie umowy jest jednostronnym oświadczeniem woli. Zgodnie z art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Stosownie zaś do art. 61 k.c., oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (§ 1). Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią (§ 2).

Oświadczenie woli w postaci elektronicznej może być złożone za pomocą różnych instrumentów: poczty elektronicznej (e-mail), komunikatorów, stron www. Oświadczenie woli przesłane za pomocą poczty elektronicznej uważa się za złożone z chwilą, gdy wiadomość zostanie zapisana na serwerze adresata w sposób umożliwiający mu zapoznanie się z jej treścią (wejścia do systemu informatycznego prowadzonego i kontrolowanego przez odbiorcę oraz zarejestrowania na nim odpowiednich danych; por. postanowienie SN z 10 grudnia 2003 r., V CZ 127/03, OSNC 2005, Nr 1, poz. 12). Nie jest konieczne, aby wiadomość została zapisana na komputerze adresata. Istotne jest natomiast, kiedy adresat mógł się z nią zapoznać.

Z ustaleń faktycznych wynika, że pozwana wypowiedziała umowę najmu z 21 stycznia 2015 r. ustnie podczas rozmowy telefonicznej w dniu 20 lipca 2015 r. a ponadto za pośrednictwem e-maila z tego samego dnia. Z uznanych za wiarygodne zeznań świadka A. M., jak i zeznań przesłuchanego za pozwaną W. B. wynika, że podczas rozmowy telefonicznej w dniu 20 lipca 2015 r. W. B. w imieniu pozwanej oświadczył, że chce zakończyć najem lokalu użytkowego na II piętrze budynku przy ul. (...) w P. o pow. 30 m ² a powódka przyjęła to oświadczenie prosząc tylko dodatkowo, by potwierdzić je e-mailem. Pozwana ujawniła w ten sposób jednoznacznie wolę zakończenia najmu a jej oświadczenie dotarło do powódki, która zapoznała się z jego treścią. Powoduje to, że wypowiedzenie to jest skuteczne.

Niezależnie od tego, pozwana wypowiedziała umowę najmu e-mailem, co jasno wynika zarówno z zeznań W. B. i świadka A. M., jak i wydruków wypowiedzeń z 20 lipca 2015 r., wydruku e-maila z 20 lipca 2015 r., zrzutu ekranu, obejmującego skrzynkę pocztową pozwanej (...) a nadto oględzin tejże skrzynki pocztowej a także zapisu logów z serwera (...).

Wbrew zarzutowi pozwanej, dla skuteczności wypowiedzenia nie było wymagane, aby powódka faktycznie, realnie zapoznała się z treścią wypowiedzenia dokonanego e-mailem. Jako podstawową zasadę polski ustawodawca przyjął zmodyfikowaną (kwalifikowaną) teorię doręczenia, zgodnie z którą oświadczenie woli złożone jest z chwilą, gdy zostało doręczone w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią, przy czym oświadczenie uważane jest za złożone, nawet jeśli adresat faktycznie nie zapoznał się z jego treścią (M. Safjan, w: Pietrzykowski, Komentarz, 2015, t. 1, art. 61, Nb 4, s. 310; P. Sobolewski, w: Osajda red. Komentarz do art. 61 k.c., 2017, wyd. 16, Legalis). Dla prawidłowego stosowania art. 61 k.c. nie wymaga się zatem badania, czy adresat rzeczywiście zapoznał się z oświadczeniem woli, ale weryfikuje się, czy istniała taka możliwość (wyrok SN z 23 kwietnia 2010 r., II PK 295/09, Lex nr 602254).

W przypadku oświadczenia woli złożonego w postaci elektronicznej (a taką jest e-mail) jest ono złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. Wprowadzenie oświadczenia woli należy uznać za dokonane z chwilą wpływu do serwera, z którego adresat może je ściągnąć do swojego komputera. Nie wymaga się więc odebrania wiadomości (ściągnięcia do komputera odbiorcy), wystarcza sama możliwość zapoznania się (tak S. Rudnicki, Komentarz do art. 61 k.c., LEX/el. teza 5).

W niniejszej sprawie z logów serwera (...) wynika jasno, że e-mail pozwanej z 20 lipca 2015 r. wysłany o godz. 18:09 z dołączonym plikiem *.pdf” zawierającym skan wypowiedzenia umowy najmu z 21 stycznia 2015 r. został wysłany z konta poczty elektronicznej prezesa zarządu komplementariusza pozwanej W. B. (...) w dniu 20 lipca 2015 r. o godz. 18:09 i zapisany na serwerze obsługującym konto poczty elektronicznej, wykorzystywane przez powódkę E. K. (...) tego samego dnia o godz. 18:22. Tym samym oświadczenie o wypowiedzeniu umowy najmu dotarło do powódki w sposób wymagany przez art. 61 § 2 k.c. i zostało jej skutecznie złożone.

Nieprawdopodobne było przy tym, o czym była już mowa, aby e-mail pozwanej został zablokowany przez filtr antyspamowy na serwerze obsługującym konto pocztowe powódki, czy w programie antyspamowym zainstalowanym na komputerze powódki. Po pierwsze, powódka nawet nie sprecyzowała, jakiego typu programu używa, ani czy jest to ogólny program antywirusowy, czy wyspecjalizowany firewall oraz nie podała, czy np. dodała do niego jakiekolwiek wyjątki (zaufane adresy). Po drugie, zważywszy że strony przez cały 2015 r. wzajemnie kontaktowały się ze sobą za pomocą poczty elektronicznej, wymiana tej korespondencji następowała bezproblemowo, a wzajemnie przesyłane e-maile zawierały załączniki (skany faktur) i występowała w tym zakresie regularność, ciągłość, nieprawdopodobne jest, by algorytmy stosowane przez ewentualny filtr antyspamowy (co do którego istnienia powódka nic precyzyjnego nie zeznała) nagle odmiennie zakwalifikowały wiadomość e-mail pochodzącą ze znanego adresu, z którego już wcześniej przychodziło wiele wiadomości i na który powódka wcześniej również wysyłała e-maile. Nadto, jak już wspomniano, powódka była niespójna w poszukiwaniu uzasadnienia dla twierdzenia o niedoręczeniu jej e-maila z 20 lipca 2015 r. Z jednej strony powoływała się na dostarczanie jej licznych niechcianych e-maili tzw. spamu w liczbie nawet kilkuset dziennie (co świadczy o zupełnie niedziałającym filtrze antyspamowym) i wywołane tym przepełnienie skrzynki odbiorczej; z drugiej zaś strony powoływała się na zablokowanie e-maila od pozwanej przez ten sam filtr (co świadczy o nad wyraz rygorystycznym filtrze antyspamowym, który jako niechciane kwalifikuje nawet e-maile od osób, z którymi adresat już wielokrotnie się kontaktował). Zarówno przepełnienia skrzynki odbiorczej, jak i stosowanie zbyt rygorystycznych algorytmów w filtrze antyspamowym było zaś nieprawdopodobne w kontekście dotychczasowej, bezproblemowej komunikacji stron za pośrednictwem tego samego medium, tj. poczty elektronicznej.

W konsekwencji Sąd przyjął, że e-mail pozwanej dotarł na serwer obsługujący skrzynkę odbiorczą poczty elektronicznej powódki a powódka w normalnym toku czynności mogła zapoznać się z wiadomością z 20 lipca 2015 r., tym bardziej, że tego samego dnia W. B. awizował taką wiadomość w rozmowie telefonicznej z powódką.

Nietrafny był też zarzut powódki podkreślający, że nie zostało wykazane, iż załącznik był możliwy do odczytania.

Wypowiedzenia zostały zeskanowane i zapisane w pliku „*.pdf”. Jest to otwarty format plików, służący do prezentacji, przenoszenia i drukowania treści tekstowo-graficznych, uznany przez (...) Organizację (...) jako obowiązujący standard ISO. Powszechnie wiadomo, że jest on bardzo popularny i masowo stosowany (podobnie jak np. pliki graficzne z popularnym rozszerzeniem „*.jpg”) a jego odczyt możliwy jest zarówno za pomocą osobnych programów (z których większość najbardziej popularnych jest bezpłatna), jak i programów wbudowanych, natywnie obecnych w najpopularniejszych systemach operacyjnych. O możliwości zapoznania się z treścią załączników do e-maila z 20 lipca 2015 r. dowodnie świadczy zresztą również to, że podczas oględzin na rozprawie 23 listopada 2016 r. zarówno otwarcie, jak i odczyt pliku „wypowiedzenie najmu.pdf” nie wywołał żadnych trudności.

Reasumując, wypowiedzenie w formie e-maila zostało złożone powódce, gdyż zostało wprowadzone do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że powódka mogła zapoznać się z jego treścią, było możliwe do odczytania i nie zostało zablokowane przez program antywirusowy, czy filtr antyspamowy (art. 61 § 2 k.c.).

Bezzasadny był zarzut powódki, jakoby wypowiedzenie z 20 lipca 2015 r. było bezskuteczne z uwagi na niezachowanie formy pisemnej, wymaganej przez strony dla zmian umowy zgodnie z § 9 umowy najmu (k. 10). Rzeczywiście, w § 9 umowy najmu z 21 stycznia 2015 r. strony postanowiły, że wszelkie jej zmiany wymagają formy pisemnej, pod rygorem nieważności. Zgodnie z art. 76 k.c., jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona czynność prawna między nimi ma być dokonana w szczególnej formie, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże § 9 umowy najmu dotyczy tylko „zmian” umowy, czyli tzw. czynności modyfikujących. Zmiana umowy to czynność prawna dwustronna, w rezultacie której treść dotychczasowego stosunku prawnego ulega przekształceniu. Wypowiedzenie nie jest zmianą umowy. Jest to oświadczenie woli jednej ze stron (a nie obu, jak w przypadku zmiany), w wyniku którego - po złożeniu go drugiej stronie - umowa ulega rozwiązaniu ze skutkiem natychmiastowym albo z zachowaniem ustawowego lub umownego okresu wypowiedzenia. Również ustawodawca wyraźnie rozróżnia „wypowiedzenie” od „zmiany” umowy, o czym świadczy treść art. 77 k.c. Zgodnie z art. 77 k.c., uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia (§ 1). Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę (§ 2). Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem (§ 3). Skoro ustawodawca nie tylko wyraźnie rozróżnia oba pojęcia „wypowiedzenia” od „zmiany umowy”, ale i odrębnie je reguluje (§ 2, § 3), to konsekwentnie należy przyjąć, że są to odmienne instytucje.

Odnosząc powyższe uwagi do realiów niniejszej sprawy stwierdzić należy, że wymaganie formy pisemnej pod rygorem nieważności, przewidziane w § 9 umowy najmu z 21 stycznia 2015 r., dotyczyło tylko zmian umowy a nie również jej wypowiedzenia. Kwestię wymagań, jakim winno odpowiadać wypowiedzenie, reguluje więc art. 77 § 2 k.c., zgodnie z którym, jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

Nadmienić należy, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajdują przepisy k.c. regulujące formę czynności prawnych w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311). Nowela nie zawiera bowiem przepisów przejściowych odnoszących się do zmian dokonanych w k.c., stąd zastosowanie znajdują ogólne reguły intertemporalne z art. 3 k.c. i art. XXVI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 94) a te przewidują, że do stosunków prawnych powstałych przed wejściem w życie k.c. (odpowiednio: noweli przepisów materialnoprawnych) stosuje się prawo dotychczasowe, chyba że przepisy noweli stanowią inaczej.

Niedochowanie formy pisemnej dla wypowiedzenia z 20 lipca 2015 r. umowy najmu z 21 stycznia 2015 r. nie powodowało jego nieważności a jedynie skutkowało ograniczeniami dowodowymi z art. 74 k.c., tj. ograniczeniem możliwości prowadzenia dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności, o czym była już mowa. Z uwagi na istnienie w niniejszej sprawie tzw. początku dowodu na piśmie, Sąd w oparciu o dowód z zeznań świadka A. M., przesłuchanie za pozwaną W. B., ale i w oparciu o dokumenty w postaci wypowiedzeń z 20 lipca 2015 r., wydruku maila z 20 lipca 2015 r. i zrzutu ekranu, obejmującego skrzynkę pocztową pozwanej (...) a nadto oględziny tejże skrzynki pocztowej a także zapis logów z serwera (...) ustalił, że wypowiedzenie rzeczywiście zostało złożone w formie e-maila.

Konkludując, wypowiedzenie z 20 lipca 2015 r. dotarło do powódki w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią i było skuteczne a jednocześnie nie było nieważne z uwagi na niezachowanie wymaganej formy pisemnej.

W konsekwencji przyjąć należy, że wypowiedzenie z 20 lipca 2015 r. doprowadziło do rozwiązania umowy najmu z 21 stycznia 2015 r. z zachowaniem 3-miesięcznego terminu wypowiedzenia, ze skutkiem na koniec miesiąca kalendarzowego, jak to strony przewidziały w § 7 ust. 2 umowy najmu. Oznacza to, że najem wygasł z dniem 31 października 2015 r. a zatem za listopad i grudzień 2015 r. czynsz powódce już się nie należy.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Powódka przegrała sprawę w całości, więc winna zwrócić pozwanej koszty niezbędne do celowej obrony. Na koszty te, zgodnie ze złożonym spisem kosztów (k. 111) składały się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej będącego adwokatem w kwocie 1.200 zł, opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa 17 zł, zwrot kosztów dojazdy pełnomocnika pozwanego na rozprawę w dniach 23 listopada 2016 r. i 24 lutego 2017 r. w postaci kilometrówki 374,42 zł i opłaty za autostradę 104 zł, tj. razem 1.695,42 zł.

SSR Przemysław Funka