Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 19 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Koninie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia – SO Elżbieta Majewska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Alina Darul

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 19 stycznia 2017 r. w Koninie

sprawy J. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę

na skutek odwołania J. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

z dnia 29 lipca 2016r. znak: (...)

1. O d d a l a odwołanie.

2. Zasądza od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 360 zł tytułem

zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Elżbieta Majewska

Sygn. akt III U 599 / 16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 lipca 2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. odmówił J. L. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia przesłanek do nabycia emerytury, gdyż do dnia 1.01.1999 r. nie udokumentował co najmniej 25 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego. Na podstawie dołączonych do wniosku dowodów organ rentowy uznał za udowodniony okres składowy i nieskładkowy wynoszący 24 lata i 6 dni , w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 15 lat, 2 miesiące i 3 dni. Zakład nie uznał do ogólnego stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 17.06.1972 r. do 23.10.1974 r. ponieważ w okresie nauki w szkole ubezpieczony zamieszkiwał okresowo w internacie lub dojeżdżał do szkoły oddalonej w znacznej odległości od miejsca gdzie było położone gospodarstwo co przy ówczesnych możliwościach komunikacyjnych wyklucza stałą pracę w gospodarstwie rolnym.

Z decyzją tą nie zgodził się J. L. wnosząc odwołanie. Odwołujący domagał się zaliczenia do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wskazując, że w okresie nauki w szkole dojeżdżał do szkoły autobusem relacji I. - T., a w T. autobus zmieniał tablicę kierunkowa na T. – W., tak więc do K. dojeżdżał ok. 7.40. Po zakończeniu lekcji wracał autobusem do domu i dojeżdżał na godzinę 15.50. Jako najstarszy z rodzeństwa musiał wykonywać obowiązki w gospodarstwie rolnym.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na argumenty wcześniej podniesione w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje :

J. L. , ur. (...), złożył w dniu 23.05.2016 r. w ZUS II Oddział w P. Inspektorat w K. wniosek o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku ubezpieczony zawarł m.in. oświadczenie, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa. Do wniosku ubezpieczony dołączył oświadczenie i zeznania świadków na okoliczność wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 17.06.1972 r. do 23.10.1974 r. Ponadto odwołujący złożył oświadczenie, że w czasie uczęszczania do Zasadniczej Szkoły (...) w K. w latach od września 1971 r. do czerwca 1974 r. w okresie wiosenno – letnim tj. od marca do czerwca co roku dojeżdżał do szkoły autobusem bowiem w tych okresach pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym i w pracach polowych. Ubezpieczony przedłożył też następujące dokumenty dotyczące okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców :

- zaświadczenie z dnia 19.05.2016 r. wystawione przez Starostwo Powiatowe w K. potwierdzające, że J. i A. małż. L. w okresie od 1961 r. do 01.03.1988 r. byli ujawnieni jako właściciele gospodarstwa rolnego o powierzchni (...)ha położonego w miejscowości W.,

- zaświadczenia Urzędu Gminy w K. z dnia 23.05.2016 r. , w którym potwierdzono, że J. L. w okresie od 25.05.1957 r. do 13.11.1981 r. był zameldowany na pobyt stały w miejscowości W. nr (...),

- świadectwo ukończenia Zasadniczej Szkoły (...) w K. z dnia 12 czerwca 1974 r.

Ponadto wnioskodawca dołączył do wniosku dokumenty potwierdzające okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach i powołał się na dokumenty złożone wcześniej przy wniosku o ustalenie kapitału początkowego.

Na żądanie organu rentowego J. L. złożył także wyjaśnienia dotyczące dojazdów do szkoły w K. wskazując, że z miejscowości W. miał bezpośrednie połączenie do K., a autobus odjeżdżał ok. godz. 6.15 lub 6.25, w T. zmieniał tablicę kierunkową na relację T. – W. i tym autobusem dojeżdżał do K. ok. 7.40. Ten sam autobus wracał z K. ok. 13.35 i we W. był o godz. 15.50. Odwołujący wyjaśnił też, że jako najstarszy z rodzeństwa musiał pracować w gospodarstwie bo ojciec pracował dorywczo u okolicznych gospodarzy.

Na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ubezpieczonego pozwany ustalił, że wnioskodawca udokumentował do dnia 01.01.1999 r. :

- okresy składkowe wynoszące 23 lata, 6 miesięcy i 4 dni,

- okresy nieskładkowe wynoszące 6 miesięcy i 2 dni,

- staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat, 2 miesiące i 3 dni.

Organ rentowy nie uwzględnił okresów pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 17.06.1972 r. do 23.10.1974 r. z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu decyzji.

Okolicznością sporną w niniejszym postępowaniu było to czy odwołujący do dnia 01.01.1999 r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 25 lat.

Przeprowadzone przed Sądem postępowanie dowodowe wykazało, że rodzice J. J. (2) i A. małż. L. posiadali gospodarstwo rolne w miejscowości W. o powierzchni (...) ha, zamieszkiwali razem z dziećmi w tym gospodarstwie i prowadzili na nim działalność rolniczą.

W gospodarstwie tym uprawiali zboże, buraki, ziemniaki, koniczynę, mieli 1 konia, 3 krowy oraz świnie. Ojciec odwołującego poza rolnictwem pracował też dorywczo na budowach, w okresie zimowym pracował w skupie ziemniaków.

Ubezpieczony po zakończeniu nauki w szkole podstawowej podjął naukę w Zasadniczej Szkole (...) w K.. Po ukończeniu 16 roku kontynuował naukę w tej szkole do dnia 12 czerwca 1974 r. Szkoła była oddalona od miejsca zamieszkania wnioskodawcy o około 80 km i z uwagi na znaczną odległość J. L. zamieszkiwał w B. Szkolnej w K. przy ul. (...) w okresie od 20 września 1971 r. do 15 października 1973 r. W tym czasie odwołujący przyjeżdżał do domu jedynie na weekendy oraz w przerwach świątecznych i w wakacje, a więc w okresach wolnych od nauki. Zdarzało się też , że okazjonalnie dojeżdżał do szkoły w trakcie tygodnia. Natomiast w okresie od 16 października 1973 r. do 12 czerwca 1974 r. ubezpieczony nie był zameldowany w B. Szkolnej co wskazuje na to, że w tym czasie nie mieszał w bursie i codziennie dojeżdżał do szkoły. Wówczas wyjeżdżał z miejsca zamieszkania ok. godziny 5.25, czas trwania podróży wynosił ponad 2 godziny. Lekcje w szkole trwały co najmniej do godziny 14 albo i później , podobnie w dni kiedy odwołujący odbywał praktyczną naukę zawodu. Po zakończeniu lekcji odwołujący wracał do domu autobusem , a biorąc pod uwagę znaczną odległość i czas trwania tej podróży mógł być na miejscu dopiero po godzinie 16.00. Po powrocie ze szkoły ubezpieczony niewątpliwie pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym jednak musiał mieć też czas na odrabianie lekcji i wypoczynek.

W gospodarstwie rolnym ubezpieczony pomagał więc wyłącznie w okresie wolnym od nauki i zajęć szkolnych, po powrocie ze szkoły. Natomiast w czasie wakacji w miesiącach lipiec i sierpień 1972 r. , lipiec i sierpień 1973 r. odwołujący cały czas przebywał w gospodarstwie rolnym i wówczas wykonywał prace w gospodarstwie rolnym w większym zakresie. Przed wszystkim wykonywał prace w polu , w czasie żniw kosił zboże, zbierał, młócił, wykonywał prace przy inwentarzu oprzątał, karmił trzodę , pracował przy pieleniu warzyw, sadzeniu ziemniaków . Podobnie w okresie od zakończenia nauki w szkole zawodowej tj. od 13 czerwca 1974 r. do dnia podjęcia pracy tj. od 22.10.1974 r. J. L. stale przebywał w gospodarstwie rolnym rodziców i pozostawał w dyspozycji do wykonywania wszelkich potrzebnych prac zarówno w polu jak i w obejściu.

Od dnia 23 października 1974 r. ubezpieczony podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...)w K.. Nadal mieszkał w gospodarstwie rodziców, a po zakończeniu pracy pomagał im w pracach polowych oraz przy inwentarzu. Taka sytuacja trwała do czasu wymeldowania wnioskodawcy tj. do 13.11.1981 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych ZUS oraz częściowo na podstawie zeznań świadków P. B., B. B., M. L. i C. A. oraz częściowo na podstawie zeznań odwołującego.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków jedynie częściowo. Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadków w zakresie , w jakim świadkowie wywodzili, że odwołujący regularnie , poza okresem zimowym , dojeżdżał codziennie do szkoły w K. bowiem zeznania te pozostają w sprzeczności z informacją uzyskaną z B. Szkolnej, z której wynika, że odwołujący był zameldowany w tej bursie w okresie 20 września 1971 r. do 15 października 1973 r. Świadek A. twierdził, że widywał odwołującego na przystanku autobusowym , jak dojeżdżał do szkoły niezależnie od pory roku. Zeznania te pozostają w sprzeczności z doświadczenie życiowym, w świetle którego trudno jest przyjąć, że pomimo zameldowania w bursie i możliwości zamieszkiwania tam w czasie pobierania nauki, odwołujący dojeżdżał do szkoły oddalonej o ok. 80 km i narażał się na dodatkowe koszty oraz uciążliwość codziennych, czasochłonnych dojazdów.

Również zeznania odwołującego Sąd uznał za wiarygodne jedynie w części. Zdaniem Sądu brak jest podstaw by przyjąć, że odwołujący , poza okresem zimowym , codziennie dojeżdżał do szkoły i w tym czasie nie korzystał z internatu skoro był tam zameldowany i miał możliwość zamieszkiwania. Za niewiarygodne Sąd uznał też twierdzenia , że odwołujący kończył lekcje nie później niż o godz. 13.20, biorąc bowiem pod uwagę, że była to szkoła zawodowa, w której przez 3 dni odbywała się nauka przedmiotów przewidzianych w programie, a przez kolejne 3 dni praktyczna nauka zawodu to siłą rzeczy liczba godzin lekcyjnych musiała być większa niż podaje odwołujący. Sąd przyjął więc, że liczba ta wynosiła średnio 7 godzin lekcyjnych , co oznaczało naukę do godziny 14.25, z uwzględnieniem przerw. Także czas trwania podróży do K. autobusem , który przecież zatrzymuje się na kolejnych przystankach był dłuższy niż podaje odwołujący , szczególnie jeśli uwzględni się stan dróg w tych latach. Z uwagi jednak na brak rozkładu jazdy z powyższego okresu nie udało się ustalić jaki był rzeczywisty czas przejazdu autobusu na trasie wskazanej przez odwołującego.

Natomiast Sąd dał wiarę dokumentom zgromadzonym w aktach rentowych oraz w aktach sprawy bowiem nie budzą one wątpliwości i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887 j.t.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego m.in. w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy wynosi , w przypadku mężczyzn co najmniej 25 lat.

W przedmiotowej sprawie nie było sporne, że odwołujący J. L. ukończył (...) lat (...) , przystąpił do OFE jednak złożył oświadczenie o przekazaniu środków zgromadzonych na tym funduszu na dochody budżetu państwa. Wnioskodawca do dnia 01.01.1999 r. tj. do dnia wejścia w życie ustawy posiada też wymagany okres pracy w szczególnych warunkach bowiem na podstawie dołączonych dokumentów pozwany uznał za udowodniony do dnia 1.01.1999 r. okres pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat, 2 miesiące i 3 miesięcy. Sporne natomiast było to czy ubezpieczony do dnia 1.01.1999 r. posiada okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat . Organ rentowy uznał za udowodniony okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 24 lata i 6 dni, przy czym uwzględnił odwołującemu wszystkie udokumentowane okresy zatrudnienia i opłacania składek. Sporne natomiast było to czy istnieje możliwość uwzględnienia okresów pracy odwołującego w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia.

W świetle przepisu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Przepis ten pozwala na uwzględnienie okresów ubezpieczenia społecznego rolników, obejmującego również domowników, a także okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim domowników rolnika, przypadających w czasie, kiedy nie funkcjonowało ubezpieczenie społeczne rolników. Przepis nie zawiera definicji prowadzenia gospodarstwa rolnego (na przykład w zakresie jego obszaru) ani definicji pracy w gospodarstwie rolnym. Jednakowe traktowanie okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników na równi z okresami, kiedy ubezpieczenie to nie funkcjonowało, oznacza, że przepis dotyczy prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim na takich zasadach, na jakich zostało ono objęte ubezpieczeniem społecznym rolników. W przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne rolników należy szukać definicji gospodarstwa rolnego, osoby prowadzącej gospodarstwo rolne i osoby wykonującej pracę w gospodarstwie rolnym. Za wymienione w art. 10 pkt 3 przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 1 stycznia 1983 r. dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. Takie stanowisko zawarł m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lipca 2001 r. sygn. akt II UKN 460/00 (OSNP 2003/7/189). W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd ten stwierdził, że definicja domownika zawarta w art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) wymaga zamieszkiwania z rolnikiem lub w bliskim sąsiedztwie i stałej pracy w gospodarstwie rolnym. Stała praca w gospodarstwie rolnym nie polega na codziennym wykonywaniu czynności rolniczych, co ze względu na rozmiar gospodarstwa lub rodzaj produkcji rolnej może nie być w pewnych okresach konieczne, lecz polega na gotowości do wykonania pracy rolniczej, jeżeli sytuacja tego wymaga. Dlatego wymogiem jest zamieszkiwanie w pobliżu gospodarstwa rolnego, co zapewnia dyspozycyjność osoby pracującej w gospodarstwie.

W spornym okresie tj. od 17.06.1972 r. do 12.06.1974 r. odwołujący odbywał naukę w szkole zawodowej w systemie dziennym w miejscowości znacznie oddalonej od gospodarstwa tj. o ok. 80 km. W tym też czasie (do dnia 15.10.1973 r. ) zamieszkiwał w bursie szkolnej i do domu przyjeżdżał w dni wolne od nauki. Jedynie w okresie od 15.10.1973 r. do 12.06.1974 r. mógł dojeżdżać do szkoły jednak sama podróż do szkoły oraz zajęcia w szkole zajmowały mu tyle czasu, że odwołujący przez znaczną część dnia pozostawał poza terenem gospodarstwa i na miejscu mógł być w godzinach wieczornych lub późnym popołudniem.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że dyspozycyjność osoby pracującej w gospodarstwie wyłączona jest w przypadku osób uczących się w szkołach położonych w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne, tym bardziej jeżeli jest to szkoła średnia, gdzie nauka odbywa się w systemie dziennym, a odległość położenia szkoły jest znaczna. W przypadku szkoły średniej, gdzie konieczne jest codzienne przygotowywanie się do zajęć szkolnych, co wymaga systematycznego poświęcenia czasu także po powrocie ze szkoły, realna możliwość pogodzenia pracy w gospodarstwie z taką nauką, jest co do zasady wykluczona, tym bardziej w przypadku położenia szkoły w innej miejscowości niż gospodarstwo rolne, z czym związany jest czas na dojazd do szkoły i powrót do domu. Uczniowie takich szkół nie wykonują stałej pracy w gospodarstwie, gdyż stałym ich zajęciem jest nauka w szkole średniej. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub uczestniczyć w pracach niemających charakteru pracy stałej, a jedynie ewentualnym udziałem (pomocą) w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka będącego członkiem rolniczej wspólnoty rodzinnej, po powrocie ze szkoły lub w okresie świąt i krótkich przerw w nauce (tak wyrok SA w Krakowie z dnia 7.02.2013 r. sygn. III AUa 1059/12, wyrok SA w Łodzi z dnia 24.08.2012 r. sygn. III AUa 59/12).

Tak więc w świetle ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie stwierdzić należy, że w okresie nauki w szkole zawodowej odwołujący nie wykonywał stałej pracy w gospodarstwie rolnym bowiem przez znaczną część spornego okresu mieszkał w internacie, a więc nie przebywał stale w gospodarstwie, a w pozostałym okresie przebywał w tym gospodarstwie jedynie późnym popołudniem, po powrocie ze szkoły i część tego czasu zobowiązany był też poświęcić na naukę. Tak więc odwołujący prace w gospodarstwie rolnym rodziców świadczył jedynie w okresie wolnym od nauki. Nie można też twierdzić by w tym czasie był dyspozycyjny i w każdej chwili kiedy sytuacja tego wymagała gotowy do wykonywania pracy w gospodarstwie. Skoro bowiem przez znaczną część dnia przebywał poza gospodarstwem, a po powrocie ze szkoły musiał też odrobić zadane lekcje, przygotować się do nauki na następny dzień to nie mógł być gotowy do wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym jeśli zaszła taka potrzeba.

Jedynie w okresie wakacji, a więc w czasie wolnym od nauki w miesiącach lipiec i sierpień każdego roku w spornym okresie odwołujący, mieszkając w gospodarstwie rodziców, mógł wykonywać pracę w gospodarstwie w każdej chwili jeśli tego wymagała sytuacja i był gotowy do jej wykonywania. Podkreślić też należy, że znaczna ilość prac polowych przypada właśnie w okresach letnich lipiec- sierpień i w związku z tym Sąd przyjął, że w tych miesiącach (lipiec , sierpień) w latach 1972 - 1973 odwołujący stale wykonywał wszystkie prace w gospodarstwie rolnym rodziców. Również po zakończeniu nauki w szkole tj. od 12.06.1974 r. do chwili podjęcia pracy tj. do 22.10.1974 r. ubezpieczony przebywał w gospodarstwie i miał możliwość wykonywania stałej pomocy w gospodarstwie , w każdej sytuacji gdy zaszła taka potrzeba. Powyższe okresy wynoszą łącznie 8 miesięcy i 11 dni jednak po doliczeniu tych okresów do okresów już uwzględnionych przez organ rentowy (24 lata i 6 dni) ubezpieczony nadal nie będzie się legitymował wymaganym co najmniej 25 – letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Tym samym więc stwierdzić należy, że J. L. nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej bowiem do dnia 01.01.1999 r. nie legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym co najmniej 25 lat .

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 i 108 kpc w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800.), w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia odwołania.

SSO Elżbieta Majewska