Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

Protokolant: stażystka Wiktoria Lehmann

po rozpoznaniu w dniu 2 sierpnia 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. A.

przeciwko (...) Szpitalowi (...) w L. (poprzednio (...)Szpitalowi (...)w L.)

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Lesznie

z dnia 25 kwietnia 2023 r.

sygn. akt I C 656/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.194,74 zł (sześć tysięcy sto dziewięćdziesiąt cztery złote i siedemdziesiąt cztery grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 5.867,10 zł od dnia 8 lipca 2022 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  koszty procesu rozdziela stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 42%, pozwanego w 58%, szczegółowe ich rozliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocników stron;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  koszty procesu w instancji odwoławczej rozdziela stosunkowo między stronami, obciążając nimi powoda w 42%, pozwanego w 58% i z tego tytułu zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 27 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

W dniu 25.07.2022 r. powód P. A., zastępowany przez pełnomocnika będącego adwokatem, wniósł do tut. sądu pozew przeciwko (...)Szpitalowi (...) w L., żądając zapłaty od pozwanego na swoją rzecz kwoty 10.295,10 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych, liczonymi od dnia 08.07.2022 r. do dnia zapłaty oraz równowartością kwoty 70 Euro w wysokości 327,64 zł tytułem kosztów odzyskiwania należności i kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odpowiednimi odsetkami na zasadzie wyrażonej w art. 98 § 1 (1) k.p.c. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że strony zawarły w dniu 01.06.2021 r. umowę, której przedmiotem była obsługa prawna pozwanego. Zgodnie z jej postanowieniami, powodowi przysługiwać miało odrębne wynagrodzenie za wykonywane przez niego zastępstwo, a wynagrodzenie przysługiwało w wysokości stawki minimalnej określonej przepisami i płatne miało być na podstawie odrębnej faktury Vat, w terminie 14 dni od jej doręczenia. W trakcie trwania umowy, powód prowadził kilkadziesiąt spraw, w których jako strona postepowania występował pozwany, a powód go zastępował. W dniu 23.06.23022 r. wystawił (oraz doręczył) Fakturę Vat nr (...) na kwotę 10.295,10 zł brutto, z terminem zapłaty 07.07.2022 r. Mimo wezwania pozwanego do dobrowolnej zapłaty należności objętej fakturą, a także należnościami ubocznymi, pozwany należności nie uiścił.

Nakazem zapłaty w postepowaniu upominawczym z dnia 24.08.2022 r. w sprawie I Nc 1028/22 Referendarz w Sądzie Rejonowym w Lesznie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany (...) Szpital (...)w L. (dalej jako Szpital lub (...)), działający przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, złożył skutecznie sprzeciw od powyższego orzeczenia, wnosząc o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Uzasadniając swoje stanowisko przyznał, że strony łączyły umowy o obsługę prawną, na podstawie których powód nieprzerwanie realizował usługi w zakresie obsługi prawnej (...), jak i zastępstwa prawnego w okresie od 02.01.2017 r. do 30.06.2022 r. (upływ okresu obowiązywania ostatniej z zawartych umów tj. nr (...)). Podniósł jednocześnie, że w okresie od 01.01.2019 r. do 31.05.2022 r. powód wystawił faktury na łączną kwotę 37.142,10 zł, natomiast w dniu 23.06.2022 r. tj. pod koniec obowiązywania ostatniej umowy - wystawił 12 faktur opiewających na łączną kwotę 124.685,10 zł, jako kwot należnych z tytułu „ustalonych zgodnie z par. 6 ust. 3 umowy (...)”. Pozwany podniósł, że należności objęte wystawioną w dniu 23.06.2022 r. FV nr (...), znacząco różnią się od dotychczas wypłacanych powodowi, powołując się jednocześnie na wykładnię postanowień zawartej umowy. Wskazał, że przyjętą przez strony zasadą, zarówno podczas wykonywania pierwszej, jak i kolejnych umów było, że powodowi należy się dodatkowe wynagrodzenie za zastępstwo procesowe w sprawach, które zostały prawomocnie zakończone, a Sąd lub inny organ prowadzący postępowanie zasądził na rzecz Szpitala koszty zastępstwa procesowego, które następnie zostały uregulowane przez stronę przeciwną. Taka prawidłowość w relacjach stron potwierdzona była dotychczasową praktyką, tj. wystawianiem przez powoda faktury VAT z tytułu kosztów zastępstwa procesowego po zakończeniu postępowania w sprawie, najczęściej w niezbyt odległym terminie od wydania orzeczenia w sprawie lub otrzymaniu zapłaty od strony przeciwnej. Tymczasem w objętej fakturą sprawie I C 833/20 oraz I C 667/21 - postepowanie umorzono obciążając Szpital kosztami postępowania, w sprawie I C 411/21 zawarto ugodę i Sąd postepowanie umorzył, z kolei sprawa I C 81/21 nie została jeszcze prawomocnie zakończona. Jednocześnie na podstawie wiążących strony umów, powód otrzymywał wynagrodzenie stałe, za świadczenie kompleksowych usług prawniczych. Pozwany zauważył, że w sprawie I C 411/21 oraz I C 81/21 powód wystawił także faktury za dokonanie czynności w tych sprawach (FV (...) i FV (...)). Pozwany podważył również zasadność żądania zasądzenia równowartości kosztów odzyskania należności w wysokości 70,00 euro, jako przysługującej jednorazowo - celem dochodzenia roszczeń z jednej umowy i objętej nakazem zapłaty z dnia 24.08.2022 r. w sprawie I Nc 1029/22, co do której pozwany nie będzie wnosić sprzeciwu.

Wyrokiem z 25 kwietnia 2023 roku Sąd Rejonowy w Lesznie:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10 622,74 zł (dziesięć tysięcy sześćset dwadzieścia dwa zł siedemdziesiąt cztery gr) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 10295,10 zł od dnia 8.07.2022 r. do dnia zapłaty

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4543,47 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (w tym 3600 zł kosztów zastępstwa procesowego) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty.

Z powyższym rozstrzygnięciem w całości nie zgodził się pozwany wnosząc apelację, zarzucając zaskarżonemu rozstrzygnięciu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego, mających wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a mianowicie:

1. 1. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c. w zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. poprzez pominięcie postanowieniem z dnia 15 marca 2023 roku oraz postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2023 roku wniosków dowodowych pozwanego o przeprowadzenie dowodu z dokumentów załączonych do pism procesowych z 22 września 2022 roku, 22 grudnia 2022 roku, 2 lutego 2023 roku i 14 kwietnia 2023 roku, mimo iż wnioski te były uzasadnione albowiem zmierzały do ustalenia faktów mających kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności miały na celu wykazanie faktu rzeczywistych intencji stron skutkujących zawarciem umów o obsługę prawną, w tym stanowiącej podstawę roszczeń powoda umowy nr (...), oraz sposobu ich wykonywania.

1. 2. art. 233 k.p.c. poprzez brak dokonania przez Sąd I instancji wszechstronnego rozważania zebranego materiału, a w konsekwencji nieuzasadnionym uznaniu przez Sąd I instancji, że:

1. 2. 1. powodowi należało się odrębne wynagrodzenie należne z tytułu samego faktu reprezentacji pozwanego przed sądem, bądź przed innym organem, bez względu na wynik sprawy, podczas gdy:

a) z dokumentów (tj. faktur, wyroków oraz potwierdzeń zapłaty) załączonych do pism procesowych złożonych w toku postępowania przez stronę pozwaną,

b) z zeznań świadka T. K., złożonych podczas rozprawy w dniu 19 stycznia 2023 roku wskazujących, iż świadek nie miał informacji by ktoś za przegraną sprawę wystawił fakturę,

c) z zeznań P. A., złożonych podczas rozprawy w dniu 20 kwietnia 2023 roku potwierdzających, iż powód nie potrafi wskazać, do których spraw przegranych wystawił faktury z tytułu zastępstwa procesowego oraz ile tych spraw było,

d) z zeznań K. A., złożonych podczas rozprawy w dniu 20 kwietnia 2023 roku wskazujących, iż nie było praktyką wystawianie faktur z tytułu zastępstwa procesowego za czynności związane z reprezentacją w przegranych procesach, a nadto iż pełnomocnicy Szpitala nie mieli podstaw do wystawiania faktur, za prowadzenie spraw, które były przegrane

wynika, że powodowi oprócz stałego wynagrodzenia godzinowego należało się odrębne wynagrodzenie wynikające z § 6 ust. 3 umowy nr (...) jedynie za sprawy zakończone, w których sąd zasądził na rzecz Szpitala koszty zastępstwa procesowego.

1. 2. 2. wnioski dowodowe zawarte w piśmie pełnomocnika pozwanego z dnia 22 września 2022 roku, z dnia 22 grudnia 2022 roku, z dnia 2 lutego 2023 roku oraz piśmie pełnomocnika z dnia 14 kwietnia 2023 roku nie dotyczyły istoty sporu, który sprowadzał się do ustalenia zasad wynagrodzenia powoda za przeprowadzenie spraw sądowych, na podstawie obowiązującej umowy nr (...) z dnia 1 czerwca 2021 roku, podczas gdy jedna ze spraw o sygn. akt: I C 833/20 objętych fakturą nr (...) była realizowana w ramach wcześniejszej umowy, która łączyła strony tj. umowy nr (...), a nadto zapisy umowy nr (...) z dnia 1 czerwca 2021 roku były tożsame z zapisami umownymi umowy nr (...) z dnia 5 grudnia 2019 roku i ustalona praktyka wypracowana na podstawie umowy z 2019 rzutowała bezpośrednio na sposób wykonywania kolejnej umowy,

1. 2. 3. pozwany mógł w umowie nr (...) z dnia 1 czerwca 2021 roku dokonać modyfikacji stosownych zapisów w sposób odpowiadający owej praktyce, czego jednak nie uczynił podczas gdy realizacja umów wcześniejszych i wypracowana praktyka pomiędzy stronami nie wywoływała konieczności modyfikacji postanowień umowy która łączyła strony, gdyż sposób ich realizacji nie powodował takiej konieczności z uwagi na fakt, iż powód nigdy nie wystawiał faktur za sprawy przegrane,

1. 2. 4. dokumentacja dotycząca współpracy Szpitala z adw. M. M. nie mogła stanowić wiarygodnego źródła ustaleń co do treści związanych strony umowy w rozpoznawanej sprawie, a w szczególności na uznaniu, iż sposób wykonywania umowy adw. M. M. zawartej z pozwanym, nie mógł być dowodem na ustalenie treści umowy zawartej pomiędzy stronami niniejszego sporu, podczas gdy umowa łącząca M. M. z pozwanym Szpitalem była tożsama z treścią umowy, która łączyła strony niniejszego postępowania, tym samym tożsama była realizacja ich postanowień oraz sposób wynagradzania pełnomocników za prowadzone sprawy,

1. 2. 5. to pozwany Szpital skonstruował umowę, która zawierała niekorzystne dla niego zapisy podczas gdy umowa nr (...) roku jak i tożsama umowa wcześniejsza nr (...) tworzona była przez dział prawny Szpitala, w skład którego wchodził powód, jego pełnomocnik w niniejszym procesie adw. M. M. oraz radca prawny zatrudniony w pozwanym Szpitalu wraz z aplikantką radcowską, co prowadzi do wniosku, iż powód mógł mieć wpływ na kształt zapisów umowy, która następnie została mu przedstawiona, a nadto z zeznań K. A. - Dyrektora Szpitala wynika, iż z wypowiedzi radcy prawnego zatrudnionego w Szpitalu, p. B. autorem tych zapisów był w każdym przypadku mecenas P. A.,

1. 2. 6. strony wypracowały praktykę w zakresie wypłaty dodatkowego wynagrodzenia z tytułu zastępstwa procesowego wyłącznie w sprawach wygranych, podczas gdy taka okoliczność nie wynika z dowodów zgromadzonych w niniejszym postępowaniu, gdyż oprócz wynagrodzenia odrębnego za sprawy prawomocnie zakończone, w których sąd zasądził na rzecz Szpitala koszty zastępstwa procesowego, powód otrzymywał również stałe wynagrodzenie za każdą godzinę przepracowaną na rzecz Szpitala, w tym za czas pracy poświęcony na prowadzenie przegranych spraw sądowych.

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

2. 1. art. 65 § 1 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i nieuwzględnienie przez Sąd zachowania stron podjętego po zawarciu umowy (...) oraz umów wcześniejszych, sposobu ich wykonywania, w tym terminów wystawiania faktur przez powoda, zamiaru stron i celu zawierania umów, a w konsekwencji uznanie, iż powodowi należne jest odrębne wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego, niezależnie od terminu wystawienia faktury, gdy sprawa przed sądem, bądź też innym organem została przegrana, podczas gdy odrębne wynagrodzenie wynikające z § 6 ust. 3 umowy nr (...), co jednoznacznie wynika z utrwalonej przez strony wieloletniej praktyki powodowi przysługiwało jedynie za sprawy przed sądem, bądź też innym organem, które zostały prawomocnie zakończone, a w orzeczeniu kończącym postępowanie sądowe Szpitalowi przyznano koszty zastępstwa procesowego.

2. 2. art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji przejęcie, iż wolą stron było wypłacanie powodowi odrębnego wynagrodzenia za każdą z prowadzonych przez niego spraw przed Sądami powszechnymi i innymi organami, bez względu na ich wynik oraz fakt otrzymania przez powoda wynagrodzenia za każdą godzinę przepracowaną na rzecz pozwanego Szpitala, w tym za czas poświęcony na rzecz spraw przegranych podczas gdy takie przyjęcie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą uczciwego, rzetelnego i lojalnego postępowania, a także zasadą słuszności i etyki wykonywanego przez powoda zawodu oraz nie wynika, z przyjętego przez strony sposobu realizacji umowy i zamiaru stron w tym zakresie.

2. 3. art. 106i ust. 3 pkt 4 w zw. z art. 19a ust. 1 Ustawy o podatku od towarów i usług w zw. z art. 5 k.c. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji przyjęcie, iż powód mógł wystawić pozwanemu faktury z tytułu kosztów zastępstwa procesowego w prowadzonych przez niego sprawach o sygn. akt: I C 833/20, I C 667/21, I C 411/21 i I C 81/21 na podstawie z § 6 ust. 3 umowy nr (...), podczas gdy umowa ta nie obowiązywała w czasie prowadzenia i zakończenia sprawy o sygn. akt: I C 833/20 przez powoda, a nadto w przypadku jednorazowych usług prawnych polegających na zastępstwie procesowym powinny być opodatkowane w momencie ich wykonania, a dokumentująca je faktura powinna być wystawiona nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wykonano usługę,

2. 4. art. 4 i 10 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych w zw. z art. 605 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny w zw. z art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez ich błędne przyjęcie, że powód miał prawo żądać od pozwanego kolejnej zapłaty rekompensaty za opóźnienie w płatnościach od każdej faktury wystawionej w ramach umowy (...), co doprowadziło do przyznania powodowi kolejnej rekompensaty za opóźnienie, podczas gdy rekompensata ta została już przez pozwanego uiszczona na podstawie prawomocnego nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Lesznie, I Wydział Cywilny w sprawie o sygn. akt: I Nc 1029/22.

Mając powyższe na uwadze apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I instancji, wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Dodatkowo min. pozwany wniósł o rozpoznanie niezaskarżalnych zażaleniem postanowień Sądu I instancji — i w efekcie uchylenie pkt 1 ppkt a, b i d postanowienia z dnia 15 marca 2023 roku oraz z dnia 20 kwietnia 2023 roku w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych pozwanego o dopuszczenie dowodów z dokumentów oraz o dopuszczenie i przeprowadzenie wnioskowanych dowodów z dokumentów przez Sąd II instancji celem wykazania faktów wskazanych powyżej oraz przedstawionych w treści pism pozwanego z dnia 22 września 2022 roku, 22 grudnia 2022 roku, 2 lutego 2023 roku i 14 kwietnia 2023 roku.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania w postępowaniu odwoławczym według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej z odsetkami na zasadzie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W toku postępowania apelacyjnego, a także podczas rozprawy 2 sierpnia 2024 roku strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części.

Odnosząc się kolejno do zarzutów apelacji podkreślić trzeba, że Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się naruszenia przez Sąd I instancji przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c. w zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. poprzez nieprawidłowe pominięcie zgłaszanych przez pozwanego dowodów. O ile dopuszczalne było badanie praktyki funkcjonowania umów łączących powoda z pozwanym ponad osnowę dokumentu umowy pisemnej w celu ustalenia rzeczywistego zgodnego zamiaru stron, o tyle brak było podstaw przenoszenia praktyki współpracy pozwanego z innymi podmiotami na grunt przedmiotowej sprawy. Wbrew twierdzeniom apelacji, trudno uznać, aby zawnioskowane dowody zmierzały do ustalenia faktów mających kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a w szczególności, by ich przeprowadzenie przyczyniło się do ustalenia rzeczywistych intencji stron skutkujących zawarciem umowy o obsługę prawną stanowiącej podstawę roszczeń powoda z umowy nr (...) oraz sposobu jej wykonywania. Sam apelujący w treści wywiedzionego środka zaskarżenia wskazywał, że przedłożone przez niego z pismami z 22 września 2022 roku, 22 grudnia 2022 roku i 2 lutego 2022 roku i 14 kwietnia 2023 roku dokumenty dotyczyły umów tożsamej treści do umowy nr (...), ale nie konkretnie umowy łączącej strony. Praktyka stosowana przez szpital w stosunku do innych współpracujących z nim osób nie ma istotnego znaczenia dla wykładni umowy będącej przedmiotem niniejszej sprawy, ewentualnie umów zawieranych uprzednio pomiędzy stronami. Stosunki łączące pozwanego z pełnomocnikiem powoda w niniejszym postępowaniu adw. M. M. poddane zostały ocenie sądów obu instancji w innej sprawie i w ocenie Sądu Okręgowego pozostają bez znaczenia dla oceny stosunków wiążących powoda z pozwanym z uwagi na odmienne okoliczności powołane przez powoda. Praktyka wynikająca z wykonania, tożsamych jak wskazywał pozwany, umów z podmiotami świadczącymi obsługę prawną była odmienna, albowiem w szczególności w przeciwieństwie do powoda adw. M. M. nie wystawiał pozwanemu faktur za reprezentowanie go w postępowaniach, w których wynik sprawy nie był znany albo pozwany nie był wygrywającym. Sytuacja obu pełnomocników była zatem zgoła odmienna, a co za tym idzie dowody wykazujące praktykę wykonania nawet identycznej umowy zawartej jednak z innym pełnomocnikiem były nieistotne, co słusznie zauważył Sąd I instancji. Z tego względu prawomocnego rozstrzygnięcia w sprawie XV Ca 1151/23 tut. Sądu nie można uznać za determinujące dla niniejszej sprawy.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i należycie tę ocenę uargumentował. Pozwany argumentacji Sądu skutecznie w apelacji nie podważył. W szczególności treść umowy pisemnej z dnia 1 czerwca 2021 roku nr (...) oraz poprzedzającej tę umowę umów pisemnych oraz treść faktur i zeznań świadków, a także stron, nie pozwalała na poczynienie ustaleń odmiennych, a postulowanych przez pozwanego w apelacji.

W konsekwencji Sąd Okręgowy podzielił i przyjął za własne ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne poczynione przez Sąd I instancji z uwzględnieniem poniższych zastrzeżeń, w tym co do roszczenia opartego na fakcie reprezentacji pozwanego w sprawie I C 833/20.

Sąd Okręgowy dokonał szczegółowej analizy współpracy stron oraz łączących ich umów. Istotne dla oceny intencji stron umowy nr (...) było jak kształtowała się i ewoluowała ich współpraca na przestrzeni lat.

W pierwszej łączącej strony umowie zlecenia o zastępstwo procesowe w prowadzeniu sprawy cywilnej z dnia 5 października 2016 roku znajdował się zapis dotyczący wynagrodzenia należnego powodowi, który wskazywał, że wynagrodzenie za prowadzenie sprawy strony ustaliły na 117.000 zł powiększone o należny podatek Vat, podzielone na 36 rat (raty płatne do 20 każdego miesiąca na podstawie faktury wystawionej przez zleceniobiorcę w pierwszym dniu roboczym miesiąca, w wysokości od I do III raty w kwocie 6.000 zł, a pozostałe w kwotach po 3.000 zł). Dodatkowo uzyskane i wyegzekwowane koszty zastępstwa procesowego lub koszty zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym należne miały być zleceniobiorcy (§ 2 pkt 5). Umowa ta dotyczyła zastępstwa [procesowego w konkretnej sprawie, nie zaś obsługi prawnej pozwanego i w jej ramach zastępstwa procesowego, stąd nie może stanowić miarodajnego porównywania.

W umowie z dnia 2 stycznia 2017 r. zleceniobiorca otrzymywał od zleceniodawcy za obsługę prawną lub też za gotowość do jej świadczenia stałe miesięczne wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 3.000 zł netto (§ 8 ust. 1), a w ramach tego wynagrodzenia zleceniobiorca świadczył swoje usługi w ilości 20 godzin miesięcznie. Był również uprawniony do otrzymania wynagrodzenia dodatkowego oraz zwrotu kosztów w wypadkach określonych w § 9 umowy. Uzyskane i wyegzekwowane koszty zastępstwa procesowego należne miały być zleceniobiorcy (§ 8 ust. 4). Zapłata wynagrodzenia następować miała przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy, w terminie 7 dni licząc od momentu doręczenia zleceniodawcy faktury, wystawianej w ostatnim dniu roboczym każdego miesiąca (§ 8 ust. 5 i 7).

W kolejnych umowach zapis ten nie został powtórzony.

W umowie nr (...) z dnia 5 grudnia 2019 r. zapisy były tożsame z zapisami w przedmiotowej umowie nr (...), tj. za wykonywanie czynności objętych przedmiotem umowy, zamawiający miał zapłacić wynagrodzenie godzinowe w kwocie 80 zł netto plus podatek VAT (§ 6 ust. 1), jednocześnie strony ustalały odrębne wynagrodzenie za wykonywane zastępstwo w szczególności przed sądami administracyjnymi i powszechnymi, Sądem Najwyższym oraz KIO i wynagrodzenie to przysługiwać miało w wysokości stawki minimalnej określonej przez obowiązujące przepisy prawa i podlegać powiększeniu o obowiązującą stawkę podatku VAT, a w postępowaniu przez Krajową Izbą Odwoławczą w wysokości zasądzonej orzeczeniem tej Izby (§ 6 ust. 3).

Wymaga przy tym podkreślenia, że strony nie negocjowały treści przedmiotowej umowy. Zawarcie umowy poprzedzone zostało skierowaniem do powoda tzw. zaproszenia do składania ofert, wymaganego przepisami o zamówieniach publicznych. Projekt umowy został przedstawiony przez pozwanego jako załącznik do zapytania ofertowego. Zarazem Sąd Okręgowy zauważa, że sugerowany w apelacji przez pozwanego związek powoda z tworzeniem tekstu umowy w ramach działu prawnego pozwanego, nie został nawet uprawdopodobniony.

Językowa wykładania § 6 pkt 3. umowy nr (...) wskazuje w sposób jasny, że powodowi oprócz godzinowego wynagrodzenia za świadczenie obsługi prawnej przysługuje odrębne wynagrodzenie za zastępstwo, w szczególności przed sądami administracyjnymi i powszechnymi, Sądem Najwyższym ora KIO bez żadnych ograniczeń. Nie ma w treści umowy jakichkolwiek zapisów, które mogłyby posłużyć jako wskazówki interpretacyjne, pozwalające na postulowaną przez pozwanego wykładnię, zgodnie z którą odrębne wynagrodzenie za zastępstwo procesowe przysługuje powodowi wyłącznie w sytuacji, gdy szpital otrzyma jakąś kwotę tytułem kosztów zastępstwa prawnego tj. w sprawach wygranych, i ta kwota będzie należna powodowi.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że w świetle zasad doświadczenia życiowego umowa o obsługę prawną z reguły zastrzega dodatkowe wynagrodzenie za zastępstwo procesowe, niezależnie od wyniku sprawy, jest bowiem umową starannego działania, a nie rezultatu. Zastrzeżenie, że dodatkowe wynagrodzenie przysługuje zleceniobiorcy w sprawach jedynie wygranych przez reprezentowany podmiot jest charakterystyczne dla umów o pracę zawieranych z radcami prawnymi. Zastrzeżenie takie jest dopuszczalne w umowach o obsługę prawną w ramach zasady swobody umów i może funkcjonować w obrocie prawnym. Strony umowy mogą uzależnić wynagrodzenie za zastępstwo procesowe od wyniku sprawy, jednak musi to wynikać z treści umowy. Jeżeli więc intencją stron było, aby wynagrodzenie za świadczenie zastępstwa procesowego było powodowi należne wyłącznie w sytuacji, gdy pozwany otrzymywał od przeciwnika koszty zastępstwa, należało w umowie zawrzeć stosowne zastrzeżenie, jak to miało miejsce w umowie z dnia 2 stycznia 2017 r.

Analiza treści zawieranych przez strony umów prowadzi do wniosku, że w pierwszej z umów o obsługę prawną łączących strony sposób wynagradzania powoda był określony w sposób uzależniający wynagrodzenie dodatkowe od wyniku sprawy, a w kolejnych dwóch zastrzeżenie takie nie miało miejsca.

Powód wykazał, że w oparciu o tożsame z przedmiotowymi zapisy umowy z dnia 5 grudnia 2019 r. wystawiał w przeszłości faktury za sprawowanie zastępstwa procesowego w sprawach w toku, w których wynik nie był jeszcze znany (w sprawie KIO 1801/20 – faktura nr (...) została wystawiona 12.08.2020 r., a wyrok korzystny dla Szpitala i zasądzający na jego rzecz koszty zastępstwa zapadł 4.09.2020 R.) albo które pozwany przegrał (np. w sprawie o sygn. akt I C 549/20 – faktura nr (...) została wystawiona przez powoda 10.08.2020 r., a wyrok w zasadniczej części - co do 77% żądania – niekorzystny dla Szpitala i zasądzający koszty procesu od Szpitala dla strony przeciwnej zapadł 28.12.2020 r.). Jeżeli chodzi o kwestię kosztów w postępowaniu przed Krajową Izbą Odwoławczą, Sąd Okręgowy nie znajduje podstaw, by w jakikolwiek sposób obowiązującą tam procedurę traktować odmiennie od procedury cywilnej w zakresie wniosku o zwrot kosztów i rozstrzygania o kosztach. Wysokość kosztów w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika przed KIO regulowana jest przez § 5 ust. 2b rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2020 r. w sprawie szczegółowych rodzajów kosztów postępowania odwoławczego, ich rozliczania oraz wysokości i sposobu pobierania wpisu od odwołania. Z żądnego przepisu tego rozporządzenia, ani też ustawy Prawo zamówień publicznych (art. 573 i nast.) nie wynika, by warunkiem przyznania kosztów zastępstwa było przedstawienie faktury – warunkiem takim jest wniosek o zwrot kosztów i przedstawienie spisu kosztów. Co więcej, nawet w oparciu o umowę z dnia 12 stycznia 2017 r., w której zastrzeżono, że wynagrodzenie za zastępstwo procesowe rozliczane jest godzinowo w ramach wynagrodzenia ryczałtowego, powód wystawił odrębną fakturę nr (...) z 16.09.2017 r. za reprezentację, a sprawa została prawomocnie zakończona wyrokiem NSA z dnia 28 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że bez znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie pozostaje kwestia daty wystawienia przez powoda faktur jako pozbawiona znaczenia cywilnoprawnego, a także niewynikająca z treści umowy. Powód tłumaczył wystawienie faktur nagłym zakończeniem przez pozwanego współpracy i jest to przekonujące, choć niedeterminujące.

Reasumując, roszczenie powoda miało potwierdzenie w literalnym brzmieniu umowy stanowiącej podstawę pozwu, w szczególności przy uwzględnieniu odmiennego brzmienia umowy z dnia 2 stycznia 2017 r. Wersja powoda była nadto zgodna z naturą umów o obsługę prawna i w jej ramach o zastępstwo procesowe, jako umów starannego działania, a nie rezultatu i w zasadach doświadczenia życiowego. Jednocześnie pozwany nie wykazał w żaden sposób, by strony miały inny zamiar niż wyrażony w umowie pisemnej albo by w praktyce w inny sposób wykonywały umowę – twierdzenie pozwanego powód obalił przykładami należności realizowanych w sposób odmienny od sugerowanego przez pozwanego.

Na uwzględnienie nie zasługiwało także odwoływanie się przez pozwanego do zasad współżycia społecznego. Pozwany jest co prawda podmiotem publicznym, który dysponuje środkami publicznymi, miał jednak prawo do zawarcia umowy zobowiązującej szpital do wypłacenia pełnomocnikowi wynagrodzenia za dodatkowe czynności poza pozaprocesową obsługą prawną w oparciu o zasadę dochowania należytej staranności, a nie o zasadę rezultatu, stąd dochodzenie roszczenia opartego na takiej umowie nie narusza art. 5 kc. Należy również podkreślić, że tekst umowy został sporządzony przez wyspecjalizowany dział prawny pozwanego, nie można mówić więc o jakimkolwiek jego pokrzywdzeniu.

Biorąc powyższe pod rozwagę uznać należało, że treść umowy jest jednoznaczna, a pozwany nie ma dostatecznie silnych argumentów, aby uznać, że w przypadku powoda, praktyka pozwalała w sposób inny ocenić intencję stron niż uczynił to Sąd Rejonowy.

Powództwo nie zasługiwało natomiast na uwzględnienie co do należności ujętej w fakturze nr (...) dotyczącej wynagrodzenia pełnomocnika za udział w sprawie I C 833/20 sprawy. Powód wywodził swoje roszczenie z umowy (...) i na tej umowie oparł okoliczności faktyczne stanowiące podstawę faktyczną powództwa, jednak z okoliczności sprawy wynika, że sprawa ta była prowadzona w oparciu o umowę z dnia 5 grudnia 2019 roku., która nie została przez powoda objęta podstawą powództwa. Należało zatem uznać, że roszczenie o zapłatę w tym zakresie nie znajduje oparcia w okolicznościach faktycznych stanowiących podstawę pozwu.

Co do kwestii rekompensaty wynikającej z ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że jeżeli strony zawierają umowę ramową regulującą zasady współpracy, w ramach której są dostarczane towary lub świadczone poszczególne usługi na podstawie odrębnych transakcji, każda z tych transakcji stanowi odrębną transakcję i podlega rygorom z ustawy, a nie jedynie owa umowa ramowa o współpracę. Ideą rekompensaty jest ponoszenie odpowiedzialności przez kontrahenta za uchybienie terminowi zapłaty z tytułu konkretną transakcję, a nie jednorazowo z tytułu umowy ramowej, bez względu na ilość umów zawartych następnie w jej wykonaniu. Takie stanowisko prezentuje także TSUE – por. wyrok z dnia 1 grudnia 2022 r. (C-419/21), zgodnie z którym art. 2 pkt 1 dyrektywy 2011/7 w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych w związku z art. 3 tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, iż zawarte w nim pojęcie „transakcji handlowych” obejmuje każdą kolejną dostawę towarów lub każde kolejne świadczenie usług w wykonaniu jednej i tej samej umowy.

W związku z powyższym orzeczono jak w punkcie I. 1 i 2 sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Apelację oddalono w pozostałym zakresie z przyczyn wskazanych w treści uzasadnienia na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana wyroku co do istoty sprawy skutkowała zmianą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Koszty procesu w obu instancjach stosunkowo rozdzielono na podstawie art. 100 k.p.c. uznając, że powód wygrał proces w 58 %.

Szczegółowe wyliczenie kosztów w I instancji pozostawiono referendarzowi sądowemu zgodnie z treścią art. 108 k.p.c., nie znajdując podstaw do zasądzenia ich w stawce wyższej niż minimalna.

Pozwany wygrał postępowanie apelacyjne w 42%, w związku z czym winien ponieść 58% jego kosztów. Na koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocników stron w kwocie 1.800 zł ustalone na podstawie odpowiednio § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz po stronie pozwanego opłata od apelacji w kwocie 750 zł.

Ryszard Małecki