Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 28-02-2024 r.

Sąd Rejonowy w Koninie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:sędzia Karolina Królikowska-Ziółkowska

Protokolant:sekretarz sądowy Aleksandra Czarnecka

po rozpoznaniu w dniu 07-02-2024 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą we W.

przeciwko P. G., A. G.

o zapłatę

1.  oddala powództwo główne;

2.  oddala powództwa ewentualne;

3.  zasądza od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 5.434,00 zł (pięć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 28-02-2024 r. sygn. akt I C 1134/23 do dnia zapłaty.

Sędzia Karolina Królikowska-Ziółkowska

Sygn. akt I C 1134/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17-10-2023 r. (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. wniósł o zasądzenie solidarnie od P. G. i A. G. kwoty 67.761,73zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29-07-2023 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o zasądzenie wskazanej kwoty z zastrzeżeniem, że zapłata przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego w zakresie spełnionego świadczenia, ewentualnie o zasądzenie od każdego z pozwanych kwoty 33.880,86 zł odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29-07-2023 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 43.626,71 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29-07-2023 r. do dnia zapłaty, ewentualnie o zasądzenie wskazanej kwoty z zastrzeżeniem, że zapłata przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego w zakresie spełnionego świadczenia, ewentualnie o zasądzenie od każdego z pozwanych kwoty 21.813,35 zł odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29-07-2023 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że dnia 07 marca 2008 r. strony zawarły umowę kredytu, zaś jako walutę kredytu wskazali CHF. Wobec faktu, iż Sąd Okręgowy ustalił nieważność ww. kredytu hipotecznego (a orzeczenie jest prawomocne), strony rozliczyły się z wzajemnych wierzytelności z wyjątkiem - zdaniem powoda - korzyści po stronie strony pozwanej z tytułu otrzymanego przez pozwanych kapitału. (...) pismem z dnia 28 czerwca 2023 r. wezwał pozwanych do zapłaty równowartości korzyści uzyskanych z tytułu udzielonego kredytu, jednak pozwani nie spełnili świadczenia. Zdaniem strony powodowej udostępnienie kapitału i możliwość jego zwrotu w ciągu kilkudziesięciu lat jest korzyścią majątkową, którą można przeliczyć na pieniądze, wobec czego w niniejszym postępowaniu wnosi o zwrot wskazanej kwoty.

W odpowiedzi na pozew pozwani wnieśli o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwani zakwestionowali w całości roszczenie powoda wskazując na jego sprzeczność z dyrektywą 93/13 oraz brak jakiejkolwiek podstawy prawnej dla tego typu roszczeń.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały powyższe stanowiska.

Sąd ustalił, co następuje:

Dnia 07-03-2008 r. małżonkowie A. i P. G. zawarli z S. C. (...) umowę kredytu hipotecznego nominowanego do CHF na sfinansowanie zakupu nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym.

Okoliczności bezsporne.

Małżonkowie zakupili za kwotę kredytu dom w W..

Dowód: zeznania A. G. – k. 105, zeznania P. G. – k. 105v.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w (...)z dnia 13-10-2022 r. sygn. akt I C 314/21 sąd ustalił, że umowa nr (...) zawarta między A. G. i P. G. a (...) Bank S.A. z s. we W. jest nieważna. W punkcie 1 Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 83.175,46 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19-09-2020 r. do dnia 02-06-2021 r., za równoczesną zapłatą przez powodów na rzecz pozwanego kwoty 149.515,17 zł, oddalając w punkcie 3 powództwo w pozostałym zakresie.

Okoliczności bezsporne.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych przez strony, a także dowodu z przesłuchania powodów.

Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów prywatnych powołanych w ustaleniach stanu faktycznego. Podkreślić bowiem należy, iż żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów, ani też nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Sąd także nie doszukał się żadnych okoliczności mogących wzbudzać wątpliwości co do autentyczności wyżej wskazanych dokumentów. Po rozważaniu całego zebranego materiału dowodowego, w ramach swobodnej oceny dowodów, Sąd uznał, że przedmiotowe dokumenty przedstawiają rzeczywistą treść stosunku prawnego zawartego przez strony, a także okoliczności związane z zawarciem umowy kredytowej.

Zdaniem Sądu większych wątpliwości nie budziły zeznania pozwanych. Przyznali oni, że w ramach udzielonego im kredytu kupili dom, na co bez wątpienia w świetle dołączonych dokumentów kredyt został wzięty.

Na rozprawie Sąd pominął wniosek o przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia i zmierzający do przedłużenia postępowania. Z uwagi na fakt, że Sąd uznał, że w świetle zasad współżycia społecznego, jakimi są zasada sprawiedliwości czy zasada słuszności oraz aktualnego orzecznictwa TSUE w zakresie żądań banków przeciwko konsumentom, roszczenie jest nieusprawiedliwione co do zasady, co zostanie szczegółowo omówione w dalszej części uzasadnienia. Zdaniem Sądu wskazane przez pełnomocnika powoda okoliczności nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w związku z czym dowód ten zmierzał do przedłużenia postępowania, a jego przeprowadzenie generowałoby wyłącznie znaczne koszty dla stron, zwłaszcza dla powoda.

Sąd zważył, co następuje:

Zdaniem Sądu, zarówno powództwo główne, jak i ewentualne, nie zasługiwały na uwzględnienie w żadnej części.

Strona powodowa swoje roszczenie oparła na konstrukcji zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia w postaci korzystania przez pozwanych z kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu w okresie od 07-03-2008 r. do 28-02-2023 r. oraz na żądaniu waloryzacji świadczenia powoda z uwagi na istotną zmianę siły nabywczej pieniądza. Jako podstawę prawną powództwa wskazano przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. oraz art. 358 ¹ k.c.

Po pierwsze wskazać należy, że na gruncie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu czy nienależnym świadczeniu nie ma żadnych podstaw prawnych do żądania od konsumenta zapłaty kwot przewyższających wartość nominalną kwoty wypłaconego przez bank kapitału kredytu. Choć jest to świadczenie pieniężne i mogłoby podlegać ewentualnej waloryzacji na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.p.c., to zastosowanie tego mechanizmu w odniesieniu do powoda wykluczają zarówno zasady współżycia społecznego, jaką są zasada sprawiedliwości i zasada słuszności oraz treść art. 358 ¹ § 4 k.c. W świetle art. 358 ¹ § 3 k.p.c. w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie. Powołanego przepisu z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

W odniesieniu do zasad współżycia społecznego - zasady sprawiedliwości oraz zasady słuszności - już na etapie badania ww. kwestii w zakresie art. 358 ¹ § 3 k.p.c. roszczenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazać należy, że u podstaw rozstrzygnięcia w sprawie Sądu Okręgowego w Koninie o sygn. akt I C 314/21 w przedmiocie uznania nieważności umowy kredytu hipotecznego leżało stosowanie przez stronę powodową niedozwolonych klauzul umownych, które w sposób rażący naruszyły interes konsumentów i ukształtowały ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Tym samym, skoro w istocie banki wprowadziły do obrotu wzorce umowy, które zawierały niedozwolone klauzule umowne, doprowadzając do podważenia równości stron z korzyścią dla siebie i przez długi czas na tym zarabiały, to nie mogą się powoływać na zasady współżycia społecznego w przypadku, gdy sami takie umowy stworzyli.

Jednocześnie waloryzacji nie mogą żądać ci przedsiębiorcy, wierzyciele lub dłużnicy, którzy prowadzą przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym, gdy świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Powodowy bank jako przedsiębiorca nie może zatem domagać się waloryzacji sądowej udzielonego przez siebie w ramach swej działalności kredytu. Przepis ten choć dotyczy wszelkich zobowiązań i to niezależnie od źródła ich powstania, to jednak wyłącza on możliwość waloryzacji w oparciu o kryterium podmiotowe, a nie przedmiotowe. W konsekwencji przepis wyklucza możliwość wystąpienia z żądaniem waloryzacji w odniesieniu do strony prowadzącej przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. Świadczenie pieniężne należne powodowi choć wynika z nieważnej umowy, to jednak uznać należy za pozostające w związku z prowadzeniem przez niego przedsiębiorstwa, ponieważ wystarczające jest, aby świadczenie pozostawało w jakimkolwiek związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie ulega wątpliwości, iż sama umowa, która okazała się być nieważna, stanowiła przejaw działalności gospodarczej powoda. Jeśli więc czynność została podjęta w ramach prowadzonej działalności gospodarczej to następnie zwrot świadczenia z takiej czynności, w konsekwencji ustalenia, iż jest ona nieważna uznać należy za pozostające w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, albowiem także oświadczenie (wierzytelność) wchodzi w skład przedsiębiorstwa - jako składnik niematerialny przedsiębiorstwa przeznaczony do realizacji zadań gospodarczych (art. 55 (1)k.c.) (OSA w Katowicach z 20 sierpnia 2008 r. V ACa 283/08, SIP Legalis, OSA w Białymstoku z 14 grudnia 2017 r., I ACa 447/17 SIP Lex).

Po drugie, niezależnie od przedstawionych wyżej argumentów, na przeszkodzie uwzględnieniu tego rodzaju roszczeń stoją przepisy dyrektywy 93/13.

O ile bowiem osiągnięcie skutku zniechęcającego stanowiącego jeden z celów dyrektywy 93/13 nie wymaga utraty świadczenia spełnionego przez przedsiębiorcę na rzecz konsumenta, to zdecydowanie skutek zniechęcający do dalszych, nagannych i nieuczciwych praktyk, wyklucza osiągniecie przez przedsiębiorcę jakichkolwiek korzyści z nieważnej umowy. Instrumenty ochrony konsumenta przewidziane w dyrektywie mają na celu przywrócenie w stosunku zobowiązaniowym rzeczywistej równowagi pomiędzy stronami, a osiągnięcie tego celu jest realizowane przez brak związania konsumenta niedozwolonymi klauzulami umownymi i obowiązek restytucyjny polegający na tym, że przedsiębiorca ma zwrócić konsumentowi wszystko to, co uzyskał od niego na podstawie niedozwolonych klauzul. Zarówno zrealizowanie tego celu, jak i zapewnienie skutku zniechęcającego, wyklucza zdaniem Sądu zasadność jakikolwiek innych roszczeń przedsiębiorcy niż roszczenie o zwrot rzeczywistego świadczenia spełnionego na rzecz konsumenta. Przedsiębiorca nie może skutecznie kierować przeciwko konsumentowi roszczeń o jakiekolwiek wynagrodzenie, albowiem zachowanie nielojalne i nieuczciwe, a za takie należy uznać stosowanie klauzul abuzywnych w umowach zawartych z konsumentem, nie może przynosić jakikolwiek korzyści. Utrata tych korzyści, które są związane z umową kredytu, jest sankcją, a sankcja ze swej natury jest dolegliwa, albowiem inaczej nie odniesie zamierzonego skutku. Podnoszone niejednokrotnie argumenty o nieproporcjonalności sankcji nieważności umowy i związanych z nią skutków są o tyle bezzasadne, że art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie operuje pojęciem sankcji czy środków proporcjonalnych, lecz pojęciem "stosownych i skutecznych środków mających na celu zapobieganie dalszemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami". Jak zaś stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 września 2022 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 2422/22 "bez znaczenia przy tym pozostaje, czy na skutek stwierdzenia nieważności doszło do zachwiania równowagi stron umownych. Po pierwsze równowaga ta nie występowała już ab initio, skoro stwierdzono abuzywność postanowienia umownego, po drugie w orzecznictwie TSUE podkreśla się, że orzeczenie wydane na podstawie przepisów odnoszących się do niedozwolonych klauzul w umowach konsumenckich spełnia również funkcję odstraszającą przedsiębiorcę od stosowania takich klauzul w obrocie." Dodać ponownie należy, że okoliczność, że tego rodzaju umowy kredytu i o takiej konstrukcji jak ta, której nieważność stwierdzono w sprawie wytoczonej przez pozwanych, były powszechnie stosowane w Polsce. Powyższe świadczy zatem o nieskuteczności dotychczas stosowanych środków i braku realizacji zniechęcającego celu dyrektywy 93/13.

Jednocześnie podkreślić należy, że postanowieniem Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 stycznia 2024 r. w sprawie o sygn. akt C-488/23 Trybunał jednoznacznie wskazał, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania za nieważną w całości umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję kredytową, a to ze względu na to, że umowa ta zawierała nieuczciwe warunki, bez których nie mogła dalej obowiązywać, przepisy te stoją na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta, poza zwrotem kwot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia wezwania do zapłaty, rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału rzeczonemu konsumentowi. Ze względu na sam charakter takiej rekompensaty jej przyznanie oznaczałoby, że prawo przedsiębiorcy wykraczałoby poza zwykłą spłatę kapitału wypłaconego z tytułu wykonania danej umowy kredytu hipotecznego i zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni ww. pogląd podziela.

W tym miejscu warto również przytoczyć stanowisko zajęte przez TSUE w wyroku z 27 stycznia 2021 r. C–229/19 i C–289/19, w którym Trybunał wyjaśnił, że dyrektywa 93/13 sprzeciwia się temu, aby - po uznaniu za nieuczciwy warunku przewidującego zapłatę odszkodowania na rzecz przedsiębiorcy w wypadku niewykonania przez konsumenta ciążących na nim obowiązków umownych - przedsiębiorca mógł dochodzić ustawowego odszkodowania przewidzianego w przepisie prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, który miałby zastosowanie w braku wspomnianego warunku. Konsekwencje, jakie prawo krajowe wiąże z nieważnością umowy, nie mogą bowiem naruszać skuteczności przepisów dyrektywy 93/13 i stać w sprzeczności z celami, o których realizację ta dyrektywa zabiega. Celem tej dyrektywy jest ochrona konsumentów. Nie wymaga ona natomiast przyznawania przedsiębiorcom określonego poziomu ochrony na wypadek upadku całej umowy, który wynika z posługiwania się przez nich nieuczciwymi warunkami umownymi. Zbliżone stanowisko zajął również TSUE w wyroku z 12 stycznia 2023 r. w sprawie C - 395/21 (dotyczącym również dyrektywy 93/13), w którym stwierdził, że w przypadku gdy umowa o świadczenie usług prawnych zawarta między adwokatem a konsumentem nie może dalej obowiązywać po wyłączeniu z niej warunku uznanego za nieuczciwy, który ustala cenę usług zgodnie z zasadą stawki godzinowej, a usługi te zostały wykonane, to nie stoją one na przeszkodzie temu, by sąd krajowy przywrócił sytuację, w jakiej znajdowałby się konsument w braku tego warunku, nawet jeśli skutkuje to nieotrzymaniem wynagrodzenia przez przedsiębiorcę. Ponadto, w dniu 15 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie C-520/21, w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). TSUE uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku zbiorczo określa wszystkie roszczenia, o które pyta sąd krajowy, jako "rekompensaty". Takie podejście Trybunału wynika wprost z pkt 63 wyroku. Stąd też w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne Trybunał nie wymienia odrębnie wszystkich rodzajów roszczeń, o które pytał sąd krajowy, a zbiorczo określa je jako "rekompensaty". W punkcie 76 Trybunał wskazuje na wszelkie roszczenia ("rekompensaty") wykraczające poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania umowy kredytu, jako roszczenia, które osłabiałyby odstraszający skutek zamierzony przez dyrektywę 93/13. Podobnie te roszczenia zostały określone w punkcie 78 wyroku. Ochrona konsumenta nie kończy się wraz z unieważnieniem umowy, albowiem w wypadku unieważnienia umowy zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą ze względu na nieuczciwy charakter jednego z jej warunków do państw członkowskich należy uregulowanie, w drodze ich prawa krajowego, skutków tego unieważnienia, z poszanowaniem ochrony przyznanej konsumentowi przez tę dyrektywę, w szczególności poprzez zagwarantowanie przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej, w jakiej konsument ten znajdowałby się w braku takiego nieuczciwego warunku. (wyrok TSUE z 16 marca 2023 r. C - 6/22). Obowiązek ten dotyczy również sądów krajowych, jako organów państwa członkowskiego, nie zaś tylko organów władzy ustawodawczej czy wykonawczej.

W tym stanie rzeczy i mając na względzie powyższe Sąd oddalił powództwo główne, jak też oddalił w całości powództwa ewentualne, o czym orzekł w pkt 1 i 2 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata lub radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata lub radcy prawnego, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Na koszty procesu po stronie pozwanej złożyły się: koszt wynagrodzenia pełnomocnika procesowego strony pozwanej 5.400,00 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34,00 zł. Zdaniem Sądu celowe i uzasadnione są koszty wyłącznie jednej od każdego z pozwanych opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, albowiem kolejne substytucje są wyłącznie generowaniem kolejnych kosztów.

O odsetkach w zakresie kosztów procesu orzeczono zgodnie z art. 98 §1 ¹ k.p.c. za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty (pkt. 3).

Sędzia Karolina Królikowska-Ziółkowska