Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 września 2025 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2025 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w P.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 7 maja 2024 r.

sygn. akt I C 45/24

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 900 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia o kosztach zawartego w niniejszym wyroku do dnia zapłaty.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 października 2023 r., skierowanym przeciwko A. K., powód Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w P. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej kwoty 6.609,18 zł z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi:

a)  od kwoty 3.304,59 zł od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty;

b)  od kwoty 3.304,59 zł od dnia 30 lipca 2020 r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł nadto o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (k. 3-4v.)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z 28 listopada 2023 r. referendarz sądowy Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu orzekł zgodnie z żądaniem pozwu. (k. 19)

Sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty złożyła pozwana, zaskarżając go w całości. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawki minimalnej wraz z odsetkami ustawowymi od tych kosztów od dnia uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie do dnia zapłaty tych kosztów oraz 17 zł tytułem uiszczonej opłaty od udzielonego pełnomocnictwa. (k. 23-25)

Wyrokiem z 7 maja 2024 r. Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu Wydział I Cywilny w sprawie o sygn. akt I C 45/24:

1.  oddalił powództwo;

2.  zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.817 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu. (k. 49).

Apelację o powyższego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 15g ust. 16 i ust. 18 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa) poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że podstawa do zwrotu świadczeń wypłaconych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych zachodzi wtedy, gdy istnieje tożsamość podmiotowa i przedmiotowa z inną pomocą, podczas gdy zwrot użyty w przepisie wskazuje, że wymagana jest jedynie tożsamość podmiotowa („tych samych pracowników”), a w pozostałym zakresie wystarczające jest podobieństwo („takich samych tytułów”);

2.  art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z § 5 ust. 2 umowy poprzez ich niewłaściwą wykładnię i uznanie, że pobranie i wykorzystanie środków na uiszczenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne przez podmiot, który uzyskał zwolnienie z opłacania składek nie jest wykorzystaniem środków niezgodnie z warunkami określonymi w umowie lub we wniosku, podczas gdy jednym z warunków otrzymania dofinansowania w części dotyczącej składek było złożenie stosownego oświadczenia we wniosku, a podmiot, który złożyłby oświadczenie, iż uzyskał zwolnienie lub zamierza je uzyskać, nie otrzymałby dofinansowania, zatem w okresie od pobrania świadczeń do czasu ich zwrotu środki są wykorzystywane niezgodnie z przeznaczeniem;

3.  art. 15g ust. 18a ustawy poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy wszedł on w życie 1 lipca 2021 r. i miał mieć zastosowanie do wniosków jeszcze nierozpoznanych;

4.  art. 410 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji niezakwalifikowanie świadczeń pobranych na dofinansowanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, w sytuacji, gdy pozwana uzyskała zwolnienie z opłacania składek, jako świadczeń nienależnych.

Wobec powyższego, apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania; ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 6.609,18 zł z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych liczonymi: od kwoty 3.304,59 zł od dnia 29 lipca 2020 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 3.304,59 zł od dnia 30 lipca 2020 r. do dnia zapłaty. Skarżący wniósł też o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. (k. 65-67)

W odpowiedzi na apelację, pozwana wniosła o jej oddalenie w całości oraz zasadzenie na swoją rzecz od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych w wysokości podwójnej stawki minimalnej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tych kosztów liczonymi od 7 dnia od ogłoszenia wyroku w niniejszej sprawie do dnia zapłaty tych kosztów. (k. 78-80)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Sprawa podlegała rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ¹ pkt 1 k.p.c. i z tego względu, zgodnie z przepisem art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., zważywszy że sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego sprowadza się do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Powyższa norma – w powiązaniu z zakresem zaskarżenia określonym przez powoda - wyznaczała ramy uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji.

Apelujący nie sformułował żadnych zarzutów w odniesieniu do naruszenia przepisów postępowania, co pozwoliło uznać, że ustalony stan faktyczny w żaden sposób nie jest podważany. Oceny podniesionych przez powoda zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Okręgowy dokonywał zatem na kanwie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia ustalonej przez Sąd I instancji.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że pozwana skorzystała z przewidzianego dla przedsiębiorców zwolnienia w opłacaniu należności z tytułu składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych na okres trzech miesięcy, tj. od marca 2020 r. do maja 2020 r. Podstawą zwolnienia był art. 31zo ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej również jako ustawa covidowa).

Niezależnie od powyższego, pozwana zawarła z Dyrektorem Wojewódzkiego Urzędu Pracy w P. umowę, na mocy której z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych uzyskała dofinansowanie do wynagrodzeń za miesiące czerwiec 2020 r. i lipiec 2020 r. dla sześciu pracowników objętych obniżonym wymiarem czasu pracy w kwocie 16.772,00 zł oraz składek na ubezpieczenie społeczne pracowników należnych od pracodawcy w kwocie 3.007,20 zł, łącznie 19.779,20 zł. Przedmiotowe świadczenie zostało wypłacone pozwanej w dwóch transzach (po 9.889,60 zł każda) w dniach 29 lipca 2020 r. oraz 30 lipca 2020 r.

Tym samym pozwana uzyskała zarówno zwolnienie z obowiązku opłacania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r. (na podstawie art. 31zo ustawy covidowej), jak i dofinansowanie wynagrodzenia i na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne tych samych pracowników, za miesiące czerwiec i lipiec 2020 r. (na podstawie art. 15g ust. 1 i 2 ustawy covidowej).

Spór w sprawie sprowadzał się zatem do tego, czy doszło do niedozwolonego skumulowania pomocy publicznej, z której skorzystała pozwana, a w konsekwencji czy pozwana zobowiązana jest do zwrotu środków uzyskanych z FGŚP. Apelujący utrzymywał bowiem, że pomoc na podstawie art. 15g i art. 31zo ustawy covidowej była udzielana na podstawie takiego samego tytułu.

Przepisy ustawy covidowej nie ograniczają ilości świadczeń, które mogą być na ich podstawie wypłacone na rzecz tego samego przedsiębiorcy, tak długo jak w przepisie stanowiącym podstawę wsparcia nie występują przesłanki negatywne. Istotne jest wyłącznie to, by dofinansowanie z różnych źródeł nie obejmowało tych samych kosztów, a więc kosztów pracy danego pracownika w tym samym miesiącu.

Z przepisu art. 15g ust. 18 wynika, że zakazana jest kumulacja pomocy z FGŚP w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy. Warunkiem otrzymania dofinansowania z FGŚP było zatem nieuzyskanie pomocy w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy. W ocenie Sądu Okręgowego przepis ten należy interpretować w ten sposób, że dotyczy on zakazu kumulacji środków pomocowych przyznanych przedsiębiorcy za pokrywający się okres, tj. za te same miesiące. Odmienna interpretacja ww. przepisu uniemożliwiałaby bowiem realizację jednego z celów ustawy, którym było przyznanie pomocy przedsiębiorcom, którzy z uwagi na zaistnienie stanu epidemii zostali ograniczeni w możliwości prowadzenia działalności gospodarczej i osiąganiu zysku, przy równocześnie obciążającym ich obowiązku płatności wynagrodzeń i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Celem wprowadzenia ww. regulacji była także ochrona miejsc pracy, a pomoc miała pozwolić na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstw. Zaznaczenia wymaga, iż interpretacja taka zdawała się być w zgodzie z zamysłem ustawodawcy, skoro z dniem 23 lipca 2021 r. dodano do art. 15g ust. 18a, zgodnie z którym ust. 18 nie stosuje się do zwolnienia z obowiązku opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, chyba że zwolnienie dotyczy tych samych miesięcy, na które podmioty, o których mowa w ust. 1 i 1a, zwróciły się z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19.

W kontekście zarzutów apelującego konieczne stało się dokonanie wykładni zwrotu „takich samych tytułów wypłat”. O ile bowiem w sprawie zachodziła tożsamość podmiotowa (pracowników), o tyle sporne pozostawało, jakie musi istnieć podobieństwo, aby wykluczało uzyskanie pomocy z dwóch źródeł. W ocenie apelującego zwrot „taki sam tytuł wypłat” oznacza wynagrodzenie oraz składki na ubezpieczenie społeczne od tych wynagrodzeń, a maksymalny zakres czasowy zakreślony przez art. 15g ustawy covidowej wynosił 3 miesiące. Apelujący zaznaczył, że skoro pozwana skorzystała z pomocy w postaci zwolnienia w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne przez okres trzech miesięcy, to nie mogła otrzymać środków na ich opłacanie. Pomoc była bowiem udzielona na podstawie innych przepisów, ale tytuł był ten sam.

Powyższa interpretacja apelującego nie znajduje oparcia w przepisach ustawy covidowej, jak i w powołanym przez apelującego orzecznictwie sądów administracyjnych. Niezależnie bowiem od prezentowanych tam poglądów wskazać należy, iż dotyczą one wyłącznie wypłat dofinasowania na pokrycie wynagrodzenia i składek ZUS. W ogóle zaś nie dotyczą kwestii łączenia ulgi w zapłacie składek, o której mowa w art. 31 zo ust. 1 ustawy covidowej z pozostałymi formami pomocy. Jednocześnie, z przedstawionego orzecznictwa wynikało, że kwestia łączenia różnych form pomocy przedsiębiorcom nie jest traktowana w ustawie jednolicie i nie ma uniwersalnej normy ograniczającej ich stosowanie do nieprzekraczalnego okresu 3 miesięcy.

Interpretacja pojęcia "takich samych tytułów" musi uwzględniać cel wprowadzenia ustawy covidowej w zakresie, jakim było udzielenie wsparcia przedsiębiorcom i ochrona miejsc pracy. Już sam użyty przez ustawodawcę zwrot "takich samych tytułów wypłat" wskazuje, iż muszą to być środki takie same, identyczne, z przeznaczeniem na pokrycie tych samych należności, wydatkowane na te same cele. Rozszerzająca interpretacja ww. zwrotu, wykraczająca poza jasną językowo treść nie znajdowała uzasadnienia ani w pozostałych metodach wykładni, ani w celu w jakim wprowadzone zostały powyższe uregulowania.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika, że okresy, za które pozwana otrzymała świadczenie i była zwolniona z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne się na siebie nie nakładały. Bez wątpienia mamy zatem do czynienia z dwoma zupełnie innymi okresami rozliczeniowymi i już przez to nie mogą być zaliczane jako taki sam tytuł ( por. wyrok Naczelnego Sądu z dnia 27 kwietnia 2022 r. I GSK 251/22). Wskazać dodatkowo należy, że art. 15g znajduje się w rozdziale 2 ustawy covidowej, zaś przepisy o możliwości uzyskania zwolnienia ze składek ZUS w rozdziale 4, co również wskazuje na to, że są to dwie odrębne formy pomocy.

Z przepisu art. 15g ust. 18 ustawy covidowej nie sposób wywieść normy zakazującej łączenia omówionej wyżej pomocy w postaci zwolnienia ze składek ZUS za pracowników na podstawie z art. 31 zo ust. 1 ustawy covidowej z pomocą w postaci dofinansowania na pokrycie składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne na podstawie art. 15g ust. 2 za inne miesiące, a zwłaszcza normy, aby łączny czas obu form tej pomocy był ograniczony do 3 miesięcy. Brak jest wyraźnej regulacji ustawodawcy w tym zakresie, przy jednoczesnym braku racjonalnego uzasadnienia dla takiego stanowiska. Pozwana była zwolniona z opłacania składek przez 3 miesiące, ale dopuszczalna była w świetle omawianych przepisów dalsza pomoc w postaci zwolnienia z opłacania składek ZUS za inne (kolejne) miesiące, bowiem pomoc ta była udzielana na podstawie różnych tytułów.

Co więcej, nie można odmówić też racji Sądowi Rejonowemu, że sformułowanie „tytuły” należy odczytywać i interpretować łącznie ze sformułowaniem „wypłat”. Tymczasem dofinansowanie określone w art. 15g ust. 1 i 2 ustawy covidowej polega na przekazaniu przedsiębiorcy środków finansowych, czyli ich wypłacie. Z kolei zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, w oparciu o art. 31zo ww. ustawy, nie jest wypłatą środków pieniężnych. W tej sytuacji nie można uznać, aby miał miejsce ten sam „tytuł wypłaty”.

Wobec powyższego, niezasadne okazały się również zarzuty naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z § 5 ust. 2 umowy oraz art. 410 § 2 k.c.

Wskazać trzeba, że w § 5 umowy uregulowano kwestie dotyczące zwrotu środków wypłaconych na rzecz beneficjenta (odpowiednio w przypadku ich niewykorzystania - § 5 ust. 1 umowy oraz wykorzystania - § 5 ust. 2 umowy). I tak, stosownie do § 5 umowy - niewykorzystana przez beneficjenta część środków, o których mowa w § 1 ust. 1 podlega zwrotowi na rachunek Wojewódzkiego Urzędu Pracy w terminie do 30. dni po upływie okresu pobierania przez pracownika świadczeń (§ 1). W razie wykorzystania przez beneficjenta środków niezgodnie z warunkami określonymi w umowie lub we wniosku beneficjent jest zobowiązany do zwrotu w terminie do 30. dni po upływie okresu pobierania przez pracownika świadczeń środków w części wykorzystanej niezgodnie z warunkami, wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia przekazania środków wykorzystanych niezgodnie z warunkami określonymi w umowie lub we wniosku (§ 2). W realiach przedmiotowej sprawy – jak to już wskazano, w oparciu o zaprezentowane wyżej stanowisko – nie sposób mówić, że pobranie i wykorzystanie środków na uiszczenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne przez podmiot, który uzyskał zwolnienie z opłacania składek za inny okres jest wykorzystywaniem środków niezgodnie z warunkami określonymi w umowie lub we wniosku, albowiem pozwana - pomimo przyznania jej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek za miesiące marzec-maj 2020 r. – uprawniona była do uzyskania wsparcia ze środków FGŚP za miesiące czerwiec oraz lipiec 2020 r.

Jak już wyżej wskazano, pozwana skorzystała z dwóch różnych form wsparcia, a wskazane formy wsparcia nie dotyczyły tych samych okresów. Nie sposób zatem również uznać, aby pobierane przez pozwaną w różnym czasie odmienne formy wsparcia spełniały przesłanki świadczenia nienależnego określonego w art. 410 § 2 k.c.

Odnosząc się zaś do naruszenia przez Sąd I instancji art. 15g ust. 18a ustawy covidowej, to Sąd Okręgowy wskazuje, że przepis ten nie stanowił podstawy prawnej orzeczenia Sądu Rejonowego. Sąd I instancji powołał przedmiotowy przepis wyłącznie w celu wskazania, że wywiedziona przez ten Sąd interpretacja przepisów jest zgodna z treścią noweli obowiązującej od dnia 1 lipca 2021 r.

Apelacja powoda podlegała zatem oddaleniu jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była treść dyspozycji art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. oraz § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika pozwanej o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w podwójnej wysokości. W ocenie Sądu odwoławczego nakład pracy pełnomocnika pozwanej nie odbiegał od przeciętnego, a charakter sprawy nie odznaczał się szczególnym stopniem skomplikowania tak pod względem prawnym jak i faktycznym. Jednocześnie na gruncie przedmiotowego postępowania nie mamy do czynienia z żadnym szczególnie uzasadnionym przypadkiem, który przemawiałby za zasądzeniem od powoda na rzecz pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej. Obciążenie strony przegrywającej sprawę kosztami procesu w wyżej wysokości niż wysokość stawki minimalnej jest zaś możliwe jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych.

Ryszard Małecki