Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 20 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Tomasz Józkowiak

Protokolant: Starszy protokolant sądowy Anita Kubale-Bacha

po rozpoznaniu 26 października 2018 r., w P.

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko M. L.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje zawartą 22 maja 2012 r. przed notariuszem E. G. (Repertorium A numer (...)) przez Z. L. i pozwaną umowę darowizny, której przedmiotem są udziały w nieruchomościach położonych w miejscowości N. S., dla których prowadzone są księgi wieczyste (...) za bezskuteczną w stosunku do powoda, celem umożliwienia zaspokojenia przysługującego powodowi wobec dłużnika Z. L. wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt I C 1404/12,

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda 16 217 zł (szesnaście tysięcy dwieście siedemnaście złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu,

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu 21 120 zł (dwadzieścia jeden tysięcy sto dwadzieścia złotych).

/-/ SSO Tomasz Józkowiak

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do tutejszego sądu 21 maja 2012 r. przeciwko pozwanej M. L., powód J. W. domagał się uznania za bezskuteczną w stosunku do niego umowę darowizny z 22 maja 2012 r., której przedmiotem są udziały w nieruchomościach położonych w miejscowości N. S., dla których prowadzone są księgi wieczyste (...). Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód podniósł, że przysługuje mu wierzytelność stwierdzona wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r. (I C 1404/12). W oparciu o tenże wyrok powód prowadził egzekucję z majątku dłużnika. W toku egzekucji okazało się, że dłużnik zbył udziały w nieruchomościach opisanych w żądaniu pozwu. W ocenie powoda czynność prawna mająca za przedmiot zbycie udziałów miała na celu udaremnienie przez dłużnika wykonania wyroku sądu, a więc została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela. Co więcej, doprowadziła ona do niewypłacalności dłużnika.

Postanowieniem z 13 lipca 2017 r. tutejszy sąd udzielił powodowi zabezpieczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania przez pozwaną przysługującego jej udziału w prawie własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej w miejscowości S., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) oraz przysługującego jej udziału w prawie własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej w miejscowości S., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...).

Pozwana M. L. zaskarżyła powyższe postanowienie zażaleniem.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania wywołanego zażalenie, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z 4 października 2017 r. (I ACz 1271/17) Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił zażalenie pozwanej, pozostawiając do orzeczenia końcowego rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego.

W odpowiedzi na pozew z 1 sierpnia 2017 r. pozwana M. L. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana podniosła zarzut braku legitymacji czynnej powoda, powołując się na zbycie przez niego wierzytelności na rzecz Ł. T. umową z 26 marca 2014 r. Zarzuciła wadliwe sformułowanie żądania pozwu poprzez niesprecyzowanie wierzytelności mającej podlegać ochronie. Pozwana podniosła również, że nie wystąpiła przesłanka pokrzywdzenia wierzyciela, co uniemożliwia uwzględnienie powództwa.

Sąd okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Prawomocnym wyrokiem z 13 lutego 2013 r. (sygn. akt I C 1404/12) Sąd Okręgowy we Wrocławiu zasądził od Z. L. na rzecz powoda J. W. 284 000 zł z ustawowymi odsetkami od 18 grudnia 2010 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu zaliczki wpłaconej przez powoda 29 czerwca 2004 r. na poczet ceny sprzedaży w związku z zawarciem warunkowej umowy sprzedaży udziałów w nieruchomościach.

okoliczności bezsporne, a nadto dowód:

- dokumenty zgromadzone w aktach Sądu Okręgowego we Wrocławiu, sygn. I C 1404/12

Zawartą przed notariuszem E. G. 22 maja 2012 r. umową darowizny Z. L. darował swojej żonie – pozwanej M. L. do jej majątku osobistego: (1) udział wynoszący ¼ w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości S., objętej księgą wieczystą (...) oraz (2) udział wynoszący 1/3 w prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości S., objętej księgą wieczystą (...).

okoliczności bezsporne, a nadto dowód:

- umowa darowizny z 22 maja 2012 r. - w aktach księgi wieczystej PO1N/00024109/0

Pismem z 14 maja 2012 r. powód wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Nowym Tomyślu o wszczęcie egzekucji należności stwierdzonej nakazem zapłaty wydanym w powołanej wyżej sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu (wydany w tej sprawie nakaz zapłaty błędnie uznano za prawomocny). W toku tego postępowania ujawnionym zostało, że dłużnik Z. L. zbył na rzecz pozwanej przysługujące mu udziały w nieruchomościach położonych w miejscowości S., dla których prowadzone są księgi wieczyste (...).

Pismem z 14 października 2013 r. powód wniósł do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Trzebnicy o wszczęcie egzekucji m.in. należności stwierdzonej powołanym wyżej wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r.

Powołane postępowania egzekucyjne nie doprowadziły do wyegzekwowania całości należności zasądzonej na rzecz powoda.

dowód:

- dokumenty zgromadzone w aktach Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym

w N. J. D., sygn. Km 1308/12,

- dokumenty zgromadzone w aktach Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym

w T. M. M., sygn. Km 1849/13,

- zeznania świadka Z. L.,

- zeznania powoda

Umową z 26 marca 2014 r. powód przeniósł na Ł. T. przysługująca mu wierzytelność stwierdzoną powołanym wyżej wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r. (sygn. I C 1404/12) za cenę 300 000 zł.

Pismem z 28 września 2015 r. Ł. T. uchylił się od skutków prawnych złożonego przez siebie przy zawieraniu powyższej umowy oświadczenia woli.

Prawomocnym wyrokiem z 5 kwietnia 2017 r. (sygn. I C 2146/15) Sąd Okręgowy we Wrocławiu zasądził od J. W. na rzecz Ł. T. 300 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie tytułem zwrotu ceny nabycia wierzytelności, uznając oświadczenie Ł. T. o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego przez siebie przy zawieraniu powołanej wyżej umowy z 26 marca 2014 r. oświadczenia woli za skuteczne.

dowód:

- umowa przelewu wierzytelności z 26 marca 2014 r. – k. 27-29,

- oświadczenie z 28 września 2015 r. o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli

– k. 31,

- wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 5 kwietnia 2017 r. z uzasadnieniem – k. 105-114,

- zeznania świadka Ł. T.,

- zeznania powoda

Nieprawomocnym wyrokiem tutejszego sądu z 9 października 2018 r. (sygn. XII C 2450/15) zasądzono od J. W. na rzecz Z. L. 308 816,42 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

okoliczność znana sądowi z urzędu

Przedstawiony stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów, które uznał za wiarygodne w zakresie, w jakim pozwoliły na dokonanie przedstawionych powyżej ustaleń.

Za niewiarygodne sąd uznał zeznania pozwanej i świadka Z. L. w zakresie, w jakim przedstawili oni motywy zawarcia objętej pozwem umowy darowizny z 22 maja 2012 r. W tym zakresie zeznania tychże osób były nieprzekonujące i sprawiały wrażenie nieszczerych. Nadto, moc tych zeznań (oceniana przez sąd na podstawie art. 233 § 1 k.p.c.) we wskazanym zakresie była zbyt słaba, aby w oparciu o te zeznania poczynić ustalenia co do motywów dokonania wspomnianej czynności prawnej. Wskazane osoby, jako strony tej umowy, są bowiem zainteresowani korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem niniejszej sprawy, w tym utrzymaniem pełnej skuteczności zawartej przez siebie umowy.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W myśl § 2 art. 527 k.c., czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Przewidziana w powołanym przepisie ustawy ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika jest określana jako skarga pauliańska. Jej celem jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego (czy wręcz nieuczciwego) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osób trzecich lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania, i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności.

Na podstawie cytowanego przepisu, który powód uczynił podstawą prawną wywiedzionego powództwa, można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość skorzystania przez uprawnionego z ochrony pauliańskiej: (1) istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności, (2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią, (3) pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, (4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, (5) uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią, (6) działanie osoby trzeciej w złej wierze. Dla skutecznego skorzystania ze skargi pauliańskiej wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić łącznie, a ciężar ich udowodnienia – zgodnie z regułą dowodową wynikającą z art. 6 k.c. – obciąża wierzyciela.

Przenosząc powyższe rozważania na okoliczności rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że zaistniały przesłanki do uwzględnienia powództwa skierowanego przeciwko pozwanej i uznania za bezskuteczną w stosunku do powoda zawartej przez dłużnika Z. L. z pozwaną umowy darowizny z 22 maja 2012 r.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powód wystąpił z powództwem przed upływem pięcioletniego terminu liczonego od dnia czynności, o jakim mowa w art. 534 k.c.

Nie budziło wątpliwości sądu, że istnieje godny ochrony interes wierzyciela w postaci wierzytelności. Wierzytelność powoda wynika z rozliczeń między nim a dłużnikiem, a dokładnie niezwróconej dotąd w całości zaliczki na poczet ceny sprzedaży zapłaconej przez powoda dłużnikowi jeszcze w 2004 r. Co istotne, została ona stwierdzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt I C 1404/12 (k. 8, 9). Przepis art. 527 k.c. nie wymaga, aby chroniona wierzytelność była wymagalna i aby stwierdzona została prawomocnym orzeczeniem sądu wydanym przed datą zaskarżonej czynności prawnej. Ubocznie jednak zauważyć należy, że w powołanym wyroku należność na rzecz powoda została zasądzona z ustawowymi odsetkami od 18 grudnia 2010 r., a więc od dat sprzed zawarcia zaskarżonej umowy darowizny, co oznacza, że już przed jej zawarciem była ona wymagalna.

Nie miała przy tym racji pozwana podnosząc, że powód nie posiada legitymacji czynnej w niniejszym procesie, a to z uwagi na zbycie stwierdzonej powołanym wyżej wyrokiem wierzytelności na rzecz Ł. T. umową z 26 marca 2014 r. Należy zauważyć, że Ł. T. uchylił się od skutków prawnych złożonego w tej umowie oświadczenia woli, zaś skuteczność tego uchylenia została potwierdzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 5 kwietnia 2017 r. (sygn. akt I C 2146/15). Konsekwencją uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli jest bezwzględna nieważność czynności prawnej. To zaś oznacza, że wierzytelność przysługująca powodowi nie została przez niego skutecznie zbyta, a tym samym jest on legitymowany czynnie w niniejszym procesie.

Dalej sąd zauważa, że w odniesieniu do umowy darowizny z 22 maja 2012 r. spełniona została również przesłanka dokonania przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią. Zawarta przez dłużnika z pozwaną umowa darowizny stanowi czynność prawną i – co istotne – została dokonana w sposób ważny, przy zachowaniu właściwej dla tej czynności formy.

Nie budziło wątpliwości sądu, że na skutek tej czynności prawnej doszło do pokrzywdzenia wierzyciela (powoda). Zgodnie z przywołanym już § 2 art. 527 k.c., czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Oczywistym jest, że udziały w nieruchomościach objętych zaskarżoną umową darowizny stanowiły składnik majątku dłużnika do którego mogła zostać skierowana egzekucja w celu zaspokojenia wierzytelności powoda. Już choćby z samej umowy darowizny wynika, że jej strony określiły wartość przedmiotu darowizny na 190 000 zł. Należy przy tym podkreślić, że obciążenie hipotekami objętych zaskarżoną umową nieruchomości nie ma znaczenia przy ocenie pokrzywdzenia wierzyciela. Należy bowiem zwrócić uwagę, że hipoteka nie jest środkiem egzekucyjnym, lecz stanowi jedynie środek zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności ułatwiający wierzycielowi prowadzenie egzekucji z danej nieruchomości. Ustanowienie hipoteki nie powoduje wszczęcia takiej egzekucji i nie przesądza, że w ogóle zostanie ona wszczęta. Przede wszystkim jednak sąd zauważa, że zakres ewentualnego postępowania egzekucyjnego determinowany jest wysokością egzekwowanej wierzytelności.

Dalej sąd zauważa, że wyzbycie się przez dłużnika objętych sporem udziałów w nieruchomościach spowodowało, że egzekucja do nich nie mogła zostać skierowana, a tym samym wierzytelność powoda nie mogła zostać zaspokojona. Potwierdza to w szczególności bezskuteczność egzekucji podlegającej ochronie wierzytelności. Wprawdzie w odpowiedzi na pozew pozwana powołuje się na okoliczność dysponowania przez dłużnika innymi składnikami majątkowymi do których mogła zostać skierowana egzekucja, niemniej jednak nie wykazuje, by ich wartość pozwalała na zaspokojenie wierzytelności, którą chronić ma wywiedziona skarga pauliańska. Ubocznie zaś wskazać należy, że powoływane przez pozwaną nieruchomości, dla których prowadzone są księgi wieczyste (...) nie są już własnością dłużnika. Fakt, że wszczęte na wniosek powoda postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do wyegzekwowania od dłużnika przysługującej powodowi należności w całości dodatkowo potwierdza stan niewypłacalności dłużnika, istniejący również w dacie wystąpienia przez powoda ze skargą pauliańską, jak i na dzień zamknięcia rozprawy. Wskazać również należy, że ponieważ zaskarżona umowa dokonana została pod tytułem darmym, powód nie miał możliwości zaspokojenia się z ekwiwalentu za udziały w nieruchomościach, które w innym przypadku przysługiwałby dłużnikowi. Stwierdzić zatem należy, że na skutek umowy darowizny z 22 maja 2012 r. dłużnik stał się niewypłacalny, a wierzyciel nie mógł wszcząć i prowadzić efektywnej egzekucji przeciwko niemu.

Na odmienną ocenę stanu niewypłacalności dłużnika nie wpłynęła akcentowana przez pozwaną okoliczność, że wyrokiem wydanym w sprawie o sygn. akt XII C 2450/15 tutejszy sąd zasądził od J. W. na rzecz dłużnika 308 816,42 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Sąd wziął bowiem pod uwagę, że wyrok ten nie jest jeszcze prawomocny, zaś stwierdzona nim wierzytelność jest przez powoda kwestionowana, a jej istnienie nie zostało wykazane w niniejszym postępowaniu. W konsekwencji, brak było również podstaw do otwarcia zamkniętej rozprawy na nowo w celu przeprowadzenia dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach tejże sprawy. Wniosek pozwanej w tym zakresie sąd okręgowy oddalił 20 listopada 2018 r. (k. 603). W toku postępowania pozwana nie wykazała przy tym, by wierzytelność podlegająca ochronie skargą pauliańską przestała istnieć lub z innego powodu nie mogła być egzekwowana.

W ocenie sądu omawiana czynność prawna została dokonana przez dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Dla skuteczności skargi pauliańskiej nie jest konieczne, by w zamiarze dłużnika leżało pokrzywdzenie wierzycieli, ani też by zamiar ten skierowany był przeciwko określonemu wierzycielowi. Wystarczy, że dłużnik ma świadomość pokrzywdzenia wierzycieli. Świadomość taka istnieje, gdy dłużnik wie, że na skutek czynności prawnej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciele będą mieli trudności z zaspokojeniem, a w konsekwencji nastąpi ich pokrzywdzenie (A. Ohanowicz [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 948; M. Pyziak-Szafnicka [w:] System prawa prywatnego, t. 6, s. 1259). Do przyjęcia, że dłużnik dokonywał czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wystarczy, by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 12 maja 2005 r., I ACa 1764/04). Nie jest przy tym konieczne, aby świadomość pokrzywdzenia dotyczyła konkretnego wierzyciela, w szczególności tego, który wystąpił ze skargą pauliańską.

W ocenie sądu dłużnik musiał mieć świadomość, że darując na rzecz żony udziały w nieruchomościach działa z pokrzywdzeniem wierzyciela. Czynnie uczestniczył on w postępowaniu sądowym, w którym zapadł wyrok stwierdzający istnienie wierzytelności podlegającej ochronie. Wyrok ten dotyczył przy tym wierzytelności istniejącej i wymagalnej przed datą dokonania zaskarżonej czynności prawnej. Musiał on zatem mieć świadomość, że powodowi przysługuje uprawnienie do dochodzenia tejże wierzytelności. Wyzbywając się wartościowego składnika swojego majątku, jako osoba dorosła, orientująca się w realiach rynkowych, musiał co najmniej przewidywać, że uniemożliwi to wierzycielowi zaspokojenie się z jego majątku. Zwłaszcza, gdy wziąć pod uwagę, że w toku postępowania pozwana nie wykazała, by dłużnik dysponował wówczas innym jeszcze majątkiem, który mógłby zostać przeznaczony na spłatę wierzytelności powoda. Podkreślić jednocześnie należy, że na korzyść powoda działało w niniejszej sprawie domniemanie wynikające z art. 529 k.c. Zgodnie z brzmieniem powołanego przepisu ustawy, jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Z przyczyn wcześniej omówionych wynika jednoznacznie, że skutkiem zaskarżonej czynności prawnej jest niewypłacalność dłużnika. Skoro zaś wspomnianą czynność stanowiła umowa darowizny, przyjąć należało, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Domniemanie to w żadnym razie nie zostało w toku procesu obalone. Bez znaczenia pozostawały dla rozstrzygnięcia sprawy wywody prezentowane przez pozwaną (w szczególności w czasie jej przesłuchania na rozprawie) co do tego, jaki cel przyświecał dłużnikowi i obdarowanej przy zawieraniu wspomnianej umowy. Okoliczności te pozostają bez znaczenia dla świadomości dłużnika działania z pokrzywdzeniem wierzyciela. W żadnym razie nie sposób jest z nich bowiem wyprowadzić wniosku, że z uwagi na cel zaskarżonej czynności dłużnik nie mógł przypuszczać, że doprowadzi do pokrzywdzenia wierzyciela wyzbywając się istotnego składnika swojego majątku.

Dalej sąd zauważa, że niewątpliwie na skutek zaskarżonej czynności osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, a zatem spełniona została kolejna przesłanka skuteczności roszczenia opartego na przepisie art. 527 k.c. Do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała taką korzyść, wystarczy bowiem wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało niekorzystną zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98). Co istotne, osoba trzecia uzyskuje „korzyść majątkową” w rozumieniu art. 527 k.c. także wtedy, gdy płaci za rzecz nabytą od dłużnika cenę odpowiadającą wartości rynkowej tej rzeczy. W przepisie art. 527 k.c. nie chodzi o korzyść majątkową w sensie potocznym, utożsamianą np. z nabyciem rzeczy za cenę niższą od wartości tej rzeczy. Korzyścią majątkową w rozumieniu art. 527 k.c. jest nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego, przedstawiającego pewną wartość, przy czym drugorzędne znaczenie ma cena nabycia (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 października 1999 r., I ACa 638/9). Pozwana, nabywając od dłużnika udziały w nieruchomościach, uzyskała taką właśnie korzyść majątkową. Co więcej, nabycie nastąpiło pod tytułem darmym.

Nie miało zaś w rozpoznawanej sprawie znaczenia, czy przy zawieraniu zaskarżonej czynności prawnej pozwana była w złej wierze. Zgodnie bowiem z art. 528 k.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Nawet, gdyby zaskarżona czynność prawna nie miała nieodpłatnego charakteru, wobec czego przepis art. 528 k.c. nie znajdowałby zastosowania, to i tak na korzyść powoda działałoby domniemanie z art. 527 § 3 k.c., zgodnie z którym jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Pozwana jest niewątpliwie osobą pozostającą w bliskim stosunku z dłużnikiem (jest jego żoną). Mając na względzie domniemanie wynikające z powołanego przepisu ustawy, to na pozwanej spoczywałby obowiązek wykazania, że nie wiedziała, ani przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o działaniu dłużnika, przy dokonywaniu zaskarżonej czynności, ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Obowiązkowi temu pozwana jednak nie sprostała. Zeznania przesłuchanego na wniosek pozwanej świadka (tj. dłużnika), z uwagi na ich niewielką moc dowodową, byłyby niewystarczające dla wykazania powyższej okoliczności.

Wobec spełnienia wszystkich przesłanek przewidzianych w art. 527 § 1 k.c., sąd uznał, że dokonana między dłużnikiem a pozwaną czynność prawna w postaci umowy darowizny udziałów w nieruchomościach z 22 maja 2012 r. jest bezskuteczna w stosunku do powoda.

Wskazuje się, że aby wyrok uwzględniający skargę pauliańską mógł odnieść pożądany skutek, jego sentencja powinna określać wierzytelność, której ochronie ma on służyć, czynność prawną, która w całości lub w części zostaje uznana za bezskuteczną, oraz stwierdzać, że jest ona bezskuteczna tylko w stosunku do powoda (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69; wyrok Sądu Najwyższego z 28 grudnia 1976 r., III CRN 302/76; wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 1995 r., III CZP 139/95). Nie można zgodzić się z pozwaną, że żądanie pozwu nie zostało prawidłowo skonstruowane. Powód wyraźnie wskazał, jakiej czynności prawnej domaga się ubezskutecznienia. To zaś, jaka wierzytelność ma podlegać ochronie wynikało jednoznacznie z uzasadnienia pozwu (k. 3), będącego częścią składową pozwu. Transponowanie oznaczenia tej wierzytelności do wyroku nie stanowiło zatem niedopuszczalnego wyjścia ponad żądanie pozwu.

To mając na uwadze, na podstawie powołanych wyżej przepisów, w punkcie 1. wyroku, sąd uznał zawartą 22 maja 2012 r. przed notariuszem E. G. (Repertorium A numer (...)) przez Z. L. i pozwaną umowę, której przedmiotem są udziały w nieruchomościach położonych w miejscowości N. S., dla których prowadzone są księgi wieczyste (...) za bezskuteczną w stosunku do powoda, celem umożliwienia zaspokojenia przysługującej powodowi wobec dłużnika Z. L. wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 13 lutego 2013 r., wydanego w sprawie o sygnaturze akt I C 1404/12.

O poniesionych przez strony kosztach procesu, w punkcie 2. wyroku, sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. i art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi w całości pozwaną jako przegrywającą proces.

Na koszty procesu poniesione przez powoda składały się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego 16 200 zł (ustalone na podstawie przepisów § 2 pkt 7 i § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10 800 zł za postępowanie przed sądem pierwszej instancji i 5400 zł za postępowanie zażaleniowe), co stanowiło łącznie 16 217 zł i taką też kwotę, w punkcie 2. wyroku, sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda.

W punkcie 3. wyroku, na podstawie przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd orzekł o nieuiszczonej przez powoda, a należnej Skarbowi Państwa opłacie sądowej od pozwu. Postanowieniem z powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości (k. 47). W związku z treścią art. 13 ust. 1 i art. 21 powołanej ustawy, opłata sądowa od pozwu wynosiła w niniejszej sprawie 21 120 zł (422 388,57 zł x 5%). Mając na uwadze brzmienie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd nakazał ściągnąć od pozwanej, jako przegrywającej proces, na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu nieuiszczoną opłatę sądową od pozwu.

/-/ SSO Tomasz Józkowiak