Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 28 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy w Koninie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Libiszewska

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Sokołowska

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2024 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) R. Z.

przeciwko K. Ł.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) z tytułu zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Agnieszka Libiszewska

UZASADNIENIE

Powód S. R. Z. wniósł o uznanie za bezskuteczne w stosunku do Masy Upadłości umowy darowizny środków pieniężnych w wysokości 90 000 zł dokonanej przez R. Z. na rzecz pozwanej K. Ł. w dniu 29 kwietnia 2019 roku oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że w dniu 4 kwietnia 2023 roku na wniosek dłużnika R. Z. sąd ogłosił upadłość dłużnika. Z kolei w dniu 29 kwietnia 2019 roku upadły dłużnik R. Z. i J. Z. jako rodzice obdarowanej dokonali na rzecz pozwanej K. Ł. darowizny pieniężnej za pośrednictwem przelewu na rachunek bankowy pozwanej, w łącznej kwocie 180 000 zł. Powód wskazał, iż z uwagi na fakt, iż przed dniem ogłoszenia upadłości małżeństwo R. i J. Z. zostało rozwiązane, wskutek czego między małżonkami powstała rozdzielność majątkowo, w niniejszej sprawie dochodzi ubezskutecznienia części kwoty stanowiącej darowiznę pieniężną, tj. 90 000 zł. W ocenie powoda dokonanie darowizny nastąpiło z pokrzywdzeniem wierzycieli upadłego, a tym samym darowizna jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych.

W ocenie pozwanej, w stanie faktycznym sprawy nie zachodzą istotne i konieczne przesłanki uznania przedmiotowej umowy darowizny za bezskuteczną na podstawie art. 527 k.c. i następne. Pozwana wskazała, iż w czasie dokonania przedmiotowej umowy R. Z. nie miał problemów finansowych, był osobą zatrudnioną z pełną płynnością finansową i jego problemy finansowe zaczęły się dopiero w 2021 roku z uwagi na konieczność zakupu mieszkania i zaciągnięcia w tym celu kredytu bankowego i kolejnych zobowiązań finansowych z uwagi na konieczność wyremontowania zakupionego mieszkania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 29 kwietnia 2019 roku z rachunku bankowego należącego do R. Z. i J. Z. na rachunek bankowy pozwanej K. Ł. z tytułu: „przelew z tytułu darowizny dla K. Ł. z domu Z. od ojca R. Z. i matki J. Z.’’ przelana została kwota pieniężna w wysokości 180 000 zł.

Bezsporne a nadto dowód: ksero historii rachunku bankowego z dnia 29 kwietnia 2019 roku k.24, zeznania pozwanej k. 52-52v

W dniu 4 kwietnia 2023 roku R. Z. wniósł do Sądu Rejonowego (...) w P., (...) o ogłoszenie jego upadłości, jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (upadłość konsumencka).

Wśród swoich wierzycieli dłużnik wymienił następujących wierzycieli:

Nazwa wierzyciela	Wysokość wierzytelności (zł)	Termin zapłaty
(...) F. S.	ok. 140 000	31 stycznia 2023
(...) Bank S.A.	ok. 32 000	31 grudnia 2022
(...) S.A.	ok. 4100	31 grudnia 2022
(...) S.A.	ok. 9000	31 grudnia 2022
(...)	ok. 2098,02	21 lutego 2023
(...)	ok. 4000	31 grudnia 2022
E. P. (...)	ok. 8000	2 listopada 2022
(...) sp. z o.o.	ok. 11 592	12 grudnia 2022
(...)	ok. 4500	31 grudnia 2022

W uzasadnieniu złożonego wniosku dłużnik wskazał m.in., iż jego problemy finansowe zaczęły się ok. 2021 roku, kiedy to zaciągnął pierwsze duże kredyty na kwotę ok. 110 000 zł, które były przeznaczone na zakup mieszkania.

/dowód: ksero wniosku - k. 13-23/

Postanowieniem z dnia 12 września 2023 roku Sąd Rejonowy (...) w P. w sprawie o sygn. akt (...) uwzględnił wniosek, ogłaszając upadłość dłużnika R. Z. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

/dowód: odpis postanowienia - k. 10-12/

R. Z. za rok podatkowy 2019 złożył do Urzędu Skarbowego w K. deklarację PIT-37 w której wykazany został dochód ze stosunku służbowego, pracy w wysokości 74 167,81 zł.

/dowód: pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego w K. z dnia 9 października 2024 r. - k. 68-69/

Problemy finansowe dłużnika R. Z. pojawiły się w 2021 roku. W tym też roku dłużnik rozwiódł się z J. Z.. Dłużnik nigdy szczegółowo nie informował pozwanej o swojej sytuacji finansowej. Rodzice pozwanej na moment darowania darowizny nie mieli żadnych problemów finansowych, w tym czasie oboje pracowali. Dopiero gdy otrzymała pozew pozwana poznała zadłużenie i liczbę wierzycieli swojego ojca. Natomiast za przekazane pieniądze z darowizny pozwana zakupiła większe mieszkanie.

/dowód: zeznania pozwanej - k. 52-52v/

Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Dokumenty złożone w toku niniejszego postępowania, nie były kwestionowane przez żadną ze stron co do swojej prawdziwości i wiarygodności, nie budziły także wątpliwości sądu w zakresie swej mocy dowodowej.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej, były bowiem spójne i logiczne, zaś pozostały materiał dowodowy nie dał podstaw do zakwestionowania ich wiarygodności, zwłaszcza że treść zeznań znajdowała potwierdzenie w ww. materiale dowodowym.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego sąd zważył, co następuje.

Powództwo okazało się niezasadne.

Podstawę prawną żądania powoda w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 527 § 1 k.c., zgodnie z którym gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 527 § 3 k.c.).

Zgodnie z art. 528 k.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika w pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Stosownie zaś do art. 529 k.c., jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

Celem tej instytucji jest zatem ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego (nieuczciwego) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osoby trzeciej lub majątek ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności. Konstrukcja ochrony pauliańskiej oparta jest na instytucji względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ochrona ta polega na możliwości zaskarżenia przez wierzyciela krzywdzącej go czynności prawnej celem uznania tej czynności za bezskuteczną względem niego. W razie uwzględnienia tego żądania przez sąd wierzyciel uzyskuje możliwość dochodzenia zaspokojenia od osoby trzeciej, będącej stroną czynności prawnej uznanej za bezskuteczną wobec skarżącego, z ograniczeniem do przedmiotów majątkowych, które wskutek zaskarżonej czynności wyszły z majątku dłużnika lub do niego nie weszły. Zapadły wyrok uwzględniający powództwo oparte na skardze pauliańskiej, ma charakter konstytutywny i wywołuje skutki ex tunc, a zaskarżona umowa w stosunku wierzyciela traktowana jest tak, jakby w ogóle nie była zawarta. Uznanie umowy za bezskuteczną jedynie wobec powoda (wierzyciela) oznacza, że umowa ta pozostaje ważna i nadal wywołuje zamierzone przez jej strony skutki prawne w takim zakresie, w jakim można to pogodzić z realizacją roszczeń wierzyciela.

W niniejszej sprawie przedmiotem skargi powoda jest czynność prawna w postaci darowizny pieniężnej za pośrednictwem przelewu bankowego na rachunek bankowy pozwanej z dnia 29 kwietnia 2019 roku w kwocie 180 000 zł, przez dłużnika R. Z. i J. Z. na rzecz K. Ł., ich córki. Przy czym zważywszy, że przed dniem ogłoszenia upadłości małżeństwo R. Z. i J. Z. zostało rozwiązane, wskutek czego między małżonkami powstała rozdzielność majątkowa – powód dochodzi ubezskutecznienia części kwoty stanowiącej darowiznę pieniężną, tj. 90 000 zł.

Mając zaś na względzie, że pozwana, jako córka dłużnika, w wyniku zawarcia umowy darowizny pieniężnej za pośrednictwem przelewu bankowego na rachunek bankowy pozwanej z dnia 29 kwietnia 2019 roku nabyła w sposób nieodpłatny kwotę 180 000 zł, czyli uzyskała korzyść majątkową pod z tytułu darmym, kwestia jej wiedzy o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela nie ma znaczenia. Zgodnie bowiem z art. 528 k.c., gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie, wierzyciel zostaje zwolniony z obowiązku wykazywania złej wiary osoby trzeciej, o której mowa w art. 527 § 1 k.c. Innymi słowy, badanie świadomości osoby trzeciej co do pokrzywdzenia wierzycieli wskutek dokonanej czynności o charakterze nieodpłatnym jest zbędne, bowiem nawet w przypadku przyjęcia, iż nie wiedziała o pokrzywdzeniu, tak jak podnosi to w toku postępowania pozwana, czynność prawna jest bezskuteczna, o ile zajdą pozostałe przesłanki z art. 527 k.c.

Jak wskazano powyżej, pozwana K. Ł. nie wiedziała o istnieniu zadłużenia swojego ojca R. Z. w stosunku do powoda, jednakże okoliczność ta – w świetle treści art. 528 k.p.c. – nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy z uwagi na nieodpłatny charakter czynności prawnej.

Podkreślić natomiast należy, że pozwana K. Ł. wykazała, do czego była zobowiązana z mocy art. 6 k.c., że dłużnik R. Z. w chwili zawierania umowy darowizny był, wbrew twierdzeniom strony powodowej, wypłacalny i po zawarciu przedmiotowej umowy za pośrednictwem przelewu bankowego na rachunek bankowy pozwanej i po przedmiotowej darowiźnie, ten stan nie uległ zmianie, co w konsekwencji prowadził do obalenia domniemania wynikającego z art. 529 k.c., że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Sąd ustalił, że na skutek zawarcia w dniu 29 kwietnia 2019 roku umowy darowizny pieniężnej za pośrednictwem przelewu bankowego na rachunek bankowy pozwanej dłużnik nie stał się niewypłacalny.

W czasie dokonania darowizny R. Z. nie posiadał długów. Z materiału dowodowego nie wynika również, aby w dacie dokonania darowizny toczyło się przeciwko dłużnikowi postępowanie egzekucyjne. Powód w toku postępowania nie powołał się na długi z okresu dokonania darowizny. W złożonym w dniu 4 kwietnia 2023 roku wniosku inicjujące postępowanie o ogłoszenie upadłości jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (upadłość konsumencka) dłużnik ten wskazał co prawda, iż posiada kilku wierzycieli przy czym najwcześniejszy termin zapłaty wierzytelności w kwocie 8000 zł, dotyczący wierzyciela E. (...) określony został na dzień 2 listopada 2022 roku. Tym samym terminy zapłaty zarówno tej wierzytelności jak i wierzytelności pozostałych wierzycieli wskazanych we wniosku nie zostały określone w okresie, gdy dokonywał on darowizny kwoty pieniężnej swojej córce.

Pozwana przed wytoczeniem przedmiotowego powództwa nie znała dokładnego zadłużenia swojego ojca i liczby jego wierzycieli, albowiem informację te uzyskała dopiero z pozwu i dołączonych do niego załączników. Pozwana nie wiedziała o problemach finansowych dłużnika w dacie darowizny, z tej prostej przyczyny, gdyż w tym czasie R. Z. takich problemów finansowych nie posiadał, jako że z materiału dowodowego jasno wynika, że pojawiły się one dopiero w 2021 roku, a zatem blisko dwa lata po przedmiotowej darowiźnie, a poza tym dłużnik nigdy szczegółowo nie informował pozwanej o swojej sytuacji finansowej. Tym samym zeznania pozwanej w tym zakresie należało uznać za wiarygodne.

W tym zakresie wskazać należy, iż pozwana nie mogła się choćby domyślać trudnej sytuacji majątkowej darczyńcy, gdyż w momencie dokonywania darowizny brak było choćby oznak niewypłacalności. Z pisma z dnia 9 października 2024 roku nadesłanego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w K. wynika, iż dłużnik za rok podatkowy 2019 złożył do tego urzędu skarbowego deklarację PIT-37 w której wykazany został dochód ze stosunku służbowego, pracy w wysokości 74 167,81 zł, a zatem w tym okresie uzyskiwał on dochód w kwocie około 6180 zł miesięcznie (74 167,81 : 12), a ponownie wskazać należy, iż powód nie powołał się na długi z okresu dokonania darowizny.

W związku z powyższym, Sąd uznał za brak jest podstaw do uznania za bezskuteczną w stosunku do pozwanej czynność prawną dokonaną w formie umowy darowizny środków pieniężnych w wysokości 90 000 zł, pomiędzy R. Z. a pozwaną K. Ł..

Tym samym powództwo podlegało oddaleniu o czym orzeczono jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu w punkcie 2 wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Sąd obciążył zatem obowiązkiem poniesienia kosztów procesu powoda, zasądzając na rzecz pozwanej kwotę 5.417 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu, w tym 5400 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, których wysokość Sąd ustalił stosownie do przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 poz. 1800 z późn. zm.), przy uwzględnieniu wskazanej wartości przedmiotu sporu oraz 17 zł z tytułu uiszczonej opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

sędzia Agnieszka Libiszewska