Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 7 lipca 2023r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XV Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Joanna Andrzejak-Kruk

sędzia Agata Szlingiert

sędzia Maciej Agaciński

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2023r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku A. B.

przy udziale A. S. (1) i M. P.

o założenie księgi wieczystej dla wyodrębnionego lokalu mieszkalnego i wpis prawa własności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 20 marca 2023r., (...)

postanawia:

oddalić apelację.

/-/ Agata Szlingiert /-/ Joanna Andrzejak-Kruk /-/ Maciej Agaciński

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 7 lipca 2023r.

Wnioskiem złożonym 30.08.2022r. wnioskodawczyni A. B. wystąpiła o założenie księgi wieczystej dla wyodrębnionego lokalu mieszkalnego nr (...) o powierzchni 50,65 m ^{( 2)} znajdującego się na parterze budynku w P. przy ul. (...) i wpisanie jej jako właściciela nieruchomości lokalowej, a nadto wpisanie w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej dla nieruchomości gruntowej udziału właściciela lokalu nr (...) w nieruchomości wspólnej wynoszącego ¾ części ( k.83v ). Jako podstawę żądanych wpisów wnioskodawczyni wskazała: znajdujące się już w aktach księgi wieczystej – postanowienie Sądu Rejonowego w P. z dnia 27.03.1991r., sygn. akt (...) ( k.35 ) i wypis z kartoteki z lokali ( k.49 ), a nadto na dołączone do wniosku postanowienie Sądu Okręgowego w P. z dnia 14.06.2016r. sygn. akt (...) ( k.88-94 ).

Postanowieniem z dnia 29.11.2022r. referendarz sądowy oddalił wniosek.

Wnioskodawczyni złożyła skargę na to orzeczenie, które zgodnie z art. 398 ²² § 3 i § 5 k.p.c. na skutek wniesionej skargi utraciło moc, a sąd rozpoznał sprawę ponownie.

Postanowieniem z dnia 20.03.2023r., sygn. akt (...),

(...)Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w Poznaniu: 1) oddalił wniosek; 2) kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynię w zakresie poniesionym.

Jako podstawę swego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Z treści księgi wieczystej (...) wynika, że jest ona prowadzona dla nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), na której jest ujawniony budynek mieszkalny nr (...). W dziale II jako współwłaściciele ujawnieni są J. O. (1) w udziale (...) oraz K. S., A. S. (1), M. P. i A. B. w udziałach po 3/32.

Z załączonych do wniosku dokumentów wynika, że Sąd Rejonowy w P. w dniu (...) dokonał działu spadku po B. i J. O. (1) między innymi poprzez ustanowienie w budynku położonym na ww. nieruchomości odrębnej własność lokalu nr (...) o powierzchni łącznej wszystkich pomieszczeń wchodzących w jego skład 50,65 m ^{( 2)} i przyznał go na wyłączną własność Z. O. i J. O. (2), a postanowieniem z 14.06.2016r. Sąd Okręgowy w P. zmienił to postanowienie uzupełniając rozstrzygnięcie pierwszej instancji między innymi w zakresie udziału w nieruchomości wspólnej wyżej opisanej wysokości ¾ związanego z lokalem nr (...). Z aktu poświadczenia dziedziczenia po J. O. (2) wynika, że spadek po nim nabyły Z. O. i A. B., a po Z. O. spadek w całości nabyła A. B., która tym samym wstąpiła w prawa wynikające z postanowień z 27.03.1991r. i 14.06.2016r.

Sąd wyjaśnił, że zgodnie z art. 626 ⁸ § 1 i 2 k.p.c. wpis w księdze wieczystej zasadniczo dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach, a rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada treść wniosku, treść i formę dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.

Zgodnie z art. 31 ust 1. ustawy z dnia 6.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece, podstawę wpisu w księdze wieczystej może stanowić dokument z podpisem notarialnie poświadczonym, jeżeli przypis szczególny nie przewiduje innej formy. Dokumentem stanowiącym podstawę wpisu jest również orzeczenie sądu i wówczas, jak słusznie zauważył skarżący, sąd jest związany treścią takiego orzeczenia z mocy art. 365 § 1 k.p.c. Oznacza to, że sąd wieczystoksięgowy nie może orzec wbrew jego treści. Niemniej jednak w przypadku założenia księgi wieczystej dla wyodrębnionego lokalu w sytuacji, gdy własność ta została ustanowiona orzeczeniem sądu, orzeczenie to nie jest jedyną podstawą wpisu w księdze wieczystej. Art. 26 ust. 1 u.k.w.h. stanowi, że podstawą oznaczenia nieruchomości ( czyli także lokalu stanowiącego odrębną własność ) w księdze wieczystej są dane z katastru nieruchomości, a § 79 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym uszczegóławia powołany przepis w ten sposób, że lokal będący przedmiotem odrębnej własności oznacza się na podstawie aktu notarialnego lub orzeczenia sądu, a także wypisu z rejestru gruntów, wypisu z rejestru lokali lub wypisu z kartoteki lokal. Zatem dla założenia księgi wieczystej i dokonania wszystkich niezbędnych wpisów skutkujących konstytutywnym wyodrębnieniem lokalu konieczne jest przedłożenie przez wnioskodawcę wyżej wymienionych dokumentów, które są ze sobą spójne i zgodne w kontekście treści, które mają zostać ujawnione w księdze wieczystej.

W rozpoznawanym stanie faktycznym zgodności tej nie ma pomiędzy treścią orzeczenia sądu a kartoteką lokalu, która jest niezbędnym dokumentem powoływanym jako podstawa wpisu w dziale I-O przy wyodrębnieniu lokalu. W orzeczeniu sądu wskazano, że powierzchnia łączna przedmiotowego lokalu wynosi 50,65 m ², a w kartotece lokalu, że powierzchnia ta wynosi 92,42 m ². Rację ma skarżący, że współwłaściciele nieruchomości mogą dokonać pewnych czynności skutkujących zmianami w stosunku do pierwotnych ustaleń, ale wnioskodawczynie nie przedłożyły żadnych dokumentów dotyczących czynności prawnych, z których zmiany te wynikałyby. Wobec tego niezgodność w treści dokumentu geodezyjnego, koniecznego do dokonania żądanego wpisu stanowi przeszkodę do założenia księgi wieczystej zgodnie z wnioskiem i treścią orzeczenia sądu, które z pewnością wiąże sąd rozpoznający niniejszą sprawę, podobnie jak treść niezbędnych dokumentów geodezyjnych.

Wobec powyższego Sąd uznał, iż istnieje przeszkoda do dokonania zawnioskowanych wpisów i dlatego na podstawie art. 626 ⁹ k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia. O kosztach Sąd orzekł natomiast na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od postanowienia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości i zarzucając naruszenie:

1)  art. 26 ust. 1 i art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz § 79 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21.11.213r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie informatycznym poprzez przyjęcie, ze wymóg zgodności orzeczenia sądu stanowiącego podstawę wpisu z danymi z rejestru lokali, rejestru gruntów i kartoteki lokalu obowiązuje również jeżeli podstawę wpisu są orzeczenia wydane przed wejściem w życie tych wymogów;

2)  art. 365 k.p.c. przez oddalenie wniosku mimo związania sądu wieczystoksięgowego treścią prawomocnego postanowienia z(...), sygn. akt (...).

W oparciu o te zarzuty wnioskodawczyni domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia i orzeczenia zgodnie z wnioskiem, tj. wyodrębnienia z księgi wieczystej nr (...) lokalu i wpis w nowej księdze wieczystej prawa własności na rzecz wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

Wnioskodawczyni w żaden sposób, w szczególności poprzez przytoczenie odpowiednich uregulowań intertemporalnych, nie uzasadniła swego przekonania o tym, że założenie księgi wieczystej dla wyodrębnionego lokalu mieszkalnego miałoby nastąpić w oparciu o inne regulacje dotyczące prowadzenia ksiąg wieczystych niż aktualnie obowiązujące. Wypada zresztą zauważyć, że postanowienie w przedmiocie działu spadku po B. O. i J. O. (1) zapadło (...)., zaś ustawa z dnia 6.07.1982r. o księgach wieczystych i hipotece ( t.j. Dz.U. 2023/146 ) weszła w życie 1.01.1983r., przy czym powołany w apelacji art. 31 ust. 1 u.k.w.h. nie uległ żadnej zmianie, zaś art. 26 u.k.w.h. był wprawdzie dwukrotnie nowelizowany, natomiast dodane do niego ust. 2 i ust. 3 odnoszą się do lokali i budynków znajdujących się w zasobach spółdzielni mieszkaniowych, zaś ust. 1 zmienił brzmienie tylko w ten sposób, że zamiast – pierwotnie obowiązującego – przepisu, zgodnie z którym „podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane z ewidencji gruntów i budynków”, od dnia 1.07.2003r. wprowadzono brzmienie, według którego „podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości” ( do czasu przekształcenia ewidencji gruntów i budynków w kataster nieruchomości, przez użyte w u.k.w.h. pojęcie „kataster nieruchomości” rozumie się zresztą tę ewidencję na podstawie art. 25 ustawy z dnia 14.02.2003r. o przenoszeniu treści księgi wieczystej do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, Dz.U. 2003/42/363 ). Kwestie techniczne dotyczące prowadzenia tzw. elektronicznych ksiąg wieczystych określa z kolei aktualnie obowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 15.02.2016r. w sprawie zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych w systemie teleinformatycznym ( Dz.U. 2016/312 ), z którego przepisów nie wynika, aby nie miały one zastosowania do rozpoznania wniosków opartych na dokumentach wcześniej powstałych. W art. 2 ustawy z dnia 24.05.2013r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece ( Dz.U. 2013/941 ) jasno zaś wskazano, że tylko do sposobu prowadzenia ksiąg wieczystych i dokonywania wpisów w księgach wieczystych, których treść nie została przeniesiona do struktury księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym, stosuje się przepisy dotychczasowe. Przedmiotowa księga wieczysta jest prowadzona w systemie teleinformatycznym, a zatem Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił zasadność wniosku na podstawie przepisów aktualnie obowiązujących.

Z przywołanego już w zaskarżonym postanowieniu art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. wynika, że rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Ograniczenie przewidziane w tym przepisie dotyczy również sądu odwoławczego ( por. np. postanowienia SN: z 15.09.2004r., III CK 276/03, z 21.06.2006r., I CSK 115/06, z 27.07.2010r., II CSK 122/10, z 12.01.2012r., IV CSK 250./11, publ. OSNC-ZD 2013/2/28 i z 5.11.2020r., I CSK 344/17 ).

Zgodnie z art. 26 ust. 1 u.k.w.h., podstawą oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej są dane katastru nieruchomości ( ewidencji gruntów i budynków ), zaś zgodnie z § 79 rozporządzenia wykonawczego z dnia 15.02.2016r., lokal będący przedmiotem odrębnej własności oznacza się na podstawie aktu notarialnego lub orzeczenia sądu, a także wypisu z rejestru gruntów, wypisu z rejestru lokali lub wypisu z kartoteki lokali. Przedłożenie wypisu z kartoteki lokali zasadniczo jest więc konieczne do założenia księgi wieczystej dla lokalu, a wymóg ten można by pominąć tylko w przypadku, gdyby okazało się, że – z rozmaitych względów – budynek z takim lokalem albo sam lokal nie jest jeszcze opisany w ewidencji gruntów i budynków.

Jako podstawę żądanego wpisu wnioskodawczyni wskazała we wniosku postanowienie Sądu Rejonowego w P. z dnia (...)., sygn. akt (...) ( k.35 ), którego wykładni dokonano postanowieniem Sądu Okręgowego w P. z dnia (...)., sygn. akt (...) ( k.88-94; wykładnia polegała na wyjaśnieniu, że udziały w wydzielonej nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), określone w postanowieniu dokonującym działu spadku, są udziałami we współwłasności działki gruntu nr (...), przysługującymi właścicielom lokali nr (...) wyodrębnionych postanowieniem i związanymi z własnością tych lokali ), a nadto wypis z kartoteki z lokali ( k.49 ). Sąd Rejonowy nie dopuścił się zarzucanego w apelacji naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. ( w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. ) przez to, że nie uwzględnił żądania opartego na prawomocnym postanowieniu, którym był związany. Jeżeli podstawę wpisu ma stanowić prawomocne orzeczenie sądowe wydane w sprawie działowej, to nie jest oczywiście dopuszczalne kontrolowanie merytorycznej prawidłowości tego orzeczenia przez sąd wieczystoksięgowy. Rzeczą tego sądu jest natomiast zbadanie, czy orzeczenie zawiera wszystkie elementy konieczne do dokonania wpisu i czy wpis jest możliwy z przyczyn technicznych. W rozpoznawanej sprawie podstawę wpisu miał stanowić natomiast również wypis z kartoteki lokali, a nie jest kwestionowane stanowisko Sądu Rejonowego, że pomiędzy tymi dwoma dokumentami istnieją rozbieżności gdy chodzi o powierzchnię wyodrębnionego lokalu nr (...) ( w postanowieniu określono łączną powierzchnię wszystkich pomieszczeń jako 50,65 m ^{( 2)}, zaś w kartotece lokalu jako 92,42 m ^{( 2)} ).

Oznaczenie lokalu w księdze wieczystej powinno być tymczasem zgodne z danymi wynikającymi z ewidencji gruntów i budynków ze względu na zasadę spójności systemu prawnego ( por. postanowienie SN z 9.07.2004r., II CK 6/04 ), znajdującą potwierdzenie w przepisach wykonawczych. W rozporządzeniu wykonawczym z dnia 15.02.2016r. określono treść wpisów w Dziale I księgi wieczystej prowadzonej dla lokalu, wskazując, że ma się tam znaleźć opis lokalu zawierający m.in. liczbę i rodzaj izb wchodzących w skład lokalu oraz liczbę, rodzaj i opis pomieszczeń przynależnych do lokalu ( § 20 pkt 4 ), a nadto pole powierzchni użytkowej lokalu wraz z powierzchnią pomieszczeń przynależnych ( § 21 ). Co istotne, rozporządzenie wykonawcze wprost wymaga zbadania przy dokonywaniu wpisu zgodności danych zapisanych w księdze wieczystej z danymi ewidencji gruntów i budynków, czego konsekwencja powinno być wpisanie wyników tego badania w odpowiedniej rubryce ( § 22 ). Nie jest tym samym dopuszczalna sytuacja, w której dokumenty mające stanowić podstawę dokonania wpisu w księdze wieczystej nie korelują ze sobą. Taki stan rzeczy musi być uznany za przeszkodę do dokonania wpisu w rozumieniu art. 626 ⁹ k.p.c., jak słusznie uznał Sąd Rejonowy.

W apelacji przywołano poglądy orzecznictwa odnoszące się do możliwości przesuwania pomieszczeń należących do nieruchomości wspólnej do wyodrębnionych lokali czy też odłączenia części jednego lokalu i przyłączenia jej do innego lokalu. Do wniosku o wpis nie dołączono jednak dokumentów dotyczących zajścia tego rodzaju zdarzeń w odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości, a zatem źródłem powstania odrębnej własności lokali jest wyłącznie postanowienie działowe ( art. 688 k.p.c. w zw. z art. 624 k.p.c. ). Z dostępnych dokumentów wynika, że niezgodność polegająca na tym, że w kartotece lokali ujawniono inną powierzchnię wyodrębnionego lokalu nr (...) nastąpiła na etapie sporządzania danych ewidencyjnych ( art. 20 pkt 3 ustawy z dnia 17.05.1989r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne, t.j. Dz.U. 2021/1990 ), które bazują na inwentaryzacji lokalu wykonanej w kwietniu 2008r. ( k.39-47 ), niezgodnej z postanowieniem działowym z dnia (...). Rozwiązania zasiniałej sytuacji, uniemożliwiającej – co eksponuje się w apelacji – założenie księgi wieczystej dla wyodrębnionego lokalu, należy zatem poszukiwać na gruncie przepisów dotyczących prowadzenia ewidencji gruntów i budynków.

Zaskarżone postanowienie oddalające wniosek jest natomiast prawidłowe i w tym stanie rzeczy apelacja wnioskodawczyni podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. jako bezzasadna.

/-/ Agata Szlingiert /-/ Joanna Andrzejak-Kruk /-/ Maciej Agaciński