Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Ryszard Małecki

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa S. K.

przeciwko (...) Sp. z o.o.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu

z dnia 29 czerwca 2018 r.

sygn. akt I C 1258/17

I.  zamyka rozprawę;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  oddala powództwo,

2.  kosztami procesu obciąża powoda, szczegółowe ich wyliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3.075 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty.

Ryszard Małecki

UZASADNIENIE

Apelacja pozwanego okazała się zasadna.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazuje, że ustały podstawy do zawieszenia postępowania w oczekiwaniu na rozstrzygnięcie przez Trybunał Konstytucyjny sprawy P10/16, mimo braku takiego rozstrzygnięcia. Sprawa P10/16 zawisła przed Trybunałem Konstytucyjnym w 2016 r. i, poza uzyskaniem na etapie wstępnym stanowisk przez uczestników postępowania, nie zostały w sprawie tej podjęte żadne czynności zmierzające do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy zwracał się do Trybunału Konstytucyjnego o informację, czy i kiedy przewidywany jest termin rozstrzygnięcia wskazanej sprawy, jednak nie uzyskał takiej informacji (pismo Kierownika Sekretariatu Biura Służby Prawnej TK z dnia 15 kwietnia 2021 r. – k. 356 akt II Ca 778/19). W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, że dalsze oczekiwanie na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego pozbawiałoby uczestników postępowania prawa do uzyskania rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie. Niezależnie od tego, Sąd Okręgowy miał na uwadze poważne wątpliwości zgłaszane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka co do nieprawidłowości w wyborze sędziów Trybunału Konstytucyjnego w grudniu 2015 r. (por. orzecznictwo powołane w uchwale składu 7 Sędziów SN z dnia 2 czerwca 2022 r., I KZP 2/22).

Nawiązując do wspomnianego zagadnienia poddanego pod osąd Trybunałowi Konstytucyjnemu w sprawie P 10/16, Sąd Okręgowy podziela ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego w kwestii dopuszczalności nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu – por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2019 r., II CSK 626/18 i powołane tam orzecznictwo.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i uznaje je za własne. Natomiast nie zasługiwały na aprobatę rozważania poczynione przez Sąd Rejonowy na kanwie dokonanych ustaleń w kwestii przesłanek nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu.

W sposób niezbity z materiału dowodowego niniejszej sprawy wynika, a nadto nie było kwestionowane na żadnym etapie postępowania przez powoda, przekazanie do eksploatacji w dniu 18 stycznia 1978 r. przedmiotowej linii średniego napięcia 15 kV, w skład której wchodzą urządzenia przesyłowe znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości (protokół zadwczo-odbiorczy – k. 63).

Urządzenia te były posadowione na nieruchomości przez Skarb Państwa.

Sąd Okręgowy ustala, że doszło do przeniesienia posiadania urządzeń przesyłowych znajdujących na przedmiotowej nieruchomości będących własnością kolejno: Skarbu Państwa, od dnia 7 stycznia 1991 r. (...) S.A. (zmiana nazwy na Grupa (...) S.A. od dnia 17 grudnia 2002 r, i od dnia 23 września 2004 r. na (...) S.A.), od dnia 30 czerwca 2007 r. pozwana (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P..

Ugruntowane w judykaturze odstąpienie w drodze wykładni od konieczności określenia w orzeczeniu nieruchomości władnącej na rzecz której nastąpił ex lege skutek zasiedzenia, nastąpiło w rezultacie odwołania się do pojęcia przedsiębiorstwa w ujęciu przedmiotowym i przyjęcia domniemania, że składnikiem przedsiębiorstwa przesyłowego jest zawsze taka nieruchomość (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2006 r., II CSK 112/06). Przy tego rodzaju koncepcji brak określenia nieruchomości władnącej jest tylko technicznym uproszczeniem służącym przyspieszeniu postępowania i nie świadczy o braku wystąpienia przesłanki merytorycznej w postaci nieruchomości władnącej (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 289/12, z dnia 6 lutego 2013 r., V CSK 129/12, i z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 321/12). Przeniesienie posiadania urządzeń przesyłowych następuje z chwilą nabycia prawa własności nieruchomości władnącej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1969 r., III CRN 271/68). Do posiadania służebności nie stosuje się art. 349-351 kc., a nawet występuje zapatrywanie, iż nie stosuje się także art. 348 kc.. W przypadku posiadania w granicach służebności przesyłowej, wydanie rzeczy polega na przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego, bez sprzeciwu poprzednika (art. 352 w zw. z art. 348 i art. 176 KC), którego użyteczność jest zwiększana przez korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2016 r., V CSK 224/15 i odpowiednio wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1969 r., III CRN 271/68, OSNCP 1969, Nr 10, poz. 177).

W okolicznościach sprawy przeniesienie zarówno własności nieruchomości władnącej, jak przejęcie urządzeń przesyłowych znajdujących się na nieruchomości przez kolejne podmioty wymienione wyżej nie może budzić wątpliwości.

Posiadanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, które kolejni właściciele urządzeń mogli doliczyć do posiadania służebności należy liczyć najpóźniej pod dnia 18 stycznia 1978 r.

Zła wiara Skarbu Państwa nie budziła wątpliwości Sądu Okręgowego, ponieważ nie dysponował żadnymi dokumentami, które usprawiedliwiałyby przekonanie o posiadanie tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości (brak dokumentów, na podstawie których poprzednik prawny uczestnika mógłby być przekonany, że skutecznie ustanowiono na jego rzecz służebność – oświadczeniem właściciela w formie aktu notarialnego albo decyzją administracyjną wydaną na podstawie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości). Wykonanie inwestycji w zgodzie przepisami prawa budowlanego nie mają znaczenia dla kwestii posiadani tytułu prawnego. Domniemanie z art. 7 k.c. nie może zaprzeczać stanowi faktycznemu, który wprost je podważa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2017 r., II CSK 344/16). Wymogi przyjęcia dobrej wiary po stronie przedsiębiorstwa przesyłowego będącego posiadaczem służebności w oparciu o okoliczności niniejszej sprawy i posiadaną przez uczestnika dokumentację pozwalają na obalenie domniemania dobrej wiary.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że na podstawie art. 292 kc. w zw. z art. 172 kc. pozwana nabyła przez zasiedzenie najpóźniej z dniem 18 stycznia 2008 r. (po upływie 30 lat) służebność gruntową o treści służebności przesyłu na nieruchomości objętej wnioskiem, której treść wyraża się w prawie korzystania ze znajdujących na tej nieruchomości urządzeń przesyłowych stanowiących składnik linii średniego napięcia 15 kV. Brak jest dowodów na przerwę biegu terminu zasiedzenia.

Ustalenie to niweczy roszczenie powoda o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres objęty pozwem, tj. październik 2011 r. – styczeń 2017 r..

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 386 § 1 kpc. należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo.

Koszty procesu w obu instancjach obciążały powoda jako przegrywającego sprawę na podstawie art. 98 § 1 kpc.

W I instancji Sąd Okręgowy za Sądem Rejonowym pozostawił ich rozliczenie referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 kpc.

Na koszty poniesione przez pozwanego w postępowaniu drugoinstancyjnym składały się opłata od apelacji 1.275 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Ryszard Małecki