Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 17-12-2018 r.

Sąd Rejonowy w Koninie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Daniel Adamczyk

Protokolant:SSR Daniel Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 07-12-2018 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. M.

przeciwko D. D.

o zniesienie służebności

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda H. M. na rzecz pozwanego D. D. kwotę 497 zł (czterysta dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

SSR Daniel Adamczyk

Sygn. akt I C 1165/18

UZASADNIENIE

H. M. wniósł o zniesienie służebności gruntowej przechodu i przejazdu, stwierdzonej postanowieniem Sądu Rejonowego w (...) z dnia 18 stycznia 2013 roku w sprawie o sygn. akt I Ns 352/10, z uwagi na utracenie dla nieruchomości władnącej wszelkiego znaczenia. Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego D. D. na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że nieruchomość pozwanego ma odpowiedni dostęp do drogi publicznej. Gmina przygotowała wjazd na nieruchomość pozwanego od drogi. Aktualne nowo wybudowana droga zabezpiecza potrzeby pozwanego. Tym samym wskazana służebność utraciła swoje gospodarcze uzasadnienie, a dalsze utrzymywanie służebności jest bezcelowe i bezzasadnie ogranicza prawo własności powoda. Wobec tego zasadne jest zniesienie służebności w trybie art. 295 k.c.

Pozwany D. D. wniósł o oddalenie powództwa i obciążenie strony przeciwnej kosztami procesu. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że w jego ocenie brak jest jakichkolwiek przesłanek do zniesienia służebności.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód H. M. jest właścicielem nieruchomości położonej w M. gm. R. oznaczonej nr geod. (...) o powierzchni 0,0300 ha objętej księgą wieczystą (...). Z kolei pozwany D. D. jest właścicielem sąsiedniej nieruchomości oznaczonej nr geod. (...) o powierzchni 0,4400 ha, objętej księgą wieczystą nr (...).

Dowód: okoliczności bezsporne, wydruki opisanych ksiąg wieczystych – k. 10-28, kopia mapy zasadniczej – k. 9 oraz dokumentacja w aktach I Ns 352/10 ( wypis i wyrys – k. 8-9 tychże akt)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 18 stycznia 2013 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie o sygn. akt I Ns 352/10 stwierdził, że H. i E. małżonkowie D. jako właściciele nieruchomości o powierzchni 0,4400 ha położonej w M. oznaczonej numerem geodezyjnym (...), dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą numer (...) nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1988r. na rzecz każdoczesnego właściciela opisanej wcześniej nieruchomości służebność gruntową przechodu i przejazdu szlakiem oznaczonym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę B. S. (karta 159 akt) stanowiącej załącznik do niniejszego postanowienia linią łamaną łączącą pkt 1 - 9 - 10 - 11 prowadzącym przez nieruchomość położoną w M. o powierzchni 0,0300 ha oznaczoną numerem geodezyjnym (...), dla których Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą (...). Dojazd do nieruchomości pozwanego przez działkę powoda wykonywany był bez zakłóceń ze strony powoda i jego poprzedników prawnych do 2008 roku, kiedy to wybuchł konflikt między D. D. a J. M. i jego bratem H. M..

Dowód: opisane postanowienie z uzasadnieniem w aktach I Ns 352/10 SR K.

Nieruchomość pozwanego jest zabudowana i zamieszkuje w niej wraz rodziną. Powód zamieszkuje w bezpośrednim sąsiedztwie nieruchomości objętych pozwem po przeciwnej stronie drogi publicznej. Nieruchomość obciążona oznaczona numerem geodezyjnym (...) jest niezabudowana. Rozdziela drogę publiczną i nieruchomość pozwanego oznaczoną numerem geodezyjnym (...). Sporna droga wyjazdowa z nieruchomości pozwanego jest ogrodzona z obu stron płotem i prowadzi do siedliska pozwanego. Pozostała cześć nieruchomości o nr (...) jest porośnięta krzakami i stanowi składowisko.

Działka pozwanego oznaczona numerem geodezyjnym (...) graniczy z będącą także jego własnością działką o nr geod. (...) objętą również księgą wieczystą (...). Działka (...) stanowi pole uprawne i graniczy z drogą publiczną stanowiącą drogę powiatową relacji K. – R.. Z siedliska pozwanego na działce (...) w kierunku działki (...) prowadzi brama metalowa o szerokości około 4 m, za którą na pozostałej części działki (...) pozwany ma łąkę.

Z utwardzonej asfaltowej drogi powiatowej relacji K.-R. do działki pozwanego o nr (...) stanowiącej pole uprawne prowadzi zjazd o szerokości około 5 m. Zjazd ten jest utwardzony kostką brukową, a pod nim jest przepust rowu przydrożnego. Wcześniej wjazd taki również był, tylko nie był on utwardzony. Z tego wjazdu pozwany korzysta w celu dojazdu na pole objęte działką (...). Podobne zjazdy z drogi powiatowej prowadzą do nieruchomości sąsiednich. Na nieruchomości sąsiedniej do objętej działką (...) trwa budowa domu jednorodzinnego.

Dowód: protokół oględzin – k. 48-49, wydruk z elektronicznej KW (...) oraz k. 14 akt I Ns 352/10, wypis i wyrys na k. 8-9 akt I Ns 352/10, częściowo zeznania M. F. – k. 50

Powód korzysta nieustannie z drogi dojazdowej objętej służebnością przez działkę powoda (...) do swej nieruchomości na działce (...). Na działce (...) powód chciałby postawić garaż i uważa, że służebność objęta pozwem mu to uniemożliwia. Wjazd od strony drogi K.-R. był od dawna, ale niedawno zrobiono wzdłuż tej ulicy chodnik i wykostkowano wjazd. Pozwany tamtędy wjeżdża na działkę (...) do prac rolnych. Działkę (...) przecina rów melioracyjny, ale jest na nim wjazd o szerokości około 4 m. Na działce (...) pozwany uprawnia zboże i ziemniaki.

Dowód: częściowo zeznania M. M. – k. 40v, częściowo zeznania M. F. – k. 50, częściowo zeznania stron – k. 41, 42

Wartość dowodowa zgromadzonych dokumentów nie budziła wątpliwości sądu i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

W zakresie osobowego materiału dowodowego przeprowadzono dowód z zeznań stron oraz świadków M. F. i M. M.. Zeznania te co do stanu faktycznego tj. odtworzenia topografii terenu i korzystania z wjazdów były w istocie zbieżne. Różnice dotyczyły jedynie oceny stanu faktycznego tj. możliwości korzystania drogi alternatywnej od strony ulicy relacji K. –R.. W tym zakresie ocena ta należy do sądu i nie stanowi odtworzenia spostrzeżeń świadków i stron, stąd w tym zakresie zeznania te nie były przydatne.

Za przydatne sąd uznał dowód oględzin nieruchomości, gdyż ten pozwolił sądowi na naoczne i szczegółowe poznanie topografii terenu i jego wykorzystania.

Sąd zważył, co następuje:

Powód reprezentowany przez fachowego pełnomocnika dochodził zniesienia służebności gruntowej bez wynagrodzenia, wskazując jednoznacznie podstawę prawną dochodzonego roszczenia.

Zgodnie z art. 295 k.c. jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Warunkiem jest to, aby służebność utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Brak konieczności ustalenia wynagrodzenia w tym wypadku uzasadniony jest tym, że interes prawny uprawnionego nie doznaje uszczerbku, skoro służebność i tak nie jest mu potrzebna. Utrata znaczenia oznacza, że służebność nie jest już zupełnie konieczna dla nieruchomości władnącej. Te względy, które przemawiały za jej ustanowieniem, odpadły w całości na skutek upływu czasu lub zmienionych stosunków społeczno-gospodarczych (por. S. Rudnicki, Komentarz..., 2006, s. 481; wyrok SN z 26 listopada 1999 r., III CKN 467/98, LexisNexis nr 344318, OSNC 2000, nr 5, poz. 102). Służebność nie wygasa jednak ex lege, lecz właściciel nieruchomości obciążonej nabywa wówczas roszczenie o jej zniesienie.

Przesłanka utraty "wszelkiego znaczenia" może budzić wątpliwość o tyle, o ile powstaje pytanie, czy chodzi tu, jak sugerowałaby wykładnia językowa, o utratę przez służebność jakiegokolwiek możliwego znaczenia (znaczenie szersze), czy chodzi tylko o ustanie znaczenia gospodarczego (znaczenie węższe). W doktrynie trafnie opowiedziano się za węższym rozumieniem tej przesłanki. Wskazano, że pozostaje ona w ścisłym powiązaniu z określonym w art. 285 § 2 k.c. celem ustanowienia służebności, którym jest zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części, i w art. 295 k.c. chodzi o utratę tej właśnie użyteczności. Ocena granic użyteczności służebności i jej zaniku okazuje się jednak problematyczna. Według pierwszego poglądu o braku użyteczności służebności, czyli o utracie jej znaczenia, można mówić już wtedy, gdy służebność zachowała tylko znaczenie estetyczne, pod względem wygody lub upodobania. Odmienny pogląd zakłada, że wymienione wyżej funkcje służebności dowodzą użyteczności służebności w rozumieniu art. 285 § 2 k.c. i stanowią przeszkodę do jej zniesienia . W konkretnym przypadku ocena przesłanki utraty znaczenia służebności może więc rodzić trudności, których rozwiązanie wymaga każdorazowo udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy określony motyw uzasadniający istnienie służebności ma charakter użyteczności gospodarczej, czy wykracza poza zakres tego pojęcia.

Ocena przesłanki utraty przez służebność wszelkiego znaczenia powinna mieć charakter zobiektywizowany, ponieważ w myśl art. 295 k.c. kryterium odniesienia dla tej przesłanki jest nieruchomość władnąca, a nie aktualny jej właściciel i jego indywidualne interesy. Należy zatem badać użyteczność służebności z punktu widzenia każdoczesnego (tzn. potencjalnego) właściciela nieruchomości władnącej, który znalazłby się w określonej sytuacji prawnorzeczowej.

Znakiem zewnętrznym, który może świadczyć o ziszczeniu się tej przesłanki, jest niekorzystanie ze służebności przez uprawnionego. W doktrynie słusznie jednak podkreślono, że niekorzystanie ze służebności nie jest jednoznaczne z jej bezużytecznością, gdyż z obiektywnego punktu widzenia może być ona nadal użyteczna dla nieruchomości władnącej. Należy mieć na uwadze, że zaprzestanie korzystania ze służebności może być spowodowane różnorodnymi przyczynami, nie zawsze mającymi podłoże ekonomiczne (np. w wyniku śmierci dotychczasowego właściciela nieruchomości władnącej i braku zainteresowania nią spadkobierców służebność drogi nie jest wykonywana). Długotrwałe niekorzystanie ze służebności może natomiast prowadzić do jej wygaśnięcia na podstawie art. 293 k.c.

W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze służebnością przechodu i przejazdu, ale nie drogi koniecznej, albowiem już w momencie jej zasiedzenia nieruchomość ta graniczyła z należącą do pozwanego i jego poprzedników prawnych działką (...), która z kolei przylega do drogi publicznej relacji K.- R.. Już w trakcie sprawy I Ns 352/10 był zjazd z tej drogi na działkę (...) i dalej na działkę (...). Tym samym bez wątpienia celem służebności objętej pozwem nie było zapewnienie jej dostępu do drogi publicznej, a zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej. Analiza akt sprawy I Ns 352/10 prowadzi do wniosku, że dojazd do siedliska pozwanego był znacznie wygodniejszy przez nieruchomość powoda, aniżeli przez łąkę, a następnie pole uprawne w kierunku drogi powiatowej, stąd też wieloletnie korzystanie z drogi za przyzwoleniem ówczesnych właścicieli, skutkujące w końcu zasiedzeniem służebności gruntowej. Potwierdzają to także wyniki oględzin nieruchomości przez sąd. Dojazd do siedliska pozwanego przez nieruchomość (...) jest znacznie krótszy i odbywa się od tej samej strony co wjazdy do sąsiednich nieruchomości, w tym do nieruchomości powoda. Z tego powodu jest wygodny. Alternatywna droga proponowana przez powoda jest teoretycznie możliwa, ale oznaczałaby prowadzenie jej przez kilkaset metrów, najpierw przez łąkę, mostek, a dalej przez pole uprawne. Korzystanie z niej w zimie przy obfitych opadach śniegu czy podczas deszczu były bardzo uciążliwe, o ile w ogóle możliwe bez znacznych nakładów na jej utwardzenie. Podkreślenia wymaga, że dojazd do siedliska pozwanego odbywa się głównie przez służebność i brak informacji by ustał w jakimkolwiek czasie.

Wykonanie przez gminę utwardzenia zjazdu z drogi K.-R. na działkę pozwanego nr (...) nie zmienia stanu rzeczy. Zjazd ten był także poprzednio, tyle że nie był utwardzony. Służy on dojazdowi do pola uprawnego na działce (...) i w tym celu jest i był wykorzystywany. Stan faktyczny w tym zakresie nie zmienił się od postanowienia w sprawie I Ns 352/10.

Porównując wykorzystywanie drogi przez działkę (...) z daty ustanowienia służebności i jej wykorzystywania z daty obecnej nie sposób przyjmować, że służebność ta straciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie. Jest ona nadal intensywnie wykorzystywana jako główny dojazd do siedliska pozwanego oraz ma istotne znaczenie gospodarcze i użytkowe dla nieruchomości pozwanego.

Powód nie wskazywał w pozwie żądania zniesienia służebności za wynagrodzeniem, ale w ocenie sądu także na podstawie art. 294 k.c. brak jest ku temu przesłanek. Zgodnie bowiem z art. 294 k.c. właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej. Powód nie wykazał jednak dowodowo żadnej z przesłanek w tym przepisie wymienionych tj. zwłaszcza szczególnej uciążliwości służebności dla nieruchomości obciążonej. Nie wykazano także na czym miałaby polegać zmiana stosunków na przestrzeni lat.

Mając powyższe na uwadze oddalono powództwo z uwagi na niewykazanie opisanych wyżej przesłanek koniecznych do zniesienia służebności gruntowej.

Na podstawie art. 98 k.p.c. sąd obciążył powoda, jako stronę przegrywającą proces, kosztami procesu pozwanego. Na zasądzoną kwotę 497 zł składały się jedynie poniesione przez pozwanego koszty zastępstwa procesowego wg stawki minimalnej (480 zł – jako roszczenie dotyczące służebności) oraz 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Brak było podstaw od zwiększenia wynagrodzenia pełnomocnika powyżej stawki minimalnej.

SSR Daniel Adamczyk