Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Koło, dnia 19 lipca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Kole I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: sędzia Przemysław Strzelecki

Protokolant: sekr. sąd. Donata Makowska

po rozpoznaniu w dniu 19 lipca 2024 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku D. K.

o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu spadku

postanawia:

1.  Oddalić wniosek.

2.  Kosztami postępowania obciążyć Wnioskodawcę, uznając je za uiszczone w całości.

Sędzia P. S.

UZASADNIENIE

1)  Przedstawiciel ustawowy małoletniego Wnioskowy D. K. - A. K. wystąpiła w dniu 7 czerwca 2024 r. do Sądu Rejonowego w Kole z wnioskiem o zatwierdzenie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w imieniu małoletniego syna D. K. w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po H. M.

2)  W uzasadnieniu stanowiska A. K. wskazała, iż H. M. zmarła w dniu 17 marca 2021 r. Była ona prababcią małoletniego D. K.. W dniu 25 lutego 2022 r. doszło do złożenia przez A. K. oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłej H. M. przed notariuszem D. J..

3)  Po odrzuceniu spadku Wnioskodawczyni wystąpiła do Sadu Rejonowego w Kole III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich z wnioskiem o zezwolenie na wyrażenie zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka D. K. polegającej na odrzuceniu spadku po zmarłej H. M.. Wnioskodawczyni wskazała, że o upływie terminu do odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dowiedziała się na poradzie prawnej udzielonej w dniu 7 czerwca 2024 r. Przez kłopoty rodzinne i zdrowotne A. K. nie dochowała terminu na odrzucenie spadku.

Sąd ustalił, co następuje:

4)  W dniu 17 marca 2021 r. zmarła H. M..

Dowód:

- akt notarialny z dnia 25 lutego 2022 r. Rep. A(...) k. 6 - 8

5)  Zmarła H. M. nie pozostawiła testamentu. W chwili śmierci spadkodawczyni była wdową.

6)  H. M. pozostawiła zstępnych: E. R., K. M., L. N., M. M. (1), M. M. (2), S. M. H. M. i I. M..

7)  Matka A. I. M. w dniu 10 września 2021 r. odrzuciła spadek przypadający jej z ustawy po zmarłej w dniu 17 marca 2021 r. H. M..

8)  Przedstawiciel ustawowy małoletniego Wnioskodawcy A. K. w dniu 25 lutego 2022 r. przed notariuszem D. J. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłej H. M.. Oświadczenie złożone przez A. K. zostało zaprotokołowane w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...).

Dowód:

- akt notarialny z dnia 25 lutego 2022 r. Rep. A nr (...) k. 6 - 8

9)  D. K. jest prawnukiem zmarłej H. M. i synem A. K..

Dowód:

- bezsporne

10)  Po złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku, A. K. wystąpiła do Sądu Rejonowego w Kole III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka – D. K. w postaci złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po prababce H. M..

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

11)  Postanowieniem z dnia 17 stycznia 2023 r. wydanym w sprawie I. N. (...) Sąd Rejonowy w Kole III Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie z wniosku A. K. z udziałem D. K. o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka, zezwolił A. K. na dokonanie w imieniu małoletniego dziecka D. K. czynności polegającej na odrzuceniu spadku przypadającego małoletniemu po H. M..

12)  Postanowienie to zostało doręczone Stronom z urzędu przez Sąd Rejonowy w Kole w styczniu 2023 r.

13)  Postanowienie stało się prawomocne w dniu 4 lutego 2023 r.

Dowód:

- postanowienie Sądu Rejonowego w Kole z dnia 17 stycznia 2023 r. w sprawie I. N. (...) k. 11

14)  Pomimo otrzymanego zezwolenia na odrzucenie spadku, żadne z rodziców małoletniego D. K. nie złożyło, jako jego przedstawiciel ustawowy, oświadczenia o odrzuceniu spadku po prababce H. M..

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

15)  Po otrzymaniu postanowienia wydanego w sprawie I. N. (...) przez Sąd Rejonowy w Kole III Wydział Rodzinny i Nieletnich A. K. nie złożyła niezwłocznie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, albowiem była przekonana, ze termin do odrzucenia spadku wynosi 6 miesięcy i biegnie od dnia wydania postanowienia przez Sąd Rejonowy w Kole w przedmiocie zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem małoletniego dziecka.

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

16)  W maju 2023 r. A. K. udała się do notariusza celem złożenia, w imieniu małoletniego D. K., oświadczenia o dorzuceniu spadku po zmarłej w dniu 17 marca 2021 r. H. M..

17)  W trakcie wizyty u notariusza dowiedziała się, że przekroczyła termin do złożenia rzeczonego oświadczenia.

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

18)  Po wizycie u notariusza, w maju 2023 r., A. K. udała się do znajomej wykonującej zawód radcy prawnego, która udzieliła jej porady, na podstawie której przedstawicielka ustawowa małoletniego dowiedziała się, że nie ma konieczności składania oświadczenia o odrzuceniu spadku, albowiem jej syn – D. K. nabędzie spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

19)  W dniu 7 czerwca 2024 r. Wnioskodawczyni ponownie udała się na poradę prawną do osoby wykonującej zawód adwokata. W trakcie wizyty doradzono jej, aby złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.

Dowód:

- przesłuchanie Wnioskodawczyni (protokół z dnia 19 lipca 2014 r. 00:01:20 k 29)

20)  W dniu 11 czerwca 2024r. Wnioskodawczyni wystąpiła do tutejszego Sądu z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.

21)  Przedmiotowy wniosek wpłynął do Sądu w dniu 12 czerwca 2024 r. (prezentata k. 3)

Dowód:

- korespondencja k. 25

22)  W okresie od dnia 11 października 2023 r. do dnia 13 października 2023 r. Wnioskodawczyni A. K. przebywała na Oddziale (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. z uwagi na operację kamicy pęcherzyka żółciowego.

Dowód:

- Karta Informacyjna (...) Szpitalnego Oddziału (...) Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w K. k. 23 - 24

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

23)  Sąd uznał za wiarygodne także dokumenty zgromadzone w toku postępowania. Ich autentyczność, moc dowodowa oraz prawdziwość stwierdzonych w nich faktów nie budziły wątpliwości.

24)  Z tych przyczyn, zebranym w sprawie dokumentom Sąd przypisał znaczenie, jakie wynika z art. 245 k.p.c. i z art. 243 ¹ k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. w przypadku kopii dokumentów i wydruków, w których było możliwe ustalenie ich wystawców.

25)  Sad za wiarygodne uznał także przesłuchanie A. K., albowiem korespondowało ono z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a nadto było spontaniczne i szczere.

Sąd zważył, co następuje:

26)  Postępowanie w sprawach uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia spadkobiercy bądź nie złożenia oświadczenia w terminie zostały unormowane w art. 1019 k.c. i w art. 690 k.p.c.

27)  Zgodnie z art. 1019 § 1 k.c., jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:

a.  uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem,

b.  spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

28)  Wykonanie prawa do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli bądź nie złożenia takiego oświadczenia w terminie następuje przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Wymagane jest w tym zakresie zatwierdzenie tego oświadczenia przez Sąd.

29)  Podnoszone przez Wnioskodawczynię A. K. twierdzenia, a przede wszystkim przytaczane fakty wskazują, że podstawą jej wniosku jest norma art. 1019 § 2 k.c. Wnioskodawczyni domagała się bowiem zatwierdzenia przez Sąd uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, gdyż nie złożyła żadnego oświadczenia w terminie.

30)  Dla wywołania zamierzonego przez wnioskodawcę skutku, należało więc wykazać, iż wystąpiły takie okoliczności, które miały wpływ i usprawiedliwiały nie złożenie przez nią w imieniu małoletniego w terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po prababce H. M.. Wnioskodawczyni we wniosku wskazała, iż o konieczności złożenia oświadczenia w imieniu małoletniego dowiedziała się w trakcie porady prawnej w dniu 7 czerwca 2024 r.

31)  Przeprowadzony dowód z przesłuchania Wnioskodawczyni wykazał jednak, iż o konieczności odrzucenia spadku i skutkach przekroczenia terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku dowiedziała się najpóźniej w maju 2023 r. Sąd przyjmując najbardziej korzystną wersję dla Wnioskodawczyni przyjął, że o skutkach przekroczenia terminu dowiedziała się ona w dniu 31 maja 2023 r. w trakcie porady uzyskanej od osoby wykonującej zawód radcy prawnego. Wtedy, zdaniem Sądu, doszło do rozpoczęcia biegu terminu do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych braku złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego.

32)  Jak wskazano powyżej, matka przedstawicielki ustawowej małoletniego Wnioskodawcy - I. M. skutecznie odrzuciła spadek po swojej matce, a babce A. K. w dniu 10 września 2021 r. A. K. zaś spadek jej przypadający skutecznie odrzuciła w dniu 25 lutego 2022 r. Nadto, pomimo dysponowania zezwoleniem sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego syna, nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku w jego imieniu jako jego przedstawicielka ustawowa. Pomimo uzyskania informacji od notariusza o przekroczeniu terminu, a następnie po uzyskanej poradzie prawnej od zawodowego pełnomocnika, zwlekała kolejny rok z wystąpieniem do Sadu z wnioskiem o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych braku złożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

33)  Zgodnie z art. 84 § 1 zd. 1 k.c. oraz art. 84 § 2 k.c. w zw. z art. 1019 § 1 k.c. spadkobierca może uchylić się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęcia lub odrzuceniu spadku złożonego pod wpływem błędu, jeżeli błąd ten dotyczył treści oświadczenia i był istotny. Błąd dotyczący treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu może dotyczyć w szczególności osoby spadkobiercy, czy też stanu majątku spadkowego. Natomiast błąd jest istotny, jeżeli uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia danej treści, lub też je złożył w określonej treści.

34)  Uprawnienie do uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu, groźby lub wywołanego podstępem wygasa po upływie roku od chwili, w której spadkobierca wykrył błąd lub w której ustał stan zagrożenia (art. 88 § 2 k.c). Termin określony w tym przepisie ma więc charakter terminu zawitego.

35)  Do zachowania terminu, o którym mowa w art. 88 § 2 k.c, wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia. Zarazem zgodnie z art. 11 ust. 4 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 28 lipca 2023 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1615)- dale jako (...), art. 1019 § 1 pkt 3 k.c znajduje zastosowanie także do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 r., jeżeli termin do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie upłynął dla uprawnionego przed tą datą.

36)  Mając na uwadze przedstawione wyżej okoliczności należy zauważyć, iż Wnioskodawczyni przekroczyła termin do złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego. Wnioskodawczyni bowiem najpóźniej w dniu 31 maja 2023 r. dowiedziała się o powinnościach związanych z sytuacją prawną, w której się znalazła. Wtedy bowiem odbyła się porada prawna udzielona A. K., w trakcie której dowiedziała się o skutkach niezłożenia w terminie oświadczenia woli oraz konieczności wystąpienia do Sądu z wnioskiem o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych braku złożenia oświadczenia.

37)  Termin do wystąpienia z wnioskiem do Sądu Rejonowego mijał zatem w dniu 31 maja 2024 r. Wnioskodawczyni zwróciła się do Sadu jednak dopiero w dniu 11 czerwca 2024 r., zatem po upływie terminu do dokonania czynności.

38)  Należy w tym miejscu odnotować jednak, iż SN uznał, że w wyjątkowych przypadkach, w szczególności gdy spadkobierca nie ponosi winy, sąd może nie uwzględnić upływu wspomnianego terminu, powołując się na art. 5 k.c. i zasady współżycia społecznego. Prezentowane stanowisko spotkało się jednak z przekonującą krytyką w literaturze (W. Borysiak, w: Osajda, Komentarz KC, Legalis, 2021, art. 1019, Nt 82; T. Justyński, Nadużycie prawa, s. 20–23; G. Gorczyński, w: Habdas, Fras, Komentarz KC, t. IV, 2018, art. 1019, Nt 43).

39)  Sąd w niniejszej sprawie, mając na uwadze wypowiedź Sądu Najwyższego, poszukiwał przesłanek, które mogłyby ekskulpować Wnioskodawczynię, chociażby z uwagi na nieznaczne przekroczenie terminu. Sąd doszedł jednak do przekonania, że decyzja o zaniechaniu złożenia wniosku o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynikała wyłącznie z decyzji samej A. K., która po odbyciu porady prawnej czekała ponad rok, aby wrócić do sprawy. Nie sposób w tym kontekście uznać, że Wnioskodawczyni nie ponosi winy w przekroczeniu terminu.

40)  Na marginesie wskazania wymaga, iż Sąd miał na uwadze fakt, że wedle zapewnień Wnioskodawczyni w skład spadku nie wchodzą aktywa, zatem przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest sytuacją niebezpieczną dla małoletniego D. K.. Stosownie zatem do art. 1031 § 2 k.c., odpowiedzialność małoletniego za długi spadkowe ogranicza się tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

41)  W związku z powyższym, Sąd nie uwzględnił wniosku i odmówił zatwierdzenia uchylenia się przez A. K. od skutków prawnych niezłożenia w imieniu małoletniego syna D. K. w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po H. M..

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania

42)  Rozstrzygając o kosztach postępowania, Sąd kierował się dyspozycją art. 520 § 1 k.p.c., pozostawiając A. K. przy poniesionych kosztach postępowania związanych z jej udziałem w sprawie.

Sędzia P. S.