Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 marca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący sędzia Marcin Miczke

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2025 roku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w Z.

przeciwko E. W. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego we Wrześni

z dnia 13 grudnia 2023 roku

w sprawie o sygn. akt I C 491/23

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu we Wrześni do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Marcin Miczke

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest oczywiście uzasadniona.

Zgodnie z art.505 ¹³ § 2 k.p.c. uzasadnienie wyroku zawiera jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, gdyż sąd drugiej instancji rozpoznając sprawę w postępowaniu uproszczonym nie przeprowadził postępowania dowodowego.

W sprawie wystąpiła nieważność postępowania art.379 pkt 5) k.p.c. Na podstawie zarządzenia z 27.11.2023 r. sędzia referent nakazała doręczenie pełnomocnikowi powoda odpisu sprzeciwu i złożenie pisma przygotowawczego z ustosunkowaniem się do zarzutów sprzeciwu w terminie 14 dni pod rygorem skutków z art.205 ^{( 3)} k.p.c. Pomijając fakt nieprecyzyjnego rygoru, to zobowiązanie zostało doręczone pełnomocnikowi powoda 14.12.2023 r. Sąd wydał wyrok 13.12.2023r. na posiedzeniu niejawnym, a więc dzień przed doręczeniem odpisu sprzeciwu i zobowiązania. Pełnomocnik powoda zwrócił na to uwagę w apelacji trafnie stwierdzając, że w ten sposób Sąd Rejonowy pozbawił powoda możliwości złożenia pisma przygotowawczego i reakcji na zarzuty sprzeciwu. Sąd pozbawił więc powoda możności obrony swoich praw. Jak wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, przy analizie, czy doszło do pozbawienia strony możności obrony swych praw w sposób prowadzący do nieważności postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 5 KPC należy najpierw rozważyć, (1) czy nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, następnie zbadać, (2) czy uchybienie to wpłynęło na możność strony działania w postępowaniu (a więc czy istniał związek przyczynowy między naruszeniem przepisu prawa a pozbawieniem możności działania), wreszcie ocenić, (3) czy skutków tego uchybienia nie można było usunąć przed wydaniem orzeczenia w danej instancji. Dopiero w razie kumulatywnego spełnienia tych trzech przesłanek można uznać, że strona została pozbawiona możności obrony (post. SN z 25.5.2023r., I CSK 485/23, Legalis w tezie do art.379 KPC Komentarz Zieliński Legalis). Sąd Rejonowy naruszył art.205 ^{( 3)} § 2 i 205 ^{( 12)} § 2 k.p.c. przez pozbawienie powoda możności ustosunkowania się do zarzutów pozwanego, przedstawienie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia i dowodów. Pozbawił powoda możności wypełnienia obowiązków z art.3 i 232 zdanie pierwsze k.p.c. Związek przyczynowy między naruszeniem przepisu a niemożnością działania powoda jest oczywisty, skoro przed datą początkową wyznaczonego przez sąd terminu sąd ten wydał wyrok. Skutków uchybienia sądu nie dało się usunąć przed wydaniem wyroku.

W związku z tym na odstawie art.505 ¹² § 1 ¹ i art.386 § 2 k.p.c. zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. Ponownie rozpoznając sprawę sąd raz jeszcze ponowi czynność zobowiązania pełnomocnika powoda do ustosunkowania się do twierdzeń sprzeciwu od nakazu zapłaty i przedstawienia twierdzeń i dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania – art.205 ³ § 2 k.p.c. W zależności od stanowiska powoda sąd podejmie dalsze czynności procesowe.

W kwestii zarzutów apelacji:

Zarzut naruszenia art.233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę umowy cesji jest zasadny. Umowa wraz z załącznikiem zawiera wszystkie dane do ustalenia stron umowy cesji i tego, że (...) spółka z o. o. zbyła na rzecz powoda wierzytelność wobec E. W. (2) z tytułu umowy pożyczki z nr (...). W masowym obrocie wierzytelnościami wierzytelności wymieniane są w załącznikach. Jest to praktyka dopuszczalna, jeśli strony umowy objęły załącznik treścią umowy. Z umowy cesji z 2.03.2022 r. jednoznacznie wynika, że zbywane wierzytelności są wymienione w załączniku papierowym oraz cyfrowym. Załączniki są częścią umowy cesji. Z załącznika papierowego dołączonego do umowy wynika, że pod pozycją 86 znajduje się imię i nazwisko pozwanej, jej numer PESEL (pozwana nie zaprzeczyła, że to nie jej numer), dalej nr umowy zbieżny z numerem umowy przedstawionym na wydruku umowy z 14.12.2021 r., dalej kwota kapitału, prowizji i odsetek kapitałowych (1.500 zł, 680,48 zł i 19,52 zł) zbieżne z kwotami w wydruku umowy. Z treści umowy ramowej z 1.10.2021 r. i umowy cesji z 2.03.2022 r. nie wynika, aby była zawarta pod warunkiem zapłaty ceny. Zapłata ceny nie ma wpływu na ważność i skuteczność konsensualnej umowy zbycia wierzytelności. Powód asekurując się zapewne przedstawił dowód, że cena została zapłacona (k.13). Umowy podpisały osoby uprawnione (ze strony cedenta upoważnienie do reprezentowania można sprawdzić w KRS – jednoosobowe upoważnienie P. Ć. wynika z wpisu do rejestru, upoważnienie dla G. B. wynika z pełnomocnictwa k.16v i wypisu z rejestru handlowego powoda k.17 i 18) Argumenty Sądu Rejonowego o „cyferkach i datach”, które nie mogą przesądzać o indywidualizacji wierzytelności, nie zostały poparte żadną konkretną analizą, a ocena sądu I instancji jest oczywiście błędna. Sąd Rejonowy wskazuje nadto, że „wydruk tabelki” ocenił jako dokument niewiarygodny. Tymczasem załącznik przedstawiony przez powoda nie jest wydrukiem, w szczególności z pliku elektronicznego, ale kserokopią z załącznika papierowego. Został poświadczony za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda w trybie art.129 § 2 i 3 k.p.c., co nie byłoby możliwe, gdyby chodziło o wydruk komputerowy. Powód przedstawił zresztą także potwierdzone w ten sposób umowę cesji ramową, umowę cesji z 2.03.2022 r., oświadczenie o cesji, zapłacie ceny, pełnomocnictwo, wydruk z rejestru. Poświadczenia mają moc dokumentu urzędowego. Tym samym pełnomocnik będący radcą prawny urzędowo poświadczył, że istnieją dokumenty o treści przez siebie przedstawionej.

Twierdzenie Sądu Rejonowego, że powód poprzestał wyłącznie na złożeniu oświadczenia o dokonanej cesji praw jest oczywiście błędne. Z treści ramowej umowy cesji wierzytelności wynika jasno, że strony umówiły się o sprzedaż wierzytelności za cenę stanowiącą określony procent wartości wierzytelności. Powód przedłożył umowę ramową z 1.10.2021 r., umowę z 2.03.2022 r. i dodatkowo oświadczenie zbywcy o dokonaniu cesji i zapłacie ceny. Nie ma więc mowy o sugerowanym przez Sąd Rejonowy w warstwie prawnej uzasadnienia jednostronnym oświadczeniu woli cedenta. Umowa sprzedaży wierzytelności ma podwójny skutek, co wynika z art.510 § 1 k.c. Kauzą jest sprzedaż.

To natomiast, że niektóre (nieliczne) postanowienia umów zostały zanonimizowane, nie pozbawia mocy dowodowej przedłożonych dokumentów. Na podstawie ich treści niezanonimizowanej można z pewnością ustalić strony umowy, treść umowy sprzedaży wierzytelności, zindywidualizować wierzytelność cedenta wobec pozwanej i nawet cenę. Zindywidualizowanie tej ostatniej nie byłoby konieczne dla ustalenia zbycia wierzytelności. Z kolei anonimizacja wynika z tego, że umowa cesji dotyczy masowego zbywania wierzytelności (pakietów wierzytelności), tym samym dane innych dłużników są obojętne dla tego procesu, a powód ma prawo przetwarzania danych osobowych jedynie w granicach wyznaczonych przez RODO. Z kolei informacje dotyczące parametrów wyznaczania ceny stanowią tajemnicę handlową powoda, czemu nie można się dziwić.

Sad Rejonowy posłużył się także argumentem z art.9a ust.1, 2 i 3 ustawy o kredycie konsumenckim. Wskazał, że powód nie udowodnił, aby cedent zbadał zdolność kredytową pozwanej. Tyle tylko, że ten sam Sąd uniemożliwił powodowi złożenie twierdzeń i dowodów na tę okoliczność, bo wydał wyrok przed rozpoczęciem terminu do ustosunkowania się przez powoda do złożenia odpowiedzi na sprzeciw. W pozwie powód nie miał obowiązku przedstawiania tych twierdzeń. W sprzeciwie pozwana zaprzeczyła, aby powód zbadał zdolność kredytową pozwanej (str.4 pkt 13 sprzeciwu) W uzasadnieniu sprzeciwu pozwana wskazała, że powód tego nie udowodnił. Jednocześnie pozwana nie twierdziła, aby cedent odbierał od niej oświadczenie pisemne bądź by miała niespłacone zobowiązania. Kwestia nieważności umowy pożyczki może się w tej sytuacji wiązać jedynie z niezbadaniem zdolności pożyczkowej pozwanej przez pożyczkodawcę. Ocena tej okoliczności nie jest jednak możliwa bez eliminacji przyczyny nieważności i dania szansy powodowi na wypowiedzenie się, przedstawienie twierdzeń i dowodów.

W kwestii stosowania art.9a UKK do umów zawartych przed wejściem w życie noweli z 6.10.2022 r. (18.05.2023 r. zgodnie z art.14 noweli) to rzeczywiście brzmienie art.10 ust.1 noweli wskazuje, że art.9a UKK ma zastosowanie do umów zawartych wcześniej. Wolę rozciągnięcia skutków nieważności miał, jak się wydaje sam ustawodawca, skoro poprawka Senatu RP (włączająca do art.10 ust.1 noweli także jej art.7 pkt 2) została odrzucona przez Sejm. Tyle tylko, że wykładnia prawa bazuje przede wszystkim na metodach: językowej, systemowej i funkcjonalnej. Brać trzeba przede wszystkim pod uwagę podstawowe, uniwersalne zasady prawa międzyczasowego, w tym wypadku zasadę niedziałania prawa wstecz.

W prawie cywilnym materialnym stosowanie ustawy nowej do stosunków prawnych nawiązanych na gruncie starej ustawy i trwających w dniu wejścia w życie ustawy nowej polega na tym, że na podstawie ustawy nowej ocenia się skutki zdarzeń prawnych dotyczących tego stosunku, ale zdarzeń mających miejsce od czasu obowiązywania ustawy nowej. Natomiast następstwa zdarzeń prawnych zaistniałych w czasie obowiązywania dawnego prawa należy oceniać według tego dawnego prawa. Zasada nieretroakcji (art.3 k.c.) jest najbardziej podstawową zasadą prawa intertemporalnego. Wynika z niej zakaz dokonywania oceny zdarzeń prawnych, które miały miejsce przed wejściem w życie normy prawnej, na podstawie tej normy nowej.

Pojęcie retroakcji (wstecznego działania prawa) nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane. Formułuje się taką propozycję jej zdefiniowania: norma prawna ma charakter retroaktywny, jeśli wiąże inne skutki prawne ze zdarzeniem prawnym, które miało miejsce przed jej wejściem w życie, niż dotychczas obowiązujące normy prawne. Norma prawna nie będzie miała charakteru retroaktywnego, nawet jeśli przewiduje nowe skutki prawne zdarzeń prawnych, które miały miejsce przed jej wejściem w życie, jeśli skutkiem tych zdarzeń prawnych było powstanie stosunku prawnego trwającego także po wejściu w życie nowej normy, a nowe skutki prawne dotyczą tylko okresu po wejściu w życie nowej normy – w takim przypadku mamy do czynienia z zasadą bezpośredniego skutku nowego prawa. (tezy 9, 11 i 13 do art.3 KC Osajda/Sobolewski Legalis)

Zasada nieretroakcji nie jest wyrażona wprost w Konstytucji RP, ale dekodowana jest przez TK z art. 2 Konstytucji RP (klauzula demokratycznego państwa prawnego). Jeszcze na gruncie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22.7.1952 r. (tekst jedn. Dz.U. z 1976 r. Nr 7, poz. 36 ze zm.) TK stwierdził, że "zasada niedziałania prawa wstecz, chociaż nie została wyrażona w Konstytucji PRL, stanowi podstawową zasadę porządku prawnego. Znajduje ona swoje oparcie w takich wartościach, jak bezpieczeństwo prawne i pewność obrotu prawnego oraz poszanowanie praw nabytych" (orz. TK z 28.5.1986 r., U 1/86, OTK 1986, Nr 1, poz. 2). W wyr. z 10.12.2007 r. (P 43/07, OTK-A 2007, Nr 11, poz. 155), TK uznał, że: "zasada lex retro non agit, wywodzona z art. 2 Konstytucji, stanowi istotny składnik zasady zaufania obywateli do państwa. (...) Odstępstwo od tej zasady dopuszczalne jest wtedy, gdy jest to konieczne w celu realizacji wartości konstytucyjnej, ocenionej jako ważniejsza od wartości chronionej zakazem retroakcji, a także jeżeli przemawia za tym konieczność realizacji innej zasady konstytucyjnej, a realizacja tej zasady nie jest możliwa bez wstecznego działania prawa". Na szczególne znaczenie zasady nieretroakcji TK zwrócił uwagę m.in. w wyr. z 5.11.2002 r., P 7/01, OTK-A 2002, Nr 6, poz. 80; wyr. z 31.1.2001 r., P 4/99, OTK 2001, Nr 1, poz. 5; wyr. z 7.2.2001 r., K 27/00, OTK 2001, Nr 2, poz. 29; wyr. z 10.10.2001 r., K 28/01, OTK 2001, Nr 7, poz. 212; orz. z 8.11.1989 r., K 7/89, OTK 1989, Nr 1, poz. 8; wyr. z 30.3.1999 r., K 5/98, OTK 1999, Nr 3, poz. 39; wyr. z 24.10.2000 r., K 12/00, OTK 2000, Nr 7, poz. 255. Trybunał Konstytucyjny dopuszcza także odstąpienie od zakazu retroakcji w przypadku, gdy nowa regulacja prawna jest korzystniejsza dla jej adresatów niż dawne prawo (por. orz. TK z 25.6.1995 r., K 15/95, OTK 1996, Nr 3, poz. 22 dotyczące zmiany zasad uzyskiwania prawa do zasiłku). (tak teza 18 do art.3 KC Osajda/Sobolewski Komentarz cyt. Wyżej)

Według twierdzeń powoda umowa pożyczki została zawarta 14.12.2021 r. na 30 dni, kwota pożyczki stała się wymagalna 14.01.2022 r. Zasada lex retro non agit sprzeciwia się stosowaniu sankcji z art.9a ust.5 pkt 1) UKK jako skutku zdarzeń prawnych sprzed wejścia w życie przepisu noweli. Tyle tylko, że uważna lektura art.9a ust.1 i 2 UKK wskazuje, że ustawodawca nie nałożył w tych przepisach na instytucje kredytowe udzielające pożyczek i kredytów konsumenckich żadnych nowych obowiązków. Zbadanie zdolności kredytowej konsumenta było obowiązkiem instytucji kredytowej, powinna ona to zrobić na podstawie informacji uzyskanych od konsumenta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy. Wszystko to wynika z aty.9 ust.1 i 2 UKK. Art.9a ust.1 i 2 UKK precyzuje jedynie te obowiązki i wprowadza zasadę, że brak oceny pozytywnej zdolności kredytowej konsumenta uniemożliwia pozytywną decyzję kredytową. Trudno przyjąć, aby w dotychczasowym stanie prawnym nie dało się wyinterpretować normy zakazującej instytucji kredytowej udzielenia konsumentowi kredytu konsumenckiego w sytuacji niezbadania tej zdolności, nienależytego zbadania albo ustalenia, że konsument nie ma zdolności kredytowej.

Sporne było w doktrynie i orzecznictwie, jakie skutki wywoływał brak zbadania zdolności kredytowej konsumenta bądź nienależyte jej zbadanie bądź ustalenie braku zdolności kredytowej konsumenta. Wprowadzenie przez ustawodawcę w noweli wprost sankcji nieważności potwierdza te poglądy, które wskazywały w tym wypadku na sankcję nieważności umowy. Taki pogląd na kanwie bankowej umowy kredytu konsumenckiego wyraził Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą apelację w sprawie II Ca 983/20 w pytaniu prawnym skierowanym do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy odmówił co prawda odpowiedzi na pytanie, ale wyrok Sądu Okręgowego bazował na twierdzeniu o skutku nieważności umowy. W sprawie znajdował zastosowanie także art.70 prawa bankowego, ten przepis nie ma zastosowania w sprawie niniejszej. Jednakże zastosowanie ma art.9 UKK, a ten jednoznacznie stwierdza o obowiązku zbadania zdolności kredytowej (pożyczkowej) konsumenta. Na kanwie art.70 prawa bankowego wskazywano, że norma w nim zawarta jest skierowana do banku, wywiera jedynie skutek administracyjny (możność nakładania kar pieniężnych przez organ nadzoru za brak badania zdolności kredytowych klientów) i w sferze odpowiedzialności karnej za wykroczenie (art. 138c § 1a k.w.). Wyrażono poglądy, że w przypadku gdy kredytodawca naruszył obowiązek wynikający z art. 9 ust. 1 UKK, nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej wobec konsumenta, że przepis zatem nie ma skutków w sferze zobowiązaniowej banku z pożyczkobiorcą (Komentarz do art.70 UPB Sikorski teza 1 Legalis, Komentarz do art.9 UKK Z. Ofiarski LEX, Komentarz do art.9 UKK T. Czech LEX, cytowane w tych komentarzach poglądy doktryny prawa i orzeczenia sądów, T. Białek Obowiązek oceny zdolności kredytowej w ustawie o kredycie konsumenckim LEX do art.9 UKK, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 6 listopada 2014 r. I ACa 452/14 publ. Legalis, wyrok SA w Krakowie z 20.05.2014 r., I ACa 373/14, Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 11 czerwca 2014 r. II Ca 452/14 LEX, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - I Wydział Cywilny z dnia 6 listopada 2014 r. I ACa 452/14, wyrok SA w Warszawie z 7.05.2014 r. VI ACa 945/13 Legalis)

Wątpliwości odnośnie jedynie publicznoprawnego charakteru zakazu udzielenia kredytu konsumentowi w razie braku po jego stronie zdolności kredytowej (zatem także braku zbadania zdolności czy zbadania nienależytego), czy inaczej – odnośnie skutków naruszenia zakazu w obrębie prawa umów, a tym samym wykładni przepisów ujętych w pytaniu prawnym, zrodziły się z uwagi na art.8 i 23 w zw. z motywami 9, 26 i 47 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE L z 2008 r., Nr 133, s. 66). W wyroku z 5 marca 2020 r. C-679/18 TSUE stwierdził, że wykładni art. 8 i 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz.UE L z 2008 r., Nr 133, s. 66) należy dokonywać w ten sposób, że wymagają one, aby sąd krajowy zbadał z urzędu, czy nie nastąpiło naruszenie ciążącego na kredytodawcy przedumownego obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta, określonego w art. 8 tej dyrektywy, i wyciągnął wynikające z prawa krajowego konsekwencje w wypadku naruszenia tego obowiązku, pod warunkiem że sankcje odpowiadają wymogom wspomnianego art. 23. Wykładni art. 8 i 23 dyrektywy 2008/48 należy dokonywać również w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, na mocy których naruszenie przez kredytodawcę przedumownego obowiązku przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej konsumenta podlega sankcji w postaci unieważnienia umowy kredytowej wraz z obowiązkiem zwrotu kredytodawcy przez konsumenta kwoty głównej kredytu w terminie odpowiadającym jego możliwościom jedynie pod takim warunkiem, że konsument powoła się na tę nieważność przed upływem trzyletniego terminu przedawnienia.

Zatem prawo UE stoi na zasadzie takiej wykładni prawa krajowego, która nakaz zbadania zdolności kredytowej konsumenta wiąże ze skutkami w sferze cywilnoprawnej pożyczkodawca-konsument. Nie wdając się w szczegóły (można jedynie odwołać się do treści pytania prawnego w sprawie II Ca 983/20) można stwierdzić, że silna motywacja funkcjonalna (ochrona konsumenta przed ryzykiem nadmiernego zadłużenia i niewypłacalności, zasada skuteczności udzielania tej ochrony, budowa zrównoważonego rynku kredytów i pożyczek konsumenckich, dotkliwość sankcji dla przedsiębiorcy) pozwala na wniosek, że niewywiązanie się przez pożyczkodawcę (kredytodawcę) z obowiązku z art.9 UKK (i art.70 prawa bankowego) zbadania zdolności kredytowej konsumenta albo nienależyte zbadanie tej zdolności czy ustalenia braku zdolności konsumenta, na skutek czego pożyczkodawca udzielił konsumentowi pożyczki (kredytu) konsumenckiej mimo, że konsument nie miał zdolności kredytowej, prowadzi do nieważności umowy na podstawie art.58 § 1 k.c. Sankcja ta odpowiada cechom sankcji z art.23 dyrektywy 2008/48.

Można więc podsumować, że sankcja nieważności umowy pożyczki konsumenckiej na skutek niewykonania obowiązku przez pożyczkodawcę zbadania zdolności kredytowej konsumenta (zbadania nienależytego bądź stwierdzenia braku zdolności kredytowej konsumenta) istniała przed wprowadzeniem do UKK art.9a. Przepis ten sformułował jednoznacznie zakaz udzielenia kredytu konsumenckiego w razie ustalenia braku zdolności kredytowej konsumenta, zdolności badanej na podstawie tego przepisu i art.9 UKK. Wprost uzależnił przyznanie kredytu konsumenckiego od pozytywnej oceny zdolności kredytowej konsumenta, czego nie zawierał i nie zawiera art.9 UKK. Zawierał natomiast art.70 prawa bankowego. Tym niemniej wykładnia art.9 UKK w świetle dyrektywy 2008/48 pozwala na wniosek, że skoro art.9 ust.1 UKK przewidywał obowiązek pożyczkodawcy-instytucji kredytowej badania zdolności kredytowej konsumenta, to ten obowiązek miał swój cel polegający na udzieleniu kredytu (pożyczki) konsumenckiego konsumentom posiadającym zdolność kredytową, a więc zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Udzielenie kredytu konsumentowi bez takiego zbadania jego zdolności kredytowej albo po zbadaniu nienależytym (a okazało się, że w istocie konsument tej zdolności nie miał) albo po ustaleniu, że konsument nie ma zdolności kredytowej, jest sprzeczne z celem art.9 ust.1 UKK. Umowa kredytu konsumenckiego zawarta w takiej sytuacji powinna zostać uznana za nieważną na podstawie art.58 § 1 k.c. Gdyby nawet nie dało się uzasadnić nieważności umowy sprzecznością z normą zakazującą udzielania kredytu konsumenckiego bez zbadania zdolności kredytowej konsumenta albo po stwierdzeniu braku tej zdolności (wobec nieobwiązywania przed 18.05.2023 r. art.9a UKK), to nieważność można by przyjąć na podstawie art.58 § 2 k.c. Sprzeczne z zasadą uczciwego obrotu, uczciwego traktowania przez silniejszego przedsiębiorcę konsumenta o słabszej pozycji kontraktowej, jest udzielenie konsumentowi kredytu, gdy nie wiadomo, czy będzie mógł go spłacić albo wręcz wiadomo, że nie jest w stanie tego zrobić, czym wpędzi się tego konsumenta w spiralę zadłużenia i niewypłacalność. Zatem sankcja z art.9a ust.5 pkt 1) UKK ma w istocie charakter porządkujący, a retroaktywność normy jest uzasadniona względami ochrony praw konsumenta także w dotychczasowym, sprzed noweli, stanie prawnym.

Pamiętać jednak trzeba, że wypełnienie obowiązku zbadania zdolności kredytowej konsumenta oceniać trzeba rozsądnie. To kredytodawca decyduje o źródłach informacji o sytuacji majątkowej konsumenta. Decyzja ta nie jest dowolna, ale kredytodawca ma w tym pewną swobodę. Jeśli ocena opiera się na informacji uzyskanej od konsumenta, to ten konsument bierze odpowiedzialność za jej treść, a pożyczkodawca za ocenę tej treści.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy weźmie pod uwagę wskazania prawne Sądu Okręgowego. Ustalając fakty zwróci uwagę na staranne oddzielenie faktów od ich oceny prawnej. Zaprzeczenie bowiem pozwanej, że strony zawarły umowę, jest w istocie nie zaprzeczeniem konkretnych faktów, ale ich oceny prawnej. O tym bowiem, czy strony zawarły umowę, decydują ustalone fakty odnoszące się do rzeczywistości (zachowania stron) w świetle przepisów prawa o oświadczeniach woli i ich wykładni. Tak jak obowiązkiem powoda jest wskazanie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy zgodnie z prawdą (art.3 k.p.c.), w tym wypadku, jakie zachowania stron skutkowały zawarciem umowy, kwestie zbadania zdolności kredytowej pozwanej, tak rzeczą pozwanej jest ustosunkowanie się do każdego z nich zgodnie z prawdą (ten sam art.3 k.p.c.) W razie ustalenia, że strony zawarły umowę o treści przedstawionej w wydruku, Sąd Rejonowy oceni pozostałe zarzuty pozwanej. Sąd Rejonowy będzie też miał na uwadze, że art.505 ⁸ § 4 k.p.c. nie zwalnia od ustalenia faktów, a jedynie, po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, nie prezentowanie ich w uzasadnieniu pisemnym albo zaprezentowanie ich w sposób skrótowy. Wszak bez ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia nie można w ogóle przystąpić do rozpoznania sprawy. Sąd Rejonowy rozważy jednakże zaprezentowanie ustaleń faktycznych, zgodnie ze zdaniem drugim § 4 art. 505 ⁸ k.p.c. Przepisy postępowania uproszczonego należy bowiem wykładać rozsądnie. Celem normy art. 505 ⁸ § 4 zdanie pierwsze k.p.c. jest bowiem dostosowanie uzasadnienia do stopnia skomplikowania sprawy, a zatem stosowanie go w sprawach nieskomplikowanych, gdzie do rozstrzygnięcia potrzeba ustalenia niewielkiej ilości prostych faktów, przy dość prostej ich ocenie prawnej. Odrzucenie argumentów przeciwko skuteczności i ważności umowy cesji otwiera pole do ustaleń faktów dotyczących zachowań stron prowadzących do zawarcia umowy, ustalenia jej treści i rozpoznania zarzutów pozwanego (w tym braku zbadania zdolności kredytowej pozwanej czy abuzywności postanowień umownych). To z kolei świadczy, że mimo niskiej wartości przedmiotu sporu sprawa jest skomplikowana, co przemawia za rozszerzeniem uzasadnienia o pozostałe elementy z art. 327 ¹ § 1. Ocena jednak w tym względzie jest po stronie Sądu I instancji.

Marcin Miczke