I C 46/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Kole z 2024-09-02
Sygnatura akt I C 46/24
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Koło, dnia 2 września 2024 r.
Sąd Rejonowy w Kole I Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodniczący: sędzia Przemysław Strzelecki
po rozpoznaniu w dniu 2 września 2024 r. w Kole
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa G. M. w K.
przeciwko (...) Centrum Pomocy (...) w K.
o zapłatę
1. Oddala powództwo.
2. Zasądza od powoda G. M. w K. na rzecz pozwanego (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.
Sędzia Przemysław Strzelecki
UZASADNIENIE
1) Pozwem z dnia 23 stycznia 2024 r. (prezentata k. 3) (...) w K. wniosła do Sądu Rejonowego w Kole o zasądzenie od pozwanej (...) Centrum Pomocy (...) z siedzibą w K. kwoty 11.063,91 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12.01.204 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
2) Na powyższą kwotę składają się:
a. kwota 962,35 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. G. L.:
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r.
b. kwota 3 746,30 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. A. i K. G., I. L. oraz A. W.
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.
c. kwota 1 873,15 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. P. i K. A.
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_A/23 z(...) r.,
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r.
d. kwota 962,34 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. F. J.
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...)r.
e. kwota 2 887,03 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. G., A. i R. L.
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...)r.,
- nota księgowa nr (...).L/23 z(...) r.
f. kwota 247,80 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. B. i Mija W.
- nota księgowa nr (...)_W/23 z (...) r.,
- nota księgowa nr (...)_W/23 z (...) r.
g. kwota 384,94 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dot. F. i Z. L.
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z(...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.,
- nota księgowa nr (...) z (...) r.
3) W uzasadnieniu pozwu strona powodowa wskazała, iż powódka partycypowała w kosztach utrzymania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Pozwana obciążała G. M. w K. również kosztami, które zgodnie z art. 191 ust. 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej winien ponosić wyłącznie powiat. Z tego tytułu pozwana wystawiała na powódkę noty księgowe.
4) Wskazano nadto, iż pismem Nr OS.(...) z dnia (...) r. Gmina Miejska K., po zapoznaniu się ze stanowiskiem (...) w P. dotyczącym braku możliwości partycypacji w ponoszonych przez Powiat wydatkach/ kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej przez gminę, wystąpiła do (...) Centrum Pomocy (...) w K. m.in. o dokonanie korekt not księgowych wystawionych od dnia 1 czerwca 2023 r., w których ujęte zostały koszty objęcia rodziny zastępczej od lutego 2023 r. oraz zwrot środków nadpłaconych z tytułu naliczonych kosztów objęcia rodziny opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
5) Uzupełniając stanowisko o rozważania prawne wskazano, iż w art. 191 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2023 r., poz. 1426) jednoznacznie wskazano, że refundacja gminy tym samym jej partycypacja w kosztach umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka obejmuje wydatki, o których mowa w ust. 1 pkt 1, który z kolei odnosi się do wydatków na opiekę i wychowanie dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka. W wyniku nowelizacji, która weszła w życie dnia 1 lutego 2023 r. ustawodawca nie rozszerzył katalogu wydatków, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 1 ustawy o koszty objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, lecz nadal traktuje je jako inną kategorię wydatków. Świadczy o tym regulacja art. 191 ust. 5 ustawy, w której wskazano, że Powiat, na terenie którego funkcjonują mogące przyjąć dziecko rodzina zastępcza, rodzinny dom dziecka lub placówka opiekuńczo-wychowawcza, zawiera z powiatem właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej porozumienie w sprawie przyjęcia dziecka oraz warunków jego pobytu i wysokości wydatków, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, oraz kosztów objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Wydatki, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 przepisu oraz koszty opieki koordynatora zostały określone jako dwie niezależne od siebie kategorie. Co prawda w art. 191 ust. 9 ustawy wskazano, że przepisy ust. 2-4 i 7 stosuje się odpowiednio, ale regulacja ta dotyczy zasad ustalania właściwości miejscowej jednostek samorządu terytorialnego, a jeżeli chodzi o art. 191 ust. 7 ustawy to odesłanie dotyczy zasady proporcjonalności. Odesłanie to nie może bowiem pozostawać w sprzeczności z podstawową treścią przepisu, który wyraźnie określa zakres partycypacji finansowej gminy. Natomiast w art. 191 ust. 9 ustawy wskazano na partycypacji gminy w kosztach, o których mowa w ust. 1, tj. kosztach obejmujących wydatki na opiekę i wychowanie dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka. Koszty koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej nie są wymienione w tym przepisie, brak jest także odwołania do tych kosztów w innych regulacjach ustawy. Regulacja art. 191 ust. 9 ustawy stanowiąca, że przepisy ust. 2-4 i 7 stosuje się odpowiednio, nie stanowi podstawy do uznania, że koszty koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej mogą zostać przeniesione na gminę. Należy zatem przyjąć, że gmina nie powinna partycypować w kosztach ustanowienia przez powiat koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
6) W treści stanowiska powołano się także na wypowiedzi R. (...).
7) W odpowiedzi na pozew z dnia 9 kwietnia 2024 r. (prezentata k. 58) (...) Centrum Pomocy (...) w K. zakwestionowało roszczenie zgłoszone przez stronę powodową. W stanowisku strona pozwana podniosła, iż G. M. w K. nie kwestionowała obowiązku partycypowania w kosztach objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie otrzymanych z (...) w K. not księgowych, po wejściu w życie z dniem 1 lutego 2023 r. nowelizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zmiana stanowiska powódki spowodowana była wypowiedzeniem się w tej sprawie przez R. (...) w P., która wskazała na brak właściwego zapisu art. 191 i 192 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Podkreślono natomiast, że stanowiska innych izb obrachunkowych są rozbieżne.
8) Strona pozwana podniosła, iż opowiada się za zastosowaniem wykładni celowościowej i systemowej - pozwalające na ustalenie sensu przepisu i zmierzające do ustalenia treści przepisu ze względu na cel, któremu ten przepis służy. Na taką konieczność,, wskazuje zamieszczony na stronach Rządowego Centrum Legislacji projekt z dnia 24 listopada 2023 r. ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw, który doprecyzowuje obowiązujący od 1 lutego 2023 r. przepis, z którego wynika, że gmina powinna partycypować w kosztach objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w piśmie nr (...). (...).2.2024.ES również informowało o konieczności doprecyzowania powyższej kwestii. Art. 1 w punkcie 35 projektu z dnia 24 listopada 2023 r. ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmianę art. 192 ustawy o wspieraniu rodziny przez dodanie w nim punktu 11 w brzmieniu: „koszty objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.”
9) Zdaniem Strony pozwanej, nowelizacja winna zmienić argumentację powoda skutkując tym, że do wydatków na opiekę i wychowanie dziecka, o których mowa w art. 191 ust 1, zaliczane będą - już bez żadnych wątpliwości - także koszty objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieka koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Powyższa zmiana ma wejść w życie wraz z wejściem w życie całej ustawy - co pozwany odbiera jedynie jako usunięcie wątpliwości w zakresie istniejącego od 1 lutego 2023 r. obowiązku partycypacji gmin w kosztach koordynatora - skoro w projekcie nie przewiduje się retrospektywnego skutku tej zmiany.
10) W pozostałych pismach Strony podtrzymały stanowiska prawne i faktyczne.
Sąd ustalił, co następuje:
11) G. M. K. partycypowała w kosztach utrzymania, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
Dowód:
- bezsporne
12) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 962,35 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem G. L. w spokrewnionej rodzinie zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r. k. 11;
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r. k. 11v;
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r. k. 12;
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r. k. 12v;
- nota księgowa nr (...)_L/23 z (...) r. k. 13.
13) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 3.746,30 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem A. i K. G., I. L. oraz A. W. w niezawodowej rodzinie zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 13v;
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 14;
- nota księgowa nr (...) z (...)r. k.14v;
- nota księgowa nr (...) z(...) r. k. 15;
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k.15v.
14) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 1.873,15 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem P. i K. A. w spokrewnionej rodzinie zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r. k. 16;
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r. k. 16v
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r. k. 17;
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r. k. 17v;
- nota księgowa nr (...)_A/23 z (...) r. k. 18.
15) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 1.962,34 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem F. J. w spokrewnionej rodzinie zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 18v;
-nota księgowa nr (...) z (...) r. 19;
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k.19v
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 29;
- nota księgowa nr (...) z (...)r. k.29v;
16) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 2.887,03 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem G., A. i R. L. w spokrewnionej rodzinie zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r. k. 30;
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r. k. 30v;
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r. k. 31;
- nota księgowa nr (...).L/23 z(...) r. k. 31v;
- nota księgowa nr (...).L/23 z (...) r. k. 32.
17) W okresie od dnia 1 czerwca 2023 r. do dnia 9 lipca 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 247,80 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem B. i (...) W. w rodzinnej pieczy zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...)_W/23 z (...) r. k. 32v;
- nota księgowa nr (...)_W/23 z (...) r. k. 33.
18) W okresie od dnia 1 maja 2023 r. do dnia 31 października 2023 r. G. M. K. uiściła łącznie na rzecz (...) Centrum Pomocy (...) w K. kwotę 384,94 zł tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w związku z pobytem F. i Z. L. w rodzinnej pieczy zastępczej.
Dowód:
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 33v;
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 34
- nota księgowa nr (...) z (...) r. k. 34v
- nota księgowa nr (...) z (...)r. k. 35;
- nota księgowa nr (...) z(...)r. k. 35v.
19) Pismem z dnia 6 listopada 2023 r. numer (...) U. M. w K. Wydział Oświaty i Spraw (...) wezwał (...) Centrum Pomocy (...) w K. do:
a. dokonania korekt wszystkich not księgowych wystawionych od dnia 1 czerwca 2023 r., w których ujęte zostały koszty objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej od lutego 2023 r.;
b. zaprzestania wystawiania kolejnych not księgowych, w których ujęte będą koszty objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej;
c. zwrotu środków nadpłaconych z tytułu naliczonych kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
Dowód:
- pismo powoda z dnia 6 listopada 2023 r. k. 9 - 10.
20) Pismem z dnia 15 listopada 2023 r. (...) Centrum Pomocy (...) w K. odmówiło spełnienia roszczenia.
Dowód:
- pismo pozwanej z dnia 15 listopada 2023r. k. 36.
21) Pismem z dnia 3 stycznia 2024 r. numer PE. (...).8.16.2023 G. M. K. wezwała (...) Centrum Pomocy (...) w K. do zapłaty kwoty 11.063,91 zł w terminie 7 dni tytułem zwrotu kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
Dowód:
- pismo powoda z dnia 3 stycznia 2024 r. k. 37-38.
22) G. M. K. w dniu 23 stycznia 2024 r. zwróciła się do Regionalnej I. O. w P. z wnioskiem o udzielenie wyjaśnienia w zakresie stosowania przepisów o finansach publicznych w zakresie rozumienia art. 191 ust. 9 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Dowód:
- wniosek z dnia 23 stycznia 2024 r. o udzielenie wyjaśnienia w zakresie stosowania przepisów o finansach publicznych k. 50 – 50v.
Sąd dokonał następującej oceny dowodów:
23) Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów i wydruków, które w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości, gdyż ich autentyczność nie została przez strony zakwestionowana, a w toku postępowania nie pojawiły się żadne okoliczności podważające ich autentyczność. Jednakże dokumenty te stanowiły w większości dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. Na podstawie art. 233 k.p.c., Sąd dokonując ich oceny w ramach swobodnej oceny dowodów, uznał je za wiarygodne i przydatne dla ustalenia stanu faktycznego. Godzi się bowiem zauważyć, ze strony nie kwestionowały treści tych dokumentów.
24) Sąd za nieprzydatne do ustalenia stanu faktycznego uznał dokumenty w postaci stanowisk Regionalnych I. O. Dokumenty te bowiem wskazywały na wykładnię przepisów ustawy, co nie mogło w żaden sposób kształtować ustaleń faktycznych w postępowaniu. Natomiast stanowiska wyrażone przez Regionalne I. O. nie wiążą Sądu w postępowaniu cywilnym. Należy przy tym wskazać, że dokument urzędowy stanowi dowód tego, co w nim urzędowo zaświadczono (art. 244 § 1 k.p.c.), tylko w granicach, w których o czymś zaświadcza i tytko w odniesieniu do stanowiącego treść tego zaświadczenia oświadczenia wiedzy wystawcy dokumentu (tak: Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz aktualizowany, red. O. M. P., LEX/el. 2021, art. 244). Moc dowodowa dokumentu urzędowego nie rozciąga się zatem na inne informacje ujęte w dokumencie, a nieobjęte oświadczeniem wiedzy wystawcy dokumentu (wyr. SA w Poznaniu z 7.4.2022 r., I AGa(...), L.). Tym samym wskazania wymaga, iż art. 244 k.p.c. nakazuje przyjąć jako udowodnioną treść dokumentu. Nie rozstrzyga natomiast o znaczeniu dokumentu dla wyniku procesu, co stanowi już przedmiot swobodnej oceny sądu według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. (K. Flaga-Gieruszyńska, w: J. Gołaczyński, D. Szostek (red.), Informatyzacja, s. 190; wyr. SN z 5.9.2008 r., I CSK (...), Legalis; wyr. SN z 24.2.2006 r., II CSK (...) Legalis).
Sąd zważył, co następuje:
25) Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.
26) W sprawie powód domagał się zasądzenia kwoty odpowiadającej wysokości uiszczonych przez G. M. K. kosztów objęcia rodziny zastępczej opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Istota stanowiska strony powodowej zasadzała się w twierdzeniu, zgodnie z którym brak jest podstaw do partycypacji gmin w kosztach opieki koordynatora wobec treści art. 191 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2024 r., poz. 177 t.j.) – dalej jako u.w.r.
27) Oceniając zasadność pozwu wskazania wymaga, iż w świetle stanowiska strony powodowej, podstawę prawną żądania pozwu stanowi przepis 410 § 2 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zgodnie z którymi świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
28) Przyczyną powstania roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia pozostaje bezpodstawność ("bez podstawy prawnej") przesunięcia majątkowego, a zatem jego "niesłuszność" (wyrok SN z dnia 21 listopada 1966 r., II PR (...) LEX nr 6075).
29) Brak podstawy prawnej oznacza brak causae świadczenia lub jej wadliwość (K. Pietrzykowski (w:) Kodeks Cywilny s. 877; W. Czachórski, A. Brzozowski, M. Safjan, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania, Zarys wykładu s. 189; M. Nesterowicz (w:) Kodeks Cywilny s. 371).
30) Kondycja, która jawi się jako podstawa roszczeń powoda – brak zobowiązania (zwana również conditio indebiti) dotyczy sytuacji, w których świadczący spełnia świadczenie, dążąc do wykonania określonego zobowiązania, które w ogóle nie istnieje, względnie nie był on zobowiązany w stosunku do osoby, której świadczył (art. 410 § 2 k.c. in principio). Uznaje się, że zakresem tej kondykcji objęte są nie tylko przypadki zupełnego braku zobowiązania solvensa względem accipiensa, lecz także sytuacje, w których ten pierwszy świadczył na rzecz tego drugiego coś innego lub więcej niż powinien był (P. Machnikowski red., Zobowiązania. Część ogólna. Tom II. Komentarz, Warszawa 2024).
31) Dla oceny roszczenia powoda niezbędnym jest zatem ustalenie, czy był on zobowiązany do spełnienia świadczenia na rzecz pozwanego.
32) Przepisem centralnym normującym sporne zagadnienie jest art. 191 u.w.r. Przepis ten normuje szereg zagadnień związanych z właściwością miejscową powiatu w sprawach dotyczących pieczy zastępczej. Dodatkowo, w następstwie wprowadzonych do niego zmian, normuje kwestie związane z określeniem właściwej gminy zobowiązanej do partycypacji w kosztach pobytu dziecka w pieczy zastępczej, w tym również dziecka będącego cudzoziemcem. Odrębną regulacja w nim zamieszczona dotyczy kwestii zawierania porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie obejmującym pobyt dziecka w rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej. Szczególnym rozwiązaniem zamieszczonym w analizowanym unormowaniu jest regulacja dotycząca rozwiązywania sporów o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie ponoszenia wydatków za pobyt dziecka w pieczy zastępczej (por. B. Królak, M. Rączka, Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz).
Wykładania art. 191 ust. 9 u.w.r.
33) Zasadnicza dla oceny sprawy jest zatem wykładnia art. 191 ust. 9 u.w.r. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki, o których mowa w ust. 1 pkt 1, w wysokości:
a) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
b) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej;
c) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka - w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.
Przepisy ust. 2-4 i 7 stosuje się odpowiednio.
34) Przepisy art. 191 ust. 2 – 4 u.w.r. dotyczą ustalenia właściwości powiatu w stosunku do dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej.
a. Ustęp 2 normuje sytuację, w której nie można ustalić miejsca zamieszkania dziecka i wskazuje na właściwość powiatu ostatniego znanego miejsca zameldowania dziecka na pobyt stały.
b. Ustęp 3 normuje sytuację, gdy nie można ustalić miejsca ostatniego zameldowania dziecka na pobyt stały i wskazuje na właściwość powiatu miejsca siedziby sądu, który orzekł o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej.
c. Ustęp 4 normuje sytuację powrotu dziecka do rodziny i ponownego umieszczenia go w pieczy zastępczej i wskazuje na właściwość powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed ponownym umieszczeniem go w pieczy zastępczej.
35) Kluczowym z punktu widzenia istoty sprawy jest natomiast przepis ust. 7 art. 191 u.w.r., do którego także odsyła art. 191 ust. 9 u.w.r.
36) Zgodnie z tym przepisem, wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzenia dla zawodowej rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, rodziny pomocowej oraz osób zatrudnionych w rodzinie zastępczej i rodzinnym domu dziecka oraz koszty objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej finansuje proporcjonalnie do liczby dzieci powiat, o którym mowa w ust. 1-4.
37) Wykładni w niniejszej sprawie Sąd poddał normę płynącą z treści art. 191 ust. 9 w zw. z art. 191 ust. 7 u.w.r., albowiem zdaniem Sądu norma, której treść pozostaje między stronami sporna ma charakter normy rozczłonkowanej i tym samym powinna być poddana jednolitej analizie prawnej.
38) Przechodząc do istoty zagadnienia, przepisy art. 191 ust. 9 w zw. z art. 191 ust. 7 u.w.r. należy interpretować w ten sposób, iż gmina powinna partycypować w kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, zatem odmiennie od postulowanej przez stronę powodową wykładni przepisów.
39) Wykładnia powołanej wyżej normy budzi zasadnicze wątpliwości, na co zwróciły uwagę strony sporu. Dość wskazać, że istnieje szereg odmiennych stanowisk Regionalnych Izb Obrachunkowych, a stanowisko w sprawie kilkukrotnie zajęło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Już te okoliczności bezspornie wskazują, że językowa wykładnia przepisów nie jest jasna i nastręcza daleko idące wątpliwości wśród jednostek zawodowo zajmujących się pieczą zastępczą oraz jednostek zajmujących się kontrolą wydatków publicznych. Tym samym, zgodnie z derywacyjną koncepcją wykładni norm prawnych, konieczne dla zrozumienia spornej normy będzie zastosowanie trzech typów dyrektyw: językowych, systemowych i funkcjonalnych.
40) Przepis art. 191 ust. 9 u.w.r. nakazuje odpowiednie stosowanie art. 191 ust. 7 u.w.r. „Odpowiednie stosowanie” oznacza tu, że normy (przepisy) prawne, jakie pierwotnie przewidziane są dla danego rodzaju stanów faktycznych, mają być stosowane w stanach faktycznych innego rodzaju:
a. w postaci niezmienionej lub niemalże niezmienionej (a więc wprost)
b. po poddaniu ich pewnym modyfikacjom;
c. wcale.
41) O tym, która z tych możliwości znajdzie swoje zastosowanie może decydować między innymi to, na ile stany faktyczne, które są normowane normami prawnymi, jakie mają zostać zastosowane odpowiednio, są podobne do stanów faktycznych, które mają zostać unormowane normami prawnymi, jakie zostają zapożyczone lub jakie powstaną w wyniku odpowiedniego stosowania prawa (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2001 r. III ZP (...)).
42) Zdaniem Sądu, odesłanie do art. 191 ust. 7 u.w.r. nakazuje stosowanie tego przepisu w całości, jednak z uwzględnienie niezbędnych modyfikacji dotyczących zmiany podmiotu obowiązanego do zapłaty wymienionych tam kosztów.
43) Wbrew twierdzeniom wyrażonym przez powoda nie sposób uznać, iż odesłanie z art. 191 ust. 9 u.w.r. obejmuje jedynie normę pozwalającą na ustalenie właściwości miejscowej jednostek samorządu terytorialnego. Takie bowiem rozumienie prowadziłoby do powstania superfluum ustawowego i potencjalnie prakseologicznej niezgodności, a w konsekwencji inflacji prawa. Przepis art. 191 ust. 9 u.w.r. odsyła, w zakresie właściwości miejscowej jednostek samorządu terytorialnego, do ustępów 2 – 4, o których mowa była wyżej. Ustępy 2 – 4 w sposób wyczerpujący normują kwestię rzeczonej właściwości. Ustęp 7, do którego także odsyła art. 191 ust. 9 nie zawiera norm o charakterze lex specialis względem ustępów 2 – 4. Gdyby uznać, że odesłanie z art. 191 ust. 9 u.w.r. obejmuje jedynie normę pozwalającą na ustalenie właściwości miejscowej jednostek samorządu terytorialnego, to zbędnym byłoby wprowadzenie odesłania do ustępu 7 i ograniczenie odesłania wyłącznie do ustępów 2 – 4 art. 191. Rozumienie art. 191 ust. 9 w zw. z art. 191 ust. 7 u.w.r. postulowane przez stronę powodową prowadziłoby zatem do rozumienia tekstu prawnego w ten sposób, że norma z art. 191 ust. 7 byłaby normą, która nie ma żadnego znaczenia prawnego, gdyż powielałaby jedynie odesłanie wyrażone w ustępach 2-4 art. 191 u.w.r.
44) Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że odesłanie przez art. 191 ust. 9 do ustępu 7 u.w.r. jest odesłaniem merytorycznym w tym sensie, że nie służy wyłącznie powieleniu wysłowionego odesłania w zakresie właściwości organów określonej przez ustępy 2- 4. Ustalić należało zatem cel przepisu wobec wymagań dyrektyw wykładni funkcjonalnej.
45) Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a w szczególności przepis art. 191 ustawy zakłada partycypację gminy w kosztach związanych z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, zatem jest to wyraz odpowiedzialności gminy za członka wspólnoty samorządowej. Dodatkowo jest to instrument, przy zastosowaniu którego ustawodawca stara się skłonić gminę do aktywnej pracy z rodziną przeżywającą trudności w sprawowaniu funkcji opiekuńczo-wychowawczej. Praca z rodziną biologiczną dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej jest zadaniem gminy i efektywność tej pracy będzie znajdowała uzewnętrznienie w powrocie dziecka do swojej rodziny. Sygnalizowana tu partycypacja gmin w kosztach pobytu dzieci w pieczy zastępczej nie ma zastosowania do dzieci, które zostały pozostawione bezpośrednio po urodzeniu lub których rodzice są nieznanej tożsamości. Rozwiązanie takie może wynikać z tego, że we wskazanych przypadkach nie można jeszcze mówić, że dzieci te stały się członkami danej wspólnoty samorządowej i powinna ona ponosić za nie odpowiedzialność, względnie takiej wspólnoty nie można ustalić (tak S. Nitecki [w:] A. Wilk, S. Nitecki, Wspieranie rodziny i system pieczy zastępczej. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2024, art. 191).
46) Szeroko zakrojone cele przepisu oraz całej ustawy, w tym w zakresie obowiązków gminy stanowią istotną wskazówkę interpretacyjną do przeprowadzenia wykładni funkcjonalnej przepisu. Zdaniem Sądu powołany kontekst celowościowy ma istotny wpływ na rozumienie art. 191 ust. 9 w zw. z art. 191 ust. 7 u.w.r.
47) Powołane cele ustawy nakazują przyjąć, że odsyłając do zastosowania ustępu 7 art. 191 u.w.r. ustawodawca miał na celu zwiększenie zakresu partycypacji gminy w kosztach wynagrodzenia wraz z pochodnymi od wynagrodzenia dla zawodowej rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, rodziny pomocowej oraz osób zatrudnionych w rodzinie zastępczej i rodzinnym domu dziecka oraz kosztach objęcia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.
48) Powyższe jest zgodne z zasadą wyrażoną w treści art. 176 pkt 5 u.w.r. Przepis ten stanowi o zadaniach gminy i wprowadza zasadę, zgodnie z którą do zadań własnych gminy należy współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym. Rozmiar współfinansowania gminy określa art. 191 ust. 9 ustawy. Zgodność normy art. 191 ust. 9 w zw. z art. 191 ust. 7 u.w.r. w przedstawionym rozumieniu z art. 176 pkt 5 stanowi spójność postulowaną w ramach wykładni systemowej.
49) Na zakończenie podkreślenia wymaga, że zastosowana wykładnia zostaje potwierdzona przez wyniki wykładni językowej. Przepis art. 191 ust. 9 u.w.r. czytany wyłącznie pod kątem wykładni językowej rozumieć należy w zbieżny z wynikami pozostałych zasad wykładni. Wyniki wykładni językowej zmuszają do przyjęcia, że zdanie pierwsze art. 191 ust. 9 u.w.r. wprowadza rozmiar partycypacji gminy w kosztach wyrażonych w ust. 1 pkt 1 art. 191 u.w.r. Zdanie drugie przepisu zaś rozumiane powinno być jako odsyłające do obowiązku ponoszenia pozostałych wydatków wskazanych w ust. 7 art. 191 ustawy na takich samych zasadach jak powiat.
50) Reasumując, wyniki zaproponowanej przez stronę powodową wykładni art. 191 ust. 9 u.w.r. w kontekście odesłania do ust. 9 ustawy prowadzą do wniosków, które nie są do pogodzenia w celami ustawy oraz rezultatem wykładni systemowej. Wyniki te pozostają nadto niespójne z wynikami wykładni językowej. Nie sposób zatem podzielić poglądu G. M. K..
51) Z tych przyczyn Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.
Koszty procesu
52) O kosztach postępowania Sąd orzekł 2 sentencji wyroku na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. i z tego tytułu zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z treścią § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.
53) O odsetkach za opóźnienie od zasądzonych kosztów procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 1 k.p.c.
Sędzia Przemysław Strzelecki
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Kole
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Przemysław Strzelecki, Przemysław Strzelecki
Data wytworzenia informacji: