Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 20 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Kulczewska-Garcia

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2023 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Z. S. (1)

o odłączenie działki o numerze (...) z księgi wieczystej KW nr (...) i założenie dla niej nowej księgi wieczystej i wpis prawa własności

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego we Wrześni

z dnia 15 lutego 2023 r.

DZ.KW(...) , KW nr (...)

postanawia:

oddalić apelację.

Anna Kulczewska-Garcia

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 19.05.2021r. wnioskodawczym Z. S. (2) wniosła o odłączenie z księgi wieczystej nr (...) działki numer (...) położonej w N. o powierzchni 0,1896 ha oraz założenie dla niej nowej księgi wieczystej wraz z wpisem prawa własności na swoją rzecz na podstawie wypis z rejestru gruntów oraz wyrys z mapy ewidencyjnej dla działki o numerze (...) położonej w N. oraz na podstawie dołączonych do akt niniejszej księgi wieczystej następujących dokumentów: postanowienia Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 12-02-2008 r., sygn. akt I Ns 773/07, postanowienia Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 11-03-2008 r., sygn. aktINs 773/07, postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 19-12-2017 r., sygn. akt II Ca 1005/17.

Postanowieniem z dnia 17-11-2022 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym we Wrześni w IV Wydziale Ksiąg Wieczystych oddalił wniosek o odłączenie działki o numerze (...) położonej w obrębie N. o obszarze 0,1896 ha z księgi wieczystej o nr (...) i założenie dla tejże działki nowej księgi wieczystej z wpisem prawa własności na rzecz Z. S. (1) i obciążył wnioskodawczynię kosztami postępowania w zakresie przez nią poniesionym.

Na powyższe orzeczenie skargę złożyła wnioskodawczym wnosząc o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez odłączenie z księgi wieczystej (...) działki numer (...) położonej w N. o powierzchni 0,1896 ha oraz założenie dla niej nowej księgi wieczystej wraz z wpisem prawa własności na rzecz Z. S. (1).

Postanowieniem z dnia 15 lutego 2023r. Sąd Rejonowy w pkt 1 oddalił wniosek. W pkt 2 kosztami postępowania skargowego obciążył wnioskodawczynię w zakresie poniesionym.

Powyższe postanowienie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia i rozważania prawne:

W ocenie Sądu Rejonowego skarga nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z treścią art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. W rozumieniu cytowanego przepisu badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawą dokonania żądanego w nim wpisu; badanie formy polega na sprawdzeniu, czy wniosek odpowiada wymaganiom formalnym; badanie treści księgi wieczystej odnosi się do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia, czy prawo, którego wniosek dotyczy, wywodzi się z prawa poprzednika. Za zasadną należy przyjąć tezę, że do kognicji sądu wieczystoksięgowego należy także badanie ogólnych przesłanek rozstrzygnięcia: właściwości miejscowej, wymagań formalnych wniosku, zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych wnioskodawcy, prawidłowości jego zastępstwa przez przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika i legitymacji do złożenia wniosku. Powyższy przepis statuuje zasadę dokonywania wpisów w księdze wieczystej tylko na wniosek i w jego granicach. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że obowiązek badania treści wniosku i dokumentów mieści w sobie również ocenę, czy czynność materialnoprawna stanowiąca podstawę wpisu uzasadnia powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa, które ma być wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 462/11, Legalis nr 532411, z dnia 05 kwietnia 2017 r., II CSK 546/16, Legalis nr 1657565).Sąd oddala wniosek o wpis w świetle art. 626 ⁹ k.p.c., jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania.

Na podstawie akt niniejszej księgi wieczystej Sąd Rejonowy ustalił, że księga wieczysta o numerze (...) prowadzona jest dla nieruchomości gruntowej składającej się m. in. z działki o numerze (...) położonej w obrębie N. o obszarze 0,1896 ha, oznaczonej jako grunty orne. Według treści działu II prawo własności nieruchomości objętej ww. księgą wieczystą przysługuje M. K.. Prawo własności co do przedmiotowej działki M. K. nabyła na podstawie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w P. z dnia 11.01.1980 r. o wymianie gruntów. Wpis prawa własności na rzecz M. K. stał się z dniem 15.06.1981 r. prawomocny.

Na mocy prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 19 grudnia 2017r. .sygn. akt II Ca 1005/17 stwierdzono, że B. S. oraz Z. S. (1) nabyli do majątku wspólnego przez zasiedzenie z dniem 01 stycznia 1962r. prawo własności m.in, działki o nr (...) położonej w N.. Na skutek stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym w dniu 09-11-2004 r. B. S. (postanowienie Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 12 lutego 2008r., sygn. akt I Ns 773/07 - karta 45 akt księgi wieczystej (...) oraz działu spadku i zniesienia współwłasności (postanowienie Sądu Rejonowego we Wrześni z dnia 11 marca 2008r., sygn. akt I Ns 773/07 - karta 46 akt księgi wieczyste (...)j), Z. S. (1) stała się jedynym następcą prawnym po zmarłym B. S.. Zasiedzenie m.in. działki o numerze (...) przez Z. S. (1) i B. S. nastąpiło z dniem 01 stycznia 1962r.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w tym stanie prawnym złożony wniosek nie może zostać uwzględniony, albowiem w aktach przedmiotowej księgi wieczystej znajdują się aktualnie dwie podstawy do dokonania wpisu w dziale II przedmiotowej księgi wieczystej. Mając na uwadze powyższe okoliczności, tak jak to słusznie wskazał referendarz sądowy w zaskarżonym orzeczeniu, istnieją dwa równoległe akty prawne, co do prawa własności działki o numerze (...), a taka konfiguracja nie daje w ocenie orzekającego Sądu Rejonowego podstaw do uwzględnienia wniosku. Z tak zaprezentowanym poglądem opowiedział się również Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie o sygn. akt XV Ca 1117/20, w którym orzeczeniu stwierdził, że „ gdyby wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwu nastąpił na podstawie czynności prawnej, nie byłoby przeszkód do dokonania wpisu pierwotnie nabytego prawa własności na podstawie dołączonych do wniosku dokumentów na rzecz Z. S. (1). Czynność prawna, stosownie do której nastąpić by miało zbycie nieruchomości przez poprzedniego właściciela, który własność wcześniej utracił na skutek zasiedzenia przez inną osobę, nie mogłaby bowiem wywołać skutków prawnych w postaci przejścia własności na nabywcę, a to zgodnie z zasadą nemo plus in alium tranferre potest quam ipse habet. Natomiast działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych, a w konsekwencji ewentualna skuteczność nabycia prawa, byłoby w takiej sytuacji możliwe do zbadania gdyby nabywca prawa wystąpił z powództwem na podstawie art. 10 ukwh. Tej bowiem kwestii sąd w postępowaniu o wpis w księdze wieczystej badać nie może, co zgodnie przyjmuje tak doktryna, jak i orzecznictwo”.

Sąd Rejonowy ubocznie wskazał, iż sam fakt stwierdzenia zasiedzenia z konkretną datą nie powoduje automatycznie nieważności późniejszych rozporządzeń prawem dokonanych zgodnie z treścią księgi wieczystej. Natomiast zgodnie z treścią art. 626 ⁸ § 2 kpc sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do rozstrzygania jakichkolwiek sporów o prawa w tym skuteczność nabycia prawa własności przez Skarb Państwa. Spór o własność nieruchomości wynikający z prawomocnych orzeczeń sądowych, może być rozstrzygany tylko w drodze powództwa przewidzianego w trybie art. 10 ust. 1 ukwh. Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni zaskarżając je w całości.

Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez odłączenie działki o numerze (...) położonej w obrębie N. o obszarze 0,1896 ha z księgi wieczystej kw nr (...) i założenie dla tej działki nowej księgi wieczystej z wpisem prawa własności na rzecz Z. S. (1);

Zarzuciła Sądowi Rejonowemu :

- obrazę prawa procesowego, a mianowicie art. 626 ⁸ § 2 k.p.c. polegający na rozpoznaniu wniosku o wpis prawa własności wbrew i poza kognicją sądu wieczystoksięgowego, która ogranicza się jedynie do rozpoznania treści i formy wniosku oraz dołączonych do wniosku dokumentów a nie rozstrzygania jakichkolwiek sporów o prawo,

- nierozpoznanie istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.).

W uzasadnieniu apelacji skarżąca wskazała, że stanowisko wyrażone przez Sądu I instancji nie jest słuszne. Art. 626 ^{( 8)} § 2 k.p.c. wskazuje kognicję sądu wieczystoksięgowego w zakresie rozpoznawania wniosku o wpis prawa własności. Przepis ten wyraźnie zakreśla, że sądowi nie wolno rozstrzygać jakichkolwiek sporów o prawo - ani w charakterze przesłanki orzeczenia, ani samego rozstrzygnięcia. Sąd czy też Referendarz sądowy powinien badać jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Sąd ten nie posiada instrumentów niezbędnych do ustalenia czy dane prawo zostało w sposób ważny i skuteczny przeniesione na nabywcę gdyż wymaga to badania dobrej czy złej wiary. Apelująca powołała się na treść uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie XV Ca 1043/19 z dnia 10.09.2019 r. w którym Sąd stwierdził, że kognicja sądu wieczystoksięgowego nie dopuszcza badania czy późniejsza czynność z uwagi na rękojmię wiary publicznej doprowadziła do wygaśnięcia prawa, które jest objęte wnioskiem. Referendarz sądowy z jednej strony przyznał, że nie jest jego kompetencją badanie pod względem merytorycznym sporów o prawa ale z drugiej strony stwierdził, że istnienie decyzji Urzędu Wojewódzkiego w P. z dnia 11 stycznia 1980 r. o wymianie gruntów (nr (...)) przyznający prawo własności na rzecz M. K., który stał się prawomocny z dniem 15 czerwca 1981r. wyklucza wpis prawa własności na rzecz Z. S. (1) na mocy zasiedzenia stwierdzonego postanowiłem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 19 XII 2017 r. W ocenie apelującej sąd wieczystoksięgowy w ten sposób prowadził ustalenia oraz dywagacje prawne odnośnie tego, która ze stron ma „mocniejsze” prawo własności a winien ograniczyć się jedynie do ustalenia czy wniosek spełnia wymogi formalne i czy dołączone dokumenty stanowią komplet, na podstawie którego można dokonać ujawnienia prawa właściciela. Jeśli zaś, któryś z tych elementów jest wadliwy (wniosek bądź przedłożone dokumenty) winno to zostać wskazane w uzasadnieniu postanowienia. Zdaniem strony skarżącej referendarz sądowy we W. tego nie uczynił co uzasadnia zarzut nierozpoznania istoty sprawy. Zdaniem skarżącego to nie wnioskodawczym winna ewentualnie występować z powództwem o stwierdzenie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym ale roszczenie takie przysługuje dopiero osobie, której prawo zostało wpisem dotknięte. Dopiero w tym procesie sąd może wyjaśniać czy osoba ta nabyła prawo własności nieruchomości.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja była niezasadna .

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia i rozważania prawne Sądu Rejonowego i na podstawie art. 382 kpc w zw. z art. 13 §2 k.p.c. przyjmuje je za własne.

Zarzut naruszenia art. art. 626 ⁸ § 2 k.p.c był nietrafny.

Zgodnie z tym przepisem sąd, wydając orzeczenie co do wniosku o wpis, kieruje się jedynie treścią wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treścią księgi wieczystej. W § 2 komentowanego przepisu ustawodawca określił zatem zakres badania sprawy przez sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym. Badanie to ogranicza się do okoliczności przytoczonych we wniosku oraz legitymacji wnioskodawcy, a także wymogów formalnych wniosku, a także dokumentów stanowiących załączniki do wniosku i treści księgi wieczystej.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie naruszył powyższego przepisu. Przy rozstrzyganiu o zasadności wniosku poddał ocenie treść wniosku, treść i formę załączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Ocena ta doprowadziła do uznania przez Sąd Rejonowy, iż istnieje przeszkoda do wpisu, która uniemożliwia uwzględnienie wniosku i ujawnienie prawa własności na rzecz wnioskodawczyni . Zgodnie z art. 626 ⁹ k.p.c. Sąd oddala wniosek o wpis, jeżeli brak jest podstaw albo istnieją przeszkody do jego dokonania. W judykaturze ukształtował się pogląd, że wystąpienie przeszkody w rozumieniu art. 626 ⁹ kpc należy wiązać z zaistnieniem takiego zdarzenia, które mimo formalnego wykazania przez wnioskodawcę podstawy wpisu, nie zezwala z punktu widzenia prawa na jego dokonanie, zatem z okolicznościami natury prawnej determinującymi skuteczność czynności stanowiącej podstawę wpisu (zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2010 r., II CSK 661/09, OSNC 2011, nr 1, poz. 12). Przepis art. 628 ⁸ § 2 kpc należy zatem łączyć jedynie z ograniczeniem środków dowodowych, z jakich można korzystać w postępowaniu o wpis (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2005 r., V CK 54/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 138; z 11 czerwca 2008 r., V CK 17/08, nie publ.). Wskazuje to, ze względu na wspomniane ograniczenia dowodowe, na ograniczoną kognicję sądu wieczystoksięgowego w porównaniu z kognicją sądu w ramach postępowania rozpoznawczego.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy wbrew zarzutowi apelacji, co do nierozpoznania istoty sprawy, trafnie uznał, iż postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 19 grudnia 2017r. wydane w sprawie II Ca 1005/17 nie może być podstawą ujawnienia prawa własności na rzecz wnioskodawczyni co do działki gruntu oznaczonej geodezyjnie (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...) skoro nabycie tej działki w drodze zasiedzenie nastąpiło wcześniej w stosunku do nabycia prawa ujawnionego na rzecz tabularnej właścicielki tj M. K..

W postanowieniu z dnia 29 września 2022 r. Sąd Najwyższy w sprawie I CSK 2030/222 wskazał, iż osoba ubiegająca się o wpis musi albo wykazać wprost, że jest następcą prawnym osoby wpisanej, albo przedstawić i wykazać ciąg następstw prawnych po niej. Dowody przejścia, ustanowienia, zmiany lub wygaśnięcia prawa, które ma być wpisane, powinny zatem pochodzić od lub dotyczyć takiej osoby i mieć formę dokumentu, z wyjątkiem sytuacji, w której wpis jest dokonywany bezpośrednio na podstawie przepisu prawa. Oznacza to, że nie jest dopuszczalne wwiązanie się w następstwo prawne po jednym z podmiotów, którego wprawdzie dotyczył wpis prawa własności dokonany wcześniej, ale został wykreślony, albo podmiotu, który sam lub którego poprzednik prawny nie był w ogóle ujawniony w księdze wieczystej. Powyższe stanowisko oparte jest o założenie, że prowadzenie ksiąg wieczystych musi uwzględniać zasadę tzw. ciągłości wpisów, określanej w doktrynie także jako zasada wpisu uprzedniego ( por. postanowienie z dnia 25 kwietnia 2012 r., Sądu Najwyższego II CSK 461/11 ) oraz treść art. 34 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym wpis może nastąpić, jeżeli osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, jest lub zostaje jednocześnie wpisana do księgi wieczystej jako uprawniona, z tym uproszczeniem co do wpisów w dziale II, że do ujawnienia właściciela wystarcza, aby następstwo prawne po osobie wpisanej jako właściciel zostało wykazane odpowiednimi dokumentami. Przepis ten jest przy tym zbieżny z treścią art. 626 ⁸ § 2 kpc , wskazującego, że kognicją sądu objęte jest badanie treści księgi wieczystej, oraz z art. 3 ust. 2 KWU, zawierającym domniemanie prawne, że prawo wykreślone nie istnieje. Powyższe trzeba odpowiednio odnieść do wpisu zdarzenia wcześniejszego niż to, które według treści księgi wieczystej spowodowało nabycie prawa przez ujawnionego w księdze właściciela, także wtedy, gdy zdarzenie to prowadzi do nabycia prawa pierwotnie, jak zasiedzenie.

W niniejszej sprawie tabularna właścicielka w księdze wieczystej KW nr (...) została ujawniona na podstawie złożonego wniosku z dnia 6 kwietnia 1981r. oraz decyzji o wymianie gruntów z dnia 11 stycznia 1980r. Urzędu Wojewódzkiego w P.. Wpis nastąpił w dniu 15 czerwca 1981r. W rezultacie w księdze tej nie mogą być ujawnione skutki zdarzenia wcześniejszego, jakim było nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1962 r. stwierdzone postanowieniem sądu, które wnioskodawczyni oznaczyła jako podstawę żądanego wpisu. Postanowienie stwierdzające nabycie własności przez zasiedzenie dotyczy stanu prawnego istniejącego 1 stycznia 1962 r. i nie stanowi podstawy do wykreślenia wpisu odnoszącego się do zdarzenia prawnego z 1980r , a więc późniejszego. Jeżeli wnioskodawczyni twierdzi, że zdarzenie to nie doprowadziło do nabycia własności nieruchomości przez ujawnioną właścicielkę M. K., to właściwą drogą do obalenia istniejących na jej rzecz wpisów jest postępowanie przewidziane w art. 10 KWU.

Jednocześnie Sąd Okręgowy nie był związany orzeczeniem zapadłym w innej sprawie powołanej w apelacji a rozstrzyganej przez Sąd Okręgowy w innym składzie.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 385 k.p.c w zw. z art. 13 §2 k.p.c apelacja podlegała jako bezzasadna oddaleniu.

sędzia Anna Kulczewska-Garcia