Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 marca 2023r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Andrzejak-Kruk

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2023r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) w M.

przy udziale (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego we W.

z dnia 27 maja 2022r.,

sygn. akt I.Ns.450/19

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu we W. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym 20.08.2019r. wnioskodawczyni (...) w M. wystąpiła o ustanowienie na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. służebności przesyłu dla stanowiących własność uczestnika napowietrznych linii elektroenergetycznych znajdujących się na należących do wnioskodawczyni pięciu nieruchomościach położnych w miejscowościach M., B. i B., zapisanych w księgach wieczystych nr (...) ( działki nr (...) ), (...) ( działka nr (...)), (...) ( działki nr (...) ), (...) ( działki nr (...) ) oraz (...) ( działka nr (...) ), przy czym w odniesieniu do pierwszych czterech nieruchomości chodziło o linie napowietrzne średniego napięcia 15 kV, zaś w odniesieniu do ostatniej nieruchomości o linie napowietrzne – za jednorazowym wynagrodzeniem. Wnioskodawczyni wniosła ponadto o zasądzenie od uczestnika kosztów postępowania według norm przepisanych ( wniosek o wszczęcie postępowania i pismo procesowe z 28.10.2020r. ).

W odpowiedzi na wniosek uczestnik domagał się jego oddalenia i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania według norm przepisanych. Uczestnik podniósł zarzut zasiedzenia przez jego poprzednika prawnego służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu – w odniesieniu do linii napowietrznych 15 kV. Uczestnik wskazał, że linia napowietrzna (...) powstała w ramach elektryfikacji osiedla mieszkaniowego w M., a bieg terminu zasiedzenia służebności powinien być liczony od daty jej odbioru, tj. od (...), a ewentualnie od (...)., tj. od przyłączenia linii do stacji transformatorowej (...) – w obu przypadkach zasadne jest natomiast przyjęcie dobrej wiary.

Postanowieniem z dnia 27.05.2002r., sygn. akt I.Ns.450/19 Sąd Rejonowy we W.:

1.  ustanowił na rzecz (...) sp. z o.o. służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu, obciążającą każdoczesnego właściciela nieruchomości położonej w miejscowości:

⚫

M. oznaczoną jako działki o numerach:

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 1 594 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

^{( - )} (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 4 312 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

- (...)wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 444 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

^{( - )} (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 118 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

⚫

B. oznaczoną jako działki o numerach:

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 266 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 426 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta (...) akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 4 589 m ^{( 2 )}- dla linii (...);

⚫

B. oznaczoną jako działki o numerach:

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta 194 akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 1 247 m ² - dla linii (...);

- (...) wpisanej do księgi wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego we W., w przebiegu opisanym na mapie sporządzonej przez biegłego mgr inż. J. M., karta 194 akt – o polu powierzchni służebności przesyłu wynoszącym 2 542 m ^{( 2 )} - dla linii (...)

polegającą na prawie korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, przebudowy, odbudowy, modernizacji urządzeń przesyłowych i ich instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem
a także na obowiązku znoszenia przez właściciela nieruchomości ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kv, w tym zakazu wznoszenia w pasie technologicznym budynków mieszkalnych, budowli i utrzymywania drzew, krzewów i roślinności przekraczającej dopuszczalną wysokość

i z tego tytułu zasądził od (...) sp. z o.o. na rzecz (...) w M. kwotę 79.300,-zł wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności, płatną w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia;

2.  kosztami postępowania obciążył w całości uczestnika i szczegółowe rozliczenie tych kosztów zlecił referendarzowi sądowemu.

Apelację od postanowienia złożył uczestnik postępowania, zaskarżając je w całości i zarzucając:

I.  naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę stanu sprawy w chwili zamknięcia roz­prawy i brak rozpoznania podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, opartego o twierdzenia, że poprzednik prawny uczestnika dysponował osta­tecznymi decyzjami administracyjnymi: o lokalizacji szczegółowej z (...) i z (...) zezwalającej na założenie linii 15 kV, o ustaleniu lo­kalizacji inwestycji nr 2 z (...). zatwierdzającej plan realizacyjny budowy linii 15 kV i z (...). za­twierdzającej plan realizacyjny przebiegu linii 15 kV, co oznaczało, że przystępując do realizacji inwestycji i następnie obejmując ją w posiadanie, objął w dobrej wierze posiadanie wówczas służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, jako korzystanie z nieruchomości wnioskodawczyni w zakre­sie odpowiadającym treści tej służebności ( art. 172 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. i art. 352 k.c. );

II.  błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na wynik sprawy, polega­jący na przyjęciu, że uczestnik nigdy nie był i nie jest nadal samo­istnym posiadaczem trwałych i widocznych urządzeń na nieruchomościach wnio­skodawczyni;

III.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

a)  art. 305 ^{( 1)} k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie skutkujące uwzględnie­niem wniosku, podczas gdy uczestnik posiadał tytuł prawny do nieruchomości wnioskodawczyni wydany w oparciu o art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12.03.1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości w postaci decyzji z dnia 30.12.1974r. Naczelnika Miasta i Gminy (...) nr (...) zezwalającej poprzednikowi prawnemu uczestnika na założenie nadziemnej linii elektroenergetycznej 15 kV na terenie miasta i gminy (...);

b)  art. 292 k.c. poprzez jego niezastosowanie na skutek przyjęcia, że przyczyną nieuwzględnienia zarzutu zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu było to, że uczestnik nie zachowywał się jak właściciel gruntu pod liniami, nie wykonywał uprawnień właścicielskich co do gruntu.

W oparciu o te zarzuty uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawczyni zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych albo o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację domagała się jej oddalenia i zasądzenia od uczestnika kosztów postepowania według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika zasługiwała na uwzględnienie, zaś zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu, gdyż niezależnie od zarzutów apelacji Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że narusza ono prawo materialne i nie może się ostać.

Przede wszystkim zupełnie niezrozumiałe pozostaje orzeczenie Sądu I instancji zawarte w pkt 1. postanowienia o ustanowieniu na rzecz uczestnika „służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu”. Nie tego domagała się przecież wnioskodawczyni z powołaniem na art. 305 ² § 2 k.c. i nie takie prawo może zostać ustanowione w sytuacji, gdy przedsiębiorca korzysta bez tytułu prawnego z urządzeń przesyłowych ( art. 49 § 1 k.c. ) znajdujących się na cudzej nieruchomości, odmawiając zawarcia z właścicielem nieruchomości umowy o ustanowieniu służebności przesyłu. Służebność gruntowa uregulowana w art. 285 i nast. k.c. jest innym rodzajowo ograniczonym prawem rzeczowym niż służebność przesyłu uregulowana od 3.08.2008r. w art. 305 ¹ i nast. k.c., a oceny tej nie zmienia okoliczność, że przed tą datą przepisy dotyczące służebności gruntowych były wykorzystywane dla celów przesyłowych, a więc stosowano je zarówno przy umownym ustanawianiu służebności gruntowych o treści odpowiadającej aktualnej służebności przesyłu, jak i przyjmując możliwość zasiedzenia tego rodzaju służebności gruntowej. Obowiązujące obecnie przepisy nie stanowią przy tym, poza wypadkiem określonym w art. 145 k.c., źródła roszczenia o ustanowienie służebności gruntowej, a jedynie w art. 305 ² § 1 i 2 k.c. określają przesłanki powstania roszczenia przedsiębiorcy przesyłowego oraz właściciela nieruchomości o ustanowienie w postępowaniu sądowym służebności przesyłu.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia ( s. 5 i 7 ) wskazał na art. 305 ¹ k.c. i art. 305 ² § 2 k.c. jako podstawę prawną swego rozstrzygnięcia, co tym bardziej czyni niezrozumiałą treść sentencji, z tym że to sentencja ma charakter wiążący ( art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), a jest ona w sposób oczywisty błędna. Ponadto obciążenie służebnością przesyłu, zgodnie z art. 305 ¹ k.c., może odnosić się jedynie do nieruchomości w znaczeniu art. 46 § 1 k.c. i tak swoje żądanie sformułowała zresztą wnioskodawczyni. Uwzględniając wniosek sąd powinien zatem ustanowić służebność przesyłu na nieruchomości i błędem jest obciążanie służebnością działek ewidencyjnych wchodzących w skład nieruchomości, a trzeba też zaznaczyć, że w postanowieniu znajdują się omyłki gdy chodzi o numeracje działek czy numery ksiąg wieczystych prowadzonych dla przedmiotowych nieruchomości. Należy także zwrócić uwagę, że służebność przesyłu jest prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać „w oznaczonym zakresie” z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. ( art. 305 ¹ k.c. ). Przepis nie rozstrzyga zakresu uprawnień przedsiębiorcy przesyłowego, a zatem gdy do ustanowienia służebności dochodzi na mocy orzeczenia sądowego, rzeczą sądu jest skonkretyzowanie treści służebności, tj. ustalenie w tym orzeczeniu zakresu korzystania z nieruchomości obciążonej, niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych ( por. postanowienie SN z 17.09.2015r., II CSK 656/14 ). Chodzi o określenie zakresu przestrzennego służebności oraz sposobu korzystania z obciążonej nieruchomości składających się na prawo przedsiębiorcy przesyłowego. Już sama treść art. 305 ¹ k.c. wskazuje, że służebność przesyłu jest służebnością czynną. Obciążenie nieruchomości służebnością obejmuje bowiem uprawnienie do określonych działań dotyczących urządzeń przesyłowych ( por. także postanowienie SN z 10.11.2017r., V CSK 33/17 ). Stosownie do tych założeń żądanie wniosku sformułowała wnioskodawczyni. Błędnie natomiast Sąd Rejonowy ujął w treści służebności nie tylko uprawniania uczestnika związane z korzystaniem z nieruchomości dla celów eksploatacji znajdujących się tam urządzeń stanowiących jego własność, ale także obowiązek właściciela nieruchomości „znoszenia ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15 kV, w tym zakazu wznoszenia w pasie technologicznym budynków mieszkalnych, budowli i utrzymywania drzew, krzewów i roślinności przekraczającej dopuszczalną wysokość”.

W związku z zaskarżonym postanowieniem należy nadto zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Przepis ten na podstawie odesłania zawartego w art. 13 § 2 k.p.c. stosuje się odpowiednio w postępowaniu nieprocesowym, w tym w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu, w której wnioskodawca powinien także dokładnie określić swoje żądanie ( art. 511 § 1 k.p.c. w zw. z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. ). Żądaniem tym sąd jest związany w znaczeniu art. 321 § 1 k.p.c. co do nieruchomości, na której ma zostać ustanowiona służebność i urządzenia, którego ma ona dotyczyć, stanowiącego własność konkretnego przedsiębiorcy przesyłowego, oraz co do zasądzenia – bądź nie – wynagrodzenia. We wniosku o wszczęcie postępowania wnioskodawczyni wyraźnie zaznaczyła, że domaga się ustanowienia służebności przesyłu na pięciu wymienionych tam nieruchomościach, przy czym w odniesieniu do wszystkich nieruchomości żądanie dotyczyło linii napowietrznych, zaś co do pierwszych czterech nieruchomości dodatkowo zaznaczono, że chodzi o linie średniego napięcia 15 kV. W sentencji zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy oznaczył urządzenia objęte służebnością jedynie przez wskazanie napięcia linii – 15 kV lub 4 kV, bez określania rodzaju linii, a więc że chodzi o linie napowietrzne ( na marginesie wypada zaś zauważyć, że linia o napięciu 4 kV jest linią niskiego napięcia, określaną przez uczestnika skrótem „nn”, a skrót „SN” jest używany dla określania linii średniego napięcia, zatem użycie w zaskarżonym postanowieniu oznaczenia „SN 0,4 kV” zawiera w sobie sprzeczność ). Może zatem powstać wątpliwość co do zakresu służebności, skoro biegły J. M. w opinii z (...)., przedstawiając stan zagospodarowania poszczególnych nieruchomości, wskazał, że na nieruchomości zapisanej w KW nr (...) znajdują się zarówno naziemne, jak i podziemne ( tzw. kablowe ) linie elektroenergetyczne (...) ( k.147 ).

Wyeliminowanie naruszeń prawa materialnego, którymi dotknięte jest zaskarżone postanowienie, byłoby możliwe w ramach merytorycznego rozpoznania sprawy przez Sąd Okręgowy na skutek apelacji ( art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ). Wymagałoby to weryfikacji i uzupełniania ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę tego orzeczenia, gdyż przykładowo Sąd Rejonowy ustanowił służebność na nieruchomości zapisanej w KW nr (...) ( działka nr (...) ), choć z jego ustaleń nie wynika, aby na tej nieruchomości znajdowały się jakiekolwiek urządzenia przesyłowe należące do uczestnika, w szczególności linie napowietrzne (...) objęte żądaniem wniosku ( s. 2 uzasadnienia ). W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia – ani w części zawierającej ustalenia faktyczne, ani w części dotyczącej oceny prawnej żądania – Sąd Rejonowy nie wyjaśnił też podstaw i motywów zasądzenia wynagrodzenia w kwocie podanej w sentencji postanowienia i wobec tego można się jedynie domyślać, że kierował się w tym względzie wnioskami opinii biegłego J. M..

Przeciwko merytorycznemu rozpoznaniu przez Sąd Okręgowy zasadności dochodzonego roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu przemawia jednak to, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał należycie zgłoszonego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej. Jest to zarzut niweczący, gdyż gdyby przyjąć – za uczestnikiem – że jego poprzednik prawny nabył przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu, która następnie weszła do majątku uczestnika, to oznaczałoby to, że uczestnikowi przysługuje już tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni i brak byłoby podstaw do ustanowienia służebności przesyłu w oparciu o art. 305 ² § 2 k.c.

Możliwość zasiedzenia służebności gruntowej przewiduje art. 292 k.c., zgodnie z którym służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia ( zd. 1), przy czym przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio ( zd. 2; chodzi tu przede wszystkim o art. 172 k.c. i art. 176 k.c.).

Sąd Rejonowy nie uwzględnił zarzutu zasiedzenia powołując się na art. 336 k.c. ( s. 9 i 11 uzasadnienia ) i uznając – w podsumowaniu swych rozważań – że uczestnik czuł się właścicielem sieci przesyłowej, nie czuł się natomiast właścicielem gruntu pod urządzeniami przesyłowymi i nie podejmował co do tego gruntu zachowań właścicielskich, a zatem jego posiadanie nie było samoistne i nie mgło prowadzić do zasiedzenia służebności ( s. 14 uzasadnienia ). Zdaniem Sądu Rejonowego to zachowanie względem gruntu ma istotne znaczenie przy ocenie, czy doszło do zasiedzenia ( s. 13 uzasadnienia ), tymczasem uczestnik korzystał z urządzeń w postaci linii napowietrznych przebiegających nad nieruchomościami wnioskodawczyni, a nie użytkował gruntu, nie została też nigdy wydzielona ani oznaczona w terenie czy na mapie część gruntu – wyodrębniony pas ziemi odpowiadający służebności ( s. 9-10 uzasadnienia postanowienia ).

Wywody Sądu Rejonowego ( s. 9-14 uzasadnienia ) świadczą o tym, że myli on przesłanki zasiedzenia nieruchomości ( art. 172 k.c. ) i zasiedzenia służebności gruntowej ( art. 292 k.c. ), co uczestnik trafnie wytknął w apelacji w ramach zarzutu naruszenia art. 292 k.c. Sąd Rejonowy nie był zresztą konsekwentny, skoro najpierw stwierdził, że cały grunt użytkuje wnioskodawczyni, nie ustępując uczestnikowi w żaden sposób w tym użytkowaniu ( s. 10 ), by następnie wskazać, ze uczestnik wykonuje uprawienia właścicielskie w stosunku do linii biegnących nad przedmiotowymi nieruchomościami, „korzystając w miarę potrzeby z gruntu wnioskodawczyni” ( s. 12 ).

Jak już zostało to wyjaśnione, do zasiedzenia służebności gruntowej prowadzi posiadane służebności – polegające na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia – przez wymagany ustawą czas ( art. 292 k.c. w zw. z art. 172 k.c. ). Nie jest w ogóle uprawnione posługiwanie się pojęciem „samoistności” w odniesieniu do posiadania służebności, gdyż jest ono charakterystyczne dla posiadania rzeczy ( art. 336 k.c.). Zgodnie z art. 352 § 1 k.c., kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Posiadanie służebności kwalifikuje się w doktrynie i orzecznictwie zazwyczaj jako posiadanie służebne, a więc posiadanie odrębne w stosunku do posiadania rzeczy, względnie posiadanie zależne – tyle że specyficzne, gdyż przy ocenie posiadania prowadzącego do zasiedzenia służebności gruntowej ( czy służebności przesyłu ) należy mieć na względzie faktyczne korzystanie z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność, nie zaś posiadanie prowadzące do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały (7) z 9.08.2011r., III CZP 10/11 ( publ. OSNC 2011/12/129 ), w przypadku posiadania służebności gruntowej nie wchodzi w rachubę, jak przy nabyciu własności, posiadanie samoistne, lecz posiadanie w zakresie odpowiadającym treści służebności. Jest to posiadanie swoiste, gdyż uprawnienia wynikające ze służebności nie łączą się z władztwem nad rzeczą w dosłownym znaczeniu. Podmiot wykonujący służebność korzysta z cudzej rzeczy tylko w oznaczonym zakresie, nierzadko bardzo wąskim, w istocie nie władając nią. Posiadanie służebności gruntowej jest więc posiadaniem specyficznym, a posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej polega na korzystaniu z gruntu w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność. Władanie w zakresie służebności gruntowej musi być wykonywane dla siebie ( cum animo rem sibi habendi ), a ponadto nie może nabyć służebności gruntowej w drodze zasiedzenia – ze względu na brak przesłanki posiadania – osoba, która korzysta z sąsiedniej nieruchomości tylko dzięki grzeczności sąsiada, korzystający bowiem w takich warunkach z cudzej nieruchomości nie jest posiadaczem, lecz prekarzystą. Oznacza to, że aby określony stan faktyczny zakwalifikować jako posiadanie służebności w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. musi mieć miejsce korzystanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe ze stanowiącego jego własność urządzenia posadowionego na cudzej nieruchomości ( por. obecny art. 305 ¹ k.c. ) oraz korzystanie dla siebie.

Sąd Rejonowy na skutek pominięcia przepisu art. 352 § 1 k.c. ocenił zasadność zarzutu zasiedzenia stosując art. 336 k.c., przez co naruszył oba te przepisy. Sąd Rejonowy w konsekwencji nie rozważył, czy uczestnika i jego poprzedników prawnych można uważać za posiadaczy służebności gruntowej w przedstawionym wyżej rozumieniu i w jakim okresie posiadanie to było wykonywane, a także czy w tym czasie mogło dojść do zasiedzenia służebności. Sąd Rejonowy nie odniósł się także do argumentów przeciwko zasiedzeniu służebności podniesionych przez wnioskodawczynię w piśmie z 13.07.2020r. ( powtórzonych częściowo w odpowiedzi na apelację ), dotyczących w szczególności złej wiary ( Sąd Rejonowy przytoczył jedynie ogólne rozważania dotyczące rozumienia pojęcia dobrej wiary, nie przenosząc ich na grunt sprawy ), ciągłości i przeniesienia posiadania służebności czy też zawieszenia biegu zasiedzenia.

Istotne dla oceny zarzutu zasiedzenia są kwestie własnościowe, a to z uwagi na obowiązywanie przed 1.10.1990r. art. 177 k.c. ( który wyłączał stosowanie przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej, a w konsekwencji korzystanie przez przedsiębiorstwo energetyczne z nieruchomości będącej własnością państwową w zakresie służebności mogło prowadzić do nabycia jej przez zasiedzenie dopiero od 1.10.1990r. – por. np. wyrok SN z 17.04.2015r., I CSK 423/14 ) oraz przed 1.01.1989r. art. 128 k.c. w pierwotnym brzmieniu ( który wprowadzał zasadę tzw. jednolitej własności państwowej ). Sąd Rejonowy nie dokonał analizy materiału sprawy w kierunku ustalenia, od kiedy wnioskodawczyni jest właścicielką przedmiotowych nieruchomości i do kogo należały one wcześniej, a zatem nie znajduje żadnych podstaw jego uwaga zawarta w rozważaniach prawnych, że w momencie budowy linii Skarb Państwa nie był właścicielem nieruchomości objętych wnioskiem ( s. 13 uzasadnienia ). Sąd Rejonowy nie ustalił także, kto był inwestorem budowy poszczególnych linii i następnie je eksploatował oraz kiedy weszły one do majątku uczestnika.

Niespójne były natomiast ustalenia Sądu Rejonowego odnosząc się do daty budowy linii: najpierw Sąd ustalił, że linie napowietrzne średniego napięcia (...) (...), (...) i (...) przebiegające przez cztery z pięciu nieruchomości objętych wnioskiem oraz linia niskiego napięcia nn 0,4 kV przebiegająca przez jedną z nieruchomości zostały wybudowane przed (...). ( s. 2 uzasadnienia ), by dalej wskazać, że bliżej nieokreślona linia napowietrzna (...) powstała w ramach elektryfikacji osiedla mieszkaniowego w M., a proces dokumentacyjny i przygotowania inwestycji rozpoczął się w 1965r. ( s. 4 uzasadnienia ). Ustalenia Sądu Rejonowego co do daty posadowienia linii nie przystają nadto do twierdzeń samego uczestnika zawartych w odpowiedzi na wniosek, z których wynika, że poszczególne linie i ich nowe wyprowadzenia były budowane w latach (...).,(...) a nawet w (...). ( k. (...) ).

Wprawdzie uczestnik w toku rozpoznania sprawy w I instancji w sposób wyraźny powoływał się jedynie na przysługujący mu tytuł prawny do korzystania z przedmiotowych nieruchomości w postaci służebności gruntowej nabytej przez zasiedzenie, a dopiero w apelacji podniósł kwestię decyzji administracyjnej wydanej w trybie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12.03.1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, natomiast do odpowiedzi na wniosek dołączył kopię decyzji Naczelnika Miasta i Gminy (...) nr (...) z dnia (...). zezwalającej (...) na założenie nadziemnej linii elektroenergetycznej 15 kV na terenie miasta i gminy (...) ( k.39v-40 ) i wniósł o przeprowadzenie dowodu z tego dokumentu m.in. na okoliczność tytułu prawnego do posadowienia urządzeń będących w dyspozycji jego poprzedników prawnych ( k.28v ). Sąd Rejonowy przeprowadził ten dowód ( postanowienie dowodowe na rozprawie 13.05.2022r. – k.231 ), a zatem jego rzeczą była ocena skutków wydania tzw. decyzji wywłaszczeniowej, czego nie uczynił.

Wszystko to sprawia, że konieczne było zastosowanie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, z postawieniem mu – stosownie do art. 108 § 2 k.p.c. – rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej.

/-/ Joanna Andrzejak-Kruk