Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 8 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Parafii (...) w C.

przy udziale (...) Sp. z o. o. w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od postanowienia Sądu Rejonowego we Wrześni

z dnia 24 października 2022 r.

sygn. akt I Ns 451/19

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym kwotę 240 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia rozstrzygającego o kosztach postępowania apelacyjnego do dnia zapłaty.

Małgorzata Radomska - Stęplewska

UZASADNIENIE

Wnioskodawca Parafia (...) w C. wniósł o ustanowienie służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem na rzecz uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w P., obciążającej:

- działkę nr (...) położoną w C., zapisaną w księdze wieczystej nr (...),

- działkę nr (...) położoną w C., zapisaną w księdze wieczystej nr (...),

- działkę nr (...) położoną w C., zapisaną w księdze wieczystej nr (...). Domagał się także zwrotu kosztów postępowania.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania, wniósł o jego oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania, podnosząc zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.

Postanowieniemz dnia 24 października 2022 r. Sąd Rejonowy we Wrześni w punkcie 1. wniosek oddalił, w punkcie 2. kosztami postępowania obciążył w całości wnioskodawcę, pozostawiając szczegółowe rozliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że doszło do nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu co do linii napowietrznej niskiego napięcia nN - 0,4 kV, linii napowietrznej SN 15 kV relacji M.-O. odgałęzienie B. oraz linii napowietrznej SN 15 kV relacji M.-O. ( linia główna) z dniem 5 grudnia 2010 r., przy założeniu dobrej wiary na rzecz uczestnika postępowania. Bieg terminu zasiedzenia należy liczyć od dnia 5 grudnia 1990 r. ( data wejścia w życie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości oraz przepisy określające ustrój majątkowy państwowych osób prawnych), kiedy to poprzednik prawny uczestnika działał pod nazwą Zakład (...) w P..

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie:

1) naruszenie art. 231 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. i art. 228 § 2 k.p.c. oraz 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez pominięcie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy oraz wniosków dowodowych wnioskodawcy, a tym samym nierozpoznanie istoty sprawy, mianowicie:

-działka nr (...), położona w miejscowości C., gmina M., powiat (...), województwo (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...) stanowi własność wnioskodawcy, co potwierdzają wpisy w w/w księdze wieczystej, w szczególności zaświadczenie (...) w G. z 13 grudnia 1946r. Sygn. 10671/468, a tym samym działka ta nie stanowiła własności Skarbu Państwa, co wyklucza istnienie dobrej wiary po stronie uczestnika postępowania, gdy linia napowietrzna 0,4 kV na tej działce była budowana w latach 1955 i 1976;

-działka nr (...), położona w miejscowości C., gmina M., powiat (...), województwo (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...) wcześniej księga wieczysta (...)stanowi własność wnioskodawcy co najmniej od 1994r. zgodnie z umową nieodpłatnego przeniesienia i zamiany, co potwierdzają dane z w/w księgi wieczystej, co wyklucza istnienie dobrej wiary po stronie uczestnika postępowania, gdy linia napowietrzna 15 kV na tej działce była budowana w latach 1955 i przebudowana na dwutorową w 2006r.;

-

na działce nr (...), położonej w miejscowości B., gmina M., powiat (...), województwo (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr (...), przejętej przez wnioskodawcę na podstawie ugody zawartej przed Komisją (...)w 1995r. w stanie wolnym bez obciążeń, co wobec przemian ustrojowych i prawnych dało podstawy do przerwania biegu zasiedzenia;

-

na budowę linii elektroenergetycznych na działkach objętych wnioskiem nie została wyrażona zgoda wnioskodawcy, który nie mógł wykonywać prawa ochrony swojej własności co do ww. nieruchomości w czasie funkcjonowania Państwa PRL do czasu przemian demokratycznych i przyznania jednej z działek jako nieruchomości zamiennej wolnej od obciążeń po przeprowadzonym postępowaniu regulacyjnym, podczas gdy uczestnik postępowania jako podmiot publiczny miał wiedzę o prowadzonych postępowaniach regulacyjnych, a przynajmniej przy zachowaniu należytej staranności mógł taką wiedzę posiadać, gdy przejmował posiadanie prawa do urządzeń przesyłowych, sam przechodził transformacje przekształceń własnościowych;

-

wnioskodawca wystąpił o przywrócenie prawa własności, zgodnie z ustawą z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (tj. Dz. U. z 2019 r. poz. 1347 ze zm.) regulującą sprawy nieruchomości bezprawnie wywłaszczonej od Kościoła na rzecz Państwa PRL - tym samym nie doszło do zasiedzenia służebności przesyłu i brak jakiejkolwiek podstawy do przyjęcia domniemania dobrej wiary, która nie może działać wbrew w/w dowodom z postępowania regulacyjnego Komisji (...)i dokumentom ksiąg wieczystych wszystkich nieruchomości objętych wnioskiem;

-

pominięcie dowodu z dokumentów zawartych w księgach wieczystych nieruchomości objętych wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu potwierdzających stan prawny tych nieruchomości;

-

niezwrócenie się do Starostwa Powiatowego we W. i Urzędu Miasta we W. o przesłanie do akt sprawy pełnej dokumentacji z budowy urządzeń przesyłowych elektroenergetycznych na działkach wskazanych we wniosku - jak we wniosku wnioskodawcy z 6 listopada 2019r.;

-

pominięcie dowodu z zeznań świadka na rozprawie - jak w odpowiedzi na pozew pozwanego w pkt 9;

-

niezobowiązanie pozwanego do przedstawienia pełnej czytelnej dokumentacji z budowy urządzeń przesyłowych elektroenergetycznych na działkach wskazanych we wniosku - nie tylko do lat 70 tych, ale również dokumentacji z lat późniejszych szczególnie dotyczących budowy dwutorowej linii w 2006r. na działce nr (...) oraz linii elektroenergetycznej na działce (...) z 1995r. oraz przedstawienia aktualnych map z przebiegiem wszystkich linii elektroenergetycznych na działkach objętych wnioskiem o ustanowienie służebności przesyłu;

2) naruszenie art. 231 k.p.c. w zw. z art. 234 k.p.c. polegające na nieprzyjęciu niespornego faktu, jakim jest brak umowy w odpowiedniej formie pomiędzy stronami bądź uczestnika postępowania i Skarbu Państwa lub decyzji administracyjnej, z których wynikałoby prawo uczestnika postępowania do objęcia posiadania urządzeń przesyłowych i korzystania z nieruchomości w postaci tzw. służebności przesyłowej oraz pominięcie pierwotnego charakteru nabycia prawa - przywrócenia prawa własności nieruchomości dla wnioskodawcy w stanie wolnym od obciążeń, w w/w postępowaniu regulacyjnym, a w tym całkowite pominięcie faktu niemożności wykonywania przez wnioskodawcę prawa własności oraz przerwania biegu zasiedzenia służebności gruntowej, jak również brak tytułu prawnego do przebudowy urządzeń elektroenergetycznych w latach 1995 i 2006;

3) naruszenie art. 121 pkt 4 k.c. w zw. z art. 60, art. 61 i art. 63 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1347 ze zm.) poprzez brak zastosowania, a tym samym pominięcie przerwania biegu zasiedzenia służebności gruntowej i służebności przesyłu na części nieruchomości objętych wnioskiem, w stosunku do wnioskodawcy, który został pozbawiony możliwości dochodzenia zwrotu własności nieruchomości z uwagi na obowiązujące przepisy prawne oraz uwarunkowania polityczne w PRL, co skutkowało przerwaniem biegu zasiedzenia służebności przesyłu do czasu przywrócenia prawa własności nieruchomości objętej wnioskiem w wyniku wprowadzenia przemian demokratycznych umożliwiających regulację majątku kościelnego wnioskodawcy;

4) naruszenie art. 7 k.c. i 172 § 1 k.c. w związku z art. 292 zdanie drugie k.c. oraz w związku z art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż po stronie uczestnika postępowania doszło do nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie w dobrej wierze, podczas gdy są przesłanki do obalenia istnienia dobrej wiary w posiadaniu uczestnika i jego poprzedników - instytucji państwowych mających z zasady wiedzę o zmieniających się uwarunkowaniach rewindykacji mienia bezprawnie odebranego wnioskodawcy przez Państwo PRL;

5) naruszenie art. 176 § 1 k.c. w zw. z art. 292 k.c. w zw. art. 245 § 2 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że uczestnik postępowania nabył w drodze zasiedzenia służebność przesyłu z bezpodstawnym doliczeniem do okresu zasiedzenia posiadania rzekomej służebności gruntowej, w sytuacji gdy ze stanu faktycznego sprawy wynika, że nie doszło do regulacji stanu prawnego przejmowanych urządzeń przesyłowych wyrażenia przez uczestnika i braku zgody właściciela wymaganej dla ustanowienia służebności w formie aktu notarialnego, a co za tym idzie uczestnik postępowania jest posiadaczem służebności przesyłu w złej wierze, w związku z czym nie minął odpowiedni okres do stwierdzenia zasiedzenia przedmiotowej służebności przerwany najpierw postępowaniem rewindykacyjnym regulacyjnym, a następnie złożeniem niniejszego wniosku o ustanowienie służebności przesyłu;

6) naruszenie art. 292 k.c. w zw. z art. 175 k.c. i art. 121 pkt 1 k.c. oraz w zw. z art. 1 ust. 1 zd. 1 ustawy z 28.06.1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (t.j. Dz.U. z 1954r. nr 32, poz. 135) poprzez przyjęcie, że w niniejszej sprawie doszło do zasiedzenia służebności w dobrej wierze, podczas gdy wykonywanie uprawnień wynikających z ww. ustawy stanowiło władztwo wykonywane przez poprzedników prawnych przedsiębiorcy przesyłowego w stosunku do nieruchomości obciążonej urządzeniami i nie mogło zostać zakwalifikowane jako posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej aż do daty utraty mocy obowiązującej przez ustawę z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, co nastąpiło w dniu 10 kwietnia 1997 r.

7) naruszenie art. 2, art. 21 ust. 1 i 2 , art. 25 ust. 4, art. 31 ust. 2 i 3, art. 32 ust. 1 i 2, art. 37 ust. 1, art. 45 oraz art. 64 ust. 1, 2 i 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

a)  w zakresie w jakim umożliwiono nabycie przez zasiedzenie służebności przesyłu w dobrej wierze w przypadku braku decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości lub art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, a także:

a)  w zakresie w jakim umożliwiono doliczenie posiadania przez przedsiębiorstwa energetyczne wykonywanego przed dniem 3 sierpnia 2008r r., do okresu korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z trwałego i widocznego urządzenia w sposób odpowiadający służebności przesyłu po dniu 3 sierpnia 2008 r., potrzebnego do nabycia służebności przesyłu przez zasiedzenie z pominięciem przerwania biegu zasiedzenia służebności przesyłu na nieruchomości skarżącego, któremu przywrócono własność wywłaszczonych nieruchomości po przemianach ustrojowych Państwa Polskiego po 1989r., zgodnie z ustawą z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1347 ze zm.), a który to właściciel został pozbawiony możliwości dochodzenia zwrotu własności swojej nieruchomości i ochrony prawa własności z uwagi na obowiązujące przepisy prawne w PRL oraz uwarunkowania polityczne, co skutkowało przerwaniem biegu zasiedzenia służebności gruntowych, a następnie służebności przesyłu dopiero do czasu przywrócenia prawa własności w postępowaniu regulacyjnym przed Komisją (...);

b)  w zakresie w jakim Sąd Rejonowy we Wrześni naruszył prawo wnioskodawcy do rzetelnego procesu - art. 45 Konstytucji RP - poprzez narażenie wnioskodawcy na nieuzasadnione dla Sądu koszty opinii biegłego sądowego elektroenergetyka, która nie została przez Sąd w żaden sposób wykorzystana do orzekania, a wręcz zbędna z uwagi na rozstrzygnięcie kwestii prejudycjalnej oceny zarzutu postawionego przez uczestnika postępowania dotyczącego zasiedzenia służebności przesyłu, który to zarzut mógł być rozstrzygnięty bez potrzeby korzystania z opinii biegłego elektroenergetyka i to w zakresie tylko jednej z działek objętych wnioskiem.

Mając powyższe na uwadze apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu we Wrześni, zasądzenie od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania za I i II instancję wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Uzasadniony okazał się zarzut apelacji, że Sąd Rejonowy błędnie ustalił, że wszystkie działki objęte wnioskiem zostały przyznane wnioskodawcy na mocy ugody zawartej przed Komisją (...) w W. z dnia 27 lipca 1995 r. Mimo, że takie twierdzenie wnioskodawca zawarł w uzasadnieniu wniosku ( k. 3 ), na podstawie pełnych odpisów ksiąg wieczystych prowadzonych dla tych działek Sąd Okręgowy ustalił, że działka nr (...) zapisana w KW nr (...) od 1946 r. stanowiła własność najpierw K. w G., a następnie (...) w C., a działka nr (...) zapisana w KW nr (...) stanowi własność Parafii (...)w C. na podstawie umowy zamiany z 17 sierpnia 1994 r. Jedynie działka nr (...) zapisana w księdze wieczystej nr (...) stanowiła własność Skarbu Państwa i została przyznana wnioskodawcy na mocy ugody zawartej przed Komisją(...)w W. z dnia 27 lipca 1995 r. ( k.12 akt).

Powyższe ustalenia nie doprowadziły jednak do zmiany zaskarżonego postanowienia, a skutkowały koniecznością dokonania oceny wniosku w zakresie dotyczącym działek nr (...), przy uwzględnieniu powyższych okoliczności.

Sąd Okręgowy podzielił rozważania prawne Sądu I instancji w zakresie dotyczącym wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na działce nr (...) ( będącej uprzednio własnością Skarbu Państwa), których zarzuty apelacji w żaden sposób nie podważają. W szczególności na aprobatę zasługiwały wywody Sądu Rejonowego dotyczące istnienia dobrej wiary po stronie uczestnika.

Artykuł 7 k.c. wprowadza domniemanie prawne dobrej wiary w tych przypadkach, gdy ustawa uzależnia skutki prawne od złej lub dobrej wiary posiadacza. Strona, na rzecz której domniemanie wywiera skutki prawne, nie musi wykazywać istnienia dobrej wiary, bo wprowadza ono wyjątek od zasady rozkładu ciężaru dowodu wyrażonej w art. 6 k.c. i obowiązek udowodnienia stanu przeciwnego niż wynika to z domniemania ciąży na stronie mu zaprzeczającej. Do czasu udowodnienia przez tę stronę twierdzeń o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania dobrej wiary, wiąże ono sąd orzekający (art. 234 k.p.c). Obalenie domniemania może nastąpić tylko w przypadku udowodnienia przeciwieństwa, a więc istnienia złej wiary i nie jest wystarczające wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca temu obowiązkowi nie sprostał.

Przypomnieć należy, że dobra wiara polega na błędnym, lecz usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu o przysługiwaniu posiadaczowi określonego prawa. Przyjęte w orzecznictwie rozumienie dobrej wiary w związku z wykonywaniem posiadania prowadzącego do zasiedzenia, w tym służebności o treści służebności przesyłu, oznacza, że za osobę zasiadującą tę służebność w dobrej wierze można uznać jedynie tego, kto korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie treści służebności o treści służebności przesyłu, a w danych okolicznościach jego błędne przekonanie o przysługiwaniu mu uprawnień mieszczących się w zakresie tej służebności jest usprawiedliwione (por. uchwała Sadu Najwyższego z z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 110/18). Zgodnie z aktualnymi poglądami odnośnie do posiadania nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu lub służebności przesyłu, ocena, czy wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej lub złej wierze wymaga analizy całokształtu okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania. Posiadacz jest w dobrej wierze, jeżeli objęcie cudzej nieruchomości w posiadanie nastąpiło w takich okolicznościach, które usprawiedliwiają jego przekonanie, że nie narusza cudzego prawa, albo gdy posiadacz przypuszcza, że prawo mu przysługuje, a przekonanie to jest usprawiedliwione okolicznościami faktycznymi. Posiadaczowi trzeba przypisać złą wiarę wtedy, kiedy wie, że prawo mu nie przysługuje albo nie wie wskutek braku należytej staranności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2018 r., IV CSK 23/17 i orzeczenia tam powołane). Ponieważ jednak dobra lub zła wiara posiadacza jest faktem ustalającym charakter stanu jego świadomości, a na stan świadomości mają wpływ nie tylko okoliczności istniejące w chwili obejmowania nieruchomości w posiadanie samoistne, lecz również okoliczności istniejące wcześniej, w okresie, gdy nie był jeszcze posiadaczem, lecz w innym charakterze władał nieruchomością, także te okoliczności powinny być brane pod uwagę przy ocenie świadomości posiadacza (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2015 r., IV CSK 132/15).

Uwzględniając dotychczasowe rozważania Sąd II instancji wyjaśnia, że w rozpoznawanej sprawie badając istnienie dobrej wiary po stronie uczestnika, należało uwzględnić świadomość jego poprzednika prawnego, tj. przedsiębiorstwa, które w chwili objęcia nieruchomości w posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności odpowiadającej służebności przesyłu było przedsiębiorstwem państwowym i wiedziało, że urządzenia przesyłowe, z których cały czas korzysta, bez sprzeciwu kogokolwiek, zostały zbudowane, w ramach realizacji zadań państwowych, na nieruchomości Skarbu Państwa, za jego zgodą, a zatem ich budowa i korzystanie z nich były legalne i nie wymagały żadnych dodatkowych czynności prawnych czy administracyjnych, poza pozwoleniami budowlanymi.

Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego istotne dla sprawy linie elektroenergetyczne średniego i niskiego napięcia zostały wybudowane w latach 50-tych i 60-tych XX wieku ( później były jedynie modernizowane) na gruncie stanowiącym wówczas własność Skarbu Państwa – działce nr (...). Wnioskodawca stał się właścicielem nieruchomości, przez którą przebiegają ww. linie od 26 lipca 1995 r. – data ugody zawartej przed Komisją (...) w W.. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie ma również to, że z dniem 7 stycznia 1991 r., na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6), doszło do wyodrębnienia własności urządzeń przesyłowych oraz ich przekazania przedsiębiorstwom przesyłowym. W tej sytuacji przedsiębiorstwa przesyłowe, w tym również poprzednik prawny uczestnika, stały się odrębnymi od Skarbu Państwa właścicielami urządzeń przesyłowych, a korzystanie z nich, wykraczając poza dzierżenie (art. 338 k.c.), stanowiło od tego momentu przejaw posiadania w zakresie służebności gruntowej. W konsekwencji nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że w przypadku przesyłowych przedsiębiorstw państwowych, w okresie przed uwłaszczeniem urządzeń przesyłowych z dniem 7 stycznia 1991 r., przedsiębiorstwo wykonywało posiadanie gruntu niezbędnego do korzystania z tych urządzeń w zakresie właścicielskiego posiadania Skarbu Państwa. Sąd odwoławczy w składzie niniejszym podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 26 lipca 2018 r.( IV CSK 23/17), że mimo iż przed dniem 7 stycznia 1991 r. posiadanie nieruchomości było wykonywane przez przedsiębiorstwo w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa w zakresie posiadania właścicielskiego, a po tej dacie na rzecz przedsiębiorstwa w zakresie służebności, to trzeba je traktować jako kontynuację w zakresie poprzedniego posiadania. Przedsiębiorstwo mogło w sposób usprawiedliwiony przypuszczać, że z datą nabycia urządzeń przesyłowych nabywa prawo do korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa w dotychczasowym zakresie i wykonuje je za zgodą właściciela nieruchomości nie naruszając jego prawa. Zarząd urządzeniami przesyłowymi pozostawał bowiem w funkcjonalnym związku z korzystaniem z nieruchomości w zakresie koniecznym do prawidłowego funkcjonowania tych urządzeń. Nie ma podstaw, by przypisywać złą wiarę przedsiębiorstwu przesyłowemu, które nie miało zarządu nieruchomością i nie uzyskało prawa wieczystego użytkowania, ale zakres posiadania tą nieruchomością w związku z posadowieniem na niej urządzeń przesyłowych pozostał tożsamy z poprzednio wykonywanym i Skarb Państwa akceptował taką sytuację. Zasady współżycia społecznego sprzeciwiają się nierównemu traktowaniu przedsiębiorstw przesyłowych i mimo wykonywania przez nie takich samych zadań istotnych z punktu widzenia społecznego, akceptowaniu zdecydowanie korzystniejszej sytuacji prawnej tych, które z uwagi na wykonywany zarząd nieruchomością uzyskały prawo użytkowania wieczystego i trudniejszej tych, które z uwagi na zaniechanie stosownych rozwiązań ustawowych, nie uzyskały prawa do gruntu, bo nie wykonywały zarządu nieruchomością państwową.

W ocenie Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie odwołać się należy do rozważań Sądu Najwyższego przedstawionych w uzasadnieniu uchwały z dnia 15 lutego 2019 r. (III CZP 81/18). U podstaw wspomnianej uchwały legły bowiem argumenty eksponujące specyfikę sytuacji, w której uwłaszczane przedsiębiorstwa państwowe obejmowały w posiadanie grunty Skarbu Państwa w zakresie niezbędnym do korzystania z posadowionych na nich urządzeń przesyłowych, które stały się ich własnością. W tezie tej uchwały stwierdzono bowiem, że przedsiębiorstwo państwowe, które nabyło z mocy prawa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych własność urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomości Skarbu Państwa, może być uznane za posiadacza w dobrej wierze służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Stanowisko to należy traktować jako rekapitulację dotychczasowego szerokiego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w którym - akcentując omówione wcześniej racje, przytoczone również w motywach uchwały - uznawano, że przedsiębiorstwo państwowe, które w rozważanych warunkach uzyskało własność urządzeń przesyłowych posadowionych na gruntach Skarbu Państwa i korzystało z tych gruntów zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń, jest posiadaczem służebności w dobrej wierze (por. - niezależnie od orzeczeń powołanych w uzasadnieniu uchwały - np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2018 r., IV CSK 136/17, z dnia 12 września 2018 r., II CSK 876/16, z dnia 13 października 2018 r., II CSK 264/18). Pogląd ten został zaaprobowany także w późniejszej judykaturze (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2019 r., IV CSK 390/18, z dnia 18 czerwca 2019 r., II CSK 671/18, z dnia 19 czerwca 2019 r., IV CSK 576/18, i z dnia 18 grudnia 2019 r., II CSK 591/18).

W kontekście powyższego nie budziło wątpliwości Sądu II instancji, który podzielił w tym zakresie rozważania przedstawione w uzasadnieniu uchwały III CZP 81/18, że logiczną konsekwencją uwłaszczenia przedsiębiorstwa na infrastrukturze przesyłowej, poprzedzonego wieloletnim zgodnym z prawem posiadaniem z uwzględnieniem regulacji art. 7 k.c., jest przyjęcie dobrej wiary tego przedsiębiorstwa w dacie wejścia w posiadanie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przedsiębiorstwo przesyłowe w chwili objęcia służebności w posiadanie wiedziało bowiem, że urządzenia przesyłowe z których korzysta, zostały zbudowane na gruncie Skarbu Państwa, za zgodą właściciela, przez to samo przedsiębiorstwo w czasie gdy było przedsiębiorstwem państwowym, a zatem ich budowa i korzystanie z nich było legalne, nie wymagające żadnych dodatkowych czynności cywilnoprawnych czy administracyjnoprawnych. Po uwłaszczeniu na infrastrukturze przesyłowej przedsiębiorstwo państwowe, korzystając nadal w tym samym zakresie z nieruchomości Skarbu Państwa, mogło pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie narusza praw właściciela gruntu, mimo że nie dysponowało administracyjnoprawnym ani cywilnoprawnym prawem do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności zbliżonej do służebności przesyłu. Miało ono w takiej sytuacji podstawy do przyjęcia, że korzystając z gruntu Skarbu Państwa, który uwłaszczył go na urządzeniach przesyłowych nie narusza cudzego prawa.

Odnosząc się do zarzutu apelacji wskazującego na trwanie stanu zawieszenia biegu zasiedzenia służebności na skutek niemożności wykonywania przez wnioskodawcę ochrony prawa własności nieruchomości ( co do działki nr (...)) aż do 26 lipca 1995 r., wskazać trzeba, że zarzut ten pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Gdyby bowiem liczyć bieg terminu zasiedzenia dopiero od dnia 26 lipca 1995 r., to zasiedzenie nastąpiłoby z dniem 26 lipca 2015 r. Wnioskodawca natomiast wniosek o ustanowienie służebności przesyłu złożył po upływie tego terminu – dopiero w 2019 r.

Mając na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy, Sąd Odwoławczy uznał, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że doszło do zasiedzenia służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu obciążającej działkę nr (...). Uczestnik postępowania w toku tego postępowania wykazał bowiem, iż jego poprzednicy prawni byli posiadaczami takiej służebności, a także wykazał zachodzące pomiędzy nimi następstwo prawne. Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął również, iż zasiedzenie miało miejsce w dobrej wierze. Na tej podstawie należało stwierdzić, iż zgłoszony przez uczestnika postępowania – w odpowiedzi na przedmiotowy wniosek - zarzut zasiedzenia zasługiwał na uwzględnienie. Wnioskodawca za pomocą podniesionych zarzutów apelacyjnych nie zdołał podważyć tego stanowiska.

Wobec ustalenia, że pozostałe działki objęte wnioskiem o nr(...)nie stanowiły własności Skarbu Państwa w okresie wybudowania napowietrznych linii elektroenergetycznych niskiego i średniego napięcia, co miało miejsce w latach 50-60 tych XX wieku ( następnie je jedynie remontowano i modernizowano), Sąd Okręgowy za uzasadniony ( po drobnej korekcie) uznał alternatywnie podniesiony w odpowiedzi na wniosek zarzut zasiedzenia na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, tj. Zakładu (...) służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu w zakresie obejmującym działki nr (...):

- w odniesieniu do linii napowietrznej SN 15 kV relacji M. –O. ( linia główna) z początkowym terminem biegu zasiedzenia 4.12.1969 r. w złej wierze, tj. z dniem 4.12.1989 r.,

- w odniesieniu do linii napowietrznej SN 15 kV relacji M. –O. odgałęzienie B. z początkowym terminem biegu zasiedzenia 1.01.1956 r. w złej wierze, tj. z dniem 1.01.1976 r.,

- w odniesieniu do linii napowietrznej nn 0,4 kV z początkowym terminem biegu zasiedzenia 25.06.1975 r. w złej wierze, tj. z dniem 25.06.2005 r.

Z zebranego materiału dowodowego ( dokumenty na k. 31-53) i poczynionych na ich podstawie ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że linia napowietrzna nn 0,4 kV została wybudowana w 1955 r. ( zmodernizowana w 1975 r.) - na działce (...), linia napowietrzna SN 15 kV relacji M. –O. odgałęzienie B. została wybudowana w 1969 r. ( zmodernizowana w 1995 r.) – na działce (...), linia napowietrzna SN 15 kV relacji M. –O. ( linia główna) została wybudowana w 1955 r. ( przebudowana na dwutorową w 2006 r.) - na działce (...). Przyjmując złą wiarę poprzednika prawnego uczestnika w dacie posadowienia ww. linii na działkach nr (...) oraz treść art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu sprzed zmiany wprowadzonej ustawą z 28 lipca 1990 r., do zasiedzenia służebności obciążającej działki nr (...) doszło:

- w odniesieniu do linii napowietrznej nn 0,4 kV z dniem 25.06.2005 r. ( licząc od załączenia linii do eksploatacji po modernizacji),

- w odniesieniu do linii napowietrznej SN 15 kV relacji M. –O. ( linia główna) z dniem 1.01.1976 r. ( licząc od 1.01.1956 r. – tj. załączenia jej do eksploatacji),

- w odniesieniu do linii napowietrznej SN 15 kV relacji M. –O. odgałęzienie B. z dniem 4.12.1989 r. ( licząc od 4.12.1969 r. – tj. od odbioru technicznego linii).

W tej sytuacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., obciążając nimi wnioskodawcę. Zasądzeniu na rzecz uczestnika tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego podlegała kwota 240 zł, odpowiadająca wynagrodzeniu pełnomocnika w wysokości stawki minimalnej zgodnej z § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. O odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 98 § 1 (1) k.p.c.

Małgorzata Radomska- Stęplewska