Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jarosław Grobelny

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2019 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa

(...) SA w W.

przeciwko

A. M.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwaną

od wyroku Sądu Rejonowego w Gnieźnie

z dnia 6 lutego 2019 r., sygn. akt I C 1892/18

1. oddala apelację;

2. zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 900 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania

apelacyjnego.

Jarosław Grobelny

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 12.03.2018r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. domagał się od pozwanej A. M. kwoty 12.863,71 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwana zawarła z nim trzy umowy pożyczki: w dniu 25.03.2015r. umowę pożyczki nr (...), w dniu 6.11.2015r. umowę pożyczki nr (...) oraz w dniu 10.07.2015r. umowę pożyczki nr (...).

Wyjaśnił, że na mocy zawartej umowy nr (...) pozwana zobowiązała się do spłaty 5.744,97 zł, na którą to kwotę składa się: 3.000,00 zł tytułem kwoty pożyczki netto, 235,77 zł tytułem odsetek umownych, 487,20 zł tytułem opłaty przygotowawczej, w tym dodatkowej opłaty przygotowawczej, 480,00 zł tytułem ubezpieczenia oraz 1.542,00 zł tytułem opłaty za dodatkową usługę w postaci obsługi pożyczki w domu klienta. Powód zauważył, że pozwana dokonała wpłat w łącznej wysokości 4.620,75 zł i sprecyzował, że do uregulowania całości zobowiązania pozostała kwota 1.058,86 zł, w skład której wchodzi: 820,07 zł tytułem kapitału oraz 238,79 zł tytułem należnej opłaty za obsługę pożyczki w domu.

Wskazał, że zgodnie z postanowieniami umowy nr (...) pozwana zobowiązała się do spłaty: 5.500,00 zł tytułem całkowitej kwoty pożyczki, 40,00 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 1.540,00 zł tytułem prowizji za udzielenie pożyczki oraz 531,59 zł tytułem odsetek umownych oraz że w skład łącznej kwoty zobowiązania do spłaty wchodzi także c płata za skorzystanie dobrowolnych, dodatkowych usług w P. E. w wysokości 2.165,00 zł (w tym: 50,00 zł tytułem opłaty za dostarczenie gotówki, 300,00 zł tytułem opłaty za świadczenia spłaty w domu klienta oraz 1.815,00 zł tytułem opłaty za (...)). Pozwana dokonała wpłat w łącznej wysokości 2.226,04 zł, a do uregulowania całości zobowiązania pozostała kwota 6.635,80 zł, w skład której wchodzi: 6.583,83 zł tytułem kapitału, 36,97 zł tytułem odsetek umownych oraz 15,00 zł tytułem należnej opłaty za świadczenie spłaty w domu klienta.

Powód wyjaśnił również, że na mocy zawartej umowy nr (...) pozwana zobowiązała się do spłaty: 4.700,00 zł tytułem całkowitej kwoty pożyczki, 40,00 zł tytułem opłaty przygotowawczej, 1.316,00 zł tytułem prowizji za udzielenie pożyczki oraz 685,20 zł tytułem odsetek umownych oraz że w skład łącznej kwoty zobowiązania do spłaty wchodzi także opłata za skorzystanie z dobrowolnych, dodatkowych usług w P. E. w wysokości 2.051,00 zł (w tym: 50,00 zł tytułem opłaty za dostarczenie gotówki, 450,00 zł tytułem opłaty za świadczenia spłaty w domu klienta oraz 1.551,00 zł tytułem opłaty za (...)). Powód zauważył, że pozwana dokonała wpłat w łącznej wysokości 2.858,15 zł i sprecyzował, że do uregulowania całości zobowiązania pozostała kwota 5.169,05 zł, w skład której wchodzi: 5.125,92 zł tytułem kapitału, 28,13 zł tytułem odsetek umownych oraz 15,00 zł tytułem należnej opłaty za świadczenie spłaty w domu klienta. Dnia 12.04.2016r. strona powodowa dokonała wypowiedzenia umowy pożyczki nr (...), co skutkowało natychmiastową wymagalnością całości zobowiązania. (k. 2-4)

Nakazem zapłaty z dnia 23 marca 2018 r. referendarz sądowy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. (k. 26)

W ustawowym terminie pozwana A. M. złożyła sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa. Pozwana zarzuciła złamanie zapisów umowy pożyczek, brak wizyt przedstawiciela powoda, co uniemożliwiło spłatę pożyczek zgodnie z harmonogramem spłat, nieprzejrzyste formułowanie umów pożyczek, jak również naliczanie wysokich opłat i stosowanie praktyk świadczących o pozyskiwaniu przez pożyczkodawcę ukrytego źródła zysku, złożenie pozwu trzech różnych pożyczek jako jednoznaczne w sytuacji, kiedy każda z umów pożyczek posiada inne zapisy i powinny być one rozpatrywane osobno, co zwiększa ewentualne koszty procesu, naruszenie prawa w pożyczce nr (...) zgodnie z orzeczeniem Prezesa UOKiK nr RWA-2/2015 oraz nierespektowanie praw wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim. Pozwana wniosła także o zasądzenie kosztów procesu na jej rzecz według norm przepisanych.

Pozwana przyznała, że w czasie spłaty pożyczki nastąpiły z jej winy pewne opóźnienia, jednak w dniu 4.04.2016r. po raty pożyczki zgłosił się T. K., z którym zostało zawarte porozumienie odnośnie kwot i harmonogramu dalszym spłat. Pozwana zauważyła, że po tej wizycie nastąpiło przerwanie wizyt doradców po dalsze raty, co naruszało zapisy umowy o umożliwieniu spłaty poprzez doradcę w miejscu zamieszkania. Wywiodła, że pożyczkodawca dolicza do kwoty spłaty wysokie koszty usług dodatkowych, które stanowią 35-40% otrzymanej kwoty przez pożyczkobiorcę. Wskazała, że rozpatrywanie trzech pożyczek w jednym pozwie jest nieodpowiednie, ponieważ każda z umów posiada inne zapisy i treści. W ocenie pozwanej w umowie pożyczki nr (...) powód ustalił koszty, których wielkość kwestionuje Prezes UOKiK w orzeczeniu RWA-2/2015, w związku z czym pozwana złożyła reklamację z prośbą o ponowne przeliczenie kwestionowanych kosztów pożyczki, która nie została uznana. Zauważyła, że w umowach nr (...) powód zaniechał stosowania tych opłat, jednak zastosował procentowe opłaty za „Pakiet elastyczny”, które jej zdaniem również są wygórowane. Wskazała, że brak zgody na te koszty wyklucza otrzymanie pożyczki w miejscu zamieszkania.

Na rozprawie sądowej z dnia 19 grudnia 2018 r. pozwana podtrzymała swoje stanowisko w sprawie, a także złożyła do akt potwierdzenia dwóch wpłat dokonanych w dniu 4 kwietnia 2016 r. w wysokości po 100 złotych każda. Wniosła również o rozłożenie świadczenia na raty. Strona powodowa zobowiązana przez Sąd do wskazania sposobu rozliczenia wpłat przez pozwaną z dnia 4 kwietnia 2016 r., wskazała, że kwota objęta żądaniem pozwu została pomniejszona o dokonaną przez pozwaną wpłatę w wysokości 100 zł. W dalszym toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska.

Wyrokiem z 6 lutego 2019r. Sąd Rejonowy w Gnieźnie zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.317,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia 12 marca 2018r. do dnia zapłaty (pkt 1 wyroku), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2 wyroku), a w pkt 3 wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.133,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. (k. 132)

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania:

W dniu 25.03.2015r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z A. M. umowę pożyczki pieniężnej nr (...). Na mocy umowa spółka udzieliła pozwanej pożyczki na kwotę 3.000,00 zł na okres 60 tygodni. Zgodnie z umową pożyczki poza zwrotem kapitału i odsetkami pozwana zobowiązana była uiścić: opłatę przygotowawczą w wysokości 348,00 zł, koszty ubezpieczenia w wysokości 480,00 zł, dodatkową opłatę przygotowawczą w wysokości 139,20 zł, łączną kwotę odsetek należnych pożyczkodawcy w wysokości 235,77 zł oraz opłatę za obsługę pożyczki w domu w wysokości 1.542,00 zł. Roczna stopa oprocentowania pożyczki na dzień zawarcia umowy wynosiła 10,00%. Łączne wysokość zobowiązania do spłaty wynosiła 5.744,97 zł.

Strony ustaliły, że pożyczkobiorca zobowiązał się dokonać spłaty pożyczki w 60 ratach tygodniowych w wysokości 95,72 zł każda, zaś wysokość ostatniej będzie wynosić 95,75 zł.

Zgodnie z punktem 3 umowy, spłata łącznego zobowiązania do spłaty następować miała wyłącznie gotówką za pośrednictwem przedstawiciela w miejscu zamieszkania klienta. Decyzja o wyborze opcji obsługi pożyczki w domu była ostateczna i nie podlegała zmianie w trakcie trwania umowy. Natomiast zgodnie z punktem 15 umowy opłata za obsługę pożyczki w domu pobierana była jako procent wpłacanej przez klienta kwoty obliczony poprzez podzielenie kwoty stanowiącej opłatę za obsługę pożyczki w domu, przez kwotę stanowiącą łączne zobowiązanie do spłaty. Procent ten mógł ulegać zmianie w przypadku zmian oprocentowania powodującego zmianę łącznego zobowiązania do spłaty.

Zgodnie z postanowieniem zawartym w punkcie 11 umowy pożyczki, spłata przez kredytobiorcę całości lub części pożyczki przed terminem ustalonym w umowie nie zwalniała pożyczkobiorcy od obowiązku zapłaty opłaty za obsługę pożyczki w domu. W przypadku, gdy klient opóźniał się ze spłatą kwoty równej co najmniej dwóm pełnym ratom pożyczki, pożyczkodawca miał prawo wezwać pożyczkobiorcę do zapłacenia zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, a w przypadku braku zapłaty mógł wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od doręczenia wypowiedzenia. Po upływie okresu wypowiedzenia umowy, pożyczkodawca miał prawo dochodzić od pożyczkobiorcy zwrotu całości niespłaconej kwoty łącznego zobowiązania oraz naliczyć odsetki za opóźnienie od zaległej kwoty brutto pożyczki, według ostatniej, aktualnej stopy rocznej oprocentowania pożyczki za okres do dnia rozwiązania umowy (punkt 17 umowy). Nadto strony ustaliły w pozycji C. wysokość opłaty przygotowawczej na sumę 348 złotych, a dodatkowej opłaty przygotowawczej na sumę 139,20 złotych. W ust. 2 umowy wskazano, że dodatkowa opłata przygotowawcza stanowi wynagrodzenie za uruchomienie Opcji obsługi pożyczki w domu i dostarczenie gotówki.

W dniu 10.07.2015 r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z pozwaną A. M. umowę o pożyczkę pieniężną nr (...). Na mocy umowy spółka udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 4.700,00 zł na okres 90 tygodni od dnia zawarcia umowy. W umowie strony ustaliły, że powód pobiera prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 1.316,00 zł oraz opłatę przygotowawczą w wysokości 40 zł. Pozwana skorzystała z dobrowolnych usług w P. E., których opłata wynosiła 2.051,00 zł, w tym: 50,00 zł tytułem części opłaty dotyczącej dostarczenia gotówki, 450,00 tytułem części opłaty dotyczącej świadczenia spłaty w domu oraz 1.551,00 zł tytułem części opłaty dotyczącej (...). Strony umowy ustaliły, że pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy procentowej, która na dzień zawarcia umowy wynosi 10,00% w stosunku rocznym. Roczna Rzeczywista Stopa Oprocentowania wynosiła 55,22%. Łączne zobowiązanie do spłaty wynikające z przedmiotowej umowy pożyczki wynosiło 8.792,20 zł.

Pozwana zobowiązała się do spłacenia całości zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy w formie 90 rat płatnych co tydzień. Strony ustaliły, że wysokość każdej z rat wynosi 97,70 zł, zaś wysokość ostatniej 96,90 zł.

W umowie ustalono, że w przypadku, gdy pożyczkobiorca opóźnia się ze spłatą kwoty równej co najmniej dwóm pełnym ratom, pożyczkodawca ma prawo wezwać go od zapłacenia zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, a w przypadku braku zapłaty może wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od doręczenia wezwania do zapłaty (ust. 42). Po upływie okresu wypowiedzenia umowy, pożyczkodawca ma prawo dochodzić zwrotu całości niespłaconej kwoty łącznego zobowiązania do spłat oraz naliczyć odsetki za opóźnienie za okres od dnia rozwiązania umowy.

W dniu 6.11.2015r. powód (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z pozwaną A. M. umowę o pożyczkę pieniężną nr (...). Na mocy umowy spółka udzieliła pozwanej pożyczki w kwocie 5.500,00 zł na okres 60 tygodni od dnia zawarcia umowy. W umowie strony ustaliły, że powód pobiera prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 1.540,00 zł oraz opłatę przygotowawczą w wysokości 40 zł. Pozwana skorzystała z dobrowolnych usług w P. E., których opłata wynosiła 2.165,00 zł, w tym: 50,00 zł tytułem części opłaty dotyczącej dostarczenia gotówki, 300,00 tytułem części opłaty dotyczącej świadczenia spłaty w domu oraz 1.815,00 zł tytułem części opłaty dotyczącej (...). Strony umowy ustaliły, że pożyczka jest oprocentowana według stałej stopy procentowej, która na dzień zawarcia umowy wynosi 10,00% w stosunku rocznym. Roczna Rzeczywista Stopa Oprocentowania wynosiła 79,75%. Łączne zobowiązanie do spłaty wynikające z przedmiotowej umowy pożyczki wynosiło 9.776,59 zł.

Pozwana zobowiązała się do spłacenia całości zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy w formie 60 rat płatnych co tydzień. Strony ustaliły, że wysokość każdej z rat wynosi 162,95 zł, zaś wysokość ostatniej 162,54 zł.

W umowie ustalono, że w przypadku, gdy pożyczkobiorca opóźnia się ze spłatą kwoty równej co najmniej dwóm pełnym ratom, pożyczkodawca ma prawo wezwać go od zapłacenia zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy, a w przypadku braku zapłaty może wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od doręczenia wezwania do zapłaty (ust. 42). Po upływie okresu wypowiedzenia umowy, pożyczkodawca ma prawo dochodzić zwrotu całości niespłaconej kwoty łącznego zobowiązania do spłat oraz naliczyć odsetki za opóźnienie za okres od dnia rozwiązania umowy.

Powód udzielił pozwanej pożyczek zgodnie z umową.

Pozwana w dniu 20.03.2016r. złożyła drogą e-mailową reklamację dotyczą umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 25.03.2015r. Wskazała, że zgodnie z decyzją Prezesa UOKiK nr RWA-2/2015 dotyczącą stosowania opłat za obsługę pożyczki niezgodnych z prawem, oczekuje ponownego przeliczenia zakwestionowanych opłat oraz poinformowała powoda o wstrzymaniu się ze spłatą wymaganych rat w/w pożyczki do czasu otrzymania od powoda wyliczonych właściwych opłat.

Pismem z dnia 4 kwietnia 2016 r. powód uznał reklamację pozwanej w całości za niezasadną, wskazując, że decyzja Prezesa UOKiK, na którą A. M. powołała się w reklamacji dotyczy umów pożyczek zawartych po 1 sierpnia 2015 r. Strona powodowa poinformowała pozwaną, że z powodu zaległości w spłacie rat pożyczki przekraczającym dwóm pełnym ratom, podjęła decyzję o przekazaniu obsługi zobowiązania do Centrum Windykacji.

Wobec zaprzestania dokonywania spłat - zgodnie z umową - pismem z dnia 12 kwietnia 2016 r. strona powodowa wypowiedziała pozwanej umowy pożyczek. Wypowiedzenie zostało wysłane na adres zamieszkania pozwanej, który podała w chwili zawarcia umowy.

Pismem z dnia 14 maja 2016 r. powód skierował do pozwanej przedsądowe wezwanie do zapłaty. Łączne zadłużenie (...) S.A. oznaczył na kwotę 12.863,71 zł.

Strona powodowa w dniu 27 maja 2016 r. skierowała do pozwanej pismo z prośbą o kontakt z Centrum Windykacji celem ustalenia warunków spłaty zadłużenia i wstrzymania sprawy na etapie przed sądowym.

W dniu 18 kwietnia 2017 r. pozwana skierowała pismo do powoda, w którym zarzuciła niestosowanie się przez stronę powodową do ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. poprzez niewskazanie w umowach pożyczki informacji o rocznej stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, w związku z czym korzysta z danego jej prawa do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów zgodnie z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim.

Pismem z dnia 26 kwietnia 2017 r. powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie, wskazując, że odpowiedź na reklamację z dnia 4 kwietnia 2016 r. wyczerpała zgłoszone zastrzeżenia i nie uległa zmianie.

Pozwana A. M. uzyskuje stały dochód w wysokości 2100 zł brutto. Gospodarstwo domowe prowadzi wraz z mężem, który prowadzi działalność gospodarczą. Na ich utrzymaniu pozostaje jedno dziecko. Miesięczne koszty utrzymania mieszkania wynoszą około 1000 złotych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie następujących dowodów: dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, których prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron, przy czym Sąd I instancji nie znalazł również podstaw, aby uczynić to z urzędu.

Oceniając dowód z przesłuchania stron, z ograniczeniem do strony pozwanej, Sąd Rejonowy uznał, że dowód ten zasługiwał na wiarę w zakresie, w jakim dotyczył sytuacji majątkowej pozwanej. Z kolei w pozostałej części, tj. co do dokonanych uzgodnień z przedstawicielem strony powodowej, Sąd uznał tenże dowód za niewiarygodny, gdyż nie znajdował on potwierdzenia w jakimkolwiek dokumencie, czy to złożonym przez pozwaną, czy to przez stronę powodową. Dokumenty złożone przez pozwaną do akt sprawy stanowiły jedynie potwierdzenie dokonania dwóch wpłat na kwotę po 100 zł każda.

Sąd I instancji oddalił wniosek pozwanej o wyznaczenie dodatkowego terminu do ustosunkowania się do twierdzeń strony powodowej w piśmie z dnia 28.01.2019r. Uwzględnienie wniosku spowodowałoby konieczność odroczenia rozprawy, a obowiązkiem Sądu jest przeciwdziałanie przewlekaniu postępowania (art. 6 k.p.c.). Nadto w piśmie strony powodowej nie zostały podniesione żadne nowe okoliczności, które wymagałyby podjęcia obrony przez pozwaną, a zatem nie było potrzeby zobowiązywania pozwanej do ustosunkowania się do jego treści.

Sąd Rejonowy zważył, że powództwo w przeważającej części zasługiwało na uwzględnienie z poniższych względów:

(...) S.A. z siedzibą w W. dochodził w niniejszej sprawie wierzytelności wynikających z: umowy pożyczki nr (...) z dnia 25.03.2015r., umowy pożyczki nr (...) z dnia 10.07.2015 r. oraz umowy pożyczki nr (...) z dnia 6.11.2015r.

Zgodnie z art. 720 k.c., przez umowę pożyczki pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Do umów zawartych z pozwaną znajdowały zastosowanie również przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 993, dalej jako: u.k.k.). Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.k.k., przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę kredytu konsumenckiego uznaje się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim).

Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie bezspornym był sam fakt zawarcia wskazanych wyżej umów pożyczek, jak również ich wypowiedzenie.

Pozwana zarzuciła zaprzestanie wizyt doradców powoda w miejscu jej zamieszkania, co uniemożliwiło jej dalszą spłatę pożyczek, kwestionowała naliczanie zbyt wysokich opłat przez pożyczkodawcę, w tym naliczanie opłat za obsługę pożyczki w domu powołując się na decyzję Prezesa UOKiK RWA-2/2015, oraz dochodzenie roszczeń z tytułu trzech pożyczek w jednym pozwie.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 191 k.p.c., powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne ani też nie zachodzi niewłaściwość sądu według przepisów o właściwości bez względu na wartość przedmiotu sporu. Nadto, w myśl przepisu art. 505 ³ § 2 k.p.c. w postępowaniu uproszczonym połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. Roszczenia skierowane przeciwko pozwanej pochodziły z trzech umów pożyczki, a więc były to umowy tego samego rodzaju. W konsekwencji Sąd Rejonowy wskazał, że w okolicznościach niniejszej sprawy należało stwierdzić, że powód miał prawo dochodzić należności wynikających z umów zawartych z pozwaną w jednym pozwie. Co więcej, przedmiotowa kumulacja roszczeń może być - i w istocie w niniejszej sprawie była - korzystna dla strony pozwanej, albowiem doprowadziła do zasądzenia niższych kosztów zastępstwa procesowego, niż gdyby miało to miejsce w sytuacji, gdy powód dochodziłby każdego z roszczeń odrębnie.

Odnosząc się z kolei do zaprzestania wizyt doradców powoda w miejscu zamieszkania pozwanej, Sąd Rejonowy wskazał, że w e-mailu z dnia 20.03.2016r., w którym pozwana złożyła reklamację dotyczącą umowy pożyczki nr (...) zawartej w dniu 25.03.2015 r., pozwana poinformowała powoda o wstrzymaniu się ze spłatą wymaganych rat pożyczki do czasu otrzymania od powoda wyliczonych właściwych opłat. Można zatem przyjąć, że to z inicjatywy z inicjatywy pozwanej doszło do zaprzestania dokonywania spłat rat pożyczki, co skutkowało wypowiedzeniem zawartych przez nią umów. Nadto można wskazać, że pozwana sama przyznała w sprzeciwie, że była świadoma istnienia zadłużenia, że z jej winy „nastąpiły pewne opóźnienia”, nadto w odpowiedzi na pismo reklamacyjne również strona powodowa poinformowała pozwaną (k. 40), że zaległość w płatności przekracza dwie pełne raty pożyczki, uprawniające stronę powodową do wypowiedzenia umowy. Sąd Rejonowy zauważył, że po dokonaniu wypowiedzenia umowy trudno czynić zarzut stronie powodowej, że zaprzestała wizyt, skoro stosunek umowny uległ rozwiązaniu. Z załączonego przez stronę powodową zestawienia wpłat (k. 101- 104) wynika, że wizyty przedstawiciela powódki zakończyły się dopiero po wypowiedzeniu umowy, a wcześniej miały miejsce regularnie, zgodnie z postanowieniami umowy.

W ocenie Sądu Rejonowego nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut pozwanej, że z przedstawicielem strony powodowej dokonała „wiążących uzgodnień”, a mimo tego nastąpiło przerwanie wizyt doradców po odbiór kolejnych rat. Wskazać należy bowiem, że w każdej z trzech umów zawarto zastrzeżenie, że wszelkie zmiany umowy winny być dokonywane w formie pisemnej, a zatem „uzgodnienia”, na których istnienie powoływała się pozwana, na przykład przewidujące różne terminy spłaty, również winny zostać dokonane w takiej formie. Nadto pozwana nie złożyła żadnych wniosków dowodowych na wykazanie dokonanej zmiany umowy. Sąd Rejonowy podkreślił, że nawet gdyby uznać za prawdziwe twierdzenia pozwanej, że uzgodniła ustnie te kwestie z przedstawicielem powodowej spółki, to bez pisemnej zmiany umowy, byłyby one bezskuteczne.

Z kolei wobec podniesionych zarzutów co do prawidłowości i zgodności z prawem naliczonych przez stronę powodową opłat, Sąd Rejonowy ocenił te opłaty pod względem ich zgodności z prawem, w szczególności z przepisami u.k.k. i art. 385 ¹ § 1 k.c.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji zauważył, że dla wszystkich trzech zawartych przez pozwaną umów nie znajdował zastosowania art. 36a u.k.k., przewidujący maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, albowiem umowa została zawarta 10.07.2015r., a przepis art. 36a wszedł został wprowadzony mocą art. 7 pkt 5 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1357) i obowiązuje od dnia 11.03.2016r. Zdaniem Sądu Rejonowego brak takiej regulacji przy zawarciu przez pozwaną pierwszej umowy nie powoduje jednakże, że jej postanowienia nie podlegają kontroli przez pryzmat art. 385 ¹ § 1 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego część z postanowień umowy pożyczki nr (...) stanowiło klauzule abuzywne. Zgodnie z kolei z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są zaś te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

Przez działanie wbrew dobrym obyczajom należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron tego stosunku. Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków stron, wynikających z umowy, a niekorzyść konsumenta (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, Legalis nr 1508206). W ocenie Sądu Rejonowego samo zastrzeżenie opłaty za obsługę pożyczki nie musi być a priori uznane za naruszające interesy konsumenta. O ile jednak świadczenie ze strony pożyczkodawcy jest ekwiwalentne w stosunku do rzeczywistego kosztu poniesionego przez przedsiębiorcę, a przedsiębiorca wykaże ich poniesienie, możliwym jest uznanie takiego postanowienia umowy za zgodne z prawem. Sąd Rejonowy wskazał, że ustalone opłaty czy prowizje nie mogą w sposób rażący odbiegać od wartości wykonywanych przez przedsiębiorcę usług stanowiących ich ekwiwalent. W przeciwnym bowiem razie postanowienia takie trzeba będzie uznać za wyraz nadużycia silniejszej pozycji pożyczkodawcy, który wykorzystuje ją do uzyskiwania od swojego kontrahenta świadczeń, za które w istocie nie daje nic w zamian.

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że dla uznania postanowienia umownego za klauzulę niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., konieczne jest również wykazanie, że postanowienie rażąco narusza interesy konsumenta. Nie jest więc wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie istotnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta). Należy uwzględnić nie tylko interesy o wymiarze ekonomicznym, ale inne, zasługujące na ochronę dobra konsumenta, jak jego zdrowie, czas, dezorganizację zajęć, prywatność, poczucie godności osobistej czy satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści. Przyjmuje się, że postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie, znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Sąd Rejonowy zauważył, że pozostaje bezspornym, iż powód posługiwał się nieuzgodnionym indywidualnie wzorcem umowy, a opłaty dodatkowe przewidziane w umowie oraz postanowienia umowne ich dotyczące nie stanowiły głównych świadczeń stron. Głównym świadczeniem w przypadku umowy pożyczki jest zwrot pożyczonych pieniędzy oraz - przy pożyczce odpłatnej - świadczenie, które stanowi wynagrodzenie za udzielenie kredytu, takie jak odsetki czy prowizja, a postanowienia określające świadczenia dodatkowe, które nie są związane z udzieleniem kredytu nie są postanowieniami określającymi świadczenia główne.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Rejonowy za klauzulę abuzywną uznał postanowienie umowy, zastrzegające w umowie nr (...) opłatę przygotowawczą i dodatkową opłatę przygotowawczą na łączna kwotę 487,20 złotych. Należy wskazać, że samo zastrzeżenie opłaty przygotowawczej nie jest niedopuszczalne. Powód jednak winien wykazać, że w istocie poniósł jakiekolwiek koszty związane z przygotowaniem dokumentacji czy sprawdzeniem zdolności kredytowej pozwanej, a nadto winien w umowie wyraźnie zaznaczyć, jakie to świadczenia złożyły się na taką opłatę. Pożyczkodawca zaniechał wykazania poniesienia takich kosztów, w stosunku do dodatkowej opłaty przygotowawczej ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że obejmuje ona wynagrodzenie za uruchomienie opcji pożyczki w domu oraz dostarczenie gotówki do domu klienta. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, iż dla firmy udzielającej profesjonalnie pożyczek osobom fizycznym, koszty przygotowania umowy czy też nawet sprawdzenia zdolności kredytowej kredytobiorcy nie będą wynosiły 348 złotych, stanowiąc przy tym ponad 10 procent całkowitej kwoty pożyczki, a łącznie z „dodatkową opłatą przygotowawczą” niemal 500 złotych. Należy zauważyć, że strona powodowa nie wykazała w toku niniejszego postępowania dwóch okoliczności - po pierwsze, aby opłaty te były rzeczywiście niezbędne z punktu widzenia realizacji obowiązków umowy pożyczki, a po drugie, że poniosła je w wysokości wskazanej w umowie pożyczki. Opłata przygotowawcza, jeśli miałaby służyć pokryciu poniesionych przez pożyczkodawcę kosztów czynności związanych z przygotowaniem umowy pożyczki, to taka okoliczność winna być po pierwsze wskazana w umowie, a po drugie powód winien wskazać, że poniósł z tego tytułu jakiekolwiek wydatki, lub przynajmniej zastrzeżona kwota winna nie pozostawać w sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego. Pogląd taki znalazł również odzwierciedlenie w decyzji Prezesa UOKiK z dnia 20 kwietnia 2015 roku nr RWA-2/2015, który akcentował brak ekwiwalentności dodatkowej opłaty przygotowawczej względem wartości usługi świadczonej przez spółkę.

Zdaniem Sądu Rejonowego również postanowienia umowy pożyczki nr (...) z dnia 25.03.2015r. dotyczące pobierania opłaty za obsługę pożyczki w domu kształtowały obowiązki pozwanej jako pożyczkobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interes. Zgodnie z treścią umowy opłata za obsługę pożyczki w domu pobierana była jako procent wpłacanej przez klienta kwoty obliczony poprzez podzielenie kwoty stanowiącej opłatę za obsługę pożyczki w domu przez kwotę stanowiącą łączne zobowiązanie do spłaty. W niniejszej sprawie została ustalona na poziomie 1.542,00 zł. Opłata ta pobierana jest w zamian za odbiór rat pożyczki w miejscu zamieszkania konsumenta przez przedstawiciela pożyczkodawcy. Sąd Rejonowy nie neguje samej możliwości obciążenia konsumenta opłatą za przedmiotową usługę dodatkową, niemniej jednak zdaniem Sądu I instancji wzorzec umowy w tym zakresie winien zawierać jasne i zrozumiałe dla przeciętnego konsumenta zasady obliczania wysokości takiej opłaty, a jej wysokość winna odpowiadać wartości realizowanego w ramach niej świadczenia. Określony zaś w umowie sposób wyliczenia opłaty oraz jej wysokość w kwocie stanowiącej w niniejszej sprawie ponad 50% kwoty pożyczki udzielonej pozwanej, nie odzwierciedla rzeczywiście ponoszonych kosztów z tytułu obsługi pożyczki w miejscu zamieszkania pożyczkobiorcy. Nadto, Sąd Rejonowy miał na względzie, iż wysokość tej opłaty we wskazanej wysokości jest rażąco wygórowana i uzależniona jedynie od wysokości przyznanych do dyspozycji środków oraz okresu spłaty pożyczki, a także bez uwzględnienia ekwiwalentności świadczonej usługi.

Zdaniem Sądu I instancji, powyższe postanowienia umowne naruszają istotnie interesy konsumenta i mogą prowadzić do uzyskania przez stronę powodową nieuzasadnionych korzyści finansowych oraz nadmiernego obciążenia konsumenta.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko pozwanej, że treść wskazanego postanowienia umownego pozostaje w wyraźnej sprzeczności z decyzją z dnia 20.04.2015 r. nr RWA (...) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który uznał, że stosowany przez przedsiębiorcę (...) S.A. z siedzibą w W. sposób obliczania opłaty za obsługę pożyczki w domu, za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazał wprowadzenie opłaty za obsługę w domu, w wysokości stałej (zryczałtowanej), określonej w tabeli opłat i naliczanej za każde zdarzenie, tj. za każdą zakontraktowaną wizytę w domu klienta. Pożyczkobiorca został ukarany karą pieniężną za naruszenie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zobowiązany do zaniechania stosowania wskazanej praktyki oraz wprowadzenia określonych zamian we wzorcu umownym w terminie do dnia 1.08.2015r.

Za niedopuszczalne Sąd Rejonowy uznał także obciążenie pozwanej przez stronę powodową kosztami umowy ubezpieczenia na życie zawartego w umowie nr (...). Powód, domagając się zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 480,00 zł, w żaden sposób nie wykazał, iż składkę na ubezpieczenie uiścił na rzecz ubezpieczyciela, co rodziłoby po jego stronie roszczenie zwrotne względem pozwanej w tym zakresie. W konsekwencji, Sąd uznał, że kwota składki na ubezpieczenie nie powinna mieć wpływu na ustalanie zadłużenia pozwanej. Dodać również należy, że normy procesu cywilnego w przepisie art. 3 k.p.c. nakładają na strony obowiązek składania wyjaśnień, co do okoliczności faktycznych sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek, a nadto obowiązek przedstawienia dowodów. Sąd jest organem, który dopuszcza i przeprowadza dowody w toczącym się procesie, lecz inicjatywa w tym zakresie niewątpliwie obciąża strony (art. 3 i 232 k.p.c.). Sąd Rejonowy wskazał, że z przepisu art. 6 k.c. wynika ogólna reguła, iż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W procesie cywilnym strony mają obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu. Skoro zatem strona powodowa nie tylko nie wykazała, ale nawet nie starała się wykazać, iż imieniem pozwanej pokryła składkę na ubezpieczenie, brak jest podstaw do domagania się jej zwrotu w niniejszym postępowaniu.

Odnosząc się z kolei do postanowień pozostałych dwóch umów, tj. umowy (...) oraz umowy (...), to należy wskazać, że ich konstrukcja nie pozwala na zakwestionowanie zgodności z prawem w świetle art. 385 § 1 k.c.

Po pierwsze, należy zaznaczyć, że w umowach tych opłata przygotowawcza została określona na kwotę 40 złotych, a zatem kwotę nieporównywalnie niższą niż w pierwszej umowie. Z kolei opłata za dostarczenie gotówki w domu, stanowiąca zatem odpowiednim dodatkowej opłaty przygotowawczej, wyniosła jedynie 50 złotych. Zdaniem Sądu nie sposób uznać opłat w takich wysokościach jako naruszających interesy konsumenta. Również doświadczenie życiowe wskazuje, że takie sumy mogły w istocie stanowić pokrycie rzeczywiście poniesionych w tym zakresie kosztów. Nadto wskazać należy, że opłaty naliczone za poszczególne składniki wchodzące w skład (...) zostały dokładnie, precyzyjnie opisane w umowie, w sposób wyczerpujący wskazano, jakie świadczenia wchodzą w jego zakres. Wchodząca w jego zakres opłata za świadczenie spłaty w domu została określona na 300 złotych w przypadku umowy na 60 tygodni (umowa nr (...)) oraz kwotę 450 złotych w przypadku umowy na 90 tygodni (umowa nr (...)), co wskazuje, że została uzależniona od czasu trwania umowy. Biorąc pod uwagę sposób zapłaty i częstotliwość dokonywanych wpłat, nie sposób w ocenie Sądu Rejonowego uznać, aby świadczenie powoda było w tym zakresie pozbawione cechy ekwiwalentności, skoro koszt jednej wizyty w domu klienta oscylował wokół kwoty 5 złotych. Wreszcie można zaznaczyć, że Sąd I instancji nie doszukał się cech abuzywności w zakresie dotyczącym (...), albowiem zakres świadczeń wchodzący w tę usługę pożyczkodawcy został w sposób precyzyjny zdefiniowany w umowach (por. ust. 25 umowy). W szczególności w ramach tego pakietu pozwana mogła skorzystać z okresowej przerwy w spłacie czy okresowym „zamrożeniu” spłaty, czy też swego rodzaju ubezpieczenia na wypadek śmierci pozwanej ( (...)). Co istotne, pakiet ten zgodnie z postanowieniami umowy był pakietem usług dodatkowym, dobrowolnym, udzielonym na wniosek pozwanej, który został przez nią podpisany i dołączony do pozwu przez stronę powodową. W tym zakresie w ocenie Sądu Rejonowego zostały spełnione wymagania transparentności wzorca, postanowienia umowy precyzyjnie i jasno wskazywały usługi, jakie wchodziły w zakres tego pakietu, a zawarcie umowy w tym zakresie miało charakter dobrowolny (por. ust. 21 umów).

Sąd Rejonowy podniósł również, że nie sposób przyjąć, by konsument nie powinien ponosić jakichkolwiek kosztów umowy, a przesłanką tego stanu rzeczy miał być rzeczony status konsumenta. Sąd I instancji wyjaśnił również różnicę między pożyczką bankową a pożyczką zaciąganą w innych instytucjach, wskazując na zalety i wady tej drugiej. Zauważył, że skoro pozwana zaciągała u powoda pożyczki trzykrotnie, to podnoszenie argumentów odnośnie wysokich kosztów, a także niezrozumiałych postanowień umowy nie mogą stanowić podstawy do nieobciążania tymi opłatami. Z toku procesu nie wynika, by pozwana była osobą nieporadną, niezdolną do zrozumienia znaczenia podpisywanej umowy. Sąd Rejonowy zauważył, że dla oceny postanowień umowy w świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. nie ma znaczenia, czy przeciętny konsument aprobuje, a wręcz akceptuje tę treść, a więc czy podziela zawarte w nim stanowisko, gdyż ta okoliczność nie mieści się w ustawowej przesłance sformułowania postanowienia wzorca w sposób jednoznaczny.

Sąd I instancji wskazał na bezskuteczność powoływania się przez pozwaną na sankcję kredytu darmowego z art. 45 ust. 1 u.k.k., albowiem zarówno z treści pozwu, jak i załączonych przez stronę powodową wyliczeń, nie wynika, aby strona powodowa naliczała pozwanej odsetki od zadłużenia przeterminowanego - przeciwnie, z postanowień umowy wynika jedynie uprawnienie do naliczania odsetek umownych, których wysokość została wyraźnie wskazana na pierwszej stronie każdej z umów (poprzez wskazanie RRSO), i takich odsetek żąda strona powodowa. Sąd I instancji wskazał, że również w piśmie z 28.12.2018r. strona pozwana nie wskazała na takie okoliczności, które mogłyby uprawniać ją ze skorzystania z sankcji kredytu darmowego, w szczególności nie jest nią brak indywidualnego uzgodnienia z konsumentem wysokości opłat dodatkowych.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku pozwanej o rozłożenie na raty zasądzonego świadczenia uznając, że w niniejszej sprawie nie zachodzą przesłanki do orzeczenia dogodniejszego sposobu i terminu spełnienia świadczenia aniżeli wynikające z regulacji prawa materialnego, gdyż uprawnienie z art. 320 k.p.c. dotyczy szczególnie uzasadnionych przypadków, przy czym na dzień wyrokowania sytuacja majątkowa pozwanej nie jest na tyle trudna, aby przesądzała o zasadności wniosku o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty. Sąd I instancji wskazał, że sytuacja majątkowa pozwanej nie odbiega od przeciętnej, uzyskuje ona stały dochód, a gospodarstwo domowe prowadzi wraz z mężem, który również posiada stały dochód.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy zasądził kwotę wskazaną w pkt 1 wyroku. Przechodząc do wyjaśnień odnośnie sposobu wyliczenia zasądzonej kwoty, Sąd I instancji ustalił, że pozwana na poczet pierwszej umowy pożyczki (nr (...)) dokonała łącznie wpłat w wysokości 4620,75 zł (zgodnie z twierdzeniem powoda niezakwestionowanym przez pozwaną). Z kolei powód wskazywał, że pozwana była początkowo obowiązana do zapłaty łącznie kwoty 5744,97 zł, lecz z tytułu wcześniejszego wypowiedzenia umowy saldo zadłużenia zostało pomniejszone o nienależne w części kwoty, tj. odsetki w wysokości 2,40 zł i obsługi pożyczki w domu w kwocie 62,96 zł. Z tych wyliczeń wynikało, że z tytułu umowy pożyczki z dnia 25.03.2015r. powód naliczył łącznie sumę 5679,61 zł. Kwota ta podlegała pomniejszeniu o kwotę 480 zł z tytułu ubezpieczenia oraz pozostałą kwotę za obsługę pożyczki w domu, tj. sumę zł i opłaty przygotowawcze - 487,20 zł. Zatem, końcowo z tytułu pierwszej umowy pożyczki zobowiązanie pozwanej wynosiło kwotę 3233,37 zł. Wedle twierdzeń pozwu pozwana uiściła kwotę 4620,75 zł, a zatem powstała nadpłata w wysokości 1387,38 złotych.

Odnośnie drugiej umowy pożyczki nr (...) Sąd Rejonowy wskazał, że zadłużenie wynosiło 6635,80 złotych. Z kolei w odniesieniu do trzeciej umowy pożyczki nr (...), zadłużenie pozwanej na dzień wniesienia pozwu wynosiło 5169,05 złotych. Zasądzona w pkt 1 kwota była zatem sumą zadłużenia z tytułu drugiej i trzeciej umowy ( (...),80 + 5.169,05 zł) pożyczki, pomniejszoną o nadpłatę z tytułu pierwszej umowy (1387,38 zł). Kwota ta (10417,17 zł) podlegała pomniejszeniu o wpłatę sumy 100 złotych, co do której powód pomimo zobowiązania Sądu nie podniósł, że zaliczył ją na poczet zadłużenia (odpowiedź powoda na zobowiązanie Sądu dotyczyła jedynie jednego potwierdzenia wpłaty w wysokości 100 zł, a sposób zaliczenia drugiej wpłaty nie został przez powoda wyjaśniony).

Sąd Rejonowy skonstatował, że powyższe wyliczenia dały łącznie sumę 10.317,47 złotych (zadłużenie z tytułu umowy (...) + zadłużenie z tytułu umowy (...) - nadpłata z tytułu umowy (...) - 100 złotych drugiej wpłaty z dnia 4 kwietnia 2016 roku).

O odsetkach Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 482 § 1 k.c., zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie co do kwoty 10.317,47 zł od dnia wniesienia pozwu, tj. od dnia 12 marca 2018 r. do dnia zapłaty. W pkt 2 wyroku Sąd Rejonowy oddalił powództwo w pozostałej części, z przyczyn o których była już uprzednio mowa.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając. Pozwana przegrała sprawę w 80% i taką też część kosztów poniesionych przez powoda powinna mu zwrócić. Na zasądzoną kwotę złożyły się: 300,00 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz 3.600,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, których wysokość ustalono w oparciu o stawkę minimalną wyznaczoną w § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz.U. z 2018 r., poz. 265), co w sumie dało kwotę 3.917,00 zł, z czego pozwana powinna zwrócić powodowi - stosownie do wyniku sprawy - 3.133,60 zł (80% z 3917 zł). (k. 137-151).

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana, która zaskarżyła orzeczenie w części uwzględniającej powództwo w pkt 1 wyroku co do kwoty 6.823 zł wraz z ustawowymi odsetkami, zarzucając Sądowi Rejonowemu naruszenie prawa procesowego:

- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 385 § 1 k.c. przez błędną interpretację przez Sąd I instancji umów pożyczek o numerach (...) i uznanie ich za zgodne z prawem,

- art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 30 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2015r. poprzez przez błędną interpretacje ww. artykułu ustawy;

- art. 233 § 1 k.p.c. z powodu nieuwzględnienia podczas rozpatrywania umów art. 58 § 1 k.c. w wyniku ich błędnej oceny, a także art. 385 § 1 k.c.

Z uwagi na powyższe pozwana wniosła o zmianę wyroku w części dotyczącej pkt 1 i 3 wyroku oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrot kosztów procesu za I instancję oraz kosztów apelacji. Pozwana wniosła również o „przeprowadzenie dowodu uzupełniającego z analizy umów pożyczek pod kątem Decyzji Prezesa UOKiK RWA (...), gdzie sąd w całości odrzucił apelacje spółki” a także o „przyjęcie w dowód skorzystania przez pozwaną z ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2015r art. 45 w związku z błędnym zastosowaniem przez Sąd I instancji art. 385 § 1 k.c.”.

W uzasadnieniu apelacji pozwana wskazała, że Sąd I instancji dopatrzył się klauzuli abuzywnych jedynie w umowie nr (...), a nie również w umowach nr (...), zarzucając m.in. uznanie za zgodne z prawem opłaty za opcję (...) i wskazując, że powód w żaden sposób nie wykazał, by opłaty z tytułu tego planu pokrywały koszty związane z możliwością skorzystania z tej opcji, a tym samym były zasadne.

Pozwana podniosła również, że całkowity koszt pożyczki powinien zawierać wszystkie ponoszone przez konsumenta koszty w związku z zawieraną umową pożyczki. Natomiast klient wybierający opcję obsługi pożyczki w domu, w ramach „pakietu elastycznego”, ponosi dodatkowe koszty, które powinny wpływać na całkowity koszt pożyczki, a których to powód nie uwzględnił, przy czym zdaniem pozwanej pobierane z tytułu obsługi pożyczki w domu stanowią znaczną część kosztów pożyczki. Pozwana wskazała, że przeciętny konsument może błędnie uznać, że całkowity koszt pożyczki określony w umowie stanowi sumę wszelkich kosztów, co w konsekwencji może rzutować na wybór tejże umowy przez konsumenta, który kieruje się wyobrażeniem o mylnej wysokości całkowitego kosztu pożyczki jako kosztu ostatecznego. Pozwana zarzuciła powodowi wprowadzenie w błąd. Wskazała także, że wysokość RRSO nie uwzględniała kosztów obsługi pożyczki w domu. Pozwana podniosła, że zawarcie w umowach pożyczek postanowień niezgodnych z art. 5 pkt 6, 7, 8 i 12 u.k.k. skutkuje nieważnością z art. 58 § 1 k.c. W konkluzji zakwestionowała brak nadania przedmiotowym umowom pożyczki przez Sąd I instancji sankcji kredytu darmowego z art. 45 ust. 1 u.k.k. (k. 156-164)

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (k. 174-175v)

W uzasadnieniu odpowiedzi na apelację powód wskazał m.in., że w czytelny sposób poinformował pozwaną o wysokości zaciąganego zobowiązania. Wskazał także, że suma kosztów zastrzeżona w każdej ze spornych umów pożyczki nie przekracza maksymalnego limitu tych kosztów, ustalonego zgodnie ze wzorem zawartym w art. 36a u.k.k.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była bezzasadna.

Na wstępie należy wskazać, że niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym (art. 505 ¹ § 1 k.p.c.), w konsekwencji zatem Sąd II instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego, a uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (art. 505 ¹³ § 2 k.p.c.). Z tych względów zgłoszone przez pozwaną wnioski dowodowe nie zasługiwały na uwzględnienie. Niemniej z analizy ich treści wynika, że nie miałyby znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, jak też rozważania prawne przytoczone w sporządzonym uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia i uznaje je za własne. (art. 382 k.p.c.)

Wbrew zarzutom apelacji, w rozpatrywanej sprawie nie doszło do naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem wyraz zasady swobodnej oceny dowodów, określa granice tej swobody i wskazuje w jaki sposób sąd powinien ją realizować. Z powyższego przepisu wynika między innymi, że sąd ma obowiązek wyprowadzenia z zebranego w sprawie materiału dowodowego wniosków prawidłowych logicznie, że może oprzeć swoje przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych i na podstawie wszechstronnego rozważenia całego zebranego materiału dowodowego oraz, że musi dokonać selekcji zebranego materiału, ocenić moc dowodową poszczególnych dowodów i dać prawidłowy wyraz wynikom tego wyboru i oceny. Jak wskazał Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniu z dnia 14 stycznia 2000 r., sygn. I CKN 1169/99, OSNC 2000/7-8/139, skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wskazania, które zasady oceny dowodów zostały naruszone i w jaki sposób oraz jaki miało to wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Ponadto jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00, LEX nr 56906).

Kontrola instancyjna zaskarżonego wyroku nie doprowadziła do wniosku, aby Sąd I instancji przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, czy też dokonał ich nieprawidłowej interpretacji. Wbrew twierdzeniom pozwanego, sposób procedowania Sądu Rejonowego w zakresie przeprowadzenie postępowania dowodowego nie budzi wątpliwości; analogicznie dokonana przez Sąd I instancji ocena materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie w żaden sposób nie uchybia zasadom logicznego rozumowania, jak i doświadczenia życiowego, co w konsekwencji skutkowało ustaleniem prawidłowego stanu faktycznego sprawy.

Twierdzenia apelacji sprowadzały się zasadniczo do wskazania, że opłaty z tytułu (...) stanowią klauzule abuzywne, a nadto że wynikające zeń opłaty nie są dobrowolne. Niemniej jednak sama apelująca wskazała, że pozwany stosuje w umowach pożyczek dwie opcje: Pakiet Standard i (...) – „przy wypełnianiu przez (...)S.A. dla oznaczonego indywidualnie konsumenta umowy pożyczki wybierany jest jeden z dwóch wzorów: pakiet standard lub pakiet elastyczny”.

Rację ma przy tym Sąd Rejonowy, że zakres świadczeń wchodzący w (...) został precyzyjnie sformułowany w przedmiotowych umowach pożyczki. Potwierdza to formularz umowy nr (...), z którego wynika, że pozwana wybrała usługi dodatkowe w postaci (...), którego wysokość określono na 2.165 zł – w tym 1.815 zł za (...) (k. 12) oraz formularz umowy nr (...), który stanowi, że opłata za (...) wynosi 2.051 zł – w tym 1.551 zł za (...) (k. 8).

Truizmem jest twierdzenie pozwanej, że wybór opcji dodatkowej wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów tej obsługi. Chybione jest również twierdzenie, że powyższe koszty powinny zostać wskazane w rubryce dotyczącej całkowitej kwota do zapłaty przez konsumenta.

Wzorzec umów nr (...) w przejrzysty sposób określa wysokość zobowiązania każdej z pożyczek, przy czym w środkowej części dokumentu znajduje się adnotacja, zgodnie z którą „koszty dodatkowych usług (pakietów) wybranych przez klienta, które jako opcjonalne nie stanowią całkowitego kosztu pożyczki…”. Jednocześnie poniżej tego zastrzeżenia wskazano w czytelny i precyzyjny sposób wysokość opłaty za (...), określając także wysokość zobowiązań za poszczególne składowe tego pakietu. Z kolei globalną wysokość pożyczki zawarto w rubryce: „Łączne zobowiązanie do zapłaty”, a zatem - wbrew twierdzeniom apelującej - przedmiotowe umowy uwzględniały koszty wybranego przez pozwaną pakietu, a także zawierały pełną wysokość zobowiązania.

Odnośnie (...) należało przy tym zważyć, że – jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy – miał on charakter usługi dodatkowej, dobrowolnej i udzielonej na wniosek pożyczkobiorcy. Świadczą o tym bezsprzecznie wnioski o pożyczkę z 10.07.2015r. i 6.11.2015r., na których pozwana wybrała, stawiając znak „x”, opcję „chcę skorzystać z (...)” i złożyła własnoręczny podpis pod tym oświadczeniem. (k. 19, k. 21).

Z powyższych względów niezasadny jest zarzut, że postanowienia umowy wprowadzają konsumenta w błąd, gdyż całkowity koszt pożyczki nie jest tożsama z łącznym zobowiązaniem do spłaty. Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd Sądu Rejonowego, iż status konsumenta nie zwalnia pozwanej z obowiązku poniesienia jakichkolwiek opłat z tytułu przedmiotowych umów pożyczki – tym bardziej w sytuacji skorzystania przez nią z dobrowolnej opcji dodatkowej takiej jak (...) z uwzględnieniem okoliczności, że pozwana nie jest osobą życiową nieporadną i niezdolną do zrozumienia treści podpisywanych umów.

Z kolei wobec stanowiska apelującej, skoncentrowanego na wykładni przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, Sąd Okręgowy wskazuje, że nie ma wątpliwości, iż w niniejszej sprawie, znajdowały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. Nr 126, poz. 715). Przy uwzględnieniu, że umowa pożyczki została zawarte w dniach 25.03.2015r., 10.07.2015r., 6.11.2015r., nie znajdowały też zastosowania ograniczenia dotyczące limitów pozaodsetkowych kosztów kredytu, zawarte w art. 36a-d ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 1357), które obowiązują od dnia 11 marca 2016 r. (art. 9 ustawy zmieniającej)

Wbrew twierdzeniom apelującej, Sąd Rejonowy słusznie uznał, że powoływanie się przez pozwaną na sankcję kredytu darmowego z art. 45 ust. 1 u.k.k. było bezskuteczne, albowiem zarówno z treści pozwu, ani załączonych przez powoda wyliczeń nie wynika, by strona powodowa naliczyła pozwanej odsetki od zadłużenia przeterminowanego. Również w apelacji pozwana nie wskazała takich okoliczności, które mogłyby uprawniać ją do skorzystania z instytucji kredytu darmowego.

Odnosząc się z kolei do naruszenia przez Sąd I instancji art. 58 § 1 k.c., nie sposób z uzasadnienia apelacji wywnioskować, czego ów zarzut miałby dotyczyć. Pozwana, poza zaprezentowaniem poglądów doktryny i orzecznictwa odnośnie ww. artykułu, nie sprecyzowała w istocie żadnych zarzutów, ograniczając się do wskazania, że Sąd Rejonowy nie zastosował art. 58 § 1 k.c. „z powodu błędnej oceny umów w związku z art. 385 § 1 k.c.” Tymczasem zarzut naruszenia art. 385 § 1 k.c. odnośnie wszystkich trzech umów jest o tyle nieuzasadniony, że Sąd I instancji zakwestionował częściowo żądanie pozwu i niektóre z postanowień umowy nr (...), tj. odnoszące się do opłaty dodatkowej i przygotowawczej, a także opłaty za obsługę pożyczki w domu oraz opłaty z tytułu ubezpieczenia na życie, uznał za klauzule abuzywne. Wyczerpująco również wyjaśnił, dlaczego niezasadne było kwestionowanie pod kątem abuzywności pozostałych dwóch umów pożyczki, tj. nr (...) i nr (...), przy czym najistotniejszą kwestią pozostaje okoliczność, że (...), obejmujący (...), był pakietem dodatkowym, wybieranym przez klienta w drodze jego dobrowolnej decyzji (pkt 21 umowy pożyczki nr (...) oraz pkt 21 umowy pożyczki nr (...)).

W konsekwencji należało wskazać, że zarzuty apelacji stanowią w istocie jedynie niczym nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi i nieobarczonymi jakimkolwiek błędem ustaleniami Sądu I instancji. Świadczą o tym przede wszystkim szerokie rozważania pozwanej odnośnie ekonomicznego punktu widzenia konsumenta, ryzyka konsumenckiego w postaci wyboru mniej korzystnej oferty z dostępnych na rynku, a także okoliczności związanych z podejmowaniem „decyzji rynkowej”.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. (w poprzednim brzmieniu, zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy z 4 lipca 2019 r., Dz.U. poz. 1469 - z uwagi na chwilę wniesienia apelacji) oddalił apelację jako bezzasadną (pkt 1).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca ponosi koszty postępowania. Apelacja pozwanej została oddalona w całości, a zatem powinna ona zwrócić powodowi poniesione koszty postępowania apelacyjnego, czyli wynagrodzenie pełnomocnika, którego wysokość została ustalona na kwotę 900 zł zgodnie z § 2 pkt 4 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018.265).

Jarosław Grobelny