Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 14 marca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. sp.k-a w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość składek na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

na skutek zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

na postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 czerwca 2023 r. sygn. akt VIII U 63/20

postanawia:

1.  oddalić zażalenie:

2.  nie obciążać pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 15 czerwca 2023r. Sąd Okręgowy w Poznaniu umorzył postępowanie (pkt 1) i nie obciążył odwołującego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego (pkt 2).

Uzasadniając powyższe postanowienie Sąd Okręgowy wskazał, że umorzono postępowanie z uwagi na skuteczne cofnięcie odwołania przez (...) sp. z o.o. sp. k., nie obciążając kosztami zastępstwa procesowego odwołującego. W ocenie Sądu Okręgowego w realiach sprawy zachodzi szczególny przypadek, o którym mowa w art. 102 k.p.c., w którym uzasadnione było odstąpienie od obciążanie odwołującego kosztami procesu. Odwołujący był subiektywnie przekonany o słuszności swojego odwołania, gdyż uzasadnienie zaskarżonej decyzji w dość lakoniczny sposób wyjaśniało zasadnicze przyczyny rozstrzygnięcia, co skłoniło (...) sp. z o.o. sp. k. do wniesienia odwołania.

W zażaleniu na powyższe postanowienie, w pkt 2, organ rentowy zarzucał naruszenie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie oraz art. 102 k.p.c. poprzez uznanie, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej kosztami postępowania. Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia zawartego w pkt 2 postanowienia i zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem I instancji oraz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

W odpowiedzi na zażalenie odwołujący wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie jest zasadne.

Prawidłowo ustalił Sąd Okręgowy, że w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c. i odstąpienia od obciążania odwołującego kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, ponieważ zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w powołanym przepisie.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. - w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W art. 102 k.p.c. ustawodawca odwołuje się do pojęcia "wypadków szczególnie uzasadnionych". Takie sformułowanie wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione. Rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma zatem charakter dyskrecjonalny, kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona do sytuacji gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r., III CZ 75/12).

Zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską (uznaniem sędziowskim). Judykatura jednoznacznie wypowiada się o wąskiej i wyjątkowej możliwości korygowania rozstrzygnięcia o zastosowaniu, bądź braku zastosowania art. 102 k.p.c. w ramach kontroli rozstrzygnięcia sądu. Podkreśla się, że tego typu rozstrzygnięcie może być podważone przez sąd wyższej instancji tylko wówczas, gdy jest rażąco niesprawiedliwe, a reguły sprawiedliwościowe oczywiście naruszone (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 10 października 2012 r., I CZ 66/12, z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CZ 26/12, z dnia 23 maja 2012r., III CZ 25/12, z dnia 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10).

W rozważanej sprawie Sąd Okręgowy w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia trafnie uzasadnił przyczyny odstąpienia od obciążania odwołującego - jako strony przegrywającej sprawę - kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, wskazując jako podstawę rozstrzygnięcia art. 102 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego - nie było podstaw do podważenia tego rozstrzygnięcia z przyczyn wskazywanych przez żalącego. Pozwany argumentował, że odwołujący nie wykazał swojej trudnej sytuacji finansowej, przejawiającej się choćby w problemach z regulowaniem należności składkowych wobec ZUS.

W tym zakresie wskazać należy, że ugruntowany jest w judykaturze pogląd, że sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy do zastosowania art. 102 k.p.c. To całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Niezależnie od powyższego – odwołujący wnosząc o nieobciążanie go kosztami postępowania w istocie powoływał się też na trudną sytuację finansową, wskazując, że jednorazowe uiszczenie na rzecz pozwanego kwoty 250.000 zł stanowi znaczną dolegliwość finansową dla strony odwołującej, co z kolei powoduje niemożność uiszczenia kosztów zastępstwa procesowego strony przeciwnej.

Sąd Okręgowy trafnie wskazał, że za odstąpieniem od obciążania strony odwołującej kosztami zastępstwa procesowego pozwanego, przemawiają okoliczności związane z charakterem niniejszej sprawy, a mianowicie uzasadnione subiektywne przekonanie strony o słuszności swojego odwołania, w sytuacji, gdy uzasadnienie zaskarżonej decyzji w lakoniczny sposób wyjaśniało zasadnicze przyczyny rozstrzygnięcia, co skłoniło (...) sp. z o.o. sp. k. do wniesienia odwołania. Dodać należy, że w toku sprawy czynności pełnomocnika pozwanego ograniczały się w zasadzie do wniesienia odpowiedzi na odwołanie oraz wniosku o podjęcie zawieszonego postępowania, zaś postępowanie było zawieszone na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. w okresie od 29 maja 2020r. do 15 maja 2023r., tj. do czasu rozstrzygnięcia spraw z odwołania wnioskodawcy od decyzji ZUS dotyczących podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczonych oraz podstawy wymiaru składek, w sytuacji gdy niniejsza sprawa dotyczyła ustalenia składek należnych od odwołującego na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Niezwłocznie po podjęciu zawieszonego postępowania odwołujący cofnął odwołanie w niniejszej sprawie. Nakład pracy pełnomocnika pozwanego nie był zatem znaczny.

Podkreślić również stanowczo należy, że zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu meriti i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską. Jego celem jest zapobieżenie wydaniu orzeczenia o kosztach procesu, które byłoby niesprawiedliwe. Ocena przeprowadzana jest więc według zasad słuszności (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 r. V CZ 89/12).

Określone art. 102 k.p.c. przesłanki, obejmujące wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, należy rozumieć w ten sposób, iż dotyczy to sytuacji, w których zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Istotne w tym zakresie są zatem okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakterem zgłoszonego roszczenia, jego znaczenia dla strony, subiektywnym przekonaniem o zasadności roszczenia, przedawnieniem roszczenia. Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. W rozpatrywanej sprawie zachodziły tego rodzaju przyczyny, co właściwie ocenił Sąd Okręgowy.

Skoro zatem Sąd Okręgowy należycie uzasadnił zastosowanie art. 102 k.p.c. a motywy tego rozstrzygnięcia - w ocenie Sądu Apelacyjnego - nie przemawiają za rażącym naruszeniem reguły art. 102 k.p.c., to nie można podzielić podniesionego w zażaleniu zarzutu naruszenia art. 102 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

Na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie obciążył pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego, mając na uwadze, że w realiach sprawy nie byłoby zasadnym obciążanie pozwanego obowiązkiem zwrotu przeciwnikowi kosztów zastępstwa procesowego (mimo oddalenia jego zażalenia), wobec faktu, że finalnie jest on stroną wygrywająca sprawę z uwagi na ostateczny wynik postępowania.

Wiesława Stachowiak